Hoe meer we weten, hoe beter onze zorg JAARVERSLAG 2018 JAARVERSLAG

Transcriptie

1 Hoe meer we weten, hoe beter onze zorg JAARVERSLAG 2018 JAARVERSLAG

2 JAARVERSLAG

3 Inhoudsopgave Bestuursverslag Missie 4 Bestuur en organisatie 5 Interne organisatie 6 Beloningsbeleid 6 Kernactiviteiten 7 Verslag uitgeoefende activiteiten 9 Algemeen 9 Projecten 16 Public Affairs 17 Uitdagingen 20 Het jaar 2018 in cijfers 21 Gebeurtenissen en besluiten na 31 december Beleidsplan Financiële resultaten 25 Begroting en realisatie 25 Baten 25 Lasten 26 Balans 27 Continuïteit 27 Begroting Risico s 29 Jaarrekening 31 Controleverklaring onafhankelijke accountant 59 JAARVERSLAG

4 Bestuursverslag Missie Stichting Hartwig Medical Foundation is opgericht op 7 april 2015 en kent haar oorsprong in het Center for Personalised Cancer Treatment (Stichting CPCT) en heeft als missie zoals in de statuten wordt vermeld het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek ter bestrijding en behandeling van kanker en andere ziekten, in de ruimste zin van het woord, mits in het algemeen belang. Hartwig Medical Foundation tracht dit doel te bereiken door: het opzetten en onderhouden van databanken en een centrale medische DNA/RNA-sequencing faciliteit; het faciliteren van tijdige en verantwoorde klinische implementatie van op genomics -technologie gebaseerde diagnostiek; de toepassing van grootschalige sequencing technologieën op patiëntmateriaal ten behoeve van de identificatie en ontwikkeling van biomarkers*; het opbouwen en valoriseren van kennis en intellectuele eigendom, wat zal terugvloeien in de Hartwig Medical Foundation ten behoeve van (de activiteiten die bijdragen aan) de doelstelling. * Een biomarker is een kenmerk dat een relatie tussen een genetisch profiel, medicatie en behandeluitkomst geeft. Om deze activiteiten te kunnen uitvoeren heeft Hartwig Medical Foundation een geavanceerd high-tech lab ingericht, gebruikmakend van de nieuwste WGS-apparatuur (Illumina HiSeq, NovaSeq en iseq), een zoveel mogelijk geautomatiseerde werkwijze en de meest geavanceerde bioinformatische algoritmen voor data-analyse. Hartwig Medical Foundation is mogelijk gemaakt door een initiële en aanvullende toezeggingen van de Hartwig Foundation. De toezegging van Hartwig Foundation zorgt er voor dat Hartwig Medical Foundation aan haar lopende verplichtingen kan voldoen tot en met het jaar Daarnaast is er een continuïteitsreserve opgenomen om de risico s op korte termijn af te dekken en om zeker te stellen dat Hartwig Medical Foundation aan haar lopende verplichtingen kan blijven voldoen. Bij Hartwig Medical Foundation bestaat de continuïteitsreserve uit een reserve voor doorlopende organisatiekosten. Het bestuur heeft de reserve bepaald op tenminste eenmaal en maximaal tweemaal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Donaties en toezeggingen van de Hartwig Foundation maken de verdere groei en ontwikkeling van Hartwig Medical Foundation mogelijk tot en met De toenemende baten uit projecten en uit vergoede zorg kunnen de continuïteit na 2021 borgen. Hartwig Medical Foundation werkt, ter verwezenlijking van haar missie, in nauw overleg, waar nodig of wenselijk samen met overheidsinstellingen, beroepsorganisaties, ziekenhuizen, universiteiten en met andere daarvoor in aanmerking komende instanties. JAARVERSLAG

5 Bestuur en organisatie Dagelijks bestuur Het bestuur van Hartwig Medical Foundation werd in 2018 gevormd door Edwin Cuppen, wetenschappelijk directeur en Hans van Snellenberg, algemeen directeur. Zij zijn verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Raad van toezicht De raad van toezicht houdt toezicht op het bestuur en bestaat uit: Robbert Dijkgraaf (voorzitter), directeur The Institute for Advanced Study en hoogleraar Universiteit van Amsterdam Rob Defares (lid), oprichter en bestuurder IMC Guido Derckx (lid), partner Loyens & Loeff Chris Polman (lid), neuroloog, namens de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra en voorzitter raad van bestuur Amsterdam UMC locatie VUmc en vicevoorzitter locatie AMC Emile Voest (lid), internist-oncoloog, lid raad van bestuur Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis Wetenschappelijke raad De raad van toezicht laat zich adviseren door de wetenschappelijke raad, waarin internationale wetenschappers uit de oncologie vertegenwoordigd zijn. De wetenschappelijke raad beoordeelt eveneens de dataverzoeken op wetenschappelijke waarde. In 2018 bestond zij uit: Otmar Wiestler (voorzitter), president Helmholz Association Duitsland René Bernards (lid), biomedisch geneticus, hoofd Moleculaire Carcinogenese Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis Han van Krieken (lid), rector college van bestuur Radboud Universiteit Arnold Levine (lid), moleculair bioloog, hoogleraar Systems Biology Institute for Advanced Study Verenigde Staten Bob Löwenberg (lid), hematoloog Erasmus MC Data Access Board De Data Access Board ziet toe op de verantwoorde uitgifte en het gebruik van de data uit de databank van Hartwig Medical Foundation. Met behulp van een reglement beoordeelt de Data Access Board dataverzoeken voor wetenschappelijk onderzoek. In 2018 bestond de Data Access Board uit: Ele Visser (voorzitter), oprichter Patiënten Academie Sonja de Pauw Gerlings-Döhrn (lid), voorzitter Landelijke Commissie Vertrouwenslieden John Payton (lid), directeur Payton Legal Advice (termijn verlengd) John Payton is per 1 juni 2018, voor een periode van vier jaar, herbenoemd als lid van de Data Access Board door de raad van toezicht. Vergaderingen In 2018 kwam de raad van toezicht één keer voltallig voor vergadering bijeen. Een aantal leden van de raad van toezicht (klein comité/portefeuillehouders) vergaderden daarnaast vier keer met het dagelijks bestuur van Hartwig Medical Foundation. Over de dataverzoeken vergaderde de Data Access Board tien keer. In totaal beoordeelde de wetenschappelijke raad en de Data Access Board 36 dataverzoeken, waarvan er 32 zijn goedgekeurd in JAARVERSLAG

6 BESTUUR EN ORGANISATIE Interne organisatie Op 31 december 2018 bestond de personele bezetting van Hartwig Medical Foundation uit 17 medewerkers, te weten: een labmanager, zes analisten, drie bioinformatici, een IT-specialist, een medicus, een moleculair bioloog in de pathologie, een officemanager, een communicatieadviseur en twee hands-on bestuurders. Daarnaast maakt Hartwig Medical Foundation gebruik van de kennis van werkgroepen met daarin nationale experts op het gebied van IT en genetica. Expertise op het gebied van juridische zaken, financiële administratie, projectmanagement en public affairs wordt extern ingehuurd. Beloningsbeleid De leden van de raad van toezicht ontvangen geen bezoldiging, middellijk noch onmiddellijk. Onder bezoldiging wordt niet verstaan een redelijke vergoeding voor de ten behoeve van Hartwig Medical Foundation gemaakte onkosten. Alle aan de leden van de raad van toezicht betaalde vergoedingen worden als zodanig in de jaarrekening van Hartwig Medical Foundation opgenomen en toegelicht. De leden van de wetenschappelijke raad ontvangen geen bezoldiging. De leden van de Data Access Board ontvangen een reiskostenvergoeding en een vergoeding per vergadering. De leden van het bestuur en de medewerkers van Hartwig Medical Foundation ontvangen een bezoldiging. De hoogte van de bezoldiging van het bestuur wordt vastgesteld door de raad van toezicht. De hoogte van de bezoldiging van de medewerkers van Hartwig Medical Foundation wordt bepaald door het bestuur. De arbeidsvoorwaardenpakketten van bestuur en medewerkers zijn gebaseerd op en sluiten aan bij de voor de sector gebruikelijke beloning (gezondheidszorg, hoogwaardige laboratoria). JAARVERSLAG

7 Kernactiviteiten Hartwig Medical Foundation kent twee kernactiviteiten, te weten: het sequencen en analyseren van het DNA/RNA van patiënten met een uitgezaaide ziekte. De geanalyseerde data worden aan behandelaars verstrekt in de vorm van een patiëntrapport; het verzamelen, opslaan en verwerken in een databank en verstrekken van de data die uit het sequencen voortvloeien, inclusief de ontvangen klinische data, aan onderzoekers. Het proces Het proces van het afnemen van bloed en tumorweefsel, het sequencen, het analyseren van het DNA tot en met het uitgeven van het patiëntrapport, bestaat uit de volgende onderdelen: het isoleren van DNA uit een bloedsample (baseline) en tumorweefsel (afwijkend); het opwerken van het DNA zodat het gesequenced kan worden; het produceren van data door middel van sequencing; h et mappen en callen van de data (BAM/VCF); het rapporteren van de gevonden DNA verschillen/afwijkingen in een patiëntrapport met daarbij een koppeling naar mogelijke therapieën en/of medicatie voor de patiënt; het opslaan van de data in een databank voor onderzoeksdoeleinden. Studies Deze activiteiten worden uitgevoerd voor oncologische studies zoals de CPCT-02-studie en het Drug Rediscovery Protocol (DRUP-studie). Voor deze studies golden in 2018 de volgende afspraken: Hartwig Medical Foundation vergoedt de kosten voor het afnemen van bloed en het biopt en het transport; Hartwig Medical Foundation verricht zonder vergoeding de DNA-isolatie, -sequencing, -analyse en -rapportage; Hartwig Medical Foundation vraagt als tegenprestatie het gebruiksrecht op de gepseudonimiseerde patiëntinformatie, de behandelgegevens en de sequencing data voor de opslag in de databank; Hartwig Medical Foundation vraagt om toestemming voor het gebruik en de verstrekking van de data voor (inter)nationaal onderzoek. Samenwerkings- en verwerkersovereenkomsten De afspraken zijn vastgelegd in samenwerkings- en verwerkersovereenkomsten. Gedurende 2018 heeft deze dienstverlening plaatsgevonden ten behoeve van de door Stichting CPCT gecoördineerde studies CPCT-02 (sponsor UMC Utrecht) en DRUP (sponsor Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis). Humane en niet-humane sequencing projecten Hartwig Medical Foundation verricht tevens, tegen kostenvergoeding, DNA-sequencing en -analyse voor (klinische) genetische doeleinden ten behoeve van ziekenhuizen en onderzoeksinstellingen. De activiteiten worden tegen kostprijs uitgevoerd. De verkregen data worden niet in de databank opgeslagen. Deze vorm van dienstverlening is vastgelegd in een dienstverlenings- en een verwerkersovereenkomst. In 2018 zijn sequencing projecten uitgevoerd op humaan materiaal, voor researchdoeleinden voor onder andere Scenic Biotech, UMC Utrecht, Hubrecht Instituut, Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, Amsterdam UMC locaties AMC en VUmc, Prinses Máxima Centrum en Single Cell Discoveries. JAARVERSLAG

8 KERNACTIVITEITEN Zolang Hartwig Medical Foundation voldoende capaciteit heeft, wordt gebruik gemaakt van een agent om ook niet-humaan materiaal (agro) te sequencen tegen marktconforme commerciële voorwaarden. In 2018 zijn er sequencing projecten uitgevoerd op niet-humaan materiaal voor Leids Universitair Medisch Centrum, Universiteit Utrecht, Limes Innovations, Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, Hubrecht Instituut en Amsterdam UMC. AVG Hartwig Medical Foundation voldoet per 25 mei 2018 (ingangsdatum) aan de eisen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Vanaf dat moment is ook een parttime functionaris gegevensbescherming werkzaam voor Hartwig Medical Foundation. JAARVERSLAG

9 Verslag uitgeoefende activiteiten Algemeen Samenwerking met veldpartijen In 2018 is blijvend geïnvesteerd in de samenwerking met alle relevante veldpartijen en organisaties, waaronder oncologen, longartsen, pathologen, klinisch genetici en andere behandelaars (NVMO, NVALT, NVVP, VKGN), IKNL en samenwerkende ziekenhuizen (NFU, NVZ), BBMRI, PALGA en HealthRI en de bij Stichting CPCT aangesloten ziekenhuizen. Tevens zijn individuele farmaceuten, de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG), (kanker)patiëntenorganisaties Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK), Patiëntenfederatie Nederland (PFN), Inspire2Live, KWF Kankerbestrijding en adviesorganen NZa, ZiNL en het Ministerie van VWS op de hoogte gebracht van de missie en de voortgang van de activiteiten van Hartwig Medical Foundation. Publiekscommunicatie Halverwege 2018 is de communicatie naar de patiëntorganisaties en het grote publiek uitgebreid. Het doel voor 2018 was en voor 2019 is om de kennis over het nut van een uitgebreide DNA-test te verspreiden. Naast een verbeterde opzet van de website voor de verschillende beroepsgroepen, is ook de informatie voor de patiënt uitgebreid. Deze informatie wordt in 2019 verder vormgegeven. Health Deal Het afronden van de Health Deal, waarvan het startsein in 2016 plaatsvond, is een complex en intensief traject, met veel stakeholders. Hartwig Medical Foundation nam daarin, onder regie van het Ministerie van VWS, het voortouw. Zestien veldpartijen willen bereiken dat WGS, IT/bioinformatische-analyse en databasing structureel wordt opgenomen in het nationale zorgsysteem voor oncologie, om te komen tot een lerend zorgsysteem. Een van de uitdagingen om de uitgebreide DNA-test onderdeel te laten worden van vergoede zorg, is om bewijsvoering te genereren, die voldoet aan de stand der wetenschap en praktijk. De eisen voor die bewijsvoering zijn streng en vragen om meerjarige onderbouwing van klinische effectiviteit. Om een vervolg te geven aan de inspanningen die door de stakeholders binnen de Health Deal zijn verricht, start in 2019 een klinische studie, in samenwerking met het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis om een deel van die bewijsvoering te verkrijgen. Deze studie draagt de naam WGS Implementatie in de standaard Diagnostiek voor Elke kankerpatiënt (WIDE). Center for Personalised Cancer Treatment-02-studie (CPCT-02-studie) De CPCT-02-studie heeft als doel de waarde van het sequencen van tumor DNA aan te tonen door het opbouwen van een databank en het identificeren van biomarkers die richtinggevend kunnen zijn voor behandeling van patiënten met een oncologische aandoening. De focus van de CPCT-02-studie heeft de afgelopen jaren gelegen in het opbouwen van een databank die geschikt is voor verder onderzoek. De schaal en omvang die bereikt is, is indrukwekkend. Deze databank is de grootste ter wereld met WGS-data van tumorweefsels van gemetastaseerde tumoren. Sinds de start van de studie zijn 44 ziekenhuizen aangesloten en zijn tot ultimo 2018 meer dan patiënten geïncludeerd in de CPCT-02-studie. JAARVERSLAG

10 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN Wijziging inclusiecriteria Per 1 juli 2018 zijn de inclusiecriteria voor de CPCT-02-studie aangepast om op meer gerichte wijze de database te kunnen verrijken. Sindsdien richt de inclusie zich op patiënten met lokaal gevorderde of uitgezaaide kanker die binnen drie maanden na biopsie behandeld gaan worden met een van de volgende therapieën: immunotherapie voor alle typen carcinomen; tweede generatie anti-hormonale therapie voor gemetastaseerde castratie resistente prostaatcarcinoom; anti-hormonale therapie voor ER positieve mammacarcinoom; targeted therapy voor niercelcarcinoom (RCC) en hepatocellulair carcinoom (HCC), sarcoom/thyroid arcinoom. De CPCT-02-studie includeert een beperktere groep patiënten gericht op dataverzameling voor biomarker discovery. Hierdoor is de inclusie gedaald van circa 250 patiënten per maand naar 100 per maand. Drug Rediscovery Protocol-studie (DRUP-studie) De DRUP-studie is een klinisch onderzoek voor patiënten met vergevorderde of uitgezaaide kanker voor wie geen standaardbehandeling meer beschikbaar is. Binnen de DRUP-studie wordt onderzocht of voor patiënten een doelgerichte therapie bedoeld voor andere kankersoorten, maar wel met dezelfde kankercelkenmerken effectief is. De DRUP-studie is vanaf september 2016 geopend. In 2018 includeerden in totaal 29 ziekenhuizen in Nederland patiënten voor de DRUP-studie, waaronder alle universitair medische centra (8). Ultimo 2018 waren in totaal 248 patiënten gestart met een behandeling. Circa twee derde hiervan is geïncludeerd op basis van door Hartwig Medical Foundation uitgevoerde WGS-analyse. Bijscholing De in 2017 aangenomen klinisch moleculair bioloog in de pathologie heeft in 2018 verder voorzien in de bijscholing (Hartwig Academy) van behandelend artsen (in opleiding), oncologen en klinisch genetica in de centra. In een interactieve vorm is in 15 centra bijscholing verzorgd, vaak tijdens een reeds gepland multidisciplinair overleg en enkele malen op specifieke aanvraag. De bijscholing draagt ertoe bij de informatie in het patiëntrapport beter te kunnen duiden en te gebruiken bij de behandeling van patiënten. De bijscholing aan de CPCT-centra die daar behoefte aan en interesse voor hadden is ondertussen afgerond. In 2019 hoopt Hartwig Medical Foundation een bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkeling van digitale scholing en educatie-/ en voorlichtingsmateriaal over WGS en next generation sequencing, voor de medische beroepsgroep; oncologen, pathologen en (research)verpleegkundigen. De voorlichting wordt mede mogelijk gemaakt door een subsidie van ZonMw binnen het programma Personalised Medicine en gebeurt in samenwerking met de Nederlandse Vereniging Medische Oncologie (NVMO). Patiëntrapport Enerzijds is in 2018 verder gewerkt aan inhoudelijke verbeteringen van het patiëntrapport. Er is belangrijke informatie aan toegevoegd, zoals de mutational load, microsatelliet-instabiliteit, homologe recombinatie deficiëntie status, mogelijk gemuteerde genen door structurele variatie, aanwezigheid van fusiegenen en gepersonaliseerde suggesties voor mogelijke targeted therapies. Mede hierdoor is het patiëntrapport steeds vaker het startpunt voor mogelijk nieuwe behandelingen van patiënten voor wie dat op basis van de reguliere diagnostiek niet meer mogelijke leek. Anderzijds zijn de mogelijke behandelopties voor de patiënt beter in beeld gebracht (zie nieuwsbericht hierna.) JAARVERSLAG

11 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN In oktober 2018 is Hartwig Medical Foundation een samenwerking gestart met iclusion. Met deze samenwerking is het voor artsen in drie stappen mogelijk om voor een specifieke patiënt direct toegang te krijgen tot relevant klinisch onderzoek in Nederland en België. Met de toename van de informatie in het patiëntrapport, groeide ook de vraag naar duiding en toelichting. In 2019 krijgt het patiëntrapport daarom ook een duidelijk zichtbare verandering. De gehele opmaak wordt vernieuwd. Hierdoor wordt het patiëntrapport beter leesbaar en toegankelijk voor een grotere doelgroep (oncoloog, patholoog en patiënt). NIEUWSBERICHT Op weg naar lerend systeem voor kankerzorg ( ) Hartwig Medical Foundation maakt patiëntrapport inzichtelijker Hartwig Medical Foundation heeft het patiëntrapport dat naar behandelaars van deelnemende centra aan de landelijke CPCT-02- en DRUP-studie wordt gestuurd, vernieuwd. Het patiëntrapport brengt nu nog duidelijker en inzichtelijker mogelijke behandelopties voor de patiënt in beeld. Dat is goed nieuws voor de behandelaar, maar vooral voor de patiënt, aldus Paul Roepman, klinisch moleculair bioloog in de pathologie (KMBP). Klinische studie beschikbaar Het patiëntrapport van Hartwig Medical Foundation kent twee belangrijke vernieuwingen. Allereerst geeft het concrete informatie over de interpretatie van de gevonden mutaties en andere afwijkingen in het DNA van de tumor. Zo kan de behandelaar in één oogopslag zien óf en zo ja welke relaties er zijn tot bepaalde oncolytica (kankermedicatie). Het patiëntrapport laat zien of een patiënt mogelijk een resistentie mutatie heeft tegen een bepaald type kankermedicatie. Wanneer van toepassing, laat het patiëntrapport mogelijke klinische studies zien waar de patiënt aan kan deelnemen. Paul Roepman: Onze rapportage software interpreteert objectief, systematisch en geautomatiseerd informatie uit zogenaamde knowledgebases. Iets wat nu veelal handmatig door medische experts (moleculaire biologen, pathologen) gedaan wordt. Toegevoegde waarde voor lerend zorgsysteem Een tweede vernieuwing is dat het patiëntrapport meer dynamisch is gemaakt. Voor het maken van het patiëntrapport maken we nu direct gebruik van de kennis van onze landelijke databank met DNA en klinische gegevens van kankerpatiënten. Dit betekent dat elk tumorbiopt én bloed van de patiënt dat we analyseren en na toestemming van de patiënt toevoegen aan onze databank, bijdragen aan de kwaliteit van de databank. Deze toegevoegde waarde kan dan weer worden gebruikt voor daaropvolgend tumor DNA-onderzoek, waarmee vervolgens het patiëntrapport ook weer verbeterd kan worden. Een mooie illustratie van het lerend zorgsysteem voor kanker, voegt Roepman toe. Met de kennis en de data van vandaag verbeteren we de mogelijke behandeling van de patiënt van morgen. JAARVERSLAG

12 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN Dataverzoeken In 2018 zijn 32 dataverzoeken goedgekeurd. Een verdubbeling ten opzichte van Aanvragers tonen zich enthousiast over zowel de kwaliteit van de data als over de geboden service. de dataverzoeken in Nederland kwamen onder meer uit het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, Erasmus MC en Amsterdam UMC; in Europa kwamen de dataverzoeken uit Denemarken (Aarhus University), Spanje (IRB Barcelona) en Groot Brittannië (Cambridge, Oxford en International Cancer Research Londen); de overige dataverzoeken kwamen uit Australië (Garvan Institute of Medical Research), Canada (Ontario Institute of Cancer Research) en Verenigde Staten (Dana-Farber Cancer Institute/Harvard Medical School in Boston en de Health & Science University in Oregon). Data verzoek IRB Barcelona, Spain DR-024 Indentification of non-coding mutations across cancer types Most studies have focused on mutations in the few percent of the genome that encode proteins. In this study, large amounts of tumor genomes will be used to identify loci in the non-coding regulatory part of the genome that contribute to tumor development when mutated. NURIA LÓPEZ-BIGAS, IRB BARCELONA, SPAIN Focusgroepen Van de achttien in 2017 en 2018 opgerichte research focusgroepen zijn er negen actief. Doel van de focusgroepen is om het onderzoek naar en het gebruik van genetische en klinische data uit de databank verder te stimuleren rond een bepaalde tumorsoort of thema/behandeling. Iedere focusgroep werkt aan het beantwoorden van onderzoeksvragen in het betreffende veld. JAARVERSLAG

13 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN NIEUWSBERICHT Focusgroep colorectal cancer: technisch hoogwaardige gegevens over het hele kankergenoom ( ) Remond Fijneman is hoofdonderzoeker bij het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis en een van de kartrekkers van de focusgroep colorectal cancer (CRC, dikkedarmkanker). Het fantastische aan de data van Hartwig is dat je technisch hoogwaardige gegevens over het hele kankergenoom krijgt, dus niet alleen over de genen die slechts 2% van het genoom omvatten, zoals dat eerst meestal het geval was. Met de data van Hartwig kun je nu ook kijken: zijn er verrassingen buiten de genen in het genoom? Dat biedt weer veel nieuwe mogelijkheden voor onderzoek. Met de focusgroepen moeten we gaan kijken hoe we die nieuwe mogelijkheden zo goed mogelijk kunnen benutten, aldus Remond Fijneman. Hartwig heeft nu in totaal zo n samples diep gesequenced. Voor dikkedarmkanker zijn dat er ongeveer 475. Dat is substantieel als je kijkt wat er internationaal aan genoomdata beschikbaar is. De colorectal cancer focusgroep is gestart in het najaar van Samen met Jan Paul Medema van Amsterdam UMC hebben we eerst gekeken: welke mensen zijn er in Nederland bezig met onderzoek naar dikkedarmkanker die gebruik maken van moleculaire data? Lees meer >> IT-investeringen In 2018 hebben aanzienlijke investeringen in software ontwikkeling plaatsgevonden. Het BFX-IT-team heeft gewerkt aan de verbetering van de software van de IT-pipeline. De IT-pipeline zorgt voor het analyseren van de ruwe sequencing data tot en met de weergave van een voor de behandelaar begrijpelijk patiëntrapport. Daarbij is gewerkt aan de verbetering van de nauwkeurigheid en de gevoeligheid van het opsporen van mutaties en andere afwijkingen in het DNA van de tumor. Zoals mutational burden, translocaties en fusiegenen, microsatelliet instabiliteit, het koppelen van onze uitslagen met kennisbanken (waaronder CiVIC, OncoKB en CGI) én met lopende klinische studies (in samenwerking met iclusion). In samenwerking met Hartwig Medical Foundation Australia is ook gewerkt aan het valideren van de resultaten van de HiSeq versus die van de NovaSeq. Van biopt tot patiëntrapport De doorlooptijd van biopt tot patiëntrapport ook wel turnaround time of TAT genoemd is gedurende 2018 teruggebracht naar gemiddeld 25 dagen. Een spoed werkwijze kan de TAT terugbrengen tot 10 dagen. Investeringen in labprocessen en IT brengen de gemiddelde TAT onder standaard productieomstandigheden in 2019 verder terug naar de gewenste 10 werkdagen. JAARVERSLAG

14 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN Apparatuur In 2018 zijn twee nieuwe (Illumina) NovaSeq6000-systemen aangeschaft ter aanvulling en gedeeltelijke vervanging van de HiSeqX-systemen. In totaal heeft Hartwig Medical Foundation nu de beschikking over drie NovaSeq6000- systemen die samen eenzelfde capaciteit hebben als de 10 HiSeqX-systemen. De HiSeqX-systemen worden uitgefaseerd. De sequencing data van de NovaSeq6000-systemen zijn gevalideerd en hebben een vergelijkbare kwaliteit als die van de HiSeqX-systemen. De TAT van het sequencen met de NovaSeq6000 is een dag korter dan die met de HiSeqX. Daarnaast zijn de operationele kosten (reagentia) beduidend lager. Hiermee is zowel een verbetering in doorlooptijd als kosten per patiëntrapport gerealiseerd. Moleculaire tumor test Het lab team heeft in 2018 verdere stappen gemaakt in het automatiseren van het laboratoriumproces. Zo is er een moleculaire tumorpercentage test ontwikkeld. Biopten worden getest op de aanwezige hoeveelheid tumorcellen met een DNA-analyse in plaats van de standaard pathologie route (waarbij een dun plakje weefsel van het tumorbiopt gesneden wordt en onder een microscoop wordt bekeken). Dit testproces is sneller en helpt om biopten en celmateriaal nauwkeuriger te analyseren en een meer afgewogen oordeel te vellen of een biopt voldoet aan de kwaliteitscriteria om te worden gesequenced. RNA-sequencing In 2018 is Hartwig Medical Foundation gestart met het uitlezen van RNA (Ribonucleïnezuur) uit biopten. RNA speelt een belangrijke rol in het coderen, overbrengen, reguleren, interpreteren en tot expressie brengen van genen. Waar er bij WGS gekeken wordt naar het genoom, kijk je met RNA naar het zogenaamde transcriptoom. RNA geeft ons hiermee nog meer informatie over het weefsel, bijvoorbeeld welke genen in welke vorm actief zijn. Het onderzoek op RNA-niveau zal naar verwachting toenemen en informatie opleveren welke complementair is aan de WGS data. Dit draagt bij aan een beter inzicht en mogelijke nieuwe biomarkers. De combinatie van whole genome DNA en messenger RNA-data van individuele patiënten maakt de database van Hartwig Medical Foundation nog unieker. Op dit moment verkeert het uitlezen van RNA nog in de onderzoeksfase, in de toekomst is het echter denkbaar dat bevindingen hieruit ook terugkomen in het patiëntrapport. De Hartwig Medical Foundation database bevat inmiddels voor 785 patiënten naast WGS DNA-data ook RNAdata. ISO accreditatie Met de ISO 17025:2005 accreditatie die eind 2017 is verkregen voldoet Hartwig Medical Foundation voor alle WGS-laboratoriumtesten aan internationaal gedefinieerde kwaliteitsnormen. Er is inmiddels een nieuwe versie van de ISO norm uitgekomen: ISO 17025:2017. Onder leiding van de kwaliteitsmanager worden het kwaliteitssysteem en de procedures in 2019 vernieuwd om te kunnen voldoen aan de nieuwe norm. JAARVERSLAG

15 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN NIEUWSBERICHT Sarcomen: samenwerking enige manier om vooruit te komen ( ) Interview met Neeltje Steeghs, internist-oncoloog en klinisch farmacoloog in het NKI-AvL en Erik Wiemer, internist-oncoloog in het Erasmus MC. In mijn dagelijkse praktijk als oncoloog heb ik er last van dat sarcomen (kanker aan de weke delen) zo zeldzaam zijn. De verschillende typen sarcomen verschillen ook nog eens sterk in gevoeligheid voor bepaalde behandelingen. Mensen met een sarcoom worden vaak behandeld als één groep. Iedereen krijgt dezelfde chemo, met ongeveer 20% kans dat het werkt, zegt Neeltje Steeghs. Met behulp van de klinische en DNAsequencinggegevens van Hartwig Medical Foundation kunnen we straks hopelijk gerichter zeggen: welke patiënt met weke delen tumoren reageert wel op een bepaalde behandeling en van wie weet je vooraf al dat een behandeling echt niet gaat werken. Weke delen tumoren: nieuwe mogelijkheden Dankzij de data van Hartwig gaan er absoluut nieuwe mogelijkheden ontstaan voor de behandeling van deze weke delen tumoren, verwacht Erik Wiemer van het Erasmus MC. De data van Hartwig zijn belangrijk voor het ontdekken van biomarkers en om meer inzicht te krijgen in de biologie van deze tumoren. Met de focusgroep die we nu aan het opstarten zijn, gaan we bedenken in welke richting we straks preklinische en klinische studies gaan doen. De sarcoom gegevens van Hartwig geven mede richting aan onderzoeksplannen die helpen praktische toepassingen te vinden voor de recentste ontdekkingen in het fundamenteel onderzoek. De data van Hartwig zullen we eerst inventariseren; welke sarcoom subtypen zijn vertegenwoordigd en in welke aantallen, welke genomische afwijkingen komen voor in de groep als geheel en in de afzonderlijke subtypen. Omdat sarcomen zo zeldzaam en heel heterogeen zijn, heb je van een subtype vaak maar een paar samples. Internationale samenwerking is dus vereist. Jaloers op Nederland Wij hopen met andere internationale instituten de datasets ook voor de zeldzamere subtypen groter te maken en ieders expertise te benutten, zegt Neeltje Steeghs. Ons voordeel is: we zijn al gewend om rond sarcomen internationaal samen op te trekken omdat sarcomen zo zeldzaam zijn. Europees komen we twee keer per jaar bij elkaar en één keer per jaar wereldwijd. Samen zetten we studies op. Internationaal zijn ze jaloers dat wij in Nederland met Hartwig nu de beschikking hebben over zulke datasets. Eigenlijk alleen in Noorwegen is een researchgroep bezig met vergelijkbare dingen; met het systematisch, op grotere schaal verzamelen van DNA-sequentie gegevens van sarcomen. Lees meer >> JAARVERSLAG

16 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN Projecten Aan de toegevoegde waarde van whole genome sequencing (WGS) als accurate diagnostische methode voor het verbeteren van behandeluitkomsten van patiënten met kanker wordt nog door weinigen betwijfeld. Om de toepassing van WGS verder aan te tonen participeert Hartwig Medical Foundation in verschillende projecten. WIDE WGS Implementatie in de standaard Diagnostiek voor Elke kankerpatiënt In het vierde kwartaal van 2018 en de eerste helft van 2019 zijn voorbereidingen getroffen voor de ondersteuning van een nieuwe klinische studie, in samenwerking met het NKI-AvL: WIDE. De primaire einddoelen van WIDE gaan over de haalbaarheid van de implementatie van WGS in de kliniek en de klinische validatie. De secundaire einddoelen gaan over kosteneffectiviteit (Health Technology Assessment), toegevoegde waarde (extra behandelingsopties) en beter geïnformeerde besluitvorming voor de behandelend arts en patiënt. Tot slot levert de verkregen data binnen WIDE ook een aanvulling op de databank van Hartwig Medical Foundation. PEGASUS Eind 2018 is een subsidie toegekend aan het project PEGASUS, van Hanneke van Laarhoven van het Amsterdam UMC, in samenwerking met Hartwig Medical Foundation. In PEGASUS wordt gekeken naar de meerwaarde van WGS voor behandelbeslissingen bij pancreas-, slokdarm- en maagkanker. PEGASUS maakt onderdeel uit van het ZonMw onderzoeksprogramma Personalised Medicine (onderdeel van Goed Gebruik Geneesmiddelen) en heeft als doel bewijslast te genereren die de doelmatige implementatie van behandelingen op maat in de Nederlandse gezondheidszorg ondersteunt. Met PEGASUS wordt onderzocht of een op RNA-expressie gebaseerde voorspeller voor respons op chemotherapie (FOLFIRINOX) aangescherpt kan worden met WGS-informatie. Gekeken wordt of het daarmee geschikt kan worden gemaakt om te voorspellen of patiënten goed op de behandeling zullen reageren. Op die manier worden patiënten met een voorspelde slechte respons ontzien van bijwerkingen van behandelingen die niet aanslaan. Tevens wordt onderzocht in hoeverre WGS gebaseerde diagnostiek extra behandelmogelijkheden oplevert. De eerste resultaten worden in 2021 verwacht. BLINC BLadder cancer Immunotherapy and Cost-effectiveness Er is een subsidieaanvraag ingediend bij KWF Kankerbestrijding voor het project BLINC. De onderzoeksgroep bestaat uit Martijn Lolkema uit het Erasmus MC (hoofdaanvrager), Edwin Cuppen (UMC Utrecht), Mark van de Wiel (Amsterdam UMC locatie VUmc) en Geert Frederix (UMC Utrecht/Julius Center). Hartwig Medical Foundation ondersteunt dit project. BLINC betreft WGS-gebaseerde biomarker discovery voor immunotherapie bij blaaskankerpatiënten. Tevens wordt de kosteneffectiviteit van de inzet van de WGS-test in kaart gebracht. Het Ministerie van VWS heeft reeds een substantieel bedrag toegezegd als cofinanciering van dit project. GENONCO Met de in 2017 verstrekte subsidie door KWF Kankerbestrijding voor het project GENONCO wordt een veilige koppeling gerealiseerd met de nationale kankerregistratie (NKR) en het nationale registratiesysteem van de pathologen (PALGA). Hierbij wordt samengewerkt met IKNL, PALGA en Lygature. Tevens wordt met het opzetten van een dataportaal de databank van Hartwig Medical Foundation toegankelijker gemaakt. Daarnaast kunnen bioinformatici straks voor grootschalige analyses via een cloud omgeving toegang krijgen tot data. Voor beide deelprojecten is het de verwachting dat in 2019 belangrijke functionaliteiten opgeleverd worden. JAARVERSLAG

17 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN Zeldzame tumoren In samenwerking met Carla van Herpen (Radboudumc) worden de mogelijkheden geëxploreerd om een nieuw project vorm te geven voor patiënten met zeldzame tumoren (> per jaar). Het is de bedoeling om een WGS-test te gaan gebruiken om behandelopties in kaart te brengen voor patiënten met deze tumoren waarvoor doorgaans geen medicijnen zijn geregistreerd. Public Affairs Position paper In juni 2018 is de position paper Betere behandeling van patiënten met kanker met behulp van een voorspellende DNA-test (predictieve WGS-test) ondersteund door een dertigtal beroepsbeoefenaars en patiëntorganisaties opgesteld. De position paper is gedeeld met alle Health Deal partijen, waaronder het Ministerie van VWS en de Tweede Kamer. Hartwig Medical Foundation pleit ervoor dat de voorspellende DNA-test waarmee zij het volledige DNA van patiënten met een uitgezaaide tumor uitleest zo snel mogelijk wordt opgenomen in het kankerzorgsysteem. Hierbij zijn de volgende adviezen opgenomen: gebruik de WGS-test als instrument voor het bepalen van markttoegang voor dure kankermedicatie. Maak voor het op de markt komen van ieder nieuw medicijn het identificeren en/of aanscherpen van biomarkers voor patiëntstratificatie onderdeel van een financieel arrangement in de sluis en leg de gegenereerde data in een toegankelijke database vast; gebruik het patiëntrapport als basis voor gezamenlijke besluitvorming door patiënt en behandelaar over behandelopties en trials; faciliteer deelname van alle zorgaanbieders aan centrale dataverzameling voor de ontwikkeling van predictieve testen en personalised medicine (zie ook initiatiefnota Big Farma: niet gezond van Groen Links, de PvdA en de SP); zorg voor vergoeding van predictieve WGS-testen. Horizon Scan geneesmiddelen In de position paper is een biomarkeranalyse van de Horizonscan Geneesmiddelen (2018) opgenomen. Op basis van die analyse blijkt dat voor 65% van de nieuwe oncolytica biomarkers beschikbaar zijn. Deze biomarkers hebben in de praktijk vaak een beperkt voorspellende waarde of een geneesmiddel wel of niet werkt. Het toepassen van een WGS-test en het verzamelen van data over behandeluitkomsten in een databank biedt aanknopingspunten voor verder onderzoek om patiëntgroepen beter te stratificeren en biomarkers aan te scherpen. Het afgelopen jaar is hard gewerkt om via key stakeholders de predictieve diagnostiek met behulp van WGS hoog op de politieke agenda te krijgen. De volgende voorlopige resultaten zijn hieruit voortgekomen: de Tweede Kamer heeft de motie De Vries/Van den Berg aangenomen. Hierin pleitten zij dat patiënten toegang moeten houden tot veelbelovende geneesmiddelen en dat bij (dure) geneesmiddelen ingezet moet worden op het tegengaan van overbehandeling en het verbeteren van gepast gebruik. Zij verzoeken de regering om, samen met de partijen die het hoofdlijnenakkoord hebben ondertekend, de inzet van biomarkers, predictieve testen en registries te bevorderen om gepast gebruik van dure geneesmiddelen te optimaliseren en dit waar nodig financieel te (blijven) ondersteunen; het Ministerie van VWS positioneert het onderwerp binnen het thema gepast gebruik geneesmiddelen. Zij zijn tevens verantwoordelijk voor de naleving en invulling van de motie. JAARVERSLAG

18 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN Seminars, congressen en bijdrages Aan verschillende seminars en congressen (in binnen- en buitenland) werd een inhoudelijke bijdrage geleverd. Zo hield Paul Roepman een voordracht bij het AMP Europe congres (april 2018) en gaf hij een bijscholing workshop over tumorbiologie tijdens de landelijke jnvmo-onderwijsmiddag (maart 2018). Om de belangrijkste stakeholders op de hoogte te brengen en te houden, hebben de bestuursleden diverse werkbezoeken bij Hartwig Medical Foundation georganiseerd en zijn zij op bezoek geweest bij ziekenhuizen (umc s), farmaceutische bedrijven, politieke partijleden. Ook leverde Hartwig Medical Foundation een bijdrage aan het CPCT-avondsymposium (november 2018). In november presenteerde Lindsay Angus (Erasmus MC) op het San Antonio Breast Cancer Symposium haar onderzoeksresultaten die mede zijn voortgekomen uit de database van Hartwig Medical Foundation. In 2019 dient zij haar artikel in voor een wetenschappelijke publicatie in Nature Genetics. NIEUWSBERICHT DNA-analyse kan patiënten met uitgezaaide borstkanker voor doelgerichte therapieën identificeren ( ) Met behulp van DNA-analyse is het mogelijk om groepen patiënten met uitgezaaide borstkanker voor doelgerichte therapieën te identificeren. Dat blijkt uit het onderzoek dat arts-onderzoeker Lindsay Angus (Erasmus MC) in november 2018 presenteerde tijdens een plenaire voordracht op het San Antonio Breast Cancer Symposium. De promovendus baseerde zich op data van de CPCT-02-studie, waarvoor kankerpatiënten uit 41 Nederlandse ziekenhuizen tumorweefsel afstonden. Hartwig Medical Foundation las het tumor-dna van deze patiënten uit. De behandeling van patiënten met uitgezaaide borstkanker is niet gericht op genezing maar op een langer en beter leven. Patiënten krijgen daarvoor meestal hormoontherapie of chemotherapie. Wij wilden weten of je op basis van het tumor-dna van uitgezaaide borstkanker ook doelgerichte therapieën kunt inzetten, vertelt Angus. Daarom onderzochten we het tumor-dna van uitgezaaide borstkanker. Uitzaaiingen vergelijken met primaire tumoren Over tumor-dna van niet-uitgezaaide (primaire) borsttumoren is al veel gepubliceerd. Maar waarin verschilt het tumor-dna van uitzaaiingen van het DNA van primaire tumoren? Dat konden we achterhalen dankzij de vele biopten van uitgezaaide borstkanker die binnen de CPCT-02-studie verzameld zijn. Hartwig Medical Foundation in Amsterdam las het tumor-dna van deze 442 patiënten uit. Wij vergeleken dit DNA vervolgens met het DNA van 560 primaire borsttumoren, afkomstig uit een eerder cohort, aldus Angus. Lees meer >> JAARVERSLAG

19 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN In het nieuws In het juninummer van Mijn Gezondheidsgids verschenen twee artikelen. Lees meer over Gericht behandelen dankzij gepersonaliseerde kankerzorg met Edwin Cuppen en over Moleculaire diagnostiek staat dichtbij de kliniek met Paul Roepman. Op maandag 2 juli 2018 waren Hans van Snellenberg en Paul Roepman te horen in de BNR podcast tech en medicijnen. Het onderwerp was personalised medicine. Een bijdrage van Hartwig Medical Foundation over DNA, was te zien in het tv-programma Dokters van Morgen, op 23 oktober In het oktobernummer van het vakblad Medische Oncologie verscheen een gezamenlijk artikel met iclusion. In het artikel wordt uitgelegd hoe vanaf dat moment elke behandelend arts in 3 simpele stappen toegang heeft tot passend oncologisch klinisch onderzoek op basis van WGS. Met behulp van de grote databank van Hartwig Medical Foundation is de eerste grootschalige analyse van gemetastaseerde solide tumoren afgerond. In deze studie werden koppels van gezonde genomen en tumorgenomen van patiënten geanalyseerd. Ze vormt daarmee wereldwijd de grootste dataset van WGS gemetastaseerde tumoren. Edwin Cuppen, hoogleraar Human Genetica UMC Utrecht en Peter Priestley zijn twee van de hoofdauteurs van deze studie. De studie, met de titel Pan-cancer whole genome analyses of metastatic solid tumors, is in een voorpublicatie opgenomen op Biorxiv.org. Het artikel is aangeboden voor publicatie in Nature. Op 3 december 2018 bracht minister Bruno Bruins (VVD), minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een werkbezoek aan Hartwig Medical Foundation. NIEUWSBERICHT Minister Bruno Bruins (VWS) brengt werkbezoek aan Hartwig Medical Foundation ( ) Op weg naar een lerend zorgsysteem in de oncologie Op maandag 3 december 2018 bracht Bruno Bruins, Minister voor Medische Zorg en Sport een werkbezoek aan Hartwig Medical Foundation (Hartwig). De Minister liet zich tijdens zijn bezoek uitgebreid voorlichten over de werking en de mogelijkheden die de toepassing van een voorspellende DNA-test biedt bij patiënten met uitgezaaide kanker en hij bezocht het high tech sequencing lab. Tijdens het werkbezoek vroeg Hartwig aandacht bij de Minister voor het opnemen van de voorspellende DNA-test in het kankerzorgsysteem. Minister Bruno Bruins: Het is mooi om te zien hoe deze vorm van diagnostiek nu al wordt toegepast in de oncologische zorg. Diagnostiek kan een belangrijk instrument zijn om de juiste medicijnen te vinden voor de juiste patiënt. JAARVERSLAG

20 VERSLAG UITGEOEFENDE ACTIVITEITEN Uitdagingen Niet alle doelstellingen voor 2018 zijn behaald. Het verbeteren van de kwaliteit van het patiëntrapport, het aanbieden van begrijpelijke informatie voor arts en patiënt had een hogere prioriteit dan het verlagen van de doorlooptijd van biopt tot patiëntrapport. De beoogde termijn van twee weken doorlooptijd is nog niet gehaald in Achilleshiel voor de opbouw van de databank van Hartwig Medical Foundation blijft de kwaliteit van de klinische data uit de centra. De kwaliteit van die data is bepalend voor de uitkomsten uit de analyses op die databank. In 2018 is in samenwerking met Stichting CPCT projectmatig gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van die data. Dit heeft geleid tot een sterke vermindering van achterstanden en een verbetering van de betrouwbaarheid. Ook in 2019 wordt ingezet op de inhoudelijke toetsing van de klinische data. JAARVERSLAG

21 Het jaar 2018 in cijfers 2018 versus Goedgekeurde dataverzoeken Opgeleverde patiëntrapporten CPCT-02-studie Opgeleverde patiëntrapporten DRUP-studie Geïncludeerde patiënten in de CPCT-02-studie Bijscholingsbijeenkomsten (Hartwig-Academy) 15 7 Totalen (per 31 december 2018) 44 deelnemende ziekenhuizen aan CPCT-02-studie 30 deelnemende ziekenhuizen aan DRUP-studie patiënten geïncludeerd in de studies evalueerbare patiënten in de databank patiënten in CPCT-02-studie 248 patiënten DRUP-studie Bij 785 biopten is naast whole genome sequencing ook RNA-sequencing toegepast Top 3 primaire tumorlocaties: borst (696), colorectaal (538), long (411) 25 dagen TAT van biopt tot patiëntrapport Spoed in 10 dagen 455 TB aan FASTQ data verwerkt De Tweede Kamer heeft de motie De Vries/Van den Berg aangenomen (4 juli 2018) Patiënten moeten toegang houden tot veelbelovende geneesmiddelen. Bij (dure) geneesmiddelen moet ingezet worden op het tegengaan van overbehandeling en het verbeteren van gepast gebruik. Bevorder de inzet van biomarkers, predictieve testen en registries om gepast gebruik van dure geneesmiddelen te optimaliseren en dit waar nodig financieel (blijven) ondersteunen. BNR podcast Tech en medicijnen (2 juli 2018) Onderwerp: data en personalised medicine. Waarom kunnen we voorafgaand aan de behandeling niet beter inschatten of een behandeling wel of niet gaat werken? Als je op grote schaal onderzoek doet naar DNA-mutaties dan heb je een veel grotere kans om verbanden te leggen. Hans van Snellenberg We kijken (binnen de DRUP-studie) of we bestaande medicijnen die veilig zijn bevonden voor een bepaald tumortype, kunnen inzetten voor een ander tumortype dan waarvoor ze oorspronkelijk bedoeld zijn. Paul Roepman Twee NovaSeq6000-systemen aangekocht (december 2018). De exploitatiekosten van deze sequencers en de kosten voor reagentia voor deze NovaSeq6000-systemen liggen aanmerkelijk lager dan voor de HiseqX-systemen. Daarnaast is ook de doorlooptijd voor het sequencen 25% tot 33% korter per sample. De capaciteit van deze twee nieuwe NovaSeq6000-systemen, samen met de al eerder (eind 2017) aangekochte exemplaren, is ruim voldoende om de gevraagde volumes de aankomende jaren aan te kunnen. Ewart de Bruijn, labmanager JAARVERSLAG

22 Gebeurtenissen en besluiten na 31 december 2018 In de periode januari tot 1 mei 2019 hebben onderstaande gebeurtenissen zich voorgedaan, dan wel zijn besluiten genomen die invloed hebben op de activiteiten van Hartwig Medical Foundation. Funding De Hartwig Foundation heeft in januari 2019 een aanvullende toezegging gekregen die voldoende is om de exploitatietekorten te financieren tot en met ultimo Dit draagt zorg voor de continuïteit van de Hartwig Medical Foundation op korte termijn en overbrugt de tijd tot structurele financiering vanuit zorg en onderzoek kan worden gerealiseerd. Samenwerkings- en verwerkersovereenkomsten De CPCT-02-studie is in het voorjaar 2019 overgegaan naar Stichting CPCT. Met Stichting CPCT is per 1 april 2019 een samenwerkings- en verwerkersovereenkomst afgesloten. Benoemingen In februari 2019 is dr. Roel Verhaak, hoogleraar en associate director of computational biology, aan The Jackson Laboratory for Genomic Medicine, Farmington, Connecticut, USA, toegetreden tot de wetenschappelijke raad. Zijn uitgebreide kennis op het gebied van cancer genomics en big data vormen een gewenste aanvulling, mede voor het beoordelen van dataverzoeken. JAARVERSLAG

23 Beleidsplan Het beleidsplan bevat het kader en richtlijnen voor de activiteiten van Hartwig Medical Foundation en is het uitgangspunt voor de raad van toezicht en het bestuur. Hartwig Medical Foundation gaat door op de ingeslagen weg om het potentieel van grootschalige DNA/RNAanalyses en de opslag van genetische data in combinatie met klinische data, in te zetten voor de verbetering van de (gepersonaliseerde) behandeling van kankerpatiënten. De kern van de missie van Hartwig Medical Foundation is ongewijzigd: het verbeteren van de behandeling van kankerpatiënten. Hartwig Medical Foundation draagt eraan bij dat: oncologen (en ondersteunde specialisten) gereedschappen van steeds hoger niveau in handen krijgen om patiënten beter te behandelen met behulp van een patiëntrapport dat begrijpelijk is en dat naast standaardbehandeling ook off-label opties en lopende trials in kaart brengt; het zorgsysteem de informatie krijgt om nieuwe medicijnen sneller en minder kostbaar beschikbaar te maken met behulp van WGS en bioinformatische analyse en een landelijke DNA/RNA-database, in combinatie met andere landelijk databases zoals de NKR van IKNL en PALGA van de pathologen; onderzoekers de genetische en klinische data krijgen om fundamenteel, translationeel en klinisch onderzoek te versnellen, door hen toegang te verschaffen tot een nationale landelijke DNA/RNA-database aangevuld met klinische gegevens en andere gekoppelde relevante gegevens. Lerend zorgsysteem Hartwig Medical Foundation wil bijdragen aan een lerend zorgsysteem in de oncologie. Immers: meten is weten. Door op landelijke schaal genetische, behandel- en behandeluitkomstdata te verzamelen en beschikbaar te stellen, wordt inzicht gegeven in de effectiviteit van medicatie bij een bepaalde genetische make-up van de tumor. En dat draagt weer bij aan betere behandelkeuzes. Daarnaast worden door de koppeling met andere kennisbanken en lopende trials de behandelopties vergroot. Patiënt Biopt Genoom analyse Diagnose Behandelbeslissing Behandeling Behandeluitkomsten Onderzoek Toekomstige patiënt Betere en duurzamere zorg JAARVERSLAG

24 BELEIDSPLAN De voorwaarden voor een lerend zorgsysteem zijn onveranderd: Opname door het zorgsysteem. Voor opname is bekendheid bij en betrokkenheid van het Ministerie van VWS, ZiN, NZA, Zorgverzekeraars Nederland, NFU, NVZ en last but not least NFK van groot belang. Het allerbelangrijkste echter is uiteraard de toenemende relevantie van het patiëntrapport voor medisch oncologen en longartsen, klinisch moleculair biologen in de pathologie, pathologen en patiënten. Beschikbare biomarkers. Voor het ontdekken van biomarkers zijn een grote databank met kwalitatief hoogwaardige informatie en slimme algoritmes en participatie in een off-label programma (DRUP-studie) vereisten. Het optimaal stimuleren, organiseren en faciliteren van de (inter)nationale onderzoekgemeenschap is hierbij van groot belang. Draagvlak onder de zorgprofessionals. Dit draagvlak neemt toe door een transparante en toegankelijke patiëntrapportage, die directe toegevoegde waarde voor de arts en patiënt biedt. Voorlichting en opleiding over het gebruik van dit patiëntrapport (in een Academy en in lokale Moleculair Tumor Boards) en de mogelijkheden voor toegang tot en de inhoud van de database worden verder geïntensiveerd. Naamsbekendheid en een goede relatie met diverse groepen van professionals is essentieel. Ook draagt een aansluiting met een voor de professionals bekende bestaande infrastructuur (IKNL, PALGA, BBMRI) hiertoe bij. Groeien tot een excellente organisatie. Om een excellente organisatie te zijn is het van belang om naast de beste mensen, een goed werkend kwaliteitssysteem voor lab en IT ook een korte en betrouwbare doorlooptijd van biopt tot patiëntrapport te realiseren. Privacy en datatoegang moeten evenwichtig gewaarborgd zijn in de governance over de data. Een world-class (algoritme) softwareontwikkeling en een schaalbare IT-infrastructuur zijn noodzakelijk. Structurele financiering. Om de continuïteit te waarborgen is structurele financiering noodzakelijk naast en ter vervanging van de toezeggingen van de Hartwig Foundation. Deze financiering komt voort uit goede doelenfondsen en baten uit dienstverlening aan klinisch genetica-afdelingen van centra en onderzoeksinstituten. Tot slot is opname in het vergoede zorgsysteem de basis voor financiering op middellange termijn. JAARVERSLAG

25 Financiële resultaten Begroting en realisatie In euro s REALISATIE BEGROTING BATEN Giften Baten uit eigen dienstverlening Baten uit grants en subsidies* Overige baten Totale baten LASTEN Variabele diagnostische kosten Service en onderhoudskosten Datacommunicatie- en opslagkosten Transportkosten ** Afschrijvingen *** Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten ** Verkoopkosten Algemene kosten Totale lasten Saldo baten en lasten Financiële baten Saldo baten en lasten Tabel 1 Begroting en realisatie 2018 * De subsidie uit het KWF GENONCO project is volledig verantwoord. Het aan 2018 te rekenen deel bedraagt circa 300k ** Transportkosten waren in de begroting 2018 opgenomen onder kantoorkosten en zijn later verbijzonderd. *** In 2018 is er een boekverlies gerealiseerd op de HiseqX-systemen in verband met de aanschaf van twee NovaSeq6000-systemen. Baten De baten bestaan uit de ontvangen giften van de Hartwig Foundation, de omzet uit eigen dienstverlening, de bijdragen uit grants, subsidies en overige baten. De omzet uit eigen dienstverlening is lager dan begroot. In het derde en vierde kwartaal van 2018 is nadrukkelijk gefocust op innovatie in lab en IT-processen en minder op het realiseren van externe omzet. Dit is een bewuste keus geweest voor de inzet van de beschikbare menscapaciteit. Daarnaast waren in de begroting ook de baten voor subsidies onder deze post opgenomen van circa De gerealiseerde baten uit giften komen voort uit de toezegging van de Hartwig Foundation die zorg draagt voor de aanvullende financiering van het exploitatietekort van Hartwig Medical Foundation. Omdat het exploitatietekort lager uitviel dan begroot, was de daarvoor benodigde aanvullende gift ook lager dan begroot. De Hartwig Foundation voorziet in een gift van 15.5 miljoen bestaande uit 14.1 miljoen aanvulling exploitatietekort en een bijdrage van 1.4 miljoen voor de verhoging van de reserves. JAARVERSLAG

26 FINANCIËLE RESULTATEN Lasten De lasten zijn lager dan begroot (-/- 3.2 miljoen). Dit wordt in belangrijke mate veroorzaakt door de lagere variabele kosten. De variabele kosten bestaan voor het overgrote deel uit de kosten voor inclusie (afnemen biopt) en reagentia, die een-op-een samenhangen met het sequencing volume en het volume van de instroom van biopten en bloed. De inclusie van biopten lag op ruim en 20% onder de doelstelling van voor De laboratorium productie lag echter op ruim tegenover gepland De feitelijk productie lag dus 10% lager terwijl de inclusie ruim 20% lager lag. De variabele diagnostische kosten (kosten reagentia) liggen dienovereenkomstig lager (-/- 4.8 miljoen) door een lagere inclusie. Tevens was in de begroting opgenomen dat de RNA sequencing voor deze inclusies direct al zou zijn uitgevoerd. Gelet op logistieke/efficiency redenen is ervoor gekozen dit batch gewijs en naar (data) behoefte uit te voeren. De dataprocessing en opslagkosten zijn in lijn met de begroting ( 1.3 miljoen). De ruimte die door het iets lagere volume (10%) van het aantal patiëntrapporten is ontstaan is gebruikt voor de rerun van alle samples door de pipelineversie van oktober Deze rerun is uitgevoerd om alle genetische data van alle gesequenste patiënten sinds april 2016 van eenzelfde homogene kwaliteit te voorzien, mede in het kader van de publicatie die aan Nature is aangeboden. De afschrijvingskosten liggen beduidend hoger dan begroot (in totaal 1.9 miljoen), in verband met een versnelde afschrijving van de HiseqX-systemen. In december 2018 zijn twee NovaSeq6000-systemen aangekocht. De exploitatiekosten van deze sequencers en de kosten voor reagentia voor deze NovaSeq6000- systemen liggen aanmerkelijk lager dan die voor de HiseqX-systemen. Daarnaast is ook de doorlooptijd voor het sequencen 25% tot 33% korter per sample. De capaciteit van deze twee nieuwe NovaSeq6000-systemen, samen met de al eerder, eind 2017, aangekochte exemplaren is ruim voldoende om de verwachte volumes voor de aankomende jaren aan te kunnen. Van de tien HiseqX-systemen zijn er vier ingeruild en vijf eind december buiten gebruik gesteld. Deze apparatuur is versneld afgeschreven. De resterende capaciteit van de HiSeqX-systemen wordt ingezet voor specifieke klanten. De personeelskosten liggen lager dan de begroting ( ) omdat de invulling van IT-en bioinformatica vacatures moeizaam is (vanwege krappe arbeidsmarkt) en langer dan gepland geduurd heeft. De kosten voor ondersteuning van communicatie, studiemanagement en projectmanagement vallen daardoor hoger uit. Het IT-/bioinformaticateam is door Hartwig Medical Foundation Australia en de inzet van extern ingehuurd projectmanagement (TTopstart) ondersteund. De kantoorkosten zijn lager dan gepland. Verdere investeringen in kantoor en aanschaffingen zijn uitgesteld. De verkoopkosten zijn iets lager dan gepland ( ) omdat de nieuwe algemene brochure in 2019 is geagendeerd. De algemene kosten zijn hoger dan begroot ( ) door de omvang van de overige advieskosten. De overige advieskosten bestaan uit de kosten voor Ttopstart, Public Affairs en communicatie (zie toelichting personeelskosten) en de administratie en advieskosten waaronder de kosten van PriceWaterhouseCoopers en MasmanBosman. Met Loyens Loeff zijn afspraken gemaakt over de kosten van hun advisering. JAARVERSLAG

27 FINANCIËLE RESULTATEN Balans De belangrijkste posten in de balans van Hartwig Medical Foundation zijn materiële vaste activa, reserves en fondsen en kortlopende schulden. De materiële vaste activa groot 3.6 miljoen bestaat uit de investeringen in sequencers, lab apparatuur, hardware en software (IT-pipeline). De reserves en fondsen, groot 4.4 miljoen bestaan uit de continuïteitsreserve ter grootte van de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie ( 2.3 miljoen), de overige reserves (0.8 miljoen) en het bestemmingsfonds KWF ter grootte van 1.3 miljoen. Dit bestemmingsfonds is gereserveerd voor de bestedingen aan het nog uit te voeren deel van het KWF GENONCO-project. De kortlopende schulden bestaan voor het overgrote deel ( 1.4 miljoen) uit nog te betalen vergoedingen voor de inclusie van patiënten in de CPCT-02- studie. Deze worden pas vergoed als ook het datamanagement is uitgevoerd door de centra. Continuïteit Hartwig Medical Foundation is voor het overgrote deel van haar financiering afhankelijk van de giften en toezeggingen van Hartwig Foundation. In februari 2019 heeft Hartwig Foundation een aanvullende toezegging gedaan om de lening ter dekking van het exploitatietekort in 2019, 2020 en 2021 aan te vullen en te verlengen tot en met 31 december 2021 uitgaande van de door Hartwig Medical Foundation opgestelde meerjarenraming. Daarmee is de financiering van het exploitatietekort voor de periode 2019 tot en met 2021 afgedekt. De middellange en lange termijn financiering (vanaf 2022) ligt opgesloten in het succes van het genereren van voldoende bewijs voor de meerwaarde van de WGS-test (WIDE-studie) en de acceptatie en keuze van oncologen om deze test ook in te zetten. Er wordt ingezet op financiering vanuit: de vergoeding van (academische) ziekenhuizen voor de inzet van de WGS-test voor (bepaalde groepen) patiënten. Beginnend als last resort aan het einde van de standaardbehandeling en voor patiënten met zeldzame kankers (> per jaar) waar geen standaard diagnostiek noch standaard behandeling voor is; de vergoeding voor de WGS-test door zorgverzekeraars na toelating van de WGS-test door ZiNL voor alle patiënten met een uitgezaaide ziekte (die daarvoor in aanmerking komen). Aangevuld met: onderzoek grants van nationale onderzoeksinitiatieven, zoals ZonMw en Oncode Institute, goede doelenorganisaties (KWF Kankerbestrijding) en Europese subsidies; uitbreiding van betaalde sequencing en overige dienstverlening voor research (humaan en niet-humaan); innovatieprojecten met zorgverzekeraars (Zorgverzekeraars Nederland), Ministerie van VWS en Economische Zaken en anderen. JAARVERSLAG

28 Begroting 2019 In euro s 2019 BATEN Giften Omzet uit eigen dienstverlening Bijdrage uit grants en subsidies Totale baten LASTEN Variabele diagnostische kosten Service- en onderhoudskosten Datacommunicatie, processing en opslagkosten Transportkosten Afschrijvingskosten Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Verkoopkosten Algemene kosten Totale lasten Saldo baten en lasten 0 Tabel 2 Begroting 2019 JAARVERSLAG

29 Risico s De risico s voor Hartwig Medical Foundation op de korte termijn liggen vooral in het vertrek van sleutelfunctionarissen. De impact van het vertrek van sleutelpersonen is verminderd door de uitbreiding van de organisatie en de verankering van kennis en routine in processen, waardoor deze minder persoonsafhankelijk is geworden. De IT en bioinformatica vacatures worden naar verwachting in de loop van 2019 vervuld en er wordt intensief samengewerkt met het UMC Utrecht, Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis en Erasmus MC. Bovenal wordt deze impact verminderd door een stimulerende en uitdagende werkomgeving te blijven bieden. Op de middellange termijn liggen de grootste (continuïteits)risico s in het niet verkrijgen van gestructureerde en voldoende financiering door het uitblijven van acceptatie en toelating tot het standaard vergoede zorgsysteem. Er wordt op verschillende vlakken gewerkt aan verankering in het zorgsysteem: via lobbying (Tweede Kamer en Ministerie van VWS), via projecten die bewijsvoering leveren (WIDE- en DRUP-studie), door voorlichting te geven aan met name de beroepsgroepen en patiëntorganisaties. Een risico ligt in wettelijke beperkingen voor het verstrekken of koppelen van data voor onderzoek en behandeling. De AVG is op 25 mei 2018 in werking getreden. Deze kent een aantal beperkingen in de mogelijkheid om data te delen en data te verstrekken. Met het gebruik van een trusted third party en codering van patiëntgegevens wordt een belangrijk deel daarvan opgelost. Daarnaast volgt Hartwig Medical Foundation de internationale ontwikkelingen in de standaarden voor uitwisseling van genetische informatie op de voet. De opinie over publieke cloud providers leggen mogelijk beperkingen op in het gebruik van hun diensten voor opslag en verwerking van genetische data. Hartwig Medical Foundation volgt daarbij de opinie van de belangrijkste stakeholders, (patiëntorganisaties) en beleidsmakers. Het risicomanagement maakt onderdeel uit van het dagelijks management. De belangrijkste risico s en effectiviteit van de genomen maatregelen worden periodiek met de raad van toezicht besproken en geëvalueerd. Amsterdam, 27 mei 2019 Het bestuur Hans van Snellenberg Edwin Cuppen JAARVERSLAG

30 JAARVERSLAG

31 Jaarrekening JAARVERSLAG

32 Stichting Hartwig Medical Foundation te Amsterdam Rapport betreffende het Financieel Jaarverslag 2018 INHOUDSOPGAVE Pagina Jaarrekening Balans 33 1 Staat van baten en lasten 34 2 Kasstroomoverzicht 353 Toelichting op de balans en staat van baten en lasten 36 4 Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten Overige gegevens Begroting Controleverklaring van de onafhankelijke accountant JAARVERSLAG

33 BALANS (na resultaatbestemming) 31 december 31 december ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa A Vlottende activa Voorraden B Vorderingen en overlopende activa C Liquide middelen D Totaal activa PASSIVA Reserves en fondsen E Langlopende schulden F Kortlopende schulden G Totaal passiva JAARVERSLAG

34 STAAT VAN BATEN EN LASTEN Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 BATEN Baten als tegenprestatie voor de levering van H producten en/of diensten Subsidiebaten I Giften en baten uit fondsenwerving J Overige baten K Som der baten LASTEN Besteed aan doelstellingen Directe besteding aan doelstellingen L Toegerekende kosten eigen organisatie M Beheer en administratie Kosten beheer en administratie M Som der lasten Saldo van baten en lasten Financiële baten Saldo van baten en lasten Bestemming saldo 2018 Toevoeging aan: Continuïteitsreserve Overige reserve Bestemmingsfonds JAARVERSLAG

35 KASSTROOMOVERZICHT Kasstroom uit operationele activiteiten Saldo van baten en lasten Aanpassingen voor: Afschrijvingen op materiële vaste activa Verandering werkkapitaal Mutatie voorraden Debiteuren Overige vorderingen Kortlopende schulden (exclusief banken) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Materiële vaste activa investeringen Materiële vaste activa desinvesteringen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Verhoging langlopende schulden Toekenning van de ontvangsten in boekjaar Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen Mutatie liquide middelen Liquide middelen per 1 januari Mutatie liquide middelen Liquide middelen per 31 december JAARVERSLAG

36 TOELICHTING OP DE BALANS EN STAAT VAN BATEN EN LASTEN INFORMATIE OVER DE RECHTSPERSOON Vestigingsadres en inschrijfnummer handelsregister Stichting Hartwig Medical Foundation is feitelijk en statutair gevestigd op Science Park 408, 1098 XH te Amsterdam en is ingeschreven bij het handelsregister onder nummer ALGEMEEN Doelstelling De stichting heeft ten doel het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek ter bestrijding en behandeling van kanker en andere ziekten, zulks in de ruimste zin des woords, mits in het algemeen belang. De stichting tracht dit doel te bereiken onder meer door: a. het (doen) opzetten en onderhouden van databanken en een centrale medische DNA/RNA sequencing faciliteit; b. het faciliteren van tijdige en verantwoorde klinische implementatie van op genomics technologie gebaseerde diagnostiek; c. toepassing van grootschalige sequencing technologieën op patiënt materiaal ten behoeve van identificeren en ontwikkeling van biomarkers; d. het opbouwen en valoriseren van kennis en intellectuele eigendom, wat zal terugvloeien in de stichting ten behoeve van (de activiteiten die bijdragen aan) haar doelstelling. De stichting werkt, ter verwezenlijking van haar doel, in nauw overleg, waar nodig of wenselijk samen met overheidsinstellingen, ziekenhuizen, universiteiten en met andere daarvoor in aanmerking komende instanties. Waarderingsgrondslagen Bij het opstellen van de jaarrekening 2018 van Stichting Hartwig Medical Foundation is aansluiting gezocht met Richtlijn 640 Organisatie zonder winststreven van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Continuïteit De jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de leiding van Stichting Hartwig Medical Foundation zich verschillende oordelen en schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien voor het geven van het in artikel 362 lid 1, Boek 2 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de schattingswijzigingen in de algemene toelichting of bij de toelichting op de desbetreffende jaarrekeningposten. Huurcontracten De stichting heeft een huurcontract waarbij voor een groot deel de voor en nadelen die aan de eigendom verbonden zijn, niet bij de stichting ligt. Huur wordt op lineaire basis verwerkt in de staat van baten en lasten over de looptijd van het contract. Er is geen sprake van een verplichting tot herstel na afloop van het gebruik van het gebouw. JAARVERSLAG

37 Verslagperiode Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van een verslagperiode van een jaar. Het boekjaar valt samen met het kalenderjaar. Vergelijkende cijfers voorgaand boekjaar De vergelijkende cijfers van het voorgaande boekjaar zijn waar nodig slechts qua rubricering voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. De grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar. WAARDERINGSGRONDSLAGEN Algemeen Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen, bepaald op basis van de verwachte economische gebruiksduur. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. Voor de vaststelling of voor een materieel vast actief sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt verwezen naar betreffende paragraaf. De afschrijvingspercentages bedragen op jaarbasis: (percentage) Verbouwing 20 Laboratoriumapparatuur 20 Koeling en diepvriesapparatuur 20 Kantoorautomatisering hardware 20 ICT laboratorium hardware 20 ICT laboratorium software 20 Laboratorium inventaris 20 Kantoorinventaris 20 Op bedrijfsmiddelen, die in de loop van het jaar worden aangeschaft, wordt tijdsevenredig afgeschreven. Buiten gebruik Buiten gebruik gestelde activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere opbrengstwaarde. JAARVERSLAG

38 Bijzondere waardeverminderingen Voor de vaste activa wordt op iedere balansdatum beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat deze activa onderhevig zijn aan bijzondere waardeverminderingen. Als dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief geschat. De realiseerbare waarde is de hoogste van bedrijfswaarde en de opbrengstwaarde. Als het niet mogelijk is de realiseerbare waarde te schatten voor een individueel actief, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroom generende eenheid waartoe het actief behoort. Vervreemding vaste activa Voor verkoop beschikbare vaste activa worden gewaardeerd tegen de boekwaarde of lagere opbrengstwaarde. Voorraden De voorraden worden gewaardeerd tegen kostprijs onder toepassing van de FIFO methode of lagere opbrengstwaarde. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden. Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Vorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Waardering van de vorderingen geschiedt onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid, gebaseerd op individuele beoordeling van de vorderingen. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit banktegoeden met een looptijd minder dan twaalf maanden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Reserves en Fondsen Hartwig Medical Foundation onderscheidt een tweetal reserves. Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve is opgenomen om de risico's op korte termijn af te dekken en om zeker te stellen dat de stichting ook in de toekomst aan haar verplichtingen kan blijven voldoen. Bij Hartwig Medical Foundation bestaat de continuïteitsreserve uit een reserve voor doorlopende organisatiekosten. Het bestuur heeft de reserve bepaald op tenminste één maal en maximaal twee maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Overige reserve De overige reserve maakt onderdeel van het vrij besteedbaar vermogen van de organisatie met de beperking dat het besteed dient te worden aan de doelstelling. Bestemmingsfondsen Onder de bestemmingsfondsen is dat deel van de fondsen opgenomen, dat een beperkte bestemmingsmogelijkheid heeft doordat een derde (de gever) deze beperking heeft aangegeven. De toevoegingen aan de bestemmingsfondsen vloeien voort uit het feit dat giften en (overheids)bijdragen met een specifieke bestemming zijn ontvangen en in het verslagjaar nog niet (volledig) zijn besteed. JAARVERSLAG

39 Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Langlopende schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Kortlopende schulden Kortlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Kortlopende schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Dit is meestal de nominale waarde. Pensioenen De pensioenregeling van Stichting Hartwig Medical Foundation is een beschikbare premieregeling. Dat wil zeggen dat er maandelijks per medewerker een bedrag afhankelijk van leeftijd en salaris betaald wordt, waarmee een persoonlijk pensioenkapitaal opgebouwd wordt voor het ouderdomspensioen. De regeling is ondergebracht bij Aegon PPI B.V. Stichting Hartwig Medical Foundation heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort. Stichting Hartwig Medical Foundation verwerkt daarom de pensioenregeling als een toegezegde bijdrageregeling en verantwoordt alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening. Uitgangspunt hierbij is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen. JAARVERSLAG

40 GRONDSLAGEN VOOR DE RESULTAATBEPALING Algemeen Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Deze toerekening volgt een bestendige gedragslijn. Dit houdt in dat bij de lasten rekening wordt gehouden met de aan een periode toe te rekenen bedragen die in een andere periode zijn of worden ontvangen, dan wel betaald. Baten als tegenprestatie voor de levering van producten en/of diensten Verantwoording van opbrengsten uit de levering van diensten geschiedt naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Subsidiebaten Hieronder vallen subsidies van overheden en andere organisatie. De baten uit subsidies van overheden worden verantwoord op het moment dat besteding van de subsidie plaatsvindt. De baten uit subsidies van andere organisatie, waarvoor een bijzondere bestemming is aangewezen, worden in de staat van baten en lasten verwerkt op het moment van toekenning. Dit tenzij de toekenning zeer voorwaardelijk is. In dat geval worden de baten verantwoord op het moment dat de besteding van de subsidie plaatsvindt. Indien de baten met een bijzondere bestemming in het verslagjaar niet volledig zijn besteed, worden de nog niet bestede gelden via de resultaatbestemming toegevoegd aan de bestemmingsfondsen. De opvolgende verslagjaren worden de bestedingen aan de bijzondere bestemming weer via de resultaatbestemming ontrokken aan de bestemmingsfondsen. Giften en baten uit fondsenwerving Baten worden verantwoord voor de ontvangen dan wel toegezegde bedragen zonder dat de door de eigen organisatie gemaakte kosten in mindering zijn gebracht. Besteed aan doelstelling De bestedingen in het kader van de doelstellingen worden verantwoord in het jaar dat zij zijn toegezegd of, voor zover dit niet bij toezegging het geval is, in het jaar dat de omvang van de verplichting betrouwbaar kan worden vastgesteld. Voorwaardelijke verplichtingen worden verantwoord in het jaar waarin vast komt te staan dat aan de voorwaarden zal worden voldaan. Afschrijvingen op materiële vaste activa Materiële vaste activa wordt vanaf het moment van gereedheid voor ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Boekwinsten en verliezen uit de incidentele verkoop van materiële vaste activa zijn begrepen onder de afschrijvingen. Lonen en salarissen De aan het personeel verschuldigde beloningen worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de staat van baten en lasten voor zover verschuldigd aan de werknemers respectievelijk de belastingautoriteit. JAARVERSLAG

41 Beheer en administratiekosten Kosten van beheer en administratie zijn die kosten die de organisatie maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratievoering en niet worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten. Rentebaten De rentebaten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa. Kostentoerekening Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de kosten van de eigen organisatie en de kosten voor de verschillende doelstellingen. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen, met uitzondering van deposito s met een looptijd langer dan drie maanden. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. Begroting Voor een analyse tussen de begroting en de werkelijke baten en lasten wordt verwezen naar het bestuursverslag. JAARVERSLAG

42 TOELICHTING OP DE BALANS ACTIVA VASTE ACTIVA A. Materiële vaste activa De samenstelling is als volgt: 31 december 31 december a Verbouwing b Laboratoriumapparatuur c Koeling en diepvriesapparatuur d Kantoorautomatisering hardware e ICT laboratorium hardware f ICT laboratorium software g Laboratorium inventaris h Kantoorinventaris Totaal boekwaarde De kantoorinventaris en kantoorautomatisering is benodigd voor de bedrijfsvoering. Alle overige materiële vaste activa worden aangehouden voor directe aanwending in het kader van de doelstelling. Het verloop van de materiële vaste activa in het boekjaar kan als volgt worden weergegeven: a b c d e Stand per 1 januari 2018 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Mutaties Investeringen Desinvesteringen aanschafwaarde Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen Saldo Stand per 31 december 2018 Totaal aanschaffingswaarde Totaal afschrijvingen Boekwaarde per einde boekjaar Afschrijvingspercentage 20% 20% 20% 20% 20% JAARVERSLAG

43 Het verloop van de materiële vaste activa in het boekjaar kan als volgt worden weergegeven (vervolg): f g h Totaal Stand per 1 januari 2018 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Mutaties Investeringen Desinvesteringen aanschafwaarde Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen Saldo Stand per 31 december 2018 Totaal aanschaffingswaarde Totaal afschrijvingen Boekwaarde per einde boekjaar Afschrijvingspercentage 20% 20% 20% In 2018 is onder andere geïnvesteerd in twee nieuwe apparaten voor sequencing. Daarnaast zijn er negen apparaten buiten werking gesteld (afwaardering 2018: 1,9 miljoen; 2017: 0). Deze zijn voor een deel ingeruild tegen korting op nieuwe apparatuur. VLOTTENDE ACTIVA B. Voorraden 31 december 31 december Voorraden chemicals Voorraad consumables Voorraad kits reagentia Voorraad plates Voorraad overige laboratorium middelen JAARVERSLAG

44 C. Vorderingen en overlopende activa De samenstelling is als volgt: 31 december 31 december Debiteuren Overige vorderingen Overlopende activa Alle vorderingen hebben een looptijd van minder dan 1 jaar. Debiteuren 31 december 31 december Handelsdebiteuren Voorziening voor oninbaarheid Overige vorderingen 31 december 31 december Waarborgsommen Nog te factureren omzet Nog te ontvangen bedragen Nog te ontvangen giften Omzetbelasting De waarborgsommen betreffen een waarborg voor het pand betaald in 2015 en waarborgsommen voor diverse sleutels en parkeerpassen. Deze zijn betaald aan Matrix Innovatiecenter. JAARVERSLAG

45 Overlopende activa 31 december 31 december Vooruitbetaalde huisvestingskosten Vooruitbetaalde verzekeringen Vooruitbetaalde kosten onderhoudscontracten Vooruitbetaalde advieskosten Vooruitbetaalde ondersteuning klinisch onderzoek Overige kosten D. Liquide middelen De samenstelling is als volgt: 31 december 31 december ABN Amro Bank N.V De liquide middelen staan ter vrije beschikking. JAARVERSLAG

46 PASSIVA E. Reserves en fondsen 31 december 31 december Reserves Fondsen Reserves 31 december 31 december Continuïteitsreserve Overige reserve In onderstaand overzicht is het verloop van de reserves aangegeven: Continuïteits Overige Totaal reserve reserve Stand per 31 december Mutaties: toevoegingen aan reserves Stand per 31 december Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve is opgenomen om de risico's op korte termijn af te dekken en om zeker te stellen dat de stichting ook in de toekomst aan haar verplichtingen kan blijven voldoen. Het bestuur heeft de reserve bepaald op tenminste één maal en maximaal twee maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Onder kosten van de werkorganisatie wordt verstaan: kosten eigen personeel, huisvestingskosten, kantoor en een deel van de algemene kosten en de kosten voor fondsenwerving. Overige reserve De overige reserve is een onderdeel van het vrij besteedbaar vermogen waaraan de beperking is opgelegd het te besteden aan de doelstelling. JAARVERSLAG

47 Fondsen 31 december 31 december Bestemmingsfonds KWF Overige fondsen In onderstaand overzicht is het verloop van de fondsen aangegeven: Bestemmingsfonds Overige Totaal KWF fondsen Stand per 31 december Mutaties: toevoegingen aan fondsen bestedingen Stand per 31 december Bestemmingsfonds Het bestemmingsfonds is ontstaan door de toekenning van de subsidie voor het project KWF Pilot Infrastructure Initiatives. Het fonds is beperkt voor bestedingen aan dit specifieke project. Naar verwachting verwachting vindt de besteding in 2019 en 2020 plaats. JAARVERSLAG

48 SCHULDEN F. Langlopende schulden Lening van Stichting Hartwig Foundation Stichting Hartwig Foundation heeft een lening ter beschikking gesteld van maximaal Over deze lening is geen rente verschuldigd. De kwijtschelding is in wezen een gift van Hartwig Foundation aan de stichting. De toekenning voor 2018 bestaat in totaal uit Hiervan is per 31 december reeds ontvangen en bestaat er een vordering voor het restant van In februari 2019 heeft de Hartwig Foundation een aanvullende toezegging gedaan om de lening ter dekking van het exploitatietekort in 2019, 2020 en 2021 aan te vullen en te verlengen tot en met 31 december 2021 uitgaande van de door Hartwig Medical Foundation opgestelde meerjarenraming. Daarmee Het totaal is van de financiering alle toezeggingen van het van exploitatietekort de Hartwig Foundation voor de bedraagt periode maximaal 2019 tot en met 2021 afgedekt. Van deze toezeggingen is per ultimo ingezet en nog beschikbaar. Daarmee is de financiering van het exploitatietekort voor de periode 2019 tot en met 2021 afgedekt. 31 december 31 december Stand begin boekjaar Verhoging langlopende schulden Toekenning van de ontvangsten in boekjaar G. Kortlopende schulden De samenstelling is als volgt: 31 december 31 december Schulden aan leveranciers en handelskredieten Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva De schulden hebben een looptijd van minder dan 1 jaar. JAARVERSLAG

49 Belastingen en premies sociale verzekeringen 31 december 31 december Loonbelasting en premieheffing Overlopende passiva 31 december 31 december Vooruitgefactureerde omzet Nog te betalen CPCT Vakantiegeld en vakantiedagen Administratie en accountantskosten Juridisch advies Bioptering ICT laboratorium software 0 0 Datacommunicatie en opslag Onderhoud lab. apparatuur Nog te betalen pensioen Te versturen creditnota Overige advieskosten Overige kosten Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Stichting Hartwig Foundation Het bestuur van Stichting Hartwig Foundation heeft besloten om Stichting Hartwig Medical Foundation Het bestuur van Stichting Hartwig Foundation heeft besloten om Stichting Hartwig Medical Foundation voor voor langere langere tijd tijd financieel financieel te te ondersteunen, ondersteunen, in in het het kader kader van van de de realisatie realisatie van van de de doelstelling. doelstelling. Stichting Stichting Hartwig Foundation heeft in middelen totaal (tot toegezegd en met 2021) aan Stichting Hartwig toegezegd Medical aan Foundation Stichting Hartwig ter dekking Medical van de Foundation exploitatiekosten te schenken. tot en Hiervan met 2021 is reeds op basis van opgestelde aan schenkingen meerjarenraming. ontvangen (2018: ; 2017: ; 2016: ; 2015: ). Huurverplichtingen De stichting huurt kantoor en laboratoriumruimte. De huurovereenkomst liep tot en met 31 maart 2018 en is stilzwijgend voortgezet met drie jaar. De huurprijs per jaar bedraagt circa (inclusief servicekosten). JAARVERSLAG

50 Onderhoudscontracten Stichting Hartwig Medical Foundation heeft de volgende onderhoudscontracten afgesloten: SurfNet: gebruikersovereenkomst (t/m ) Qiagen: Premium Agreement (t/m ) Beckman Coulter: onderhoudscontract Biomek& (t/m ) Veolia: onderhoudscontract lab. apparatuur (t/m ) Scala: instandhoudings SLM systeem (t/m ) Some technisch beheer bv: onderhoudscontract 699 Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum die aanpassing van de jaarrekening of vermelding in het jaarverslag vereisen. JAARVERSLAG

51 TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN BATEN Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Baten H. Baten als tegenprestatie voor de levering van producten en/of diensten Onderzoekcentra Overige opbrengsten Onderzoekcentra Sample Preparation Sequencing Data services Overige diensten I. Subsidiebaten KWF Genonco Overige subsidies J. Giften en baten uit fondsenwerving Giften Giften overige Giften Stichting Hartwig Foundation K. Overige baten Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Overige baten De overige baten betreffen de gerealiseerde boekwinst op de inruil van materiële vaste activa. JAARVERSLAG

52 LASTEN L. Directe besteding aan doelstellingen Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Variabele diagnostische kosten Service en onderhoudskosten apparatuur Datacommunicatie en data opslag kosten Transportkosten Afschrijvingen materiële vaste activa Boekverlies verkoop activa Variabele diagnostische kosten Bioptering Reagentia Laboratoriummiddelen Service en onderhoudskosten apparatuur Laboratoriumapparatuur ICT laboratorium hardware ICT laboratorium software ICT kantoorautomatisering hardware ICT kantoorautomatisering software Datacommunicatie en dataopslag kosten Datacommunicatie Data processing Dataopslag Transportkosten Transportkosten centra Transportkosten pathologie Transportkosten algemeen JAARVERSLAG

53 Afschrijvingen materiële vaste activa Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Verbouwing Laboratoriumapparatuur Koeling en diepvriesapparatuur Kantoorautomatisering hardware ICT laboratorium hardware ICT laboratorium software Laboratorium inventaris Kantoorinventaris JAARVERSLAG

54 Toelichting lastenverdeling Doelstelling Werving baten Kosten beheer Totaal 2018 Begroot 2018 en administratie Lasten DNA Eigen fondsensequencing werving L. Directe bestedingen aan doelstellingen Totale bestedingen M. Toegerekende kosten eigen organisatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Verkoopkosten Algemene kosten Totaal Totaal van de bestedingen uitgedrukt in een percentage van het totaal van baten bedraagt: 85% Totaal van de bestedingen uitgedrukt in een percentage van het totaal van lasten bedraagt: 99% De toerekening van de kosten van beheer en administratie vindt plaats op basis van de volgende maatstaven: Direct toerekenbare kosten worden direct toegerekend; Niet direct toerekenbare kosten worden procentueel als volgt verdeeld: Salariskosten (directie) 25% Huisvestingskosten 10% Kantoorkosten 10% Algemene kosten 5% M. Toegerekende kosten eigen organisatie Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Verkoopkosten Algemene kosten Pagina 22 JAARVERSLAG

55 Personeelskosten Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Salarissen Vakantiegeld Sociale lasten Pensioenpremies Dotatie reserve vakantiedagen Detacheringskosten Bestuurskosten Opleidingen/cursussen Kosten arbodienst Kantinekosten Reiskostenvergoeding woon werk Inhuur derden Overige reis en verblijfkosten WKR Overige personeelskosten Aantal medewerkers ultimo Gemiddeld aantal Fte's Personeelssamenstelling Directie 2 1,6 Labmanager 1 0,8 Bioinformaticus 3 2,4 Medicus 0 0,5 Klinisch moleculair bioloog 1 0,8 Analist 6 5,4 IT specialist 1 1,7 Office manager 1 0,6 Communicatieadviseur 1 0,6 Er zijn geen werknemers buiten Nederland werkzaam. Het aantal FTE in 2017 bedroeg 11,96. Beloning directie en bestuur De vergoeding van de statutaire directeuren bedraagt in (2017: ). De leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen vergoeding voor de door hen uitgevoerde werkzaamheden. JAARVERSLAG

56 Huisvestingskosten Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Huur Servicekosten Serverruimte Gas/water/elektra Schoonmaakkosten Kleine aanschaffingen Parkeerkosten Beveiligingskosten Onderhoud inventaris Afval ophaalkosten Koeling/luchtcirculatiekosten Overige huisvestingskosten Kantoorkosten Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Kantoorbenodigdheden Drukwerk Aanschaffingen < 500, Contributies en bijdragen Telefoon en faxkosten Verzendkosten Vakliteratuur Vergaderkosten Automatiseringskosten Kantinekosten Overige kantoorkosten Verkoopkosten Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Communicatiekosten Reis en verblijfkosten Representatiekosten Kwaliteitskosten Overige verkoopkosten JAARVERSLAG

57 Algemene kosten Werkelijk 2018 Begroot 2018 Werkelijk 2017 Verzekeringen Bankkosten Administratie en accountantskosten Fiscaal adviseur Juridische kosten Overige advieskosten Overige algemene kosten Science Park XH Amsterdam, mei 2019 Stichting Hartwig Medical Foundation Bestuurders: E.P.J.G. Cuppen J.A.N.M. van Snellenberg Handtekening:.. Handtekening:.. Raad van toezicht: R.H. Defares E.E. Voest G.J.W.M. Derckx R.H. Dijkgraaf C.H. Polman JAARVERSLAG

58 OVERIGE GEGEVENS BEGROTING 2019 Begroot 2019 BATEN Goede doelen organisaties Ontvangst uit dienstverlening Bijdrage grants Som der baten LASTEN Variabele diagnostische kosten Datacommunicatie en data opslag Service en onderhoudskosten Transportkosten Personeelskosten Afschrijvingskosten Kantoorkosten Huisvestingskosten Verkoopkosten Algemene kosten Saldo 0 JAARVERSLAG

59 Controleverklaring onafhankelijke accountant JAARVERSLAG

60 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur en de raad van toezicht van Stichting Hartwig Medical Foundation Verklaring over de jaarrekening 2018 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van Stichting Hartwig Medical Foundation een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de stichting op 31 december 2018 en van het resultaat over 2018 in overeenstemming met Richtlijn 640 Organisaties zonder winststreven van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ 640). Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2018 van Stichting Hartwig Medical Foundation te Amsterdam ( de stichting ) gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit: de balans per 31 december 2018; de staat van baten en lasten over 2018; en de toelichting met de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is RJ 640. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de paragraaf Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Onafhankelijkheid Wij zijn onafhankelijk van Stichting Hartwig Medical Foundation zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). 62R2U46E6JR PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Thomas R. Malthusstraat 5, 1066 JR Amsterdam, Postbus 90357, 1006 BJ Amsterdam T: , F: , PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam. JAARVERSLAG

61 Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: het bestuursverslag; Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; alle informatie bevat die op grond van RJ 640 is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het verslag in overeenstemming met RJ 640. Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor: het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met RJ 640; en voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Stichting Hartwig Medical Foundation - 62R2U46E6JR Pagina 2 van 4 JAARVERSLAG

62 Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Amsterdam, 27 mei 2019 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door drs. J. Sebel RA Stichting Hartwig Medical Foundation - 62R2U46E6JR Pagina 3 van 4 JAARVERSLAG

63 Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2018 van Stichting Hartwig Medical Foundation In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt. De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit: het identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing. het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan. het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Ook op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven. het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Stichting Hartwig Medical Foundation - 62R2U46E6JR Pagina 4 van 4 JAARVERSLAG

64 De voorlopige accountantsverklaring wordt als separate pdf meegezonden. Na goedkeuring rvt op het jaarverslag en jaarrekening wordt accountantsverklaring toegevoegd aan dit document. A Science Park XH Amsterdam - The Netherlands T +31 (0) E info@hartwigmedicalfoundation.nl W hartwigmedicalfoundation.nl JAARVERSLAG