Het WADDENSLEUTELS project

Transcriptie

1 Het WADDENSLEUTELS project Han Olff University of Groningen Photo H. Olff

2 WADDENSLEUTELS project Bijdrage leveren aan betere bescherming en herstel van het waddenzee voedselweb?

3 WADDENSLEUTELS project Project partners and organisatie Bijdrage aan realisatie einddoelen uitvoeringsplan Waddenfonds Aanpak, methoden Eerste resultaten Belangrijke vervolgstappen

4 WADDENSLEUTELS project team Natuurmonumenten: Wilfred Alblas, Quirin Smeele, Martijn de Jong e.a. Otto Overdijk e.a. Staatsbosbeheer: Michiel Firet e.a. pok namens coalitie Wadden Natuurlijk Rijksuniversiteit Groningen Prof. Han Olff, Prof. Theunis Piersma e.a. NIOZ Texel: Dr. Henk van der Veer, Prof. Jaap Damste, Dr. Stefan Schouten e.a. VU Amsterdam: Dr. Matty Berg Universiteit Utrecht: Prof. Jack Middelburg NIOO Yerseke: Dr. Johan van de Koppel e.a. Nieuw personeel op project: 1 postdoc Dr. Tjisse van der Heide 3 promovendi werving loopt 1 technisch coordinator: Sander Holthuijsen 1 chemisch analist: werving loopt Werkgroepen: -Financiën -Uitvoering experimenten -Communicatie -Wetenschap

5 WADDENSLEUTELS project Project partners and organisatie Bijdrage aan realisatie einddoelen uitvoeringsplan Waddenfonds, en deelprojecten Aanpak, methoden Eerste resultaten Belangrijke vervolgstappen

6 Uitvoeringsplan Waddenfonds Thema 1 Ecosysteem, habitat en soorten Programma 2: Herstel biobouwers belangrijke randvoorwaarde! Programma 3: Herstel voedselweb

7 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en bescher- mings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Kansrijkdom kaarten en best practices adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel Grootschalig voedselweb herstel in 2026 voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de belangrijkste verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels

8 Methode: Analyse voedselweb structuur aan de hand van gehalten stabiele isotopen van C, N en S in verschillende organismen Analyse ruimtelijke variatie in vooral omnivore soorten binnen Waddenzee als maat voedselweb aantasting C isotopen: mariene vs. terrestrische primaire productie N isotopen: trofisch niveau S isotopen: mate anaerobe condities sediment

9 9 NIOZ Synoptic Intertidal Benthic Surveys Wadden Sea (SIBES)

10 NIOZ/SIBES Wapenworm

11 NIOZ/SIBES Kokkel

12 soortenrijkdom wadbodemfauna NIOZ/SIBES Biodiversiteit

13 <0 yrs 0 yrs 35 yrs 100 yr

14 0 years succession 10 years succession 35 years succession 100 years succession Data: Schrama, Jouta, Berg & Olff (unpubl)

15 WADDENSLEUTELS project Project partners and organisatie Bijdrage aan realisatie einddoelen uitvoeringsplan Waddenfonds, en deelprojecten Aanpak, methoden Eerste resultaten Belangrijke vervolgstappen

16 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en bescher- mings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Kansrijkdom kaarten en best practices adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel Grootschalig voedselweb herstel in 2026 voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de grootste voedselweb verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels

17 Verhoogd CO 2 and verzuring zeewater Opwarming Eutrophi -catie en vervuiling Invasieve exoten Verhoogde zeespiegel Kust Baggeren, stijging verdediging opspuiten Verstoring natuurlijke geomorfologische en hydrologische processen, sedimenthuishouding Overbevissing 2. Trophic cascades and trophic amplifications Waddenzee voedselweb sleutelprocessen 3. Lokale en mondiale meta-ecosystem verbindingen abiotisch milieu 1. Dominantie van biobouwers overige soorten biobouwers

18 Rocky intertidal, Bretagne, FR Environmental factors Species distribution

19 Wadden Sea Environmental factors Species distribution Soorten die sedimentatie van slib bevorderen: mossels Photo H. Olff

20 Soorten die sedimentatie van slib bevorderen: zeegrassen Foto: H. Olff

21 Soorten die erosie, re-suspensie van slib bevorderen: wadpier Photos H. Olff

22 Spoonbills foraging on mussel bed pools, Schiermonnikoog Photo H. Olff

23 Verlies van sublitorale zeegrasbedden na sluiting afsluitdijk

24 Mosselbed herstel in oostelijke waddenzee na 1990

25 Uitblijven van herstel droogvallende mosselbanken in westelijke waddenzee na 1990

26 Lijn van de Swarte Hean De start van de wereld volgens plaatselijke bevolking? Locaties kleinschalige experimenten mosselbank herstel in kader van het Waddensleutels project

27

28

29

30

31 Verhoogd CO 2 and verzuring zeewater Opwarming Eutrophi -catie en vervuiling Invasieve exoten Verhoogde zeespiegel Kust Baggeren, stijging verdediging opspuiten Verstoring natuurlijke geomorfologische en hydrologische processen, sedimenthuishouding Overbevissing 2. Trophic cascades and trophic amplifications Waddenzee voedselweb sleutelprocessen 3. Lokale en mondiale meta-ecosysteem verbindingen abiotisch milieu 1. Dominantie van biobouwers overige soorten biobouwers

