30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT. Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen
|
|
- Hidde Molenaar
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen
2 De Oosterschelde: een uniek gebied Zoute getijdennatuur (buiten- en binnendijks) Onmisbare schakel voor trekvogels Belangrijk broedgebied kustbroedvogels Rustgebied zeehonden Fascinerende en unieke onderwater natuur 2
3 De Oosterschelde: een uniek gebied Hart van de Nederlandse schelpdierkweek Toeristische trekpleister 3
4 De Oosterschelde: een gebied van internationaal belang 4
5 De Oosterschelde stormvloedkering Beeldbank.rws.nl Beeldbank.rws.nl 5
6 Effecten van de stormvloedkering Pre-kering ( 80-84) post-kering ( 86-90) Integrale studie naar het effect op hydrologie, morfologie, ecologie, schelpdiervisserij. 6
7 Effecten van de stormvloedkering Belangrijkste bevindingen abiotiek: Getijvolume < 30%, getijslag < 13% Afname in stroomsnelheden en troebelheid Verblijftijd water 2x Geomorfologie: geulen te diep ~ getijvolume, naar nieuw evenwicht, erosie intergetijdengebied Geen rivierinvloed, baai met constant hoog zoutgehalte 7
8 Effecten van de stormvloedkering Belangrijkste bevindingen ecosysteem: Primaire productie robuust en veerkrachtig Biologische gemeenschappen: kwantitatieve veranderingen in dominantie, meer mariene samenstelling Draagkracht van OS voor steltlopers bereikt, afname in aantallen te verwachten Zeegras en schorren achteruit Grote natuurlijke variatie 8
9 30 jaar later Primaire productie en voedselweb Areaal en kwaliteit van habitats: Intergetijdengebieden Harde substraten 9
10 Primaire productie en het voedselweb NIOZ data; Kamermans et al.,
11 Primaire productie Afname niet veroorzaakt door tekort aan nutriënten Filtratiecapaciteit van schelpdieren nam in dezelfde periode toe (toename bestand oesters) => afname PP waarschijnlijk gevolg van toegenomen graasdruk 2010 nu: geen PP data Afname kokkels, oesters? 11
12 Primaire productie en het voedselweb Log visbiomassa (kg/ m 2 ) Tulp, IMARES Rapport C080/15 12
13 Slikken en zandplaten 30% van het areaal Rijk bodemleven Foerageergebied steltlopers SUN Exposed Flooded TIDAL FLAT FOODWEB Zoobenthos Microphytobenthos Detritus Waders WATER WATER Phytoplankton Fish Crabs / Shrimps Wading birds 13
14 Zandhonger ANT Oosterschelde: de Ronde, Mulder, van Duren, Ysebaert (2013) 14
15 numbers % vogelaantallen t.o.v Gevolgen zandhonger Gevolgen voor steltlopers Troost & Ysebaert, 2011 Foto: Leo Zwarts Droogvalduur % West Midden Kom Noordoost 0 season jaar Eindadvies ANT Studie, 2013 (de Ronde, Mulder, van Duren, Ysebaert) 15
16 Aanpak zandhonger Toekomstig beheer zet in op behoud foerageerfunctie van de intergetijdengebieden D.m.v. gerichte suppleties, eventueel aangevuld met stabiliserende maatregelen (oesterriffen, mosselbanken) D.m.v. proeven leren (Galgeplaat, Schelphoek, BwN oesterriffen, Oesterdam) Roggenplaat 16
17 Suppleties m 3, 225 ha m 3, 20 ha m 3, 60 ha
18 jun-08 okt-08 apr-09 jul-09 okt-09 apr-10 jul-10 okt-10 jul-11 nov-11 jun-08 okt-08 apr-09 jul-09 okt-09 apr-10 jul-10 okt-10 jul-11 nov-11 Biomassa (mg AFDW/m 2 ) SUPPLETIE Suppleties Monitoring en evaluatie: levensduur, ecologisch herstel Totale biomassa Borst Twee Tienp Slakk Vlokr Ringw Over 0 van der Werf, J.; Reinders, J.; van Rooijen, A.; Holzhauer, H.; Ysebaert, T. (2015). Ocean Coast. Manag. 114: Suppletie (n=10) Referentie (n=10) 18
19 Biobouwers Oesterriffen als erosieremmende maatregel x Rif > 5cm verhoging Verhoogd gebied in de luwte van het rif, door golfdempende werking (= spatially extended ecosystem engineering effect ) x Walles, de Paiva, van Prooijen, Ysebaert, Smaal Estuaries and Coasts 38:
20 Biobouwers Effect oesterriffen op erosie reef Sedimentatie (0-1 cm jaar -1 ) Erosie (2 cm jaar -1 ) 20
21 Biobouwers Kunnen oesterriffen zichzelf onderhouden? Brenda Walles Walles et al. Restoration Ecology
22 Biobouwers Aanleg/herstel mosselbanken => Meerwaarde met mosselen Edwin Paree Edwin Paree Edwin Paree 22
23 Harde substraten Dijken en vooroeververdedigingen: kunstmatige rotskust Unieke natuur boven en onder water Np-oosterschelde.nl Duikkids.nl Stichting Anemoon eilandtholen.nl zeeweringenwiki.nl 23
24 Harde substraten Dijken en vooroeververdedigingen: kunstmatige rotskust Unieke natuur Maar ook controverse en kansen Bron: Omroep Zeeland Bron: Omroep Zeeland 24
25 Conclusies 30 jaar later Oosterschelde ecosysteem: Getijdenkarakter behouden, uniek gebied Maar: Voedselweb in onbalans Areaal en kwaliteit intergetijdengebied onder druk Toenemende druk op beschikbare ruimte 25
26 Toekomst Voor een veerkrachtig en robuust Oosterschelde ecosysteem: Aanpak zandhonger: korte termijn, lange termijn Andere aandachtspunten: vooroeververdedigingen, voldoende locaties voor kustbroedvogels, exoten, zeegras, schorren, uitbreiding binnendijkse zilte natuur Meer open verbindingen Klimaatverandering! Afstemming met andere gebruiksfuncties noodzakelijk Sturen op een juiste verdeling van de ruimte 26
27 Toekomst (Systeem)kennis ontbreekt op essentiële onderdelen Gerichte monitoring en onderzoek (innovatief!) Living Labs kunnen hierbij helpen Samen doen! 27
28 Dank u! Meer info: 28 Foto: Edwin Paree
Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie
Mosselkweek & Natuur KOMPRO Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie Aad Smaal, Pauline Kamermans, Karin Troost, Margriet v Asch, Marnix v Stralen, Jacob Capelle, Sander Glorius,..,.. Overzicht
Nadere informatieVARIANTENSTUDIE ROGGENPLAAT SUPPLETIE FASE II
VARIANTENSTUDIE ROGGENPLAAT SUPPLETIE FASE II P R E S E N T A T I E S T A K E H O L D E R S B I J E E N K O M S T R O G G E N P L A A T, 8 N O V. 2 0 1 6, K R A B B E N D I J K E Joost Stronkhorst (HZ/Deltares),
Nadere informatieSuppletie Roggenplaat. Onderzoek Integrale veiligheid Oosterschelde
Suppletie Roggenplaat Onderzoek Integrale veiligheid Oosterschelde Deltaprogramma 2015 De Oosterschelde uitdaging: Klimaatverandering, zeespiegelstijging en morfologische effecten van de Deltawerken leiden
Nadere informatieIs de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt?
Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt? Pauline Kamermans, Wouter van Broekhoven, Luca van Duren, Sven Ihnken, Henrice Jansen, Jacco Kromkamp, Sairah Malkin, Tim Schellekens,
Nadere informatieToestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015)
Toestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015) Belangrijkste toestand en trend resultaten thema s waterkwaliteit, leefomgeving, fauna en flora Opzet Evaluatie natuurlijkheid hoofdlijnen Thema waterkwaliteit Thema
Nadere informatieScenariostudie natuurperspectief Grevelingen
Scenariostudie natuurperspectief Grevelingen Tom Ysebaert, Marijn Tangelder, John Janssen, Arno Nolte, Brenda Walles, Jeroen Wijsman Kennisdag Grevelingen en Volkerak, 14 juni 2018 Doel studie Het doel
Nadere informatieInleiding. Achtergrond. Memo. Wageningen Marine Research. Dr. Ir. Jeroen Wijsman. Onderzoeker schelpdier ecologie. Beste heer van Westenbrugge,
Memo AAN Kees van Westenbrugge, VAN Dr. Ir. Jeroen Wijsman Onderzoeker schelpdier ecologie Wageningen Marine Research ONDERWERP Risicomonitoring Roggenplaatsuppletie Beste heer van Westenbrugge, POSTADRES
Nadere informatieIntegrale veiligheid Oosterschelde. Rob Nieuwkamer
Integrale veiligheid Oosterschelde Rob Nieuwkamer circa 35.000 ha 194 km dijken 40 km van oost naar west 27 km van noord naar zuid getijslag van 2,5 m tot 3,7 m 2 Aanleiding Ontwikkelingen: zandhonger,
Nadere informatieISIE STRATEGIE ALLIANTIE OO DUURZAME ONTWIKKELI HA NATIONAAL
ISIE STRATEGIE ALLIANTIE OO DUURZAME ONTWIKKELI HA NATIONAAL COLOFON STAKEHOLDERS ALLIANTIE OOSTERSCHELDE Product van Alliantie Oosterschelde Uitgave Provincie Zeeland Directie Ruimte, Milieu en Water,
Nadere informatieBiobouwers overzicht lopende projecten. Luca van Duren
Biobouwers overzicht lopende projecten Luca van Duren 15 april 2015 Inventarisatie (Myra van der Meulen) Projecten met een focus op biobouwers Basis: interviews Inventarisatie is nooit compleet! Inventarisatie
Nadere informatiepaspoort Oosterschelde
paspoort Oosterschelde 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en
Nadere informatie1. Korte beschrijving
Kennisinventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Oesterdam November 2013 Contacten Björn van den Boom (omgevingsmanager), Natuurmonumenten, B.vandenBoom@Natuurmonumenten.nl, T. 06 5115 4386 Ben de Winder,
Nadere informatieVeiligheidsbuffer Oesterdam
Veiligheidsbuffer Oesterdam 111111111111111111111111111111111111111111111111111111111II1 017425 2012 PZDT-R-12298ontw Brochure Veiligheidsbuffer Oesterdam sam Magisch landschap De Oostersehelde is een
Nadere informatieBIJLAGE VIII EFFECTBESCHRIJVING NATUUR (RW / HITM/221)
BIJLAGE VIII EFFECTBESCHRIJVING NATUUR (RW1809-28/ HITM/221) Witteveen+Bos, bijlage VIII behorende bij rapport RW1809-28/holj2/208 d.d. 13 september 2013 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING 1 1.1. Rol thema
Nadere informatieWageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans
De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee Pauline Kamermans is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling
Nadere informatieZandhonger. Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde. 19 september 2002
Zandhonger Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde 19 september 2002 Zandhonger, Gaat de Oosterschelde kopje onder? De Deltawerken veranderden de
Nadere informatieVeiligheidsbuffer Oesterdam Ecologische onderbouwing
Veiligheidsbuffer Oesterdam Ecologische onderbouwing 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2. Insteek Veiligheidsbuffer Oesterdam...4 2.1 Analyse van het probleem...4 2.2 De gekozen oplossing...5 2.3 De randvoorwaarden...6
Nadere informatieBEOORDELING MAATREGELEN ZANDHONGER ZEEF 1 (RW / HITM/217)
BIJLAGE IV BEOORDELING MAATREGELEN ZANDHONGER ZEEF 1 (RW1809-28/ HITM/217) Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport RW1809-28/holj2/208 d.d. 13 september 2013 INHOUDSOPGAVE blz. 1. BEOORDELING MAATREGELEN
Nadere informatieWageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman
Overzicht bestaande werkzaamheden Bert Brinkman Lopende projecten (1) NWO-ZKO: Draagkracht Waddenzee en Noordzee-kustzone (IMARES / NIOZ / NIOO / SOVON / RUG /...) BO-project: Draagkracht en vogels (LNV;
Nadere informatieWat zijn de effecten van suppleties op de Habitats van zeebaars en harder?
Wat zijn de effecten van suppleties op de Habitats van zeebaars en harder? Telt dit door in de aanwezigheid en vangbaarheid? 30-04-16, Marcel Rozemeijer Europese Unie, Europees Fonds voor Maritieme Zaken
Nadere informatieKlimaatbestendige Oosterschelde
Oosterschelde (NL) De Nederlandse zeearm Oosterschelde is uitzonderlijk rijk aan vogels, maar de vraag is voor hoe lang nog. De platen, slikken en schorren, die nu nog in uitgestrekte foerageer- en rustplaatsen
Nadere informatieSleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen
Sleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen Growth of the world human population over last 10,000 yrs Campbell & Reese 2008 Hoofdthema s Sleutelprocessen
Nadere informatieOnderzoek en Monitoring
Onderzoek en Monitoring 2014-2018 Resultaten uit T2015 en uit onderzoek Agenda voor de Toekomst in samenhang bekeken Opzet Inleiding: hoe, wat en waarom bij monitoring en onderzoek - Wat omvat Onderzoek
Nadere informatieDe ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ Een blik over de dijk Wat zijn grote trends in ecologie IJsselmeergebied? Wat drijft deze trends? Hoe
Nadere informatieMonitoringsplan Zandhongerproeven 2013-2018. Datum 20 december 2012
Monitoringsplan Zandhongerproeven 2013-2018 Datum 20 december 2012 Status Definitief Colofon Uitgegeven door Rijkswaterstaat Dienst Zeeland Informatie Eric van Zanten Telefoon (0118) 62 28 68 E-mail eric.van.zanten@rws.nl
Nadere informatieMOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ)
Nadere informatieInventarisatie ecologische kennisvragen Oosterschelde
Memo AAN Jip van Peijpe, gebiedstrekker ZWD, Ministerie LNV VAN Marijn Tangelder en Sarah Smith, Wageningen Marine Research Inventarisatie ecologische kennisvragen Oosterschelde INTERNET www.wur.nl Inleiding
Nadere informatieVerminderd getij Verkenning naar mogelijke maatregelen om het verlies van platen, slikken en schorren in de Oosterschelde te beperken
Brochure Verminderd getij Verkenning naar mogelijke maatregelen om het verlies van platen, slikken en schorren in de Oosterschelde te beperken Zandhonger Oosterschelde Deze brochure is een uitgave van
Nadere informatieDe ontwikkeling van de Japanse oester in de Nederlandse Waddenzee: Situatie 2006
De ontwikkeling van de Japanse oester in de Nederlandse Waddenzee: Situatie 26 Frouke Fey, Norbert Dankers, Andre Meijboom, Martin de Jong, Piet-Wim van Leeuwen, Elze Dijkman, Jenny Cremer pagina 2 van
Nadere informatieBiobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren
Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren 23 maart 2011 Wat zijn biobouwers? Organismen die direct of indirect hun omgeving zo veranderen dat ze hiermee het habitat
Nadere informatieAanwezigheid wadpieren op het project zandsuppletie Galgeplaat
Aanwezigheid wadpieren op het project zandsuppletie Galgeplaat Opgesteld door Martijn Westdorp van Sportvisserij Zuidwest Nederland Versie 2, 6 juni 2011 Woensdag 15 juni 2011 is Martijn Westdorp van Sportvisserij
Nadere informatieOnderzoeksthema s op de Noordzee wat komt er op ons af?
Onderzoeksthema s op de Noordzee wat komt er op ons af? Herman Hummel, Luca van Duren, Jakob Asjes en Maurits Huisman 2 november 2018 De Noordzee lijkt leeg en natuurlijk De Noordzee heeft een rijk verleden
Nadere informatieEindadvies ANT Oosterschelde
Eindadvies ANT Oosterschelde Eindadvies ANT Oosterschelde ir. J.G. de Ronde dr.j.p.m. Mulder dr. L.A. van Duren dr. T. Ysebaert 1207722-000 Deltares, 2013, B Deltares Titel Eindadvies ANT Oosterschelde
Nadere informatieHerstel van estuariene dynamiek in de zuidwestelijke Delta; management samenvatting
Herstel van estuariene dynamiek in de zuidwestelijke ; management samenvatting M.J. Baptist, I. de Mesel, L.C.P.M. Stuyt, R. Henkes, H. de Molenaar, J. Wijsman, N. Dankers, V. Kimmel Rapport C119/7 Vestiging
Nadere informatiePvA Verbetering beheer Waddenzee
PvA Verbetering beheer Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk maart 2014 De agenda (2014 2018) we gaan zoeken naar meer samenhang we werken alsof we één beheerder zijn we gaan aan de slag met concrete stappen
Nadere informatieo 2 Legenda grevelingen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt water hoge dijken / diepe geulen verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden
Noordzee binnen Legenda grevelingen hoge en / diepe geulen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden stagnant zorgcomplexen Goeree versterken toerisme
Nadere informatieMonitoring Pilot Oesterrif Oosterschelde. Datum Sept 2010 Status Definitief
3 Monitoring Pilot Oesterrif Oosterschelde Datum Sept 2010 Status Definitief Monitoring Pilot Oesterrif Oosterschelde Datum Sept 2010 Status Definitief 4 5 Inhoudsopgave 1 Inleiding 7 1.1 Aanleiding 7
Nadere informatieHet WADDENSLEUTELS project
Het WADDENSLEUTELS project Han Olff University of Groningen Photo H. Olff WADDENSLEUTELS project Bijdrage leveren aan betere bescherming en herstel van het waddenzee voedselweb? WADDENSLEUTELS project!
Nadere informatieHoe groot is het aanpassingsvermogen. van de Waddenzee?
Hoe groot is het aanpassingsvermogen van de Waddenzee? Han Olff Rijksuniversiteit Groningen Photo: Han Olff Foto Ruben Smit Meer uitstoot CO 2 en Mondiale Vermesting verzuring van de opwarming en vervuiling
Nadere informatieEindadvies ANT Oosterschelde
Eindadvies ANT Oosterschelde Eindadvies ANT Oosterschelde ir. J.G. de Ronde dr.j.p.m. Mulder dr. L.A. van Duren dr. T. Ysebaert 1207722-000 Deltares, 2013, B Inhoud Eindadvies ANT Oosterschelde 1 Toelichting
Nadere informatiePrimaire Productie in de Waddenzee
Workshop Onderzoek Mosselkweek Natuurbeheer 19 februari 2009 Primaire Productie in de Waddenzee ZKO-Draagkracht IN PLACE onderzoeksproject Katja Philippart Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Nadere informatieWerk aan de grote wateren
Werk aan de grote wateren Op weg naar duurzaam beheer en ecologische kwaliteit Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat. Transitie naar duurzaam waterbeheer Vispassages, natuurlijke oevers, aanpak van verontreinigende
Nadere informatiebeschrijving bestaande situatie aanbiedingsvoorbereiding Oesterdam Rijkswaterstaat Zeeland RW
notitie Witteveen+Bos Willemskade 19-20 Postbus 2397 3000 CJ Rotterdam telefoon 010 244 28 00 fax 010 244 28 88 www.witteveenbos.nl onderwerp project opdrachtgever projectcode referentie - opgemaakt door
Nadere informatieAantal pagina's 16. Doorkiesnummer (088) 33 58 374. Onderwerp Aanbevelingen voor een grootschalige oestermatras pilot in de Oosterschelde
Memo Aan Tom Ysebaert, Erik van Zanten Datum Van Helena Hulsman Aantal pagina's 16 Doorkiesnummer (088) 33 58 374 E-mail helena.hulsman @deltares.nl Onderwerp Aanbevelingen voor een grootschalige oestermatras
Nadere informatieDE OOSTERSCHELDE PAKT DOOR Oosterscheldevisie
DE OOSTERSCHELDE PAKT DOOR Oosterscheldevisie 2018-2024 COLOFON OPGESTELD DOOR Atelier Oosterschelde i.s.m. Bosch Slabbers Landschapsarchitecten; Steven Slabbers, Rosie Brader, Clim Sorée OPDRACHTGEVER
Nadere informatieKokkels in Waddenzee en Zeeuwse Delta,
Indicator 2 juli 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De natuurlijke dynamiek van het
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE. 2. GEBIEDSBESCHRIJVING EN AFBAKENING Gebiedsbeschrijving Relatie met andere projecten Tijdsafbakening 12
INHOUDSOPGAVE blz. SAMENVATTING 1. AANLEIDING EN DOEL 1 1.1. Aanleiding 1 1.2. Probleemanalyse 1 1.3. Doel van de MIRT verkenning 6 1.4. De m.e.r-procedure binnen MIRT Verkenning Zandhonger Oosterschelde
Nadere informatieVeiligheidsbuffer Oesterdam: morfologische ontwikkeling van. de suppletie (voorkeursvariant) en implementatie van
Veiligheidsbuffer Oesterdam: morfologische ontwikkeling van de suppletie (voorkeursvariant) en implementatie van oesterriffen als erosieremmende maatregel in het ontwerp Date 27-06-2012 Memo Direct T 0317-487419
Nadere informatieVerslag Interactieve werksessie Smartsediment Slimme toepassingen van baggerspecie
Verslag Interactieve werksessie Smartsediment Slimme toepassingen van baggerspecie Werkconferentie Bouwen aan een veerkrachtige Scheldedelta 2 juni 2017, Hotel Westduin, Vlissingen Introductie Zoals alle
Nadere informatieSamen op zoek naar nieuwe
Samen op zoek naar nieuwe kansen door dr. ir. Jeroen W.M. Wijsman 1 Samen op zoek naar nieuwe kansen Samen op zoek naar nieuwe kansen door dr. ir. Jeroen W.M. Wijsman Inaugurele rede uitgesproken op 14
Nadere informatieInformatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde April 2004, nummer 11. Bron: Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde
Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde April 2004, nummer 11 Bron: Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde Voor activiteiten overzicht kijk op www.npoosterschelde.nl Oosterscheldekering
Nadere informatieEFFECTBESCHRIJVING RECREATIE (RW / HITM/223)
BIJLAGE X EFFECTBESCHRIJVING RECREATIE (RW1809-28/ HITM/223) Witteveen+Bos, bijlage X behorende bij rapport RW1809-28/holj2/208 d.d. 13 september 2013 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING 1 1.1. Rol thema bij
Nadere informatiepaspoort Veerse meer
paspoort Veerse meer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar
Nadere informatieReviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee 2015-2018. Voedselweb & Biobouwers Versie tafels _15.02.10
Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee 2015-2018 Voedselweb & Biobouwers Versie tafels _15.02.10 0. Inleiding In 2010 stelden de samenwerkende partners van het Programma naar een rijke Waddenzee
Nadere informatieTweede Interim-advies ANT Oosterschelde
Tweede Interim-advies ANT Oosterschelde ir. J.G. de Ronde dr. J.P.M. Mulder dr. L.A. van Duren dr. T. Ysebaert 1204441-000 Deltares, 2011 Titel Tweede Interimadvies ANT Oosterschelde Opdrachtgever Rijkswaterstaat
Nadere informatieZandhonger Oosterschelde
Zandhonger Oosterschelde Toetsingsadvies over het milieueffectrapport 20 januari 2014 / rapportnummer 2595 65 1. Oordeel over het MER Door de bouw van de stormvloedkering is de getijstroming in de Oosterschelde
Nadere informatieThemadag Exoten, 2 december
OPENHEID maakt KWETSBAAR Rob Leewis NCB Naturalis OF BIOLOGISCHE WEERSTAND??? STEL JEZELF OPEN OP EN JE WORDT KWETSBAAR CONCLUSIE: DAT MOET JE DUS ALLEEN DOEN ALS JE STERK (WEERBAAR) BENT Themadag Werkgroep
Nadere informatieMeten om te weten: 2,5 jaar Zandmotor
: 2,5 jaar Carola van Gelder-Maas Projectmanager WVL Rijkswaterstaat 31 maart 2014 Hoe zat het ook alweer? Eroderende kustlijn NL kust 12 Mm³ zandsuppleties per jaar Zeespiegelstijging Zwakke schakels
Nadere informatieMonitoringsplan Roggenplaat suppletie DEFNITIEF.1
Monitoringsplan Roggenplaat suppletie DEFNITIEF.1 CENTRE OF EXPERTISE DELTA TECHNOLOGY 12 DECEMBER 2016 1 Monitoringsplan Roggenplaat suppletie DEFNITIEF.1 DATUM LOCATIE VERSIE EN STATUS 12 December 2016
Nadere informatieVerslag Biobouwersdag. 15 april 2011
Verslag Biobouwersdag 15 april 2011 Verslag Biobouwersdag 15 april 2011 dr. L.A. van Duren M.D. van der Meulen M.Sc dr E.J. Weerman ir. J.T. Dijkstra 1203942-000 Deltares, 2011 Inhoud 1 Doelstelling
Nadere informatieLevende Waterbouw. De natuur als ingenieur
Levende Waterbouw De natuur als ingenieur Bouwen met en voor de natuur Moderne techniek en natuur gaan heel goed samen. Dat toont winn met de proefprojecten van Biobouwers en Rijke Dijk. Onder de noemer
Nadere informatieSchetschuit Afsluitdijk 17 november 2010
Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 De Waddenvereniging organiseert schetsschuiten in het waddengebied: Hoe valt waterveiligheid te bereiken in combinatie met verbetering biodiversiteit? Afsluitdijk:
Nadere informatieMOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD (2009 2014) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Nadere informatieEerste Interimadvies ANT Oosterschelde
Eerste Interimadvies ANT Oosterschelde Eerste Interimadvies ANT Oosterschelde ir. J.G. de Ronde dr. J.P.M. Mulder dr. L.A. van Duren dr. T. Ysebaert 1202177-000 Deltares, 2010 Titel Eerste Interimadvies
Nadere informatieZandhonger Oosterschelde een verkenning naar mogelijke maatregelen
Zandhonger Oosterschelde een verkenning naar mogelijke maatregelen Werkdocument RIKZ/ZDA/2005.802w D.C. van Maldegem (RIKZ) & J.A. van Pagee (RIKZ) Maart 2005 Samenvatting... 3 Inleiding... 4 Kader...
Nadere informatiepaspoort westerschelde
paspoort westerschelde 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en
Nadere informatieRijkswaterstaat Zeeland. MIRT Verkenning Zandhonger Oosterschelde. Notitie Reikwijdte en Detailniveau
Rijkswaterstaat Zeeland MIRT Verkenning Zandhonger Oosterschelde Notitie Reikwijdte en INHOUDSOPGAVE blz. 1. AANLEIDING EN DOEL 1 1.1. Aanleiding 1 1.2. Doel van de MIRT verkenning 1 1.3. Doel van deze
Nadere informatieClimate Proof Areas. 2 november 2011
Slotconferentie ti Climate Proof Areas Pilot Schouwen-Duiveland 2 november 2011 Pilot Schouwen-Duiveland Ruben Akkermans 2 november 2011 EU Interreg project North Sea Programme 5 landen: België, Duitsland,
Nadere informatie3. Maatregelen beheerautoriteit Wadden (1,5 mln. per jaar) Uitvoering van (beheer)maatregelen door de nog op te richten Beheerautoriteit Wadden.
Bijlage 1 projectinformatie mogelijke maatregelen 2 de tranche. Hieronder zijn de maatregelen opgenomen waarvan uitvoering mogelijk is in de 2 de tranche. De complete lijst met 33 maatregelen uit de verkenning
Nadere informatieStatencommissie REW 1 februari KRW maatregelen rijkswateren
Statencommissie REW 1 februari 2008 Kaderrichtlijn Water in Scheldestroomgebied KRW maatregelen rijkswateren Loes de Jong RWS Zeeland Projectbureau KRW Schelde Rijkswateren Zeeland Inhoud presentatie:
Nadere informatieWageningen IMARES Op de natuur kun je bouwen
Wageningen IMARES Op de natuur kun je bouwen Martin Scholten is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO Natuur: een zee van ruimte, vol met leven Leven in natuur (een delta) Leven van de natuur
Nadere informatieMonitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 7-14 juni 2013
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 7-14 juni 2013 - Wim Giesen 1 & Paul Giesen 2, 18 juni 2013 In de tweede week van juni 2013 zijn korte monitoringsbezoeken uitgevoerd naar alle 10 mitigatielocaties
Nadere informatieWatervogeltellingen bij afgaand tij op en nabij de proefsuppleties Galgeplaat en Schelphoek in de Oosterschelde, september-november 2017
Watervogeltellingen bij afgaand tij op en nabij de proefsuppleties Galgeplaat en Schelphoek in de Oosterschelde, september-november 2017 Mark S. J. Hoekstein Delta Project Management Habitat-Advies Onderzoek
Nadere informatieHet streefbeeld voor 2030
STREEFBEELD 2030 Het streefbeeld voor 2030 In dit hoofdstuk schetsen we wat we in het Programma Naar een rijke Waddenzee als streefbeeld willen hanteren. Oftewel, wat wordt bedoeld wanneer we proberen
Nadere informatieHierna volgend artikel is afkomstig uit:
Hierna volgend artikel is afkomstig uit: Doelstelling van De Levende Natuur Het informeren over ontwikkelingen in onderzoek, beheer en beleid op het gebied van natuurbehoud en natuurbeheer, die van belang
Nadere informatieKwantitatieve analyse effecten zonnepark Model en analysetool
Kwantitatieve analyse effecten zonnepark Model en analysetool Rick Wortelboer, Sibren Loos Workshop STOWA 23 mei 2019 Directe effecten Conceptueel schema Ook indirecte effecten zijn van belang Hoe? - welke
Nadere informatieMartijn van de Pol afwezig
Welkom Martijn van de Pol afwezig Programma 14:00 Welkom 14:05 Voorstelrondje 14:20 Presentaties Bruno, Hans, Willem 15:20 Pauze 15:40 Eisen STW mbt gebruikersgroep 16:00 Wat willen gebruikers 16:30 Afspraken
Nadere informatieWerken aan deltanatuur: compenseren of versterken?
Werken aan deltanatuur: compenseren of versterken? Drs. F.C. Groenendijk IMARES number: C038/08 Opdrachtgever: Deltacommissie Postbus 556 3000 AN Rotterdam Publicatiedatum: 22 april 2008 1 van 13 Wageningen
Nadere informatiePMR monitoring: H1110 (permanent overstroomde zandbanken)
PMR monitoring: H1110 (permanent overstroomde zandbanken) 1 oktober Vlissingen Ingrid Tulp, Johan Craeymeersch, Vincent Escaravage (NIOZ), Nicola Tien, Cindy van Damme H1110: benthos en vis Verwachting:
Nadere informatieHerinrichten van diepe plassen door hergebruik baggerspecie: Voor en nadelen voor de visstand. Joke Nijburg
Herinrichten van diepe plassen door hergebruik baggerspecie: Joke Nijburg 1 Inhoud: Aanleiding Beleid Uitvoeringsmethodieken Voor- en nadelen visstand Praktijkvoorbeelden Conclusies 2 Aanleiding Waterkwaliteit
Nadere informatieBiobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen. Tjisse van der Heide
Biobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen Tjisse van der Heide Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones et al., 1994 Biobouwers in kustecosystemen
Nadere informatieLesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VWO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Nadere informatieEcologisch herstel van twee nieuwe beektrajecten in de bovenlopen van de Kleine Nete
Ecologisch herstel van twee nieuwe beektrajecten in de bovenlopen van de Kleine Nete Alain De Vocht Centrum voor Milieukunde, Universiteit Hasselt, Agoralaan, Geb. D, 3590 Diepenbeek, Belgium alain.devocht@uhasselt.be
Nadere informatieHerstel estuariene dynamiek in gecompartimenteerde wateren
Herstel estuariene dynamiek in gecompartimenteerde wateren Inleiding door Arno Nolte (Deltares) Joost Stronkhorst (Hogeschool Zeeland, Deltares) Zoet-zoutplatform Beginnen vanuit mondiaal beeld http://www.delta-alliance.org/projects/comparative-assessment-of-the-vulnerability-and-resilience-of-deltas
Nadere informatieBiobouwers Het fundament onder kustecosystemen. Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen
Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones
Nadere informatieEffecten van een zout Volkerak-Zoommeer op de Ooster- en de Westerschelde
Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq Effecten van een zout Volkerak-Zoommeer op de Ooster- en de Westerschelde Juli 2008 Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq Effecten van een zout Volkerak-Zoommeer
Nadere informatieWageningen IMARES Rendement mosselkweek. Jeroen Wijsman
Wageningen IMARES Rendement mosselkweek Jeroen Wijsman Studiedag vrijdag 25 februari 2011 Medewerking Jacob Capelle, Ilse de Mesel, Johan Jol, Emiel Brummelhuis, Jack Perdon, Aad Smaal Marnix van Stralen
Nadere informatieDonderdag 28-jan 6:30 8:27 11:54 12:54 15:34 17:23 19:20
Januari 2016 Vrijdag 1-jan 6:44 8:50 11:41 12:44 14:55 16:41 18:45 Zaterdag 2-jan 6:44 8:50 11:41 12:45 14:56 16:42 18:46 Zondag 3-jan 6:44 8:50 11:42 12:45 14:57 16:43 18:47 Maandag 4-jan 6:44 8:49 11:42
Nadere informatieNatuurcompensatie Voordelta
Natuurcompensatie Voordelta Ervaringen met gebiedsbescherming in een ondiepe kustzone Mennobart van Eerden Job van den Berg Aanleiding De natuurcompensatie in de Voordelta als gevolg van de aanleg en aanwezigheid
Nadere informatieIMARES Wageningen UR. Innovatieve dijkconcepten in de Zuidwestelijke Delta
Innovatieve dijkconcepten in de Zuidwestelijke Delta Kansen voor toepassing en meerwaarde ten opzichte van traditionele dijken in het kader van Beleidsondersteuning voor het Deltaprogramma Zuidwestelijke
Nadere informatieDe inrichting en het beheer van de kwelders sluit aan bij het Kwelderherstelprogramma Groningen.
Beschrijving kwelderherstelmaatregelen 1 1.1 Inleiding Aan de noordkust van Groningen heeft Groningen Seaports, mede ten behoeve van RWE, circa 24 ha. kwelders aangekocht. Door aankoop van de kwelders
Nadere informatiePeter Herman et al. Centrum voor Estuariene en Mariene Ecologie, NIOO-KNAW, Yerseke
NETHERLANDS INSTITUTE OF ECOLOGY Ecologie van de Plaat van Walsoorden Studiedag Alternatieve stortstrategie Pilootproject bij de Plaat van Walsoorden Peter Herman et al. Centrum voor Estuariene en Mariene
Nadere informatieRijkswaterstaat Zeeland. Kostenrapport monitoringplan veiligheidsbuffer Oesterdam
Rijkswaterstaat Zeeland Kostenrapport monitoringplan veiligheidsbuffer Oesterdam INHOUDSOPGAVE blz. SAMENVATTING 1. INLEIDING 1 1.1. Aanleiding 1 1.2. Probleemstelling 1 1.3. Doelstelling 1 1.4. Doelstelling
Nadere informatieNotulen Klankbordbijeenkomst Veiligheidsbuffer Oesterdam 1. Inloop 2. Opening door dagvoorzitter Ben de Winder 3. Toelichting ontwerpen
Notulen Klankbordbijeenkomst Veiligheidsbuffer Oesterdam Project: Veiligheidsbuffer Oesterdam Datum: 20 april 2012, 9.30-12.00 Locatie: Gemeentehuis Tholen Aanwezigen: zie bijlage 1. Inloop 2. Opening
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieVerslag wierenexcursie 16 mei 2018, Noordbout. Tekst en foto s: DirkJan Dekker. Waar ligt de Noordbout?
Tekst en foto s: DirkJan Dekker Waar ligt de Noordbout? Richting Zierikzee (N59), bij de stoplichten van Nieuwerkerk linksaf, tot aan de Oosterscheldedijk bij Viane. Hier zijn we even gestopt, in september
Nadere informatieMonitoren van klein zeegras, Oosterschelde, november 2012
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 24-30 november 2012 - Wim Giesen 1 & Kris Giesen 2, 1 december 2012 Eind november 2012 zijn korte monitoringsbezoeken geweest naar alle 10 mitigatielocaties
Nadere informatieSuppletiescenario s Zandhonger Oosterschelde. Datum 13 september 2013 Status definitief
Suppletiescenario s Zandhonger Oosterschelde Datum 13 september 2013 Status definitief Suppletiescenario s Zandhonger Oosterschelde Datum 13 september 2013 Status definitief Eric van Zanten en Dick de
Nadere informatie1202177-000-ZKS-0010, juni 2010, definitief Inhoud 1 Eerste Interimadvies 1 2 Toelichting bij het eerste Interimadvies 5 2.1 Inleiding 5 2.2 Probleemstelling 5 2.3 Vraagstelling 6 2.4 Aanpak 7 2.5 Vier
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - AARDRIJKSKUNDE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - AARDRIJKSKUNDE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in
Nadere informatie