Martijn van de Pol afwezig

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Martijn van de Pol afwezig"

Transcriptie

1 Welkom

2 Martijn van de Pol afwezig

3 Programma 14:00 Welkom 14:05 Voorstelrondje 14:20 Presentaties Bruno, Hans, Willem 15:20 Pauze 15:40 Eisen STW mbt gebruikersgroep 16:00 Wat willen gebruikers 16:30 Afspraken 17:00 Einde

4 Draagkracht overleving META-POPULATIE MODEL Populatie dynamica reproductie Gedragskeuzes individuele Scholeksters gebied B Dispersie & plaatstrouw carry-over effecten gebied B Dispersie & plaatstrouw gebied A Winter condities gebied A Zomer condities Menselijke activiteiten en anthropocene ontwikkelingen Schelpdiervisserij Bodemdaling Eutrophiëring Klimaatverandering Klimaatverandering Verstoring door recreatie Intensivering landbouw Beheer kwelders Etc. Etc.

5 Masterplan Scholekster Bruno Ens Kees Oosterbeek Kees Rappoldt

6 Twee van de vele aanleidingen 1. Evaluatie meerjarenafspraken handkokkelvisserij: onderzoek naar de invloed van de handkokkelvisserij, alsmede de invloed van andere factoren, op de draagkracht van de Waddenzee voor scholeksters 2. Jaar van de Scholekster en de nasleep daarvan

7

8

9

10 Uitsterven?

11

12

13

14

15 1990

16 1995

17 2000

18 2005

19 2009

20 Waar broeden de Scholeksters?

21 Is intensivering van de landbouw hoofdoorzaak afname Scholekster?

22 Alle Scholeksters overwinteren aan de kust: ook daar sterke afname Waddenzee Delta

23 Natura 2000 doelstelling voor de Scholekster in de Waddenzee Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van vogels (seizoensgemiddelde) Landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding 2004 t/m 2009 gem Scholeksters Hersteldoelstelling voor de Waddenzee

24 Mogelijke oorzaken afname Overwinteringsgebieden Waddenzee Delta Broedgebieden Akkers & weilanden Kwelders & schorren Stedelijk gebied

25 Menselijke activiteiten, zoals mechanische schelpdiervisserij

26 Anthropocene ontwikkelingen, zoals introductie van invasieve exoten

27 Wat is cumulatieve effect?

28 Wat is cumulatieve effect?

29 Zonder modellen kan het niet Cumulatie/interactie met andere effecten Zelfde plek, zelfde tijd Andere plek, zelfde tijd Andere tijd (zomer versus winter) Vertaling van korte termijn effecten op het individu naar lange termijn effecten op de populatie

30 Model om draagkracht te voorspellen van wadgebieden voor foeragerende steltlopers: WEBTICS Wader Energy Balance Tidal Cycle Simulator Wader = Oystercatcher - OEBTICS

31 Model om draagkracht te voorspellen van wadgebieden voor foeragerende steltlopers: WEBTICS Wader Energy Balance Tidal Cycle Simulator Wader = Oystercatcher - OEBTICS

32 WEBTICS berekent verdeling Scholeksters voor elke 15 minuten gedurende hele winter

33 Wadplaten in Oosterschelde eroderen als gevolg van Deltawerken Instelling nieuwe geomorfologische evenwicht duurt nog vele tientallen jaren

34 Voorspelling WEBTICS over draagkracht Scholeksters: van in 2000 naar in 2045

35 Gaswinning NAM zorgt voor bodemdaling in de Waddenzee

36 Er was een tijd dat bodemdaling door gaswinning als de grootste bedreiging van de Waddenzee gold

37 Indeling in kombergingen

38

39 Wat is effect handkokkelvisserij?

40 Hoogteligging opgeviste kokkels is niet bekend. Twee scenario s: Alleen kokkels boven 45% droogligtijd worden weggevist Alleen kokkels onder 45% droogligtijd worden weggevist

41 Berekende effect kokkelvisserij

42 Onderzoeksvoorstel Scholekster Gebruik modellen om cumulatieve/interactieve effecten te berekenen met andere invloeden Koppel draagkrachtmodel (individueel gedrag) met metapopulatie model; idem zomer Ontwikkel metapopulatie model Bestudeer individuele Scholeksters 24/7 m.b.v. UvA-BiTS bij verstoring, wegvissen etc. Ga door met populatie studies

43 Nieuwe populatie studies door vrijwilligers

44 Stimuleer aflezen gemerkte Scholeksters

45 Hendrik van Kampen

46

47

48

49 Ringgroep Limburg sinds 2012

50

51 Rol populatie studies Data over link winter zomer Data over dispersie (m.n. jonge vogels) Data over demografie Samen met modellen = vinger aan de pols PRW: leren door doen NAM: gaswinning met de hand aan de kraan

52

53

54 Open technologieprogramma Geen termijn voor indiening Beoordeling als voldoende aanvragen binnen Eind 2012 veel aanvragen afgewerkt Begin 2013 goed moment voor indiening Aanvragen vanuit universiteit of onderzoeksinstituut Twee criteria: Wetenschappelijke kwaliteit & vernieuwing Utilisatie door gebruikers

55 Gebruikerscommissie STW stelt in overleg met projectleider een gebruikerscommissie in Jaarlijkse bijeenkomst over voortgang Projectleider is voorzitter en STW voert secretariaat Minimaal 4 gebruikers in commissie, maar hoe meer hoe beter (Minimaal 50% uit bedrijfsleven)

56 Committering gebruikers moet ook blijken uit financiele bijdrage Maximale bijdrage STW is euro Voor project van euro is minimaal euro additionale financiering nodig Hoe groter bijdrage gebruikers, hoe meer kans op honorering

57 All users are equal, but some users are more equal than others Belangen Terreinbeheerders Beleidsmakers Bedrijven Financiele mogelijkheden

Scholeksterweekend Ameland 2013

Scholeksterweekend Ameland 2013 Scholeksterweekend Ameland 2013 Van vrijdag 8 februari tot en met zondag 10 februari werd onder leiding van Bruno Ens en Kees Oosterbeek een scholeksterweekend georganiseerd op Ameland voor ringers en

Nadere informatie

Kokkels in Waddenzee en Zeeuwse Delta,

Kokkels in Waddenzee en Zeeuwse Delta, Indicator 2 juli 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De natuurlijke dynamiek van het

Nadere informatie

Scholekster (Haematopus ostralegus) A Status. 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten

Scholekster (Haematopus ostralegus) A Status. 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Scholekster (Haematopus ostralegus)

Nadere informatie

5.4.3 EFFECTBEOORDELING

5.4.3 EFFECTBEOORDELING Erratum passende beoordeling Windplan Wieringermeer, december 0 Aanleiding In de Passende Beoordeling Windplan Wieringermeer zijn onverhoopt enige fouten geslopen in paragraaf 5.4. Effectbeoordeling. Het

Nadere informatie

Wadvogels op Ameland-Oost

Wadvogels op Ameland-Oost Wadvogels op Ameland-Oost Verandering van het aantal wadvogels op Ameland- Oost sinds het begin van de gaswinning in 1986 Marcel Kersten 1 Inhoudsopgave 1. Conclusies 3 2. Inleiding 4 3. Methode 5 4. Resultaten

Nadere informatie

Het effect van bodemdaling op het aantal scholeksters dat kan overwinteren in de Waddenzee

Het effect van bodemdaling op het aantal scholeksters dat kan overwinteren in de Waddenzee Het effect van bodemdaling op het aantal scholeksters dat kan overwinteren in de Waddenzee In opdracht van de Nederlandse Aardolie Maatschappij Het effect van bodemdaling op het aantal scholeksters dat

Nadere informatie

Wat bepaalt de draagkracht van de Waddenzee voor wadvogels: onderzoek naar het verspreidingsgedrag van Scholeksters

Wat bepaalt de draagkracht van de Waddenzee voor wadvogels: onderzoek naar het verspreidingsgedrag van Scholeksters Wat bepaalt de draagkracht van de Waddenzee voor wadvogels: onderzoek naar het verspreidingsgedrag van Scholeksters Bruno J. Ens, Adriaan Dokter, Kees Rappoldt & Kees Oosterbeek Sovon-rapport 2015/02 Wat

Nadere informatie

Scholeksters en kokkels in de Westerschelde

Scholeksters en kokkels in de Westerschelde Scholeksters en kokkels in de Westerschelde In opdracht van RWS RIKZ in het kader van het project ZEEKENNIS Scholeksters en kokkels in de Westerschelde Modelberekeningen voor de periode 1992 2003 op basis

Nadere informatie

De Waddenacademie Introductie & De Audits van het Monitoringsprogramma (Effecten) Bodemdaling (door gaswinning) Ameland

De Waddenacademie Introductie & De Audits van het Monitoringsprogramma (Effecten) Bodemdaling (door gaswinning) Ameland De Waddenacademie Introductie & De Audits van het Monitoringsprogramma (Effecten) Bodemdaling (door gaswinning) Ameland De Waddenacademie 30 Juli 2008: Start Waddenacademie-KNAW 1 en 2 December 2008: inauguratie

Nadere informatie

Onderwerp: Aanvraag vergunning Natuurbeschermingswet 1998 Handmatige kokkelvisserij in de Waddenzee

Onderwerp: Aanvraag vergunning Natuurbeschermingswet 1998 Handmatige kokkelvisserij in de Waddenzee Vereniging 'Op handkracht verder' de heer B.J. Keus Postbus 116 4400 AC Yerseke Leeuwarden, 3 augustus 2006 Verzonden, Ons kenmerk : 649112 Afdeling : Landelijk Gebied Telefoon : 058-2925024 / M. Flipse

Nadere informatie

Programma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es

Programma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es Nieuwe Wadden Programma naar een Rijke Waddenzee Samen gaat het beter Kees van Es Inhoud Wat is PRW Wat doen we precies De rol van DLG binnen Rijke Waddenzee De toekomst Waarom PRW? 21 oktober 2008: Convenant

Nadere informatie

De functie van het Balgzand als hoogwatervluchtplaats voor wadvogels II. aantallen vogels en hun verspreiding tijdens hoogwater

De functie van het Balgzand als hoogwatervluchtplaats voor wadvogels II. aantallen vogels en hun verspreiding tijdens hoogwater De functie van het Balgzand als hoogwatervluchtplaats voor wadvogels II. aantallen vogels en hun verspreiding tijdens hoogwater Rapportage van onderzoek In opdracht van Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland

Nadere informatie

Scholeksters en de toekomstige erosie van slikken in de Oosterschelde

Scholeksters en de toekomstige erosie van slikken in de Oosterschelde Scholeksters en de toekomstige erosie van slikken in de Oosterschelde In opdracht van Deltares Scholeksters en de toekomstige erosie van slikken in de Oosterschelde Een modelstudie met WEBTICS C. Rappoldt

Nadere informatie

Tureluur (Tringa totanus) A Status. 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten

Tureluur (Tringa totanus) A Status. 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Tureluur (Tringa totanus) A162

Nadere informatie

Het effect van bodemdaling op overwinterende scholeksters in de Waddenzee

Het effect van bodemdaling op overwinterende scholeksters in de Waddenzee Het effect van bodemdaling op overwinterende scholeksters in de Waddenzee In opdracht van de Nederlandse Aardolie Maatschappij Het effect van bodemdaling op overwinterende scholeksters in de Waddenzee

Nadere informatie

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als niet-broedvogel.

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als niet-broedvogel. Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Goudplevier (Pluvialis apricaria)

Nadere informatie

Natura 2000 gebied Markiezaat

Natura 2000 gebied Markiezaat Natura 2000 gebied 127 - Markiezaat (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Noordzee, Waddenzee en Delta Status: Vogelrichtlijn Site code: NL3009015 Beschermd natuurmonument: Markiezaatsmeer

Nadere informatie

Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting

Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting Samenvatting van het beheerplan 2012-2017 een bijdrage aan het Europese programma Natura 2000 Het beheerplan is

Nadere informatie

Producentenorganisatie Kokkelvisserij p/a Ir. J. D. Holstein Coxstraat DC Kapelle. Project nummer:

Producentenorganisatie Kokkelvisserij p/a Ir. J. D. Holstein Coxstraat DC Kapelle. Project nummer: Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Postbus 77 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke Tel.: 0255 564646 Tel.: 0113 672300 Fax.: 0255 564644 Fax.: 0113 573477 Internet:postkamer@rivo.dlo.nl

Nadere informatie

Natuurverkenning 2030

Natuurverkenning 2030 Natuurverkenning 2030 Aanpak Terrestrische verkenning Scenario s Verlies en versnippering van leefgebied Vermesting Klimaatverandering Aquatische verkenning Scenario s Verontreiniging Versnippering van

Nadere informatie

Zwarte ruiter (Tringa erythropus) A Status: 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten

Zwarte ruiter (Tringa erythropus) A Status: 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Zwarte ruiter (Tringa erythropus)

Nadere informatie

Scholeksters en de droogvalduur van kokkels in de Oosterschelde

Scholeksters en de droogvalduur van kokkels in de Oosterschelde Scholeksters en de droogvalduur van kokkels in de Oosterschelde In opdracht van RWS RIKZ Scholeksters en de droogvalduur van kokkels in de Oosterschelde Modelberekeningen voor de periode 1990-2045 aan

Nadere informatie

Betere bescherming en herstel van het voedselweb in de Waddenzee

Betere bescherming en herstel van het voedselweb in de Waddenzee Betere bescherming en herstel van het voedselweb in de Waddenzee Wadden Engine Waddensleutels Mosselwad Ellen Weerman Postdoc Wadden Engine Community Ecology and Conservation group Rijksuniversiteit Groningen

Nadere informatie

Handkokkelactiviteiten in de Waddenzee Antwoord op een aantal vragen van de Provincie Fryslân

Handkokkelactiviteiten in de Waddenzee Antwoord op een aantal vragen van de Provincie Fryslân Handkokkelactiviteiten in de Waddenzee Antwoord op een aantal vragen van de Provincie Fryslân A. G. Brinkman, B.J. Ens, J. Jansen, M.F. Leopold Rapport C047/08 Vestiging Texel Opdrachtgever: Provincie

Nadere informatie

UTRECHTSE SCHOLEKSTERS IN DE KIJKER

UTRECHTSE SCHOLEKSTERS IN DE KIJKER UTRECHTSE SCHOLEKSTERS IN DE KIJKER Marc van Leeuwen Vanaf het broedseizoen 2009 draai ik mee met het landelijke kleurringonderzoek voor scholeksters. Dit populatieonderzoek aan individueel gemerkte scholeksters

Nadere informatie

Scholeksters en hun voedsel in de Oosterschelde

Scholeksters en hun voedsel in de Oosterschelde Scholeksters en hun voedsel in de Oosterschelde In opdracht van de ministeries van LNV en V&W Scholeksters en hun voedsel in de Oosterschelde Rapport voor deelproject D2 thema 1 van EVA II, de tweede fase

Nadere informatie

Themadag Exoten, 2 december

Themadag Exoten, 2 december OPENHEID maakt KWETSBAAR Rob Leewis NCB Naturalis OF BIOLOGISCHE WEERSTAND??? STEL JEZELF OPEN OP EN JE WORDT KWETSBAAR CONCLUSIE: DAT MOET JE DUS ALLEEN DOEN ALS JE STERK (WEERBAAR) BENT Themadag Werkgroep

Nadere informatie

NADERE EFFECTENANALYSE WADDENZEE EN NOORDZEEKUSTZONE II DEELRAPPORT EXTERNE WERKING

NADERE EFFECTENANALYSE WADDENZEE EN NOORDZEEKUSTZONE II DEELRAPPORT EXTERNE WERKING NADERE EFFECTENANALYSE WADDENZEE EN NOORDZEEKUSTZONE II DEELRAPPORT EXTERNE WERKING RWS WATERDIENST NOORD NEDERLAND NOORDZEE MINISTERIE VAN EL&I DRZ NOORD 21 maart 2011 075397777.B - Definitief D03011.009001.0300

Nadere informatie

MIGRATIE, vogeltrek in een breed kader. College 3 Trek van ganzen en kraanvogels

MIGRATIE, vogeltrek in een breed kader. College 3 Trek van ganzen en kraanvogels MIGRATIE, vogeltrek in een breed kader College 3 Trek van ganzen en kraanvogels Programma 1. Migratie, inleiding en oriëntatie 2. Trek van kustvogels 3. Trek van ganzen en kraanvogels 4. Trek van roofvogels

Nadere informatie

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als niet-broedvogel.

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als niet-broedvogel. Goudplevier (Pluvialis apricaria) A140 1. Status: Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als niet-broedvogel. 2. Kenschets Beschrijving: De goudplevier is een steltloper

Nadere informatie

WEIDEVOGELS LOPIKERWAARD

WEIDEVOGELS LOPIKERWAARD WEIDEVOGELS LOPIKERWAARD 214 Er is goed nieuws en er is slecht nieuws WEIDEVOGELS LOPIKERWAARD 214: ER IS GOED NIEUWS EN ER IS SLECHT NIEUWS Sinds 211 telt DNatuur voor ANV Lopikerwaard hoeveel Grutto

Nadere informatie

Jaap de Vlas Voorzitter Begeleidingscommissie Monitoring Bodemdaling Ameland. Bodemdalingsstudie

Jaap de Vlas Voorzitter Begeleidingscommissie Monitoring Bodemdaling Ameland. Bodemdalingsstudie Jaap de Vlas Voorzitter Begeleidingscommissie Monitoring Bodemdaling Ameland Bodemdalingsstudie 1986-2011 Stuifdijk 1882 Hon Oerd Neerlands Reid Ameland met daling Duinvalleien Stuifdijk 1882 Hon Oerd

Nadere informatie

Wageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans

Wageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee Pauline Kamermans is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling

Nadere informatie

Lerend beheer met Beheer-op-Maat (BoM)

Lerend beheer met Beheer-op-Maat (BoM) Lerend beheer met Beheer-op-Maat (BoM) afleidingsmanoeuvre of brug beheer-wetenschap-beleid? 8 maart 2018; Dick Melman 1 1 mmv Tim Visser 1 Weidevogels: icoon van Nederlandse natuur Yellow wagtail redshank

Nadere informatie

Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe

Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe De Staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Gelet op de artikelen 10a en 15 van de Natuurbeschermingswet 1998; BESLUIT:

Nadere informatie

1 Inleiding 1. 2 Verwerking van gegevens 2 2.1 Aangeleverde gegevens 2 2.2 Verwerking gegevens 3

1 Inleiding 1. 2 Verwerking van gegevens 2 2.1 Aangeleverde gegevens 2 2.2 Verwerking gegevens 3 Herberekening behoefte aan zandsuppletie ter compensatie van bodemdaling door gaswinning uit Waddenzee velden vanaf de mijnbouwlocaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen Z.B. Wang Deltares, 2009 Inhoud

Nadere informatie

University of Groningen. Common eiders Somateria mollissima in the Netherlands Kats, Romke Kerst Hendrik

University of Groningen. Common eiders Somateria mollissima in the Netherlands Kats, Romke Kerst Hendrik University of Groningen Common eiders Somateria mollissima in the Netherlands Kats, Romke Kerst Hendrik IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish

Nadere informatie

Het kokkelbestand en het aantal scholeksters in de Waddenzee

Het kokkelbestand en het aantal scholeksters in de Waddenzee Het kokkelbestand 21 27 en het aantal scholeksters in de Waddenzee In opdracht van IMARES Het kokkelbestand 21 27 en het aantal scholeksters in de Waddenzee Een beknopte modelstudie naar het effect van

Nadere informatie

Bedrijfsleven & Natuur een goede LAT-relatie?

Bedrijfsleven & Natuur een goede LAT-relatie? Bedrijfsleven & Natuur een goede LAT-relatie? Pieter van de Water en Jeroen Jansen, Amersfoort 2013 Wat doet de NAM? 4 jaar Opsporen Boren Opruimen Winnen Waar zit dat gas? Nederland heeft één van de grootste

Nadere informatie

Eider (Somateria mollissima) (A063) 1. Status: 2. Kenschets. 3. Bijdrage van gebieden

Eider (Somateria mollissima) (A063) 1. Status: 2. Kenschets. 3. Bijdrage van gebieden Eider (Somateria mollissima) (A063) 1. Status: Niet in Bijlage I genoemde en geregeld voorkomende trekvogel zoals bedoeld in artikel 4.2 van de Vogelrichtlijn. Voor Natura 2000 relevant als broedvogel

Nadere informatie

d rm Neder wa e landopg

d rm Neder wa e landopg Opgewarmd Nederland deel Natuur, water en landbouw: aanpassen Ecosystemen en klimaat Water, mens en landschap: eeuwenlang een gevaarlijk samenspel Polders, sloten en plassen: binnenwateren in beweging

Nadere informatie

Scholeksters en hun voedsel in de Westerschelde

Scholeksters en hun voedsel in de Westerschelde Scholeksters en hun voedsel in de Westerschelde Een verkenning van de voedselsituatie voor de scholeksters in de Westerschelde over de periode 1992-2003 met het simulatiemodel WEBTICS C. Rappoldt B.J.

Nadere informatie

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a. Nieuwe KNMI klimaatscenario s Nieuwe KNMIklimaatscenario s 2006 2006 Janette Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Klimaatverandering Waargenomen veranderingen Wat zijn klimaatscenario s? Huidige en nieuwe

Nadere informatie

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject

Nadere informatie

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en

Nadere informatie

Morfologische effecten van bodemdaling door gaswinning op Ameland

Morfologische effecten van bodemdaling door gaswinning op Ameland Morfologische effecten van bodemdaling door gaswinning op Ameland Zheng Bing Wang, Wim Eysink, Johan Krol, 9 december 2011, Ameland Onderzochte aspecten Noordzeekust Friesche Zeegat en De Hon Waddenzee

Nadere informatie

STW-gebruikerscommissie

STW-gebruikerscommissie STW-gebruikerscommissie Versie: november 2013 Pagina 1 / 10 Inhoud Inhoud... 1 Inleiding... 2 Definities... 3 02. Toepasselijkheid... 3 03. Taak... 4 04. Uitvoering project... 4 05. Samenstelling... 4

Nadere informatie

30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT. Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen

30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT. Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen 30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen De Oosterschelde: een uniek gebied Zoute getijdennatuur (buiten- en binnendijks)

Nadere informatie

3 Wadvogels op Ameland

3 Wadvogels op Ameland 3 Wadvogels op Ameland 1972-2016 Veranderingen op Oost-Ameland en vergelijking met referentiegebieden M. Kersten 1, C. Rappoldt 2, C.W.M. van Scharenburg 1 Ecosense 2 Ecocurves EcoCurves rapport 24, ISSN

Nadere informatie

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel.

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel. Kluut (Recurvirostra avosetta) A132 1. Status: Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel. 2. Kenschets Beschrijving: De kluut is

Nadere informatie

Symposium Op reis op de Boschplaat, 30 mei 2017 Over (broed)vogels in veranderende landschappen

Symposium Op reis op de Boschplaat, 30 mei 2017 Over (broed)vogels in veranderende landschappen Symposium Op reis op de Boschplaat, 30 mei 2017 Over (broed)vogels in veranderende landschappen Kees Koffijberg Sovon Vogelonderzoek Nederland 2 / 23 Boschplaat op reis, 30.05.2017 Vogels zijn belangrijke

Nadere informatie

Ringonderzoek ZW- Zeevang

Ringonderzoek ZW- Zeevang Ringonderzoek ZW- Zeevang Landelijk Grutto s: RUG-Privé Scholeksters - Sovon Overleving jonge vogels Wat doen ze? Aparte strategie - 1 Ringonderzoek ZW-Zeevang Hoe pak je dat aan? Oud onderzoek grutto

Nadere informatie

DUURZAAM EN DYNAMISCH. Advies van de Beleidsadviesgroep EVA II inzake het toekomstig beleid voor de schelpdiervisserij

DUURZAAM EN DYNAMISCH. Advies van de Beleidsadviesgroep EVA II inzake het toekomstig beleid voor de schelpdiervisserij DUURZAAM EN DYNAMISCH Advies van de Beleidsadviesgroep EVA II inzake het toekomstig beleid voor de schelpdiervisserij Juni 2004 Inleiding De Beleidsadviesgroep EVA II (BAG) is in juni 2003 door minister

Nadere informatie

A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen

A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen Herman Limpens en Jasja Dekker Effecten van klimaatverandering op vleermuizen?? Vooral: analyserende speculerende verhalen

Nadere informatie

Geoorde fuut (Podiceps nigricollis) (A008) 1. Status: 2. Kenschets. 3. Bijdrage van gebieden

Geoorde fuut (Podiceps nigricollis) (A008) 1. Status: 2. Kenschets. 3. Bijdrage van gebieden Geoorde fuut (Podiceps nigricollis) (A008) 1. Status: Niet in Bijlage I genoemde en geregeld voorkomende trekvogel zoals bedoeld in artikel 4.2 van de Vogelrichtlijn. Voor Natura 2000 relevant als broedvogel

Nadere informatie

Bontbekplevier (Charadrius hiaticula) A Status: 2. Kenschets

Bontbekplevier (Charadrius hiaticula) A Status: 2. Kenschets Bontbekplevier (Charadrius hiaticula) A137 1. Status: Niet in Bijlage I genoemde en geregeld voorkomende trekvogel [cq. watervogel] zoals bedoeld in artikel 4.2 van de Vogelrichtlijn. Voor Natura 2000

Nadere informatie

Kort verslag kleurringen van Nijlganzen en Grote Canadese Ganzen

Kort verslag kleurringen van Nijlganzen en Grote Canadese Ganzen Kort verslag kleurringen van Nijlganzen en Grote Canadese Ganzen 2011-2015 Frank Majoor & Berend Voslamber Sinds 2011 worden op verschillende plekken in Nederland in opdracht van het Faunafonds Nijlganzen

Nadere informatie

Monitoring van vogels in de Waddenzee met de hand aan de kraan

Monitoring van vogels in de Waddenzee met de hand aan de kraan Monitoring van vogels in de Waddenzee met de hand aan de kraan >> eindrapport, pre-layout versie 23 december 2008

Nadere informatie

Inventarisatie van wensen voor klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver

Inventarisatie van wensen voor klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver Inventarisatie van wensen voor klimaatscenario s Bernadet Overbeek Gé Verver Inhoud 1. Aanleiding 2. Doel 3. Toelichting op scenario s 4. Onze vragen Aanleiding voor inventarisatie van wensen Nieuwe KNMI

Nadere informatie

Werk aan de grote wateren

Werk aan de grote wateren Werk aan de grote wateren Op weg naar duurzaam beheer en ecologische kwaliteit Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat. Transitie naar duurzaam waterbeheer Vispassages, natuurlijke oevers, aanpak van verontreinigende

Nadere informatie

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel.

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel. Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Kluut (Recurvirostra avosetta)

Nadere informatie

frj'- - '1 1 -r* "l^«^* IA

frj'- - '1 1 -r* l^«^* IA 99 'i^ frj'- - '1 1 -r* "l^«^* IA :. >., ' '«imi. 1, >,. L. Zwarts Het wad als ogelrijk wetland Het is niet waarschijnlijk dat er op het wad ruimte is voor veel meer vogels. Verkleining van het waddenareaal

Nadere informatie

Drieteenstrandloper (Calidris alba) A Status: 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten

Drieteenstrandloper (Calidris alba) A Status: 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten Dit profiel dient gelezen, geïnt erpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Drieteenstrandloper (Calidris

Nadere informatie

Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebied IJsselmeer

Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebied IJsselmeer Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebied IJsselmeer De Staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Gelet op artikel 4, eerste en tweede lid, van Richtlijn 79/409/EEG van de Raad van 2 april

Nadere informatie

Wat vertellen modellen ons over de kans op invasiesucces?

Wat vertellen modellen ons over de kans op invasiesucces? Wat vertellen modellen ons over de kans op invasiesucces? Patsy Haccou, Theoretische Biologie Themadag Risico-analyse en risicomanagement van exoten Rotterdam, 11 december 2008 1 Aspecten van invasie risico

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting De verspreiding en aantallen dieren, zowel in ruimte als tijd, staan centraal in de ecologie. Inzicht in soortsverspreiding creëert niet alleen methodologische en analytische uitdagingen, maar vraagt ook

Nadere informatie

De Nationale Week van de Nestkast 2006

De Nationale Week van de Nestkast 2006 De Nationale Week van de Nestkast 06 De resultaten De Nationale Week van de Nestkast is een groot succes! Veel mensen hebben één of meerdere nestkasten aangemeld en ook de broedresultaten aan ons doorgegeven.

Nadere informatie

Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie

Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie 19 juni 2017 Theo Verstrael Sovon Vogelonderzoek Nederland Inhoud Vrijwilligers & natuurmonitoring Achtergronden & motivaties Wat

Nadere informatie

Verstoring, poging tot een begripsomschrijving en aanzet tot discussie

Verstoring, poging tot een begripsomschrijving en aanzet tot discussie Verstoring, poging tot een begripsomschrijving en aanzet tot discussie Samenvatting Robbert van der Eijk, populatiebioloog en zeekanoër 1 Groningen 9-3-2017 Het begrip verstoring speelt een centrale rol

Nadere informatie

Natura 2000 gebied 7 Noordzeekustzone

Natura 2000 gebied 7 Noordzeekustzone Natura 2000 gebied 7 Noordzeekustzone (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Noordzee, Waddenzee en Delta Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn Site code: NL2003062 + NL9802001 Beschermd

Nadere informatie

Scholeksters en hun voedsel in de Waddenzee

Scholeksters en hun voedsel in de Waddenzee Scholeksters en hun voedsel in de Waddenzee In opdracht van het ministerie van LNV Scholeksters en hun voedsel in de Waddenzee Rapport voor deelproject B1 van EVA II, de tweede fase van het evaluatieonderzoek

Nadere informatie

Mobiliteitsscan Infosessie Donderdag 12 december Harderwijk

Mobiliteitsscan Infosessie Donderdag 12 december Harderwijk Donderdag 12 december 2013 - Harderwijk Infosessie interactief informeren Over Ontwikkelingen, ervaringen, kansen op het gebied van bereikbaarheid, mobiliteit Mobiliteitsscan, Samenwerken, oplossing voor

Nadere informatie

Natura 2000 gebied Grevelingen

Natura 2000 gebied Grevelingen Natura 2000 gebied 115 - Grevelingen CONCEPT GEBIEDENDOCUMENT Kenschets 115_gebiedendocument_Grevelingen_november 2007 Natura 2000 Landschap: Noordzee, Waddenzee en Delta Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn

Nadere informatie

o 2 Legenda grevelingen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt water hoge dijken / diepe geulen verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden

o 2 Legenda grevelingen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt water hoge dijken / diepe geulen verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden Noordzee binnen Legenda grevelingen hoge en / diepe geulen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden stagnant zorgcomplexen Goeree versterken toerisme

Nadere informatie

Dispersieproblemen bij planten

Dispersieproblemen bij planten Dispersieproblemen bij planten Hoe kan connectiviteit verbeterd worden? Wim Ozinga Michiel Wallis de Vries, Marijn Nijssen Veldwerkplaats OBN, 12 oktober 2018 Versnippering als probleem Balans Leefgebied

Nadere informatie

Morfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen.

Morfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen. Morfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen. Edwin Elias Ad van der Spek Zheng Bing Wang John de Ronde Albert Oost Ankie Bruens Kees den Heier

Nadere informatie

Gaat inzet op dierenwelzijn hand in hand met efficiënt fokken?

Gaat inzet op dierenwelzijn hand in hand met efficiënt fokken? Gaat inzet op dierenwelzijn hand in hand met efficiënt fokken? Kader en maatschappelijke context Dr.ir. Stef Aerts Odisee University College Ethics@Arenberg Overzicht Antwoord op de vraag Vragen en discussie

Nadere informatie

OViN%symposium,2015,

OViN%symposium,2015, OViN%symposium2015 CarelvanderLippe Donderdag12februari2015NWO%gebouwDenHaag Programma 12.00%13.00 Inloopmetlunch 13.00%13.15 InleidingdoorJosSchiepers(CentraalBureauvoordeStatistiek) dagvoorzitter 13.15%14.45

Nadere informatie

Programma 7: Trekvogels

Programma 7: Trekvogels Programma 7: Trekvogels Wadvogels kennen geen grenzen. Ieder voor- en najaar strijken miljoenen trekvogels na een lange vlucht in onze Waddenzee neer. Ze rusten en tanken bij. Ons waddengebied is een onmisbare

Nadere informatie

Acceptatie van technologie in de gezondheidszorg. Arthur Bennis (HAN CIM)

Acceptatie van technologie in de gezondheidszorg. Arthur Bennis (HAN CIM) Acceptatie van technologie in de gezondheidszorg Arthur Bennis (HAN CIM) De spreker Arthur Bennis Docent @ HAN University of Applied Sciences, Arnhem Onderzoeker @ Lectoraat Media Design, onderzoekslijn

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Getij Grevelingen 11 oktober Getij Grevelingen. Waarom herstel beperkt getij

Informatiebijeenkomst Getij Grevelingen 11 oktober Getij Grevelingen. Waarom herstel beperkt getij Getij Grevelingen Waarom herstel beperkt getij We willen in de Grevelingen de waterkwaliteit verbeteren door beperkt getij terug te brengen. Dat is goed nieuws voor de onderwaternatuur en geeft ook mogelijkheden

Nadere informatie

Wat bepaalt de groei van ganzenpopulaties?

Wat bepaalt de groei van ganzenpopulaties? Wat bepaalt de groei van ganzenpopulaties? Henk van der Jeugd Vogeltrekstation Dutch Centre for Avian Migration and Demography NIOO-KNAW Centre for Avian Population Studies CAPS An embarrassment of riches:

Nadere informatie

Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten

Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Luc De Meester Lab. Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie KULeuven Laboratorium Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie Biodiversiteit: : en

Nadere informatie

Monitoring van het voor vogels oogstbare voedselaanbod in de kombergingen van het Pinkegat en Zoutkamperlaag

Monitoring van het voor vogels oogstbare voedselaanbod in de kombergingen van het Pinkegat en Zoutkamperlaag Monitoring van het voor vogels oogstbare voedselaanbod in de kombergingen van het Pinkegat en Zoutkamperlaag Rapportage t/m monitoringjaar 218 Bruno J. Ens Jaap van der Meer Karin Troost Erik van Winden

Nadere informatie

MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee

MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ)

Nadere informatie

NATUUR EN BIODIVERSITEIT

NATUUR EN BIODIVERSITEIT NATUUR EN BIODIVERSITEIT Wat hebt u eraan? Biodiversiteit is de verscheidenheid van leven op onze planeet. Het is het fundament van ons welzijn en de economie. We zijn van de natuur afhankelijk voor ons

Nadere informatie

CONCLUSIES. f. Er zijn geen aanwijzingen dat kokkelvisserij

CONCLUSIES. f. Er zijn geen aanwijzingen dat kokkelvisserij De eutrofiëring betreft een autonome ontwikkeling. Het is de verwachting dat de eutrofiëring nog wat verder zal teruglopen. Daarmee komt de draagkracht in de Waddenzee op termijn weer dicht bij de natuurlijke

Nadere informatie

Wageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman

Wageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman Overzicht bestaande werkzaamheden Bert Brinkman Lopende projecten (1) NWO-ZKO: Draagkracht Waddenzee en Noordzee-kustzone (IMARES / NIOZ / NIOO / SOVON / RUG /...) BO-project: Draagkracht en vogels (LNV;

Nadere informatie

overvliegende vogels gezien, wat wijst op aankomst van vogels van elders. Het hoogste aantal bedroeg 5 ex >zw op 30 oktober.

overvliegende vogels gezien, wat wijst op aankomst van vogels van elders. Het hoogste aantal bedroeg 5 ex >zw op 30 oktober. overvliegende vogels gezien, wat wijst op aankomst van vogels van elders. Het hoogste aantal bedroeg 5 ex >zw op 30 oktober. Kleine Bonte Specht Dendrocopos minor Van 12 maart t/rn 7 april verbleef l'i'

Nadere informatie

KNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver

KNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver KNMI next klimaatscenario s Bernadet Overbeek Gé Verver Inhoud 1. Totstandkoming klimaatscenario s 2. Keuzes KNMI next scenario s 3. Afstemming met gebruikers 4. Vragenronde: wensen uit beleid Klimaatscenario

Nadere informatie

MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee

MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee MOSSELWAD (2009 2014) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek

Nadere informatie

Waterrijk, Vogelrijk, Kansrijk. Een visie op water en vogels in Nederland

Waterrijk, Vogelrijk, Kansrijk. Een visie op water en vogels in Nederland Waterrijk, Vogelrijk, Kansrijk Een visie op water en vogels in Nederland a e r i s d e m t W o t o r v a n o n z e n a t u u r Waterrijk, vogelrijk, kansrijk Water lijkt heel vanzelfsprekend. Dat is het

Nadere informatie

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel.

Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel. Lepelaar (Platalea leucorodia) (A034) 1. Status: Vogelrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1981). Voor Natura 2000 relevant als broedvogel én als niet-broedvogel. 2. Kenschets Beschrijving: De lepelaar

Nadere informatie

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering

Nadere informatie

Een proefboring op zee, wat houdt dat in?

Een proefboring op zee, wat houdt dat in? Een proefboring op zee, wat houdt dat in? GDF SUEZ E&P Nederland B.V. voert regelmatig proefboringen uit naar gas op zee. Deze proef boringen worden uitgevoerd op een milieu- en veiligheidstechnisch verantwoorde

Nadere informatie

Kanoet (Calidris canutus) A Status: 2. Kenschets. 3. Bijdrage van gebieden

Kanoet (Calidris canutus) A Status: 2. Kenschets. 3. Bijdrage van gebieden Kanoet (Calidris canutus) A143 1. Status: Niet in Bijlage I genoemde en geregeld voorkomende trekvogel zoals bedoeld in artikel 4.2 van de Vogelrichtlijn. Voor Natura 2000 relevant als niet-broedvogel.

Nadere informatie

Staat van Instandhouding bepalen. & de rol van vrijwilligers

Staat van Instandhouding bepalen. & de rol van vrijwilligers Staat van Instandhouding bepalen & de rol van vrijwilligers Foto: Erik Korsten Herman Limpens namens vleermuisteam Wnb: verbodsbepalingen 3.2. Beschermingsregime soorten Habitatrichtlijn Artikel 3.5 1.Het

Nadere informatie

Besluit. Ministerie van Economische Zaken. Datum 3 0 AUG

Besluit. Ministerie van Economische Zaken. Datum 3 0 AUG 594 AC Den 1-laag Bezuidenhrnitseweg 73 Bezoekad res Directie Energie en Omgeving > Retauradres Postbus 0401 500 6K Den 1-laag Pagina 1 van 6 voor zover hier van belang, beperkingen en voorschriften kan

Nadere informatie

Paneldiscussie Groene Gemeente 2.0

Paneldiscussie Groene Gemeente 2.0 Paneldiscussie Groene Gemeente 2.0 Van uit het perspectief van de organisatie Hoe begin je Hoe ga je verder Wat zijn de voordelen? Voorafgaand korte introductie van Schouwen-Duiveland Presentatie Paneldiscussie

Nadere informatie

Windenergie en gebiedsbescherming Winddays Marieke Kaajan ENVIR Advocaten

Windenergie en gebiedsbescherming Winddays Marieke Kaajan ENVIR Advocaten Winddays 2018 Marieke Kaajan ENVIR Advocaten Struikelblokken bij het bepalen van effecten op Natura 2000- gebieden; Randvoorwaarden bij het verminderen of compenseren van effecten; ADC-toets: kans of bedreiging?

Nadere informatie