32 Over-leven in het intergetijdegebied Terrestrische soorten Mariene soorten Sedentaire intergetijde soorten Gem. hoog water Gem. laag water

33 Gebied: Waddenzee - Subhabitat: droogvallende platen Getijperiode: eb, Seizoen: voorjaar en herfst vet: doortrekkers, onderstreept: studiesoorten, + : toenemende soorten, -: afnemende soorten Slechtvalk Drieteenstrandloper-1 + Bontbekplevier + Bonte Strandloper = Krombekstrandloper Steenloper = Bergeend = Kluut = Zandzager kleine wormen kleine kreeftachtigen wadslakje slijkgarnaal Lepelaar + Tureluur + Groenpootruiter = Zwarte Ruiter - Driedoornige stekelbaars Dikkopje jonge platvis Gewone garnaal (jong) Strandkrab (jong) Rosse grutto-1 + Zilverplevier + Wulp + Wadpier Wapenworm Kanoet-1 - Nonnetje Kokkel (jong) Mossel(jong) Japanse oester Scholekster - Zilvermeeuw - Rotgans - Smient = Strandkrab Mossel (oud) (oud) Kokkel (oud) Instabiel, slibbig sediment, troebel water Habitat B zoöplankton, broed schelpdieren fytoplankton epifytobenthos, detritus Zeesla Klein zeegras Groot zeegras (eenjarig) Gewoon kweldergras Zeeweegbree Schorrezoutgras Stabiel sediment, helder water, biobouwers Habitat A

34 van Roomen et al 2006

35 Interactie tussen voedselweb verstoringen Uitwisseling sediment, detritus, nutriënten, energie met getijstroom Dagelijkse en seizoenmatige migratie van vogels, vissen zoogdieren, ongewervelden Opwarming Sedimentverstoring Overbevissing Waddenzee Sublitorale geulen en Droogvalzandbanken lende platen Kwelders, duinen en binnendijkse landbouwgebieden

36 Fisheries: Fishing down food webs

37 Fisheries: Fishing down food webs North Sea

38 Fisheries: Fishing down food webs Waddenzee, 1973 shark catches

39 Fisheries: Fishing down food webs Density changes predatory fish in the Wadden Sea / wijting Trophic level 4.1 (nekton) De ensity (N/ha) / steenbolk Trophic level 3.62 s.e (zoobenthos) harnasmannetje / Trophic level 3.43 s.e (zoobenthos) Trends: Tulp et al Journal of Sea Research 60:54-73 Trophic level: Fishbase.org

40 Fisheries: Fishing down food webs / schar Trophic level 3.29 s.e De ensity (N/ha) / schol Trophic level 3.26 s.e Trends: Tulp et al Journal of Sea Research 60:54-73 Trophic level: Fishbase.org

41 Potential interaction of overfishing with climate change Total fish biomass water Wadden Sea Wadden Sea Tulp et al Journal of Sea Research 60:54-73

42 Sediment disturbance due to trawling and dredging Unstable sediment + Less spatfall of mussels Higher activity shrimp and carnivorous zooplankton Less adult mussels + Less musselbed stability Trophic amplifications leading to collapse of fish and shallow-living bivalve populations and of the species that depend on these (birds) Overfishing of adult fish stocks More detritus in the water More predation on eggs and larvae of large fish and bivalves More shrimp and carnivorous zooplankton + Less larger predatory fish Less predation on shrimp & carnivorous zooplankton Higher water temperatures Green: evidence by Pauly et al. Science 279: Pinnegar et al. Environ. Conserv. 27, (2000). Black: evidence by Kirby et al 2009 Ecosystems 12: Kirby et al 2009 Proc Roy Soc B 276: Blue: to be investigated in Waddensleutels

43 Verhoogd CO 2 and verzuring zeewater Opwarming Eutrophi -catie en vervuiling Invasieve exoten Verhoogde zeespiegel Kust Baggeren, stijging verdediging opspuiten Verstoring natuurlijke geomorfologische en hydrologische processen, sedimenthuishouding Overbevissing 2. Trophic cascades and trophic amplifications Waddenzee voedselweb sleutelprocessen 3. Lokale en mondiale meta-ecosysteem verbindingen abiotisch milieu 1. Dominantie van biobouwers overige soorten biobouwers

44 METAWAD voorstel Arctic tundra Wadden Sea Banc d Arguin Piersma 2007 Wadden Sea Ecosystem no. 23

45 METAWAD voorstel Exchange of sediments, detritus, nutriënts, energy through tidal currents Daily and seasonal migration of birds, fish, mammals, invertebrates Temperature rise Arctic tundra Temp. rise Acidification Overfishing Northern atlantic Temp. rise Sediment disturbance Overfishing North sea Temperature rise Sediment disturbance Overfishing Wadden Sea Sublitoral Intertidal banks and flats gulleys Eutrophication Northwest European Lowlands Acidification Overfishing Tropical Atlantic coastal zone W-African intertidal areas Desertification Overgrazing Sahara, Sahel

46 METAWAD voorstel lepelaar aalscholver drieteenstrandloper brandgans rotgans Recent afname: Vogelsoorten met gespecialiseerd dieet/habitat en/of lange-afstandstrekkers kanoet kluut bergeend rotgans kanoet wintertaling scholekster kluut zilvermeeuw regenwulp scholekster regenwulp strandplevier Blew et al 2007 Wadden Sea Ecosystem 23, Wilhemshaven

47 ?