ONTWIKKELINGVANDELANDBOUWSTRUCTUUR. Op.? Vl

Transcriptie

1 NN BIBLIOTHEEK STARINGGEBOUW ICW nta 1756 ; januari1987 ; O ONTWIKKELINGVANDELANDBOUWSTRUCTUUR BIBLIOTHEEK DE HAUFF Drevendaalsesteeg 3 Pstbus AE Wageningeiji CD O) ' O) CO ir. C.G.J. van Ostrm O) T3 D O SI CO 'l3 x: CD CO CD ' -C O CD 13 ü O > 4 ' 3 CO Op.? Vl Nta's vanhetinstituutzijninprinipe interne mmuniatiemiddelen, dusgeenffiiële publikaties. Huninhudvarieert sterken kanzwelbetrekkinghebben peen eenvudigeweergave vanijferreeksen, alspeennluderende disussie vannderzeksresultaten. Indemeestegevallenzullen denlusiesehtervanvrlpige aard zijnmdat het nderzek ngnietis afgeslten. Bepaaldenta'skme niet vrverspreidingbuiten hetinstituut inaanmerking P

2

3 INHOUD biz. INLEIDING 1 1. DEONTWIKKELINGVANDELANDBOUWSTRUCTUUR INHETGEBIED SEDERT Inleiding Deuitgangssituatie in Dentwikkelingen sedert DESITUATIEVANDEBEDRIJVEN INHETBASISJAAR MODELPROGNOSE-ONTWIKKELING AGRARISCHE STRUCTUUR Algemeen Verkregeninfrmatie SBE-ntwikkelinggrndgrep SBE-ntwikkelingvrdeintveegrep 18 4.UITKOMSTENVANHETMODELVOORBEDRIJVEN INDEGEMEENTEN DEURNEENASTEN Dentwikkelingvanhetaantalbedrijven Deleeftijdspbuwvandendernemers Dentwikkelingvanhetprduktiepatrn Ontwikkelingvanhetinkmenperbedrijfstype 24 5.SAMENVATTING 25

4

5 INLEIDING Inhetkadervandestudie 'OptimalisatieReginaalWaterbeheerin gebiedenmettegengesteldebelangen'isnderzekgedaannaarde huidigeendeteverwahtenagrarishestrutuur inhetgebied.hierbij is hetmdelgebruiktdatindemidden-brabantstudiedrhetleiis ntwikkeld.deëffiiënten indegebruiktegedragsfunties inhet mdelzijngeshat pbasisvanplaatsgehadhebbendentwikkelingen tussendejaren1978en Inhetnavlgendewrdteenverzihtgegevenvaneenaantalntwikkelingen indelandbuwzalsdiezihsedert 1950hebben vrgedaan.inzihtindezentwikkelingenkanndigzijnvrhetmakenvan prgnsesbijeennveranderd beleid.okwanneermaatregelenmet betrekkingttdelandbuw wrdengenmenteneindeanderegebiedsfuntiesveiligtestelleniskennisvandezentwikkelingenvanbelang. BijdezebeshuwingenwrdenalleendegemeentenAstenen Deurne betrkkenmdatdezetweeplaatsengeheelbinnenhetstudiegebied liggenenbvendieniratweederdedeelvanhetgebiedbeslaan. Dr alleenmetmpletegemeententewerkenwrdtveelstatistish materiaalveelbetertegankelijk. 1.DEONTWIKKELINGVANDELANDBOUWSTRUCTUUR INHETGEBIEDSEDERT Inleiding Indezeparagraafwrdteenkrtverzihtgegevenvanenkelentwikkelingen indelandbuw inhetgebiedgedurendedelaatste35 jaar. Hierbijissteedseenvergelijkinggemaaktmetntwikkelingen inde prvinienrd-brabant eninnederlandalsgeheel.kennisnemenvan dezentwikkelingenkanvanbelangzijnmtekunnenprgntiseren welkewegdelandbuw indetekmstzalvlgen.

6 -2- Hetishierslehtsmgelijkenkelentwikkelingensinds1950te traeren,terwijleenverklaringvandezentwikkelingenpraktish geheelahterwegemetblijven De uitgangssituatie in 1950 Dettaleppervlakteultuurgrnd bedregindebeshuwdetwee gemeenten in1950ruim ha. Neerdandehelfthiervan,namelijk ruim6100ha,werd ingenmendrbuwland.rggeenhaverwarende belangrijkstegewassen,maarknsumptie-aardappelenen vederbietenwerdenvrijveelaangetrffen. Devarkenshuderij inhetgebiedwasngslehtsvangeringe betekenis (inttaala15000 stuks).depluimveehuderij daarentegenwas alvanwatmeerbelang (225000stuks).Inhetgebiedwaskreedseen flinkeaanzetttntwikkelingvantuinbuwaanwezig,inttaalbijna 400 ha. Augurken,aspergesentuinbnenwarendebelangrijkstegewassen,kkwamerwatfruitteeltensnijblementeeltindevllegrnd vr. Tuinbuwnderglaswerdslehtsspradishaangetrffen. Deppervlaktevandebedrijvenmetultuurgrnd bedreggemiddeld 5,4 ha,vergelekenmet6,0hainnrd-brabant alsgeheelen9,0hain Nederland. Deveebezettingperha wasietsgrterdanindegeheleprvinie Nrd-Brabant.Hetaantalgeregistreerdebedrijven inbeidegemeenten samenbedregexat2300 waarvan250znderultuurgrnd De ntwikkelingen sedert 1950 Deppervlakteultuurgrnd bedregin1985ng10700 ha. Vergelekenmet 1950iserduseenafnamevanngeveer400ha;nggeen 4% in35jaar.hetgebruikvandeultuurgrnd is welzeersterk gewijzigd.detraditineleakkerbuwgewassen zijnpraktishverdwenenterwijldeteeltvansnijmaismetbijna2500haeengrtevluhtheeft genmen.naastdegrteppervlaktesnijmaiskmt6100hagrasland vr.deveehuderij,i.e.melkveehuderij,isdaarmeeverrewegde belangrijkstetakvanlandbuw inhetgebied. Indefiguren 1tten met 3isgetrahteenaantalntwikkelingengedurendedeperide1950 tt 1985inbeeldtebrengen.

7 Dederland nrd Brabani Deurne Asien 1950 Fig.1.Ontwikkelingvandegemiddeldeppervlakte ultuurgrndper bedrijf (gemetenmaatvrbedrijvenmetultuurgrnd)

8 -4- IIUU-i BOO / / i / 1 i i i i i / / / / / / /./' / DeurneOsien nrd Brabaru nederland T " i.. r i i i jaar Fig. 2.Ontwikkelingvandevarkensstapel (ttaalaantaldieren1955 = 100)

9 Deurne Asien nrd Brabant -~ nederland Fig.3.Ontwikkelingvandepluimveestapel (ttaalaantaldieren1955 =100)

10 Uitfiguur 1blijktdatdegemiddeldebedrijfsgrtteuitgedrukt inhaperbedrijfkleiner isdaninnederlandenkkleinerdanin Nrd-Brabant.Weliservan1950tt1980eenregelmatigestijging waartenemen.gedurendedelaatstejareniserweersprakevaneen daling,evenalsin Nrd-Brabant alsgeheel.in Nederlandgingde stijgingehternverminderd vrt.desterkverslehterde werkgelegenheidbuitendelandbuwwaardrveelminderafvleiïngplaatskn vinden ishieraanwaarshijnlijkdebet. Degeringeppervlaktegrndperbedrijfheeftgeleidtteen sterkeuitbreidingvandeintensieveveehuderij. Devarkenshuderij inhetgebied (fig. 2)issedert 1950meerdanverdertlgvudigdenis daarmeerelatiefveelsterker tegenmendaninnrd-brabant,waarde uitbreidingweerveelgrterisgeweest daninnederlandals geheel. In Asten-Deurneisverdehierbeshuwdeperidedejaarlijkseuitbreidingsteedsngeveer 10%geweest. Depluimveehuderij (fig. 3)iseveneenssterkeruitgebreiddanin Nederland.OkvergelekenmetNrd-Brabant isersprakevaneen grteretename.thisdentwikkelinghierveelgematigdergeweestdan bijdevarkenshuderij. Tevensgeldtdatdetenameminderregelmatig isgeweest.nietteminisdepluimveestapel in1985praktishvertienvudigdvergelekenmet1950. Dentwikkelingvandeppervlaktenderglasinhetgebiedis spetaulair (tabel 1). Na1980gaatbvendiendeuitbreidingdr terwijl inveelanderegebiedenmetglastuinbuwsprakeisvaneen stagnatieindetenamevandeppervlaktenderglas.inasten-deurne gaathetvralmdeteeltvantmatenenkmkmmersnderverwarmd glas.deteeltvanblemisterijgewasssenismetira 6 ha (ng) niet vanveelbetekenis. Integenstellingttdetuinbuwnderglasiserbijde grenteteelt indevllegrndgeensprakevaneensterkeuitbreidingvande ppervlakte.sedert 1970iserzelfseenduidelijketendenstt inkrimpingvanhetareaal.eenntwikkelingdieafwijktvandiein Nrd-Brabant envannederlandalsgeheel (zietabel 2).

11 Tabel1. Ontwikkelingvandeppervlaktenderglasin ha Gebied Nederland Nrd-Brabant Asten-Deurne Hetgeheelsamenvattendkanwrdengestelddatdelandbuwbedrijveninhetnderzeksgebied vereenrelatiefkleineppervlakte ultuurgrndbeshikken.melkveehuderijenvarkenshuderijzijnde belangrijkstetakkenvanlandbuw.depluimvee-envralde varkenshuderijzijndelaatstedeenniazeersterkuitgebreid.ditgeldtk vrdetuinbuwnderglas. Uitgedrukt insbe'sheeftdezetakna tuinbuwthanseenmvangdievereenkmtmetngeveer 50% vande melkveehuderijinhetgebied.degemiddeldebedrijfsgrtteisruim230 SBE's (1985). Tabel2. Ontwikkelingvandeppervlaktegrentenindepengrnd Gebied Nederland Nrd-Brabant J> Asten-Deurne j[ 2.DESITUATIEVANDEBEDRIJVEN INHETBASISJAAR 1982 Alsbasisjaarvrdevruitberekeningen is1982 gekzen.een ndersheidwrdtgemaakt ingrndgebnden,gemengde,intensieve veehuderij-entuinbuwbedrijven.alsriterium ishierbijaangehuden datvaneengrndgebndenbedrijfmeerdan 60% vandesbe'sin grndgebndenprduktiemetplaatsvinden.vrdeintensieve veehuderij-

12 -8- endetuinbuwbedrijven geldteveneenshetriteriumvan 60*,hetrestantwrdtttdegemengdebedrijvengerekend. InhetgebiedAsten- Deurneblijkthetbijdegrndgebndenbedrijvenuitsluitendm melkveehuderijbedrijven te gaan. Intabel 3zijneenaantalkengetallenpertypebedrijfinhet nderzeksgebied weergegevenvrhetbasisjaar 1982.Uitdetabel blijktdatdebedrijfsgrttegemiddeldruim200sbe'sbedreg, waarbijdemelkveehuderijbedrijven hetkleinstwaren.zwelbijde melkveehuderijbedrijven alsbijdetuinbuwbedrijvenendeintensieve veehuderijbedrijven isersprakevaneenhgegraadvanspeialisatie. Hetaantalehtegemengdebedrijvenismetruim 12%slehtsklein,het gaathierbijmbedrijvenwaarmelkveeenintensieveveehuderijnaast elkaarvrkmen.debedrijvenmetintensieveveehuderijblijken gemiddeldngvereenflinkeppervlaktegrndtebeshikken, namelijk5,6ha.dithangt samenmethetfeitdatdittypebedrijfvaakis vrtgekmenuitmelkveehuderijbedrijven. Eennadereanalyseleert datbijna30%vandezebedrijvenminderdan 2 hagrndheeft, 30% heefttussende 2en 5haen5%heeftzelfsngmeerdan15 ha. Tabel3.Overzihtvandesituatieperbedrijfin1982vrdendersheidenbedrijfstypen Kengetal Bedrijfstype Oppervlakte ultuurgrnd grndgebnden gemengd int. veehuderij tuinbuw ttaal perbedrijf (in ha) 17,3 13, 5 5, ,5 SBErundvee SBEint. vee SBEtuinbuw SBEttaal Aantalbedrijven

13 -9- Vandegrndgebndenbedrijvenheeft 20%minderdan10 ha,bijna 50%heefttussende10en20ha,terwijlbijna8%meerdan30ha heeft.degemengdebedrijvenzijninhetalgemeenwatkleiner,slehts 15%heeftmeerdan20haen 35%iskleinerdan10 ha. Watdeleeftijdspbuwvandebedrijfshfdenbetreftvalthetp datdezevrdetuinbuwbedrijven endebedrijvenmethfdzakelijk intensieveveehuderijpraktishgelijk is.inbeidegevallenis ngeveer 16%jngerdan35jaar,terwijl 34% uderisdan50jaar.opde beideanderetypenbedrijvenkmenuderendernemerswatmeer vr, hierisnamelijkinbeidegevallendehelftuderdan50jaar. Opde grndgebndenbedrijvenisehter 18% jngerdan35jaarvergeleken metslehts 13% vrdegemengdebedrijven. 3.MODELPROGNOSE-ONTWIKKELING AGRARISCHE STRUCTUUR 3.1. Algemeen InhetkadervandeprjetstudieMidden-Brabant isphetleieen mdelntwikkeldwaarmeedeteverwahtenntwikkelingeninde agrarishestrutuurkunnenwrdenbeshreven*.hetbetrefthierde zgenaamdetrendntwikkeling, datwilzeggendemeestwaarshijnlijkentwikkelingbijngewijzigd verheidsbeleid enbijeenvernderstelde nstantieinhetgedragvanndernemers. Hetmdeliseensimulatiemdelmetalsmdeleenheid hetafznderlijkebedrijf.hetmdelsimuleert envlgtindetijdveranderingen diezihvrdenpafznderlijke bedrijven.dezeveranderingenkmen ttstandnderinvledvanhandelingendiedendernemersverrihten mdatdezebepaaldedelstellingenvrgenhebben. Inditmdelisperbedrijfstypeeenaantalgedragsfunties geshatwaarbijis vernderstelddatbinneneenbepaaldegrep bedrijvenhetgedragvandendernemers identiek is. Buma.F.Eenreginaalmdelvrdeprgnsevandeagrarishe strutuur.onderzeksverslag 13 LEI,1984

14 -lindepraktijkreagerenndernemersehtervaakzeervershillend nderdezelfderandvrwaarden. Inditmdel isditprbleempgelst drdatprentueleveranderingenzijnberekend.hierbijisdus vernderstelddatnderbepaaldevrwaardenslehtseendeelvande bedrijvenbehrendtteenbepaaldbedrijfstypewrdtbeëindigd, nstantblijftfgreit. Bijdegevlgdebedrijfsgewijzebenaderingis hierteeensthastishepredurentwikkeld. Inhetmdelwrdentweesrtengedragsfuntiesgeshatnamelijk diefuntiesdiedekansaangevendateenbedrijfgreitfvantype verandertenvervlgens funtiesdiedematevangreibeshrijven. Belangrijkhierbijisdatgetrahtwrdtderelatiestussende vershillendegrthedendiedestrutuurbepalenvastteleggen.zis bijvrbeeld inhetmdeldekanspuitbreidingvandeppervlakte ultuurgrnd vanhetgrndgebndenbedrijfafhankelijkvandeleeftijd vanhetbedrijfshfd,depvlgingssituatie,deveedihtheid en het perentagegrndbij huis Verkregen infrmatie Hetmdelgeeftpeenaantalterreineninfrmatie: 1.Indeeersteplaatswrdtdeaantalsntwikkelingvandebedrijven bepaald.hiertewrdenfuntiesgeshatdiedepvlgingende vernamevanbedrijvenbeshrijven.depvlgingsfuntieblijkt alleen (signifiant) afhankelijk tezijnvandebedrijfsgrtte (uitgedrukt in SBE). Vrdebedrijfsvername isgeenfuntiegeshat.uithet verzameldemateriaalverdeperide kanwrdenaangenmendat diebedrijvenwrdenbeëindigddiebenedendegrensvan10ha kmen entevensminderdan90sbegrtzijn.bvendienmetendete beëindigenbedrijveneenbedrijfshfd hebbendie65jaarfuder isengeenpvlger heeft. Aangenmenisdatdegentinueerdebedrijvenwrdenpgevlgdals hetbedrijfshfd deleeftijdvan65jaarbereikt.bijdepvlging isaangehudendatdepvlgendezn30jaarjnger isdanhet sheidendebedrijfshfd.opveelbedrijvenblijktgeenpvlger aanwezigtezijn.indiendezebedrijventhwrdengentinueerd blijktdeleeftijdvandepvlger (nietzn)gemiddeld42jaarte zijn.

15 -11- Degevndenfuntievrdepvlging is: P p =1,098 +0,308 h r (sbettaal) 0,93 Dekansdateensheidendbedrijfshfd eenpvlgerkrijgthangt duslgarithmishsamenmetdebedrijfsmvanguitgedrukt instandaardbedrijf seenheden.dezefuntieisafgeleiduitmateriaal afkmstigvan eenveelruimergebieddan Asten-Deurneenerkanttpzekerehgte eenalgemeneregeldigheid aanwrdentegekend. 2.Nahettekmstigverlpvanhetaantalbedrijventehebben bepaald,wrdtdekanspgreiinppervlaktevandebedrijven bepaald.alsditis vastgesteldwrdtmetbehulpvangreifunties dematevangrei.q.verkleining inppervlakteberekend. Aangenmenwrdtdatinhetnderzeksgebied debedrijvendie wrdenpgehevengemiddeld 2,0hagrndaandelandbuwnttrekken. Verderisperbedrijfhetmaximum aantalgrtvee-eenhedenper ha gesteldp6,0envrhetgehelegebiedp 3,5. Waarhangtnudekanspuitbreidingvanhetareaalvaneen bedrijfmeesamen?hetisduidelijkdatdeinkmens-en vermgenspsitiedaarbijeengrterlspelen.juistpditterreinntbrekenehternretegegevens.uitgegevensvanbekhudbedrijvenisbekend datereensamenhangbestaattusseninkmenenerzijdsenbedrijfsmvang, intensiteitvanhetgrndgebruikenmatevanspeialisatie anderzijds.naastdezefatrenzullenkdeleeftijd,hetaldan nietaanwezigzijnvaneenpvlger,deverkavelingssituatie ende rehtsvrmvanhetgrndgebruikeenrlkunnenspelen.dekansdateen bedrijfgaatgreienisafhankelijkgesteldvandezefatren,waarbij pbedrijvenwaareenpvlgerisdeleeftijdvandezepvlgerin plaatsvandievanhetbedrijfshfd isaangehuden.ophetbedrijf wrdendusbeslissingengenmentenaanzienvanuitbreiding,vergang naareenanderbedrijfstypeet.dieafgestemdzijnpdesituatievan depvlgerennietpdievanhetfeitelijkebedrijfshfd. Verderisinhetmdelrekeninggehudenmeteenindetijdsteeds afnemend inkmenpersbe.erispgrndvanleinderzek (VANDRIEL, 1982) aangehudendatperperidevan 4jaar12,5* meersbe'sndig zijnmhetzelfde inkmentebehuden.

16 -12- AllefuntiesenparametersInhetmdeldiegebruiktwrdenbij keuzepressenendiesbeëffiiëntenbevattenwrdenverkleindmet 12,5%.Indetekmst zijnimmersmeersbe'sndigmhetzelfdeinkmenterealiseren. Defuntiesdiedematevangreibeshrijvenwrdennietaangepstmdatnietduidelijk isfhierpersbesnellerflangzamer wrdtgegreid. Intabel 4zijndefuntiesdiehetgrndverkeer bepalensamengevat.opelkeregelstaan 2funtiesnamelijkeendisrimlnantfuntie eneenkeuzefuntie. Opdederderegelvandetabelstaatdusdatdekansdateen bedrijf.q.greitafneemt naarmatehetbedrijfshfd uderisen teneemtnaarmatedeintensiteitvanhetgrndgebruik (GVE/ha)grter isennaarmatehetperentagehuiskavelgrteris. disriminant =0,264-0,0548 xleeftijd +0,0209 xgve/ha +0,1023 x per.huiskavel Dekeuzefuntieis nu: p hagrei = > xdisriminant Dezekeuzefuntiehudtindatbedeldbedrijfgaatgreien wanneereentrekkinguiteenverzamelingreëlegetallentussennulen één,eengetalplevertdatkleinerfgelijkisaandegeshattekans uitdevergelijkingvandekeuzefuntie. Bezienwedetabeldanblijktdatbijdeneigingttvergrting vandeppervlakte (deel Avandetabel) veelvandebeshuwdefatrengeensignifianterlspelen. Alleenbijdegrndgebndenbedrijvenspeeltdeintensiteitvan hetgrndgebruikenkhetperentagehuiskaveleenrl. Bijde gemengdebedrijvenisalleendeintensiteiteenfatrvan betekenis. Merkwaardigisdatdeleeftijdgeen (signifiante)rlspeelt.de neigingttuitbreidingneemt immers inhetalgemeenafnaarmatehet bedrijfshfduder is.hetnegatievetekenvandeëffiiëntklpt dus wel.

17 în si 5 R S s: 3 tp -*- eu a Ê i= I I it> «-» Cs SO d Cf* -* rô ^ gr» r- J «Si - ^ -* est a* «* r^ in m r --«in - r - si C "O \.. IU en - in ^ CD * -5 -* - MJ lo Csi O- CD «CSI - si p w-* *+ - M3 CSI CO OK r CD in r s CSJ in a- -+ CO r tvj r r -* in «e Si = 2 LU m s- 1 *- m in tsi C3 a N a m ri r- a* *-* aa a r e=> r^ O O N r- r- p a - a- r e r- r- «si si çg a r s? m r - - C3 «8 2 CD O z» r*- 2S -# - -~ S R S S O O O - N a -) S r^ CO r - J; - - O «C3 fs- CO O"* OO CSI -- ~ <» D in -^ * m -* r M> -* ^ a «D *^ r- p -j» n m œ M» es* -* -2S r- a M a *H i i CO e r «- r- -* g f CO K 35 tr- r --* - * C«J 3 ~ 3 i

18 -14- Deel Bvandetabelbeshrijftdeneigingtthetafsttenvan grnd.hieruitblijktdatdebedrijvenmetintensieveveehuderij meer grndafsttennaarmatedeppervlaktegrter is. Ditduidtpeen neigingttverderespeialisatieinderihtingvanintensieveveehuderij.hetmgekeerdezienwebijdetuinbuwbedrijven,naarmate hiermeerglasvrkmtwrdtmindergrndafgestten.plannenvr tekmstigeuitbreidingvanhetglasareaalkunnenhierbijeenrlspelen. Dematevangrei (deel Cvandetabel) blijktvralsamente hangenmetdebedrijfsgrtteuitgedrukt insbe'salthansvrde melkveehuderijendetuinbuwbedrijven.vrdeeersteategrie geldtbvendiendateenlagerperentagehuiskaveleengrtereuitbreidingmetzih meebrengt.ditbetekentdatdegrterebedrijven atiefzijnpdegrndmarktenkkavelspafstandvande bedrijfsgebuwenvaakpkpen. Tensltteblijktuitdeel Dvandetabeldatdematevangrnd afsttensterksamenhangtmetdebedrij fsgrttein ha. Naarmatemen meergrndheeftkanmenmeerafstten SBE-ntwikkeling grndgrep Indetabellen 5en 6zijnvrdemelkveehuderijbedrijvenen vrbedrijvenmet intensieveveehuderijdentwikkelingenuitgedrukt in veranderingen insbe'sweergegeven. Degemengdebedrijvenzijnhierbijpgesplitstvlgensderegel datbedrijvendiett 50%intensieveveehuderijhebbenttdegrndgrep (i.e. melkveehuderijbedrijven)wrdengerekendenderesttt deintensieve veehuderij. Nietallemgelijkegrepenvanbedrijvenzijnindetabel vertegenwrdigd,zisbijvrbeeld hetnstantblijveninde melkveehuderijindegrndgrepgembineerdmetnstantblijvenin de intensieveveehuderij, nietpgenmenmdatditweinigvrkmt. De resterendegrepenvandegrndgrepzijnpgenmenintabel5.eerst zijndevershillengeanalyseerd tussendegrepbedrijvendiegreit indemelkveerihtingendegrepbedrijvendieindezerihting afneemt (regel 1).

19 -15- Hierbijzijnvrbeidegrepenbedrijvendriesubgrepente ndersheidenneutelijk grei,nstantblijvenfafnemenvande intensieve veehuderij. Detweederegelvandetabelheeftbetrekkingphetvershil tussenveranderingindeintensieveveehuderijversusnstant blijvenindierihtingvrdegrepbedrijven «etgreiinde melkveerihting.in devlgenderegel ishetndersheidweergegeventussen tenameenafnameinderihting intensieveveehuderijvrdezelfde grepbedrijvenmetgreiin melkveehuderij.tensltteisdegrep bedrijvenwaarde melkveehuderijafneemtpdezelfdemaniernderverdeeld. Uittabel 5blijktdathetvershil tussengreiersenafnemersin demelkveerihtingvreenbelangrijkdeelwrdtverklaarddrde leeftijdvandendernemerendebedrijfsgrttein ha. Grtere bedrijvenmetjngebedrijfshfdenwillenhetmeestgreien.de samenhangvandegreimetdetenamevandeultuurgrnd is begrijpelijkerwijsgrt. Uitdeel Avandetabelblijktverderngdathetndersheid tussenveranderingennstantblijvenvandeintensieveveehuderij vralafhangtvanhetnauwelijksaanwezigzijnvandezetak (per. int. veeh.) bijdenstantegrepen.hetndersheidbijdegreiers in melkveetussenbedrijvenmette- respetievelijkafnamevande intensieveveehuderij (derderegel)isnietsignifiant.enigszins verrassend isdatbijdegrepbedrijvenmeteenafnameinde melkveehuderijditnietgepaardgaatmeteensignifianteafnamevande ppervlakte ultuurgrnd. Dematevangreiindemelkveerihtingenindeintensieve veehuderijisaftelezenindeel Brespetievelijk Cvandetabel. De bedrijfsmvangblijktvralbepalendtezijnvrdegrei. Opvallend isngdatbijdegrepbedrijvenwaarzweldemelkveehuderijalsde intensieveveehuderijgreitdeverkavelingssituatie keen duidelijkerlspeelt (althandsindeel Cvandetabel).

20 «-* ~* ** C-J CT- -* --» - r- ^* -*r a- «in -<f K S in «<* -*» m -* r* -^ in CO OD r- 4 *~t w r- r -^ r*- -jr -- i» ai 3 r- * - r- er- vj- e>- -* p" ** I**- r ô a r - a i/î N -j» < r- r es r i C D «r --«- in a C3 si in in r^ - CD - i r- in tm.s - S Ä r- -«--«- if> r r- - r- r a r- -j> r in r eg a t - «35 r j - - WM - in s 3 R S r r in in et C- a ir> - < r - çsj- - -r-*in r r n a r*- r --0 ç>i r*- - r - a a j n a ) 5 f s i n r * * N - 1 > a h _ - r - in s te =2 a i m in -^ - r in J m => r- C3 C3 «a- -- -<j *- Csi en r^r*- - - CD ir> in IM eu r O z> ER r- SR j* ~ esi -<» ~ -^ fsj -O CO «-. rsj. a a» r- iï Oi 2» C n a> *b en M O > 3 m +j n a u n tn eu :> eu a en A «M eu > e «- m : w> A «U eu tn «v eu» a*»»- eu *- ai *- eu +- %i en > «> «v > * a- * *J < a* <v eu er a# -*- S 2 m «v

21 ! 3.- r- S B 3 ja e s 2: ep Fi ~* *»-««* OJ»-«r*- -# r- r- p3 CS S - -* fà g» 3> in *- -*t <-» O» SR -4) CO tu </ m e 3» *- 1=1 1 r^* r-c- in- =t I m -* - ïnr- -* «I Ä«: 3^ 3^ ÏÏ*? - C M -ra -- - r- sj e=t *-< u :> t. SS "O Lt T>» n> r a - -<! m < r*7 er* a 0 < 0 N D â in «SS 05 -» - J» r» F** OJ. - in CD ~ in MS m r* r- n n N - H - - in -* - - m in *- er* r» - - *-< m r- 15 * 1^- * in r r r- - «- - tvij r-*» et- r raw n- -m in - -* - * n ^ - r -»-«- C M - - C3-8 $ a en CV n 3 > * I *-* I _ l_l in n > 0* O«> =» >._>._ 4J C 3 s u tu fu a 0* m > > «*«.-«*._ 3 -* * *» tn» *» n m «f O CV O O 0>C tv t. v t. v *- aj -*- > m z> vn > en» * er «M a> a CO 53 S O- «-* -41 r -- m e en <v en ra tu «w tu tz m a* m m e m e ra e

22 18- Bijdegrepbedrijvendieindefasevanafbuwenzijnblijktde natevanverminderingsterksamentehangenmetdeafgesttenheveelheidgrndendeheveelheidmelk,respetievelijk intensieveveehuderij,uitgedrukt in SBE. Bijdenevenprduktierihting (deintensieveveehuderij)blijkt eensterkverband tebestaanmetdemvangvandeintensieveveehuderijmetuitznderingvandegrepmetmelkveegrei.in dezegrepis hetverklaardedeelvandespreidingtruwensgering (r 2 =0,23). Merkwaardig isdatdeleeftijdvlgensdetabelnietfnauwelijks invledzuhebbenpdematevanuitbreiding SBE ntwikkeling vr de intvee grep 4.UITKOMSTENVANHETMODELVOORBEDRIJVEN INDEGEMEENTENDEURNEEN ASTEN 4.1. De ntwikkeling van het aantal bedrijven Intabel 6isvrdegrepIntensieveveehuderijbedrijven dezelfdewerkwijzegevlgdalshiervrvrde melkveehuderijbedrijvenwerdbeshreven. Helaasisbijdezegrepbedrijvendezaakveelnduidelijker.Uit deeersteregelvandeel Avandetabelblijktdatnhdeleeftijd nhdebedrijfsmvang signifiant vaninvledzuzijnpdematevan grei. Dentwikkelingen indenevenrihting,dusde melkveehuderij, zijnwatduidelijker.degrndverwerving (tenameultuurgrnd)lijkt vralvanbelangtezijn.okdematevangrei (greifunties) van demeikveetakhangthiersamenmetdebedrijfsgrttein ha,metde tenamedaarvanenmetdegrttevandezetak (SBE melkvee). Dentwikkelingvanhetaantalbedrijvenindendersheidengrepenisaftelezenintabel7. Watpvalt isdathetttaalaantal bedrijvenslehtsweinigafneemt tt1994 (meta. 3,5%).

23 19- Tabel7.Ontwikkelingvanhetaantalbedrijvenpertype Typebedrijf grndgebnden gemengd int. veeh tuinbuw ttaal Degrndgebndenendegemendebedrijvennemeninaantalwelsterk af.vanbeidegrepenisin1994ngeveereenderdedeelverdwenen.de bedrijvenmetintensieveveehuderijalsspeialisatienemeninaantal regelmatigensterkte.hetaantaltuinbuwbedrijven tensltteblijft vlgensditmdelgelijk.duidelijkblijktdusdatbijngewijzigd beleidereenzeersterkemshakelingvandegrndgebndenprduktie, i.e.melkveehuderij, naardeintensieveveehuderijplaatsgaat vinden.eennadereanalysevandezevergangenvanhetene bedrijfstypenaarhetanderegeeftfiguur4. Verrewegdebelangrijkstevergangenvindenplaatsvan grndgebndenbedrijvennaargemengdebedrijvenenvangemengdebedrijvennaar intensieveveehuderijbedrijven.duidelijk isdatinveelgevallen grndgebndenbedrijvenbijdemshakelingnaarintensieve veehuderijalstussenstatinbijdeategriegemengdebedrijventereht kmen.hetgaathierbijmmeerbedrijvendanhetaantalgrndgebnden bedrijvenwatrehtstreeksmshakeltnaar intensieve veehuderij. Thiserkeenbelangrijkaantalgemengdebedrijvendie mshakelennaardegrndgebndentak. Hetaantalbedrijvendatwrdtpgeheven,.q. benedendegrens van10sbe'sterehtkmtstamtvraluitdeategriegrndgebnden bedrijven.

24 -20- Grnd geb. Gemengd 160 Tuinbuw Fig.4. Aantalbedrijfstypevergangenin Asten-Deurnegedurendede peride De leeftijdspbuw van de ndernemers Figuur 5geefteenindrukvandentwikkelingvandeleeftijdspbuw vandendernemers.in1998blijktdeze watngunstigerte zijn danin hetbasisjaar1982, metnamede greptt 35jaaris belangrijk minderinaantalgewrden,terwijltegelijkertijd degrepinde leeftijdsategrie50-60jaarngalteneemt. Ditvershuivingspres

25 > 60 jaar jaar 35-50jaar B jaar Fig.5.Leeftijdspbuwvandebedrijfshfdenineenaantaljaren 4.3. De ntwikkeling van het prduktiepatrn blijktvralin deperidegelegentussen1982en1990 plaatste vinden.eennaderebeshuwingvandevershillendeategrieënbedrijven leertdathiergeenpmerkelijkevershillenzijntenstateren. Overalneemtdeategriendernemersjngerdan55jaarsterk af. Vreendeelisditinherentaanhetsysteemdrdatdendernemers inhetalgemeennietstppenvrdeleeftijdvan65jaaris bereikt. Evenalshetaantalbedrijvenvermindertkhetareaalultuurgrndmaarheelweinig,namelijkvan10515hain1972tt10335 ha in Tabel 8geefteenverzihtvandentwikkelinginbedrijfsgrtte perbedrijfstypegedurendedeperide1982tt1998. Metuitzndering vandetuinbuwbedrijvenblijktdegrepbedrijventt50sbesteeds sterkaftenemen.debedrijvenmetmeerdan350sbe'sblijken daaren-

26 -22- tegensterkinaantaltetenemen,metuitznderingvanalweerde greptuinbuwbedrijven.vraldebedrijvenmet intensieveveehuderijgreieninditpziht zeersterk. Merkwaardigisdathierde gemiddeldeppervlakteultuurgrnd perbedrijfkstijgt,relatief zelfssterkerdanbijdegrndgebndenbedrijven.ditduidtnietp eensterktenemendespeialisatie.hetbetrekkelijkgrteaantal gemengdebedrijvenwatvlgenstabel 7in1998ngresteertbevestigt dezenlusie. Uitfiguur 6blijktehterdatdegrndgebndenbedrijvenqua bedrijfsgrtte,uitgedrukt insbeeenhedenvrmeerdan 80* bestaan uitmelkveehuderij.ditgeldtvrzwel 1982als Deintensieveveehuderijbedrijven zijninditpzihtzelfsng meergespeialiseerd.bijdegemengdebedrijvenkmtmelkveehuderij enintensieveveehuderijngeveeringelijkemvangvr. Wezagen ehterreedsdatindezeategrieveelbedrijvenbezigzijnmethet mshakelennaargespeialiseerde intensieveveehuderijbedrijven.de ntwikkelingvandettaleprduktie-mvanginhetgebieduitgedrukt insbe'sgeeftnderstaandstaatje. Prduktiemvangin1982en1998 (x1000sbe's) melkvee int.vee tuinbuw ttaal InhetmdelzijndentwikkelingvanhetaantalSBE'sindetuinbuwbuitenbeshuwinggebleven,inbeidejarenvindenwedaarmhetzelfdeaantal. Dettaleprduktie-mvang neemtmetngeveer 70* te.opvallend isehterdatditgeheelvrrekeningvandeintensieveveehuderij kmt.demelkveehuderijneemtzelfsiets af.

27 00 OS O. 5» M CO 4H 1-> H fn "O x> u a u CQ C/> tu UI t (M «-s ih "O X) T3 id > JA 00 u XS (0 (Ö e 1-H (0 +T> ia CÖ T3 i-h "O H S e (0 > + > +J u ia <W n i-i fu TJ XI + > e e > *"> 'H tl X> M eö +J e SH < "-> *ih Si "O XI 4-1 «-> -I u XI -V Cd CO w a C/Î lo «A w 03 C/5 O t CO 1 t th u OQ C/3 O lo th I O 0) u 03 1 O t td a C/3 O t f «-I «-> ih f-. V 2 Q. >> :-i t~ th t- t> th CO t t CNJ th t CVI e a XI t T3 tl tu T* O th 1-1 t i-i 1-H CR C O XI W) TJ C O h b T-l ih rh Tf CO t- T-l 00 - w e u t 00 th «* t> "* t~ 1H CO 1 > - "O bj) s t th t t rh rh l> - > +J e H 00 t-l Tl«t t-l O) - > 4-1 e 'l-< *# t "* th t Tl«rH rh th TH - s 3 XI 1H s +J Tl«rH t th rh rh "tf th 0> «r- 3 3 X) H 3 4->

28 500 ai S3 a LU CD in SBE tuinbuw I I SBE ini. wee YZZA SBE melkuee 62 '96 grand gebnden ///y//a '02 '98 int. vee bedr. '62 '98 gemengde bedr. Fig.6.OntwikkelingvanhetgemiddeldaantalSBE'8perbedrijfbijde grndgebnden, intensieveveeengemengdebedrijven 4.4. Ontwikkeling van het inkmen per bedrljfstype Alhewel rehtstreeksegegevenstenaanzienvandeinkmensverdelingvandebedrijvenntbrekenishierverwelglbaleinfrmatiete krijgen.erblijktuitbekhudgegevensnamelijkeenverbandte bestaantussenhetttaalaantalsbe'sperbedrijfendekansdateen paritair inkmenwrdtgehaald.in1976lagdezgenaamdeparlteitsgrens,datisdesbegrenswaarbvendekansgrtisdateenparitair inkmenwrdtverdiend,bij118 SBE.Bijeenndzakelijkestijging van 12,5%pervierjaarlijkseperidemhetinkmenpparitairniveau tehudenmetditaantal in1998gestegenzijntt225sbe.inde vlgendetabelisperperideenperbedrljfstypehetperentage bedrijvenvermeldwaarvanhetttaalaantalsbe'sbvendepariteitsgrensligt.

29 -25- Tabel9.Perentagebedrijvenbvendepariteitsgrensperperideen pertypebedrijf ) Typebedrijf '78/*82 '82/'86 '86/'90 '90/'94 *94/'98 grndgebnden gemengd int.veehuderij Bijdegrndgebndenbedrijvenblijktdesituatiesterkte verslehteren.ditiseengevlgvanