Het WADDENSLEUTELS project

Transcriptie

1 Het WADDENSLEUTELS project Han Olff University of Groningen Photo H. Olff

2 WADDENSLEUTELS project Bijdrage leveren aan betere bescherming en herstel van het waddenzee voedselweb?

3 WADDENSLEUTELS project! Project partners and organisatie! Bijdrage aan realisatie einddoelen uitvoeringsplan Waddenfonds! Aanpak, methoden! Eerste resultaten

4 WADDENSLEUTELS project team Natuurmonumenten: Staatsbosbeheer: Wilfred Alblas, Quirin Smeele, Martijn de Jong e.a. Otto Overdijk e.a. Michiel Firet e.a. Rijksuniversiteit Groningen Prof. Han Olff, Prof. Theunis Piersma e.a. NIOZ Texel: Dr. Henk van der Veer, Prof. Jaap Damste, Dr. Stefan Schouten e.a. VU Amsterdam: Dr. Matty Berg Universiteit Utrecht: Prof. Jack Middelburg NIOO Yerseke: Dr. Johan van de Koppel e.a. Nieuw personeel op project: 1 postdoc Dr. Tjisse van der Heide 3 promovendi werving loopt 1 technisch coordinator: Sander Holthuijsen 1 chemisch analist: werving loopt Werkgroepen: -!Financiën -!Uitvoering experimenten -!Communicatie -!Wetenschap

5 Belangrijke projecten waarmee WADDENSLEUTELS samenwerkt! WADDENENGINE (RUG/NIOZ/NIOO)! SIBES (NIOZ)! MOSSELWAD (IMARES/SOVON/UU)! METAWAD (RUG/NIOZ/NIOO) aangevr.

6 WADDENSLEUTELS project! Project partners and organisatie! Bijdrage aan realisatie einddoelen uitvoeringsplan Waddenfonds, en deelprojecten! Aanpak, methoden! Eerste resultaten

7 Uitvoeringsplan Waddenfonds Thema 1 Ecosysteem, habitat en soorten Programma 2: Herstel biobouwers Programma 3: Herstel voedselweb belangrijke randvoorwaarde!

8 Grootschalig voedselweb herstel in 2026 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en beschermings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Mossel Wad project Kansrijkdom kaarten en Ò best practicesó adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de belangrijkste verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels

9 Grootschalig voedselweb herstel in 2026 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en beschermings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Kansrijkdom kaarten en Ò best practicesó adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de grootste voedselweb verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels

10 Verhoogd CO 2 and verzuring zeewater Opwarming Eutrophi -catie en vervuiling Invasieve exoten Verhoogde zeespiegel Kust Baggeren, stijging verdediging opspuiten Verstoring natuurlijke geomorfologische en hydrologische processen, sedimenthuishouding Overbevissing 2. Ò Trophic cascades and trophic amplificationsó Waddenzee voedselweb sleutelprocessen 3. Lokale en mondiale meta-ecosystem verbindingen abiotisch milieu 1. Dominantie van biobouwers overige soorten biobouwers

11 Rocky intertidal, Bretagne, FR Environmental factors Species distribution

12 Wadden Sea Environmental factors Species distribution Soorten die sedimentatie van slib bevorderen: mossels Photo H. Olff

13 Soorten die sedimentatie van slib bevorderen: zeegrassen Foto: H. Olff

14 Soorten die erosie, re-suspensie van slib bevorderen: wadpier Photos H. Olff

15 Lepelaars die fourageren op mosselbanken, Schiermonnikoog Photo H. Olff

16 Verlies van sublitorale zeegrasbedden na sluiting afsluitdijk

17 Mosselbed herstel in oostelijke waddenzee na 1990

18 Uitblijven van herstel droogvallende mosselbanken in westelijke waddenzee na 1990

19 Lijn van de Swarte Hean De start van de wereld volgens plaatselijke bevolking Tekenen van herstel? Locaties kleinschalige experimenten mosselbank herstel in kader van het Waddensleutels project

20 Verhoogd CO 2 and verzuring zeewater Opwarming Eutrophi -catie en vervuiling Invasieve exoten Verhoogde zeespiegel Kust Baggeren, stijging verdediging opspuiten Verstoring natuurlijke geomorfologische en hydrologische processen, sedimenthuishouding Overbevissing 2. Ò Trophic cascades and trophic amplificationsó Waddenzee voedselweb sleutelprocessen 3. Lokale en mondiale meta-ecosysteem verbindingen abiotisch milieu 1. Dominantie van biobouwers overige soorten biobouwers

21 Fisheries: Fishing down food webs

22 Fisheries: Fishing down food webs North Sea

23 Fisheries: Ò Fishing down food websó Density changes predatory fish in the Wadden Sea / wijting Trophic level 4.1 (nekton) Density (N/ha) / steenbolk Trophic level 3.62 s.e (zoobenthos) harnasmannetje / Trophic level 3.43 s.e (zoobenthos) Trends: Tulp et al Journal of Sea Research 60:54-73 Trophic level: Fishbase.org

24 Fisheries: Ò Fishing down food websó / schar Trophic level 3.29 s.e Density (N/ha) / schol Trophic level 3.26 s.e Trends: Tulp et al Journal of Sea Research 60:54-73 Trophic level: Fishbase.org

25 Potential interaction of overfishing with climate change Total fish biomass water Wadden Sea Wadden Sea Tulp et al Journal of Sea Research 60:54-73

26 Sediment disturbance due to trawling and dredging Unstable sediment + Less spatfall of mussels Higher activity shrimp and carnivorous zooplankton Less adult mussels + Less musselbed stability Trophic amplifications leading to collapse of fish and shallow-living bivalve populations and of the species that depend on these (birds) Overfishing of adult fish stocks More detritus in the water More predation on eggs and larvae of large fish and bivalves More shrimp and carnivorous zooplankton + Less larger predatory fish Less predation on shrimp & carnivorous zooplankton Higher water temperatures Green: evidence by Pauly et al. Science 279: Pinnegar et al. Environ. Conserv. 27, (2000). Black: evidence by Kirby et al 2009 Ecosystems 12: Kirby et al 2009 Proc Roy Soc B 276: Blue: to be investigated in Waddensleutels

27 Grootschalig voedselweb herstel in 2026 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en beschermings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Mossel Wad project Kansrijkdom kaarten en Ò best practicesó adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de belangrijkste verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels

28 Locaties herstelexperiment litorale mosselbanken WADDENSLEUTELS project

29 Opzet mosselbank herstelexperiment! Zelfde experiment op 4 locaties (west-oost gradient)! Per site 4 behandelingen, 3 replicas per behandeling (3 blokken), plots 20 x 20 m per behandeling Behandelingen: -! Controle (niets doen) -! Neerleggen jonge mossels op kaal substraat -! Neerleggen schelpensubstraat zonder mossels -! Neerleggen jonge mossels + schelpensubstraat Ook nog controleplots voor spatfall (touwen)

30 Grootschalig voedselweb herstel in 2026 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en beschermings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Mossel Wad project Kansrijkdom kaarten en Ò best practicesó adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de belangrijkste verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels

31 Methode:! Analyse voedselweb structuur aan de hand van gehalten stabiele isotopen van C, N en S in verschillende organismen! Analyse ruimtelijke variatie in vooral omnivore soorten binnen Waddenzee als maat voedselweb aantasting! C isotopen: mariene vs. terrestrische primaire productie! N isotopen: trofisch niveau!s isotopen: mate anaerobe condities sediment?

32 Data T. van der Heide, J. Westveer (unpubl)

33 Data T. van der Heide, J. Westveer (unpubl)

34 Data T. van der Heide, J. Westveer (unpubl)

35 d15n van litorale mossels: ruimtelijke gradient Data T. van der Heide, J. Westveer (unpubl)

36

37

38 Grootschalig voedselweb herstel in 2026 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en beschermings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Mossel Wad project Kansrijkdom kaarten en Ò best practicesó adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel (habitatkaart) voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de belangrijkste verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden (habitatkaart) Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels

39 Naar een nieuwe habitatkaart voor de Waddenzee (eerste resultaten) -! Integratie van data die nu op verschillende plekken zijn in 1 GIS systeem -! Zowel voor sublitoraal, litoraal en supralitoraal -! Karakterisering van oppervlakten per komberging per habitat -! Aparte kaart per decade (tijd-expliciet!) bijv 1970 s, 1980 s etc -! Samenwerking met Mosselwad project en programma Rijke Zee -!Geschikt voor analyse bedreigingen per habitat, veranderingen in oppervlak per habitat, bestaande natuurkwaliteiten en toekomstige potenties van behoud en herstel van natuurwaarden

40 Marsdiep

41

42

43 Observed tidal transgression curves Den Helder Tidal amplitude

44 Observed tidal transgression curves Delfzijl Tidal amplitude

45

46

47

48 Slibgehalte sediment: Niet geschikt voor habitat classificatie (te sterk onderhevig aan variatie, biotische feedback)

49 Analyse habitat kaart: voorbeeld visserijactiviteiten

50 Secure data server with all GIS data in one place

51 Grootschalig voedselweb herstel in 2026 Grootschalig herstel van biobouwers in 2026 Uitvoering grootschalige herstel- en beschermings maatregelen van mosselbanken op kansrijke plekken Kansrijkdom kaarten en Ò best practicesó adviezen mosselbank herstel Ruimtelijke analyse beperkende factoren mosselbankherstel voorwaarde Uitvoering grootschalige beschermingsmaatregelen: inperking van de grootste voedselweb verstoringen Kansrijkdom kaart voor voedselweb herstel (waar hebben welke maatregelen meest effect, waar en wat zijn de grootste bedreigingen?) Analyse van sleutelprocessen die bepalend zijn voor de structuur van het Waddenzee voedselweb en analyse belang, interacties tussen verstorende invloeden Vergelijking methoden mosselbank herstel op diverse locaties Analyse ruimtelijke variatie in structuur en aantasting van voedselweb en randvoorwaarden Ontwikkeling nieuwe methoden voedselweb analyse Waddenfonds einddoelen Toekomstige maatregelen o.a. gefin. uit Waddenfonds Eindproducten Waddensleutels Deelprojecten Waddensleutels