Bij brief van 18 december 2008 hebben wij bij u aanvullende informatie verzocht met betrekking tot het programma Op uw gezondheid.

Transcriptie

1 Sanctiebeschikking Kenmerk : 17746/ Betreft : het programma Op uw gezondheid van de Vereniging tot bevordering van de Evangelieverkondiging via radio en televisie 'De Evangelische Omroep'(hierna te noemen: EO). Sanctiebeschikking van het Commissariaat voor de Media betreffende overtreding van artikel 52, tweede lid (niet toegestane reclame-uiting), artikel 52a, eerste lid (niet toegestane sponsoring), artikel 52b, derde lid (producten van de sponsor) en artikel 56a, eerste lid (contracteren met sponsor), van de Mediawet (oud) door de EO. A. Verloop van de procedure Bij brief van 27 november 2008 informeert u ons over fouten die zijn gemaakt bij de financiering van het programma Op uw gezondheid en over de maatregelen die u naar aanleiding daarvan heeft genomen. Bij brief van 18 december 2008 hebben wij bij u aanvullende informatie verzocht met betrekking tot het programma Op uw gezondheid. Bij brief van 23 december 2008 heeft u ons stukken toegestuurd alsmede aangegeven dat de producent van het programma eveneens nadere informatie (rechtstreeks) zal toesturen. Bij brief van 29 december 2008 ontvingen wij, met een kopie aan u, nadere informatie van de producent. Bij brief van 29 september 2009 nodigt het Commissariaat u uit voor een hoorzitting in verband met zijn voornemen tot het opleggen van een bestuurlijke boete. Bij brief van 13 oktober 2009 bevestigen wij u dat naar aanleiding van uw verzoek een nieuwe datum voor de hoorzitting is bepaald. Bij brief van 22 oktober 2009 laat u weten dat de hoorzitting wat u betreft niet hoeft plaats te vinden hetgeen u nader toelicht. B. Feiten Het programma Op uw gezondheid is een twintig-delige serie die twee keer per week is uitgezonden, in de periode vanaf 3 september 2008 tot en met 7 november Het programma heeft een duur van 30 minuten. In het programma worden feiten en fabels over gezondheid, hygiëne, medische zaken, bewegen en lifestyle behandeld. Het programma kent een vast stramien. De EO heeft met de producent ten behoeve van dit programma een serieproductie overeenkomst gesloten, gedateerd 6 oktober Als bijlage bij deze overeenkomst is een begroting gevoegd (gedateerd 11 juni 2008). Hierin worden diverse cofinanciers genoemd waaronder vier van de hieronder bij punt 19 genoemde cofinanciers. De producent heeft met de navolgende instellingen (hierna te noemen cofinanciers) cofinancieringsovereenkomsten (ondertekend in de periode juni-september 2008) gesloten: de Hersenstichting, het Koninklijk genootschap voor fysiotherapie (KNGF), de Nederlandse Unie van Optiekbedrijven (NUVO), het Reumafonds, de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF), het Nederlands Instituut voor Sport en Beweging (NISB), Stichting Food Valley en de Nederlandse maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT). Met de laatste vier genoemde instellingen zijn daarnaast door de producent nog aanvullende afspraken gemaakt zoals vastgelegd in aanvullende overeenkomsten ondertekend in de periode juni en juli 2008.

2 De EO heeft de hiervoor genoemde cofinancieringsovereenkomsten en aanvullende afspraken, niet mede-ondertekend. In het onder punt 1 genoemde schrijven van 27 november 2008 stelt de EO dat hij op 12 november 2008 van de producent afschriften van de overeenkomsten met de sponsoren heeft ontvangen. In dit schrijven geeft de EO tevens aan dat hij het beleid rondom sponsoring heeft aangepast alsmede dat het programma niet zal worden herhaald, er geen vervolgserie zal komen alsmede dat de website van het programma uit de lucht is gehaald en er niet meer zal komen. De bijdragen van de cofinanciers bestaan, zo blijkt uit de onder punt 8 genoemde overeenkomsten, uit geldbedragen alsmede het ter beschikking stellen van onderzoeksmateriaal, rapporten, knowhow en deskundigen. Het programma is blijkens de ontvangen nacalculatie voor 41% gesponsord door de hierboven genoemde instellingen. Blijkens de onder punt 8 genoemde vier aanvullende overeenkomsten zal de producent, onverminderd de formele afspraak dat de eindverantwoordelijkheid bij de EO ligt en de redactie door de EO en de producent samen wordt gevoerd, de inhoud van het programma in overleg met de betreffende cofinancier vaststellen. De hoogte van de bijdrage is in deze aanvullende overeenkomsten gekoppeld aan het aantal voor de cofinancier relevante items dat het programma zal bevatten. De afspraak dat de bijdrage gerelateerd is aan een item van de betreffende cofinancier, zou volgens het contract, op gespannen voet kunnen staan met het (sluik)reclameverbod, ook al is dat niet de bedoeling van partijen. Daarom is een geheimhoudingsverklaring in het contract opgenomen. In de aanvullende overeenkomst met Stichting Food Valley is opgenomen dat eerst na wederzijdse instemming van Stichting Food Valley en de omroep, tot productie zal worden overgegaan. Tevens krijgt Stichting Food Valley in dat contract de gelegenheid om in geval van kritische uitlatingen van derden in het programma over de sector waarin de stichting zich begeeft, hierop te reageren. Stichting Food Valley zal daartoe ruim van te voren worden geïnformeerd over bij het programma betrokken derden. In het programma wordt in diverse items aandacht besteed aan voor de cofinanciers relevante onderwerpen. Zo wordt in de uitzending van Op uw gezondheid van 7 november 2008 gedurende 2 minuten en 15 seconden aandacht besteed aan het product Fabuless Powder van DSM, een poeder om op gewicht te blijven. Een productmanager van DSM geeft een uitgebreide toelichting op de werking van het product, demonstreert de toepassingsmogelijkheden en het gebruik van het door DSM ontwikkelde poeder. Daarbij is vermeld dat het bedrijf is aangesloten bij Food Valley. Het product met de naam Fabuless Powder komt gedurende 2 seconden met een beeldvullende insert met extreme close-up in beeld. De betreffende uitzending is gesponsord door Stichting Food Valley (met bijdrage van de provincie Gelderland). Koninklijke DSM is lid van de Food Valley Society. De Stichting Food Valley is mede gefinancierd door de bijdragen van bedrijven die lid zijn van de Food Valley Society. Een directeur van DSM is tevens lid van het bestuur van Stichting Food Valley. De uitzending van 29 oktober 2008 staat geheel in het teken van het gebit. Het programma is blijkens de aftitelrol mede tot stand gekomen door de Nederlandse Maatschappij tot bevordering der tandheelkunde (NMT). De NMT is de beroepsvereniging voor tandartsen en tandartsspecialisten. In deze uitzending wordt het bleken van tanden behandeld. Daarbij worden middels een verborgen camera en reporter diverse instellingen onderzocht die tanden bleken. De conclusie van de reporter is om eerst naar de tandarts te gaan als je je tanden wilt bleken. In het volgende item wordt aandacht besteed aan het kindergebit en het toenemende aantal gaatjes bij jonge kinderen. Een bestuurslid van de NMT en tevens tandarts (als zodanig aangekondigd door presentator en met tekstbalk onderin beeld aangegeven) vertelt in een studiogesprek over kindergebitten en over de oorzaak van het toenemende aantal gaatjes bij jonge kinderen. Het afsluitend advies is om vanaf 2 jaar, jaarlijks twee keer de tandarts of mondhygiënist te bezoeken. Op de aftiteling van de eerste acht afleveringen wordt bij de Met dank aan vermelding ModeMall Piet Zoomers-kleding Bert vermeld.

3 C. Relevante bepalingen 15. Met ingang van 1 januari 2009 is de Mediawet 2008 in werking getreden. Op grond van artikel 9.5 van de Mediawet 2008 is voor overtredingen begaan voor deze datum, de Mediawet (oud) nog van toepassing. Deze sanctiebeschikking ziet op overtredingen begaan in de periode van september 2008 tot en met november Aldus is de Mediawet (oud) van toepassing. Aangezien toepassing van de Mediawet 2008 in casu niet tot een voor de overtreder gunstiger oordeel zou leiden dan op grond van de Mediawet (oud), wordt de Mediawet (oud) toegepast. 16. Voor de volledige tekst van de relevante wet telijke bepalingen wordt verwezen naar bijlage 1 bij deze sanctiebeschikking. D. Overwegingen Sponsoring Niet toegestane sponsoring Ingevolge artikel 52a, eerste lid, van de Mediawet (oud) mogen programmaonderdelen van publieke omroepinstellingen niet worden gesponsord. Slechts programmaonderdelen van culturele aard en programmaonderdelen bestaande uit het verslag of de weergave van één of meer sportevenementen of sportwedstrijden of van evenementen ten behoeve van ideële doeleinden mogen worden gesponsord, mits deze niet geheel of gedeeltelijk bestaan uit nieuws, actualiteiten of politieke informatie of in het bijzonder zijn bestemd voor minderjarigen beneden de leeftijd van twaalf jaar. Het programma Op uw gezondheid mag op grond van artikel 52a, eerste lid, van de Mediawet (oud) niet worden gesponsord nu het niet onder één van de uitzonderingen op het sponsorverbod valt. Instellingen die vallen onder artikel 5 van de BSPO (Beleidsregels sponsoring publieke omroep 2005) mogen wel bijdragen aan de totstandkoming van programma s, ook als het programma niet gesponsord mag worden. Aan het programma hebben blijkens door de omroep/producent overgelegde contracten bijgedragen: de Stichting Food Valley, de Nederlandse maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT), het Nederlands Instituut voor Sport en Beweging (NISB), het Koninklijk genootschap voor fysiotherapie (KNGF), en de Nederlandse Unie van Optiekbedrijven (NUVO). Dit zijn geen instellingen als bedoeld in artikel 5 BSPO. Aldus hebben deze instellingen een sponsorbijdrage verstrekt aan een programma dat niet gesponsord mag worden. Wij stellen ons dan ook op het standpunt dat artikel 52a, eerste lid, van de Mediawet (oud) is overtreden. Producten of diensten van de sponsor in het programma Conform het gestelde in artikel 52b, derde lid, van de Mediawet (oud), mogen in een gesponsord programma geen producten of diensten van de sponsor worden getoond of vermeld, indien deze een bijdrage in geld heeft verstrekt. Zulks geldt overigens eveneens voor programma s waaraan een artikel 5 BSPO instelling een bijdrage heeft verstrekt (52b, vierde lid, van de Mediawet (oud)). Aangezien DSM lid is van de Food Valley Society en deze de stichting derh alve mede financiert merken wij DSM (mede) aan als sponsor van het programma. In de uitzending van 7 november 2008 wordt een product van DSM getoond (zie hierboven bij punt 9). Het gemiddelde publiek is in staat het betreffende product Fabuless Powder van DSM te identificeren. Wij stellen ons dan ook op het standpunt dat artikel 52b, derde lid, van de Mediawet is overtreden. De wijze waarop dit is gedaan is bovendien naar ons oordeel evenmin in overeenstemming met de Mediawet (zie hierna bij punt 25 en verder). Daarnaast wordt in het programma in diverse items aandacht besteed aan voor de betreffende cofinancier relevante onderwerpen. Ter illustratie hiervan wordt verwezen naar de punten 11 en 13 hierboven. Blijkens de gesloten aanvullende overeenkomsten is zulks gekoppeld aan de geldelijke bijdrage van de cofinancier. De diensten van de beroepsgroep tandartsen worden getoond en vermeld waarbij tevens wordt opgeroepen om gebruik te maken van hun diensten. Ook hiermee wordt naar ons oordeel artikel 52b, derde lid, van de Mediawet overtreden.

4 Sponsorovereenkomst rechtstreeks afsluiten Ingevolge artikel 56a, eerste lid, van de Mediawet, moeten sponsorbijdragen rechtstreeks van de sponsor worden bedongen door middel van een schriftelijke overeenkomst. Conform artikel 14 van de BSPO dient de sponsorovereenkomst door of namens de omroep te worden gesloten, hetgeen moet blijken uit de contracten. U had de sponsorbijdragen van de onder punt 19 genoemde sponsoren met een schriftelijke overeenkomst rechtstreeks moeten bedingen of aanvaarden. U heeft de overeenkomsten niet (mede) ondertekend en aldus verzuimd de sponsorbijdrage rechtstreeks te aanvaarden. Wij stellen ons op het standpunt dat u het bepaalde van artikel 56a, eerste lid, van de Mediawet heeft overtreden. Daarbij spreken wij onze verbazing uit over de wijze waarop in casu is gecontracteerd door de producent middels de aanvullende afspraken zoals hierboven onder punt 11, 13 en 22 beschreven. Daarmee kunnen grote vraagtekens gezet worden bij de redactionele verantwoordelijkheid van de omroep. Blijkens uw schrijven van 27 november 2008 heeft u zich dit ook aangetrokken. Onjuiste vermelding bijdrage van ondergeschikte betekenis Artikel 4, tweede lid, van de BSPO stelt het vermelden of tonen, aan het begin of aan het einde van een programmaonderdeel, van een naam of (beeld)merk van degene die een bijdrage van ondergeschikte betekenis heeft verstrekt als een niet-toegestane reclame-uiting als bedoeld in artikel 52, tweede lid, van de Mediawet, tenzij hiervoor (in het Besluit ontheffing vermelding nietsponsor) ontheffing is verleend. Conform het gestelde in artikel 2 sub b van het Besluit ontheffing vermelding niet-sponsor, mag de vermelding van een bijdrage als bedoeld in artikel 4 van de BSPO uit niet meer bestaan dan de mededeling met dank aan gevolgd door de naam van degene die de bijdrage heeft verstrekt. Met de toevoeging kleding Bert bij de met dank aan vermelding in de aftiteling is er sprake van een niet toegestane reclame-uiting. Daarmee is artikel 52, tweede lid, van de Mediawet overtreden. Reclame Ook indien het niet een gesponsord programma zou betreffen en er derhalve geen sprake zou zijn van overtreding van artikel 52b, derde lid, van de Mediawet, wordt de Mediawet overtreden. Wij stellen ons op het standpunt dat er in het programma Op uw gezondheid sprake is van niet toegestane vermijdbare reclame-uitingen voor het product Fabuless Powder van DSM. In de uitzending van 7 november 2008 wordt het product en de naam Fabuless Powder van DSM gedurende 2 seconden middels een beeldvullende insert met extreme close-up getoond, in een 2 minuten en 15 seconden durend item over dit product waarin een uitgebreide toelichting op de werking van het product wordt gegeven en waarin de toepassingsmogelijkheden en het gebruik van het door DSM ontwikkelde poeder worden gedemonstreerd. Zie ook hierboven bij nummer 12. Deze uitingen worden aangemerkt als reclame-uitingen in de zin van de Mediawet (zie ook uitspraak RvSt. d.d. 21 augustus 1997, Tros Aktua in bedrijf). Ingevolge artikel 52, tweede lid, van de Mediawet, mogen programma's van publieke omroepinstellingen, afgezien van de wettelijke toegestane reclameboodschappen, geen reclameuitingen bevatten, tenzij dit niet vermijdbaar is. In de artikelen 27 tot en met 32 van het Mediabesluit is bepaald in welke gevallen een reclame-uiting in een programmaonderdeel niet vermijdbaar kan worden geacht, alsmede wanneer het tonen of vermelden van vermijdbare reclame-uitingen is toegestaan. In het item wordt op een overdreven en overdadige wijze aandacht besteed aan het product Fabuless Powder van DSM, zulks gezien de duur van het item en het tonen van de close-up in combinatie met het uitgebreid bespreken van het product. Deze vermeldingen en vertoningen vinden daarom niet plaats overeenkomstig artikel 28, eerste lid, van het Mediabesluit. Naar ons oordeel zijn de bovengenoemde reclame-uitingen niet-toegestane vermijdbare reclameuitingen. Wij stellen ons dan ook op het standpunt dat artikel 52, tweede lid, van de Mediawet is overtreden.

5 E. Besluit Op grond van artikel 135, eerste lid, van de Mediawet, kunnen wij u een bestuurlijke boete opleggen bij overtreding van het bepaalde bij of krachtens de Mediawet. Voor overtreding van artikel 52, 52a, 52b en 56a van de Mediawet kunnen wij u een boete opleggen van maximaal ,-. Ingevolge de Beleidslijn Sanctiemaatregelen 2007 hanteren wij voor de bepaling van de hoogte van de boete drie boetecategorieën met bijbehorende bandbreedtes. De plaatsing van een overtreding in een boetecategorie is afhankelijk van de aard, ernst en voor zover relevant de duur van de overtreding. Aan de hand van boeteverhogende en boeteverlagende omstandigheden wordt vervolgens de hoogte van de boete vastgesteld. Conform artikel 2.8 kwalificeren wij de onderhavige overtreding van artikel 52a, eerste lid van de Mediawet (oud), als ernstig, nu het beginsel van non-commercialiteit in meer dan beperkte mate is geschonden. Daarbij nemen wij in aanmerking dat het programma voor een groot gedeelte (41%) is gesponsord. Bij een ernstige overtreding van 52a, eerste lid, van de Mediawet (oud) geldt op grond van artikel 135 Mediawet (oud) in samenhang met artikel 2.4 van de Beleidslijn Sanctiemaatregelen 2007 voor u als publieke landelijke omroep, voor de te hanteren boete in beginsel een bandbreedte van ,- tot ,-. Bij de vaststelling van de hoogte van de boete geldt het midden van de bandbreedte ( ,-) als uitgangspunt. Conform artikel 2.8 kwalificeren wij de onderhavige overtreding van artikel 52b, derde lid, van de Mediawet (oud), als ernstig. Daarbij nemen wij in aanmerking dat producten van de sponsoren, gezien de inhoud van de aanvullende overeenkomsten kennelijk opzettelijk, zijn belicht. Bij een ernstige overtreding van artikel 52b, derde lid, van de Mediawet (oud) geldt voor u als publieke landelijke omroep voor de te hanteren boete een bandbreedte van ,- tot ,-. Bij de vaststelling van de hoogte van de boete geldt het midden van de bandbreedte ( ,-) als uitgangspunt. Conform artikel 2.8 kwalificeren wij de onderhavige overtreding van artikel 56a van de Mediawet (oud), als ernstig, nu geen enkele sponsorovereenkomst en aanvullende overeenkomst is ondertekend door de EO. Bij een ernstige overtreding van artikel 56a van de Mediawet (oud) geldt voor u als publieke landelijke omroep voor de te hanteren boete een bandbreedte van ,- tot ,-. Bij de vaststelling van de hoogte van de boete geldt het midden van de bandbreedte ( ,-) als uitgangspunt. Het feit dat u zelf het initiatief heeft genomen ons te informeren over de gang van zaken rond het programma Op uw gezondheid en daarbij maatregelen heeft genomen om herhaling in de toekomst te voorkomen, merken wij in dit geval aan als een sterk boeteverlagende omstandigheid. Daarbij nemen wij tevens in aanmerking dat u ons uitgebreid van alle relevante informatie en bescheiden heeft voorzien en daarmee alle medewerking heeft verleend in het kader van ons toezicht. Wij leggen u in totaal een boete op van ,- (zegge: vijftigduizend euro). Voor de overtredingen van artikel 52, tweede lid, van de Mediawet (oud) volstaan wij met een waarschuwing nu wij ons met name hebben gericht op overtreding van de sponsorregels en de reclameovertredingen nauw samenhangen met de overtreding van artikel 52b, derde lid, van de Mediawet (oud) waarvoor wij u reeds beboeten. Hilversum, 24 november 2009 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA, prof. dr. Tineke Bahlmann voorzitter prof. mr. dr. Madeleine de Cock Buning commissaris Op grond van de Algemene wet bestuursrecht kan de natuurlijke persoon of rechtspersoon wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, daartegen binnen zes weken na de dag waarop dit besluit op de voorgeschreven wijze is bekendgemaakt, een bezwaarschrift indienen bij het Commissariaat voor de Media, postbus 1426, 1200 BK Hilversum.

6 Bijlage 1 - Relevante bepalingen: Artikel 52a van de Mediawet (oud) 1. Programma-onderdelen van instellingen die zendtijd hebben verkregen worden niet gesponsord. 2. Het eerste lid is niet van toepassing op: a. programma-onderdelen van culturele aard; b. programma-onderdelen, bestaande uit het verslag of de weergave van een of meer sportevenementen of sportwedstrijden; c. programma-onderdelen bestaande uit het verslag of de weergave van evenementen ten behoeve van ideële doeleinden. 3. Programma-onderdelen als bedoeld in het tweede lid worden niet gesponsord indien: a. deze geheel of gedeeltelijk bestaan uit nieuws, actualiteiten of politieke informatie; of b. in het bijzonder zijn bestemd voor minderjarigen beneden de leeftijd van twaalf jaar. Artikel 52, eerste tot en met derde lid, van de Mediawet (oud) 1. De programma's van instellingen die zendtijd hebben verkregen bevatten geen reclameboodschappen en telewinkelboodschappen tenzij zulks bij deze wet uitdrukkelijk wordt toegestaan. 2. De programma's als bedoeld in het eerste lid bevatten voorts geen andere reclameuitingen tenzij dit niet vermijdbaar is. Bij algemene maatregel van bestuur kan worden bepaald in welke gevallen een reclame-uiting in een programma niet vermijdbaar kan worden geacht, alsmede wanneer het is toegestaan dat programma's reclame-uitingen bevatten. 3. Onze Minister kan in bijzondere gevallen ontheffing verlenen van het bepaalde in de eerste volzin van het tweede lid. Hij kan deze bevoegdheid delegeren aan het Commissariaat voor de Media. Artikel 52b, derde lid, Mediawet (oud) In een gesponsord programma-onderdeel worden geen produkten of diensten van een sponsor getoond of vermeld, indien deze een sponsorbijdrage in geld heeft verstrekt. Artikel 56a, eerste lid, Mediawet (oud) Onverminderd artikel 52a, eerste en derde lid, mogen instellingen die zendtijd hebben verkregen, sponsorbijdragen uitsluitend rechtstreeks van de sponsors en door middel van een schriftelijke overeenkomst bedingen of aanvaarden. Artikel 28 Mediabesluit 1. In programma-onderdelen van informatieve en educatieve aard zijn v ermijdbare reclame-uitingen in de vorm van het tonen of vermelden van een product of dienst toegestaan, mits: a. de vertoning of vermelding past binnen de context van het programma; b. de vertoning of vermelding geen afbreuk doet aan de programma-formule of de integriteit van het programma; c. de vertoning of vermelding niet op een overdreven of overdadige wijze plaatsvindt; en d. er geen sprake is van specifieke aanprijzingen van deze producten of diensten. 2. Het eerste lid is van overeenkomstige toepassing op andere programma-onderdelen, met uitzondering van programma-onderdelen die in het bijzonder bestemd zijn voor minderjarigen beneden de leeftijd van twaalf jaar.

7 Artikel 5 BSPO Onder «sponsoren van een programmaonderdeel», bedoeld in artikel 1, onderdeel ll, van de wet, wordt niet verstaan het verstrekken van een bijdrage ten behoeve van de totstandkoming of aankoop van een programmaonderdeel door: a. overheidsinstellingen en andere instellingen die geen particuliere onderneming uitoefenen; b. de omroepinstelling die het programmaonderdeel waarvoor de bijdrage wordt verstrekt, verzorgt; c. de (co)producent die zich gewoonlijk bezighoudt met de vervaardiging van audiovisuele producties en geheel of gedeeltelijk is belast met de productie van het programmaonderdeel waarvoor de bijdrage wordt verstrekt.