Rapport van de evaluatiecommissie staten- en waterschapsverkiezingen 2015

Transcriptie

1 Rapport van de evaluatiecommissie staten- en waterschapsverkiezingen 2015 I.Procedure Instelling In mei/juni 2015 heeft het Dagelijks Bestuur van het CDA-Zuid-Holland Hans Franken (voorzitter), Hester Tjalma (vice-voorzitter), Frans Buijserd, Christward Gradenwitz, Petra Groeneweg, Meindert Smallenbroek en Ingeborg Ter Laak gevraagd om deel uit te maken van een commissie die de voorbereiding van en campagne voor de verkiezingen van de Provinciale Staten en waterschappen in Zuid-Holland van eerder dit jaar evalueert. Cisca Snel is bereid gevonden de commissie in haar werkzaamheden te ondersteunen. Medio juni was de samenstelling van de commissie rond en kon deze met haar werkzaamheden beginnen. Opdracht De commissie (nader aan te duiden als EC) heeft als leidraad voor haar werkzaamheden een notitie d.d. 12 april 2015 van het DB van CDA-ZH gehanteerd. Deze notitie geeft aan dat de aanleiding voor de evaluatie wordt gevormd door de ervaringen die in de aanloop naar de staten- en waterschapsverkiezingen zijn opgedaan. Daarnaast is het in algemene zin waardevol om op basis van de opgedane ervaringen lessen te trekken ter voorbereiding van volgende verkiezingen. Centraal staat de evaluatie van de verkiezingen van 2015, het is niet de bedoeling om vergelijkingen met eerdere verkiezingen op te stellen. Vervolgens staat in de notitie omschreven aan welke onderwerpen c.q. aspecten aandacht moet worden gegeven. Het betreft kort gezegd -: 1. De kandidaatstellingsprocedures. 2. De selectieprocedure. 3. De voorbereiding van de advieslijsten ten behoeve van het AB. 4. De rol van de lokale afdelingen. 5. De (definitieve) vaststelling van de kieslijsten nadat de advieslijsten door het AB zijn vastgesteld. 6. De totstandkoming van het verkiezingsprogramma. 7. De opzet en uitvoering van de verkiezingscampagne. 1

2 Werkwijze De commissie heeft een aantal documenten ontvangen, t.w. - een evaluatie van de PS verkiezingen 2015, opgesteld door de Statenfractie ZH van het CDA, - een evaluatie van de verkiezingen voor het Waterschap Delfland 2015, toegezonden door Antoinette Vietsch mede op verzoek van een aantal leden van het CDA-ZH, - diverse s van CDA-leden, en - de resultaten van een enquête van de campagne 2015, die op het verzoek van het DB van het CDA-ZH is opgesteld. Na te hebben kennis genomen van deze documenten heeft de EC door middel van s een uitnodiging gezonden voor een tweetal hoorzittingen op respectievelijk 15 en 16 september Deze uitnodiging was gericht tot: a. de eerste 30 kandidaten van de PS lijst, b. alle op de lijsten geplaatste kandidaten voor de waterschappen, c. de leden van de selectiecommissie en d. de leden die zich reeds schriftelijk voor een gesprek met de EC hadden aangemeld. Uiteindelijk zijn op deze hoorzittingen 8 personen verschenen, met wie de EC een gesprek heeft gevoerd. Aan het einde van ieder gesprek heeft de voorzitter een samenvatting daarvan geformuleerd, met de inhoud waarvan de gesprekspartners zich in alle gevallen akkoord hebben verklaard. Vervolgens heeft op verzoek van de selectiecommissie nog een gesprek met een delegatie van leden van deze commissie plaatsgevonden, waarvan zij zelf een verslag heeft gemaakt, dat aan de EC is toegezonden. Daarna heeft de afdeling Rotterdam nog een schriftelijke inbreng geleverd. Tenslotte heeft de EC aan de voorzitter van het DB-ZH nog de volgende vragen voorgelegd: a. welke richtlijnen zijn er aan de selectiecommissie gegeven?, b. hoe is er door het bestuur 2

3 c.q. de selectiecommissie met de kandidaten gecommuniceerd?, c. hoe is de selectiecommissie tot stand gekomen?, d. bestaat er een provinciaal beleid m.b.t. scouting en het aantrekken c.q. opvangen van nieuwe kandidaten?, e. zijn er overigens nog bevindingen die als positief of negatief kunnen worden aangeduid? Het antwoord aan de EC op deze vragen is tevens in de bevindingen en de aanbevelingen van dit rapport verwerkt. Vorm van deze rapportage De EC heeft gemeend strikt uitvoering te moeten geven aan de opdracht om geen vergelijkingen te maken met vroeger, maar zich te richten op mogelijke verbeteringen in de toekomst. Daarom wil zij punten van kritiek dan ook alleen opvatten als aanzetten tot mogelijke verbeteringen van de gehele gang van zaken bij volgende verkiezingen. Het rapport bestaat naast deze inleidende paragrafen uit een hoofdstuk, waarin de commissie haar bevindingen weergeeft, en een hoofdstuk dat de conclusies en aanbevelingen vermeldt. Zowel de bevindingen als de aanbevelingen zijn gegroepeerd naar de 7 aspecten, die in de opdracht zijn genoemd. II. bevindingen Uit de overgelegde stukken en bij de gevoerde gesprekken zijn de volgende plus- en minpunten met betrekking tot de verkiezingen van PS en waterschappen in Zuid-Holland in maart 2015 gebleken. Bij de opstelling daarvan worden de aandachtspunten c.q. aspecten van de notitie van het DB-ZH van 12 april 2015 gevolgd. 1. De kandidaatstellingsprocedures - de procedures waren niet overal genoegzaam bekend (vooral t.a.v. de waterschappen). - bij de PS verkiezingen zijn mensen, die zich wel hadden aangemeld, niet op de groslijst gekomen. - De formele kandidaatstellingsprocedure is helder. Echter lokale bestuurders hebben soms zelf kandidaten benaderd, voornamelijk nadat de advieslijst bekend was. - De do s en don ts van de informele procedure is niet helder voor jong talent. Dit is een barrière voor nieuwe mensen in het CDA. In eerste instantie moesten kandidaten zich zelf melden. 3

4 - Er is onvoldoende kennis aanwezig met betrekking tot de reglementen - Er is te laat gestart met voorbereidingen. - Sommige kandidaten geven aan dat zij niet wisten hoe te solliciteren, en op vragen daarover geen antwoord kregen. - Tijdige scouting heeft helaas onvoldoende opgeleverd: zo was er geen kandidaatlijsttrekker beschikbaar; pas later is de uiteindelijke lijsttrekker benaderd. - deelname aan voorbereidende training en voorlichting was niet verplicht gesteld. (Later bleek de opkomst slecht te zijn: 10 deelnemers uit 5 waterschappen). 2. De selectieprocedure. - Er is miscommunicatie ontstaan over de opdracht van de selectiecommissie. Er zouden tussen de voorzitter van Zuid-Holland en de voorzitter van de selectiecommissie mondeling afspraken zijn gemaakt, doch van de zijde van de selectiecommissie is gesteld dat deze niet over duidelijke instructies beschikte voor wat betreft de criteria voor plaatsing op de lijst met name t.a.v. de verhouding tussen de regio s, kennis en ervaring van kandidaten, de positie van zittende leden en het vaststellen van een concept lijstvolgorde. De selectiecommissie heeft toen zelf daartoe enkele criteria vastgesteld, t.w. talent, kwaliteit en vernieuwing en zij heeft een volgorde voorgesteld. Dit laatste was volgens de voorzitter van het bestuur niet de bedoeling. De vraag doet zich hierbij voor of de selectiecommissie alleen maar de functie van zeef moet hebben of ook als adviserend orgaan voor het bestuur moet optreden. - de selectiecommissie was niet geïnformeerd over de positie van de zittende statenleden. De resultaten van functioneringsgesprekken, die door het bestuur met de statenleden zijn gehouden, zijn niet voor de selectiecommissie beschikbaar gekomen. - De selectiecommissie is enthousiast, zorgvuldig en voortvarend te werk gegaan. - Er was een algemeen functieprofiel en er was geen fractieprofiel. - Er was onduidelijkheid over de positie van een DB-lid in de selectiecommissie PS. - Voor de waterschapsverkiezingen waren niet alle CV s toegestuurd. - De selectiecommissies waterschappen hadden niet altijd kennis van waterschappen 4

5 - De terugkoppeling van selectiecommissie aan kandidaten was niet overal goed geregeld. De communicatie over plaatsing op de lijst en verschuivingen daarin verliep over het algemeen erg onpersoonlijk: per mail of helemaal niet. 3. De voorbereiding van de advieslijsten ten behoeve van het AB. - De advieslijst van de selectiecommissie is niet overgenomen door het DB en dat heeft deze gewijzigd naar het AB gestuurd. Mensen die niet op de oorspronkelijke lijst stonden, zijn toegevoegd. De selectiecommissie geeft aan onvoldoende toelichting te hebben gekregen over de reden waarom bestuursleden zelf enkele kandidaten hebben gesproken en soms ook hebben toegevoegd aan de lijst. - De kandidaten zijn ingelicht over de advieslijst van de selectiecommissie (veelal via mail) en vervolgens (via mail) over de lijst van het DB. Over het schuiven van posities is met diverse kandidaten niet voldoende gecommuniceerd, zodat dit voor hen soms geheel onverwacht is gekomen. - Bij de waterschapsverkiezingen heeft niet tevoren een verkiezing van de lijsttrekker plaatsgevonden. - Uit een afdeling werden nieuwe kandidaten naar voren geschoven die niet gesolliciteerd hadden. - De ingediende lijst is als onevenwichtig ervaren (ontbreken kandidaat Oost-Zuid- Holland). 4. De rol van de lokale afdelingen. - Lokale afdelingen zijn in actie gekomen en hebben hun invloed doen gelden. - Door deze lokale acties werd de lijst sterk beïnvloed. - Stemwaardes: afdelingen als Rotterdam en Den Haag hebben een belangrijke stem in de uiteindelijke samenstelling van de lijst. Rotterdam heeft daarmee een doorslaggevende rol gespeeld bij de samenstelling door eigen kandidaten voorop te plaatsen. Bij de waterschapsverkiezingen had dit enorme gevolgen, zodat soms mensen van 1 naar 3 zakten. Dat kon omdat er geen (afzonderlijke) lijsttrekkersverkiezing is geweest. - Een onbekende kandidaat werd niet verwelkomd bij de lokale afdeling, maar moest zich invechten. 5. De (definitieve) vaststelling van de kieslijsten nadat de advieslijsten door het AB zijn vastgesteld. 5

6 - Niet iedereen is op de groslijst terecht gekomen, die daar wel op had moeten staan. - Er zijn nieuwe kandidaten toegevoegd na de sluitingsdatum van sollicitatietermijn. - De procedure verliep rommelig en werd gejuridiseerd, Dit was onplezierig voor de kandidaten. De discussie daarover tijdens de ALV is niet duidelijk gevoerd. - Het effect van de actie van Rotterdam is ook voor een enkel waterschap weer deels teruggedraaid. - Er werden kandidaten uit het Groene Hart en het oosten van Zuid-Holland gemist. Die hadden overigens ook niet in grote getale gesolliciteerd - Door de uiteindelijke samenstelling wordt nu bepaalde deskundigheid gemist in de fractie - Voor de waterschapsverkiezingen is weinig gebruik gemaakt van lijstduwers, in een enkele geval zelfs geweigerd. Het resultaat is een zeer stedelijke lijst (R dam/den Haag), geen boer/agrarische affiniteit. De lijsten waren kort: er hadden meer namen op kunnen staan 6. De totstandkoming van het verkiezingsprogramma. - Er was een verkiezingsprogramma dat goede houvast bood voor de onderhandelingen. - Het werk is laat gestart en o.a. op de website pas heel laat beschikbaar gekomen. - Amendering gebeurde niet altijd via de officiële procedures. - de kandidaten zouden meer met de opstelling van het programma moeten worden betrokken. - Volgens diverse zegslieden is er te weinig in speerpunten gedacht. - Voor de waterschappen is er geen gebruik gemaakt van het landelijk aangereikte format. 7. De opzet en uitvoering van de verkiezingscampagne. - het campagneteam heeft creatief en enthousiast gewerkt. Voor PS was er voldoende reclamemateriaal. Bij de waterschappen was dit niet altijd het geval. Bij de waterschappen waren er geen algemene flyers, zodat diverse kandidaten eigen materiaal hebben gehanteerd. - Er zijn aardig wat ludieke acties geweest en daarbij zijn veel mensen betrokken. - Het reclamemateriaal was niet allemaal even geslaagd qua formaat. 6

7 - Het is lastig de waterschappen te promoten in de combinatie met verkiezingen van PS. De campagne waterschappen is ondergesneeuwd door de campagne voor de provincie. - Er was geen 5-punten lijstje beschikbaar, geen rode draad. - Voor een aantal praktische leerpunten verwijzen wij bovendien naar de resultaten van de door het bestuur gehouden enquête. Ill. Conclusies en aanbevelingen aan het AB en het DB van het CDA-ZH Voor het formuleren van een aantal conclusies en aanbevelingen moet worden vooropgesteld dat het in ieder geval voor PS - gunstige resultaat voor een belangrijk deel is te danken aan het vele werk dat door een groot aantal leden van het CDA in onze provincie is verzet. Hun enthousiaste bijdrage aan allerlei soorten van activiteiten is onontbeerlijk geweest. Niettemin kunnen er factoren en omstandigheden worden genoemd, waaruit het CDA-ZH lessen kan trekken om het hele verkiezingsproces beter en vooral soepeler te laten verlopen, zodat alle betrokkenen, kandidaten, bestuurders en natuurlijk ook gewone leden dit als meer bevredigend kunnen ervaren. Het zorgvuldig communiceren, het in alle fasen bieden van transparantie en het geven van voldoende feedback zijn daarvan de hoofdpunten. Daarnaast gelden voor de diverse in dit rapport aangeduide aandachtspunten of aspecten de volgende meer specifieke aanbevelingen. 1. Kandidaatstellingsprocedures - Begin al op dit moment actief te zoeken naar talentvolle kandidaten voor Provinciale Staten en waterschappen. Stimuleer tevens de afdelingen om te scouten en te onderzoeken welke mogelijke kandidaten bij de komende verkiezingen in 2019 een rol zouden kunnen spelen. - Maak in ruime mate bekend hoe kandidaten (NB ook van buiten) kunnen solliciteren om voor het CDA een zetel in PS of waterschappen te kunnen innemen. 7

8 - Zorg dat de namen van alle personen, die zich als kandidaat hebben aangemeld, ook daadwerkelijk op de groslijst worden vermeld. - Ga al op de helft van de huidige zittingsperiode actief een kandidaat-lijsttrekker zoeken voor PS. - Geef kandidaten in elke fase van het verkiezingsproces informatie over de gang van zaken en zijn/haar plaatsing op de advieslijst. - De deelname van kandidaten aan een voorbereidende training moet worden verplicht. - Houd na de verkiezingen contact met niet-gekozen kandidaten en zet deze zo mogelijk in voor commissiewerk. 2. De selectieprocedure - Geef de selectiecommissie duidelijke schriftelijke instructies voor wat betreft de criteria voor plaatsing op de lijst (zoals talent, kwaliteit, vernieuwing) en geef aan hoe de verhouding tussen de regio s, kennis en ervaring van kandidaten en de positie van zittende leden moet zijn. Let daarbij ook op de maatschappelijke achtergrond en de reële betrokkenheid bij het CDA. - Leg vast of de selectiecommissie alleen maar de functie van zeef moet hebben of in ruimere mate als adviserend orgaan voor het DB moet optreden, met name voor wat betreft het opstellen van de lijstvolgorde. In de selectiecommissie moet met name t.a.v. de waterschappen ook kennis en ervaring met betrekking tot de specifieke taken van deze organen bestaan. - Houdt bij het opstellen van een functieprofiel er ook rekening mee, dat er een fractieprofiel moet zijn. - Voor zittende statenleden moeten minstens tweemaal per zittingsperiode (een halverwege de zittingsperiode en een aan het begin van het laatste jaar) functioneringsgesprekken worden gehouden, waarvan een schriftelijk verslag moet worden opgemaakt, dat door de betrokkenen wordt ondertekend. De resultaten van deze functioneringsgesprekken moeten bij de selectiecommissie bekend zijn. 8

9 3. Voorbereiding van de advieslijsten - Maak afspraken over de communicatie van de selectiecommissie met de kandidaten en hanteer als regel dat het DB alle kandidaten telefonisch persoonlijk op de hoogte stelt van hun plaats op de lijst. - Plaats als AB geen kandidaten op de lijst, die niet de selectiecommissie zijn gepasseerd. - Geef als DB duidelijkheid over de motieven waarom bepaalde kandidaten op verkiesbare plaatsen worden gezet en licht dit ook toe aan de lager geplaatsten op de lijst. 4. Rol van de lokale afdelingen - Het DB dient te monitoren, dat de afdelingen daadwerkelijk een ledenvergadering uitschrijven ten behoeve van het opstellen van de lijst en de afdelingen er op aanspreken wanneer dat niet gebeurt. Zo nodig dient het provinciaal bestuur zelf over te gaan tot het uitschrijven van een dergelijke vergadering. - Er is een debat nodig om te bezien of de stemwaarden van de diverse afdelingen moeten worden heroverwogen. - Ga na in hoeverre het stemgewicht van afdelingen met meerdere waterschappen binnen een gemeentegrens recht doet aan het aantal stemmers uit die gemeente in de betreffende waterschappen. 5. Definitieve vaststelling van de kieslijsten - In de afdelingen en de ALV zou men overtuigd moeten zijn van de waarde van de advieslijst van het AB. Vanuit het AB moeten daarom voorafgaande aan de ALV de motieven voor de opstelling van de lijstvolgorde, die het AB heeft gemaakt, expliciet worden toegelicht. Deze fase eist ook veel aandacht en betrokkenheid van het DB met name t.a.v. de voorgestelde kandidaten. 9

10 - Wanneer in één ALV de vaststelling van de lijsten voor de verkiezingen van PS en de waterschappen worden gecombineerd, dreigt de aandacht voor de waterschappen te verslappen. Bij de organisatie van de ALV s dient met deze omstandigheid rekening te worden gehouden. 6. De totstandkoming van het verkiezingsprogramma - Begin meer dan een jaar vóór de volgende verkiezingen met het opstellen van een verkiezingsprogramma en betrek mogelijke kandidaten, de zittende fractie en de gedeputeerde bij de advisering daarover. - Zorg ervoor dat regelmatig ingediende amendementen altijd in een ledenvergadering worden behandeld. - Selecteer een aantal aansprekende speerpunten voor de campagne. 7. Opzet en uitvoering van de verkiezingscampagne - Wees helder over de mogelijkheid tot het voeren van een persoonlijke campagne. Vooral voor de waterschappen zou dit moeten worden gestimuleerd. - Vergeet niet degenen, die zich voor de campagne hebben ingezet, na afloop daarvan te bedanken. - Bezie voor diverse praktische punten de aanbevelingen van de door het DB gehouden enquête en let met name op de leesbaarheid en vormgeving van de campagnebiljetten. Tenslotte - Maak op korte termijn een volledig doch hanteerbaar draaiboek voor de verkiezingen voor het provinciaal bestuur en voor alle besturen van afdelingen en waterschappen (wie doet wat en wanneer ). Het DB zou deze procedures moeten bewaken en er op moeten wijzen dat men toch vooral kennis neemt van de betreffende reglementen. - Realiseer dat voorzichtig met mensen moet worden omgesprongen. Er kan snel van (grote) frustratie en reputatieschade sprake zijn. Dat schaadt ook het CDA. 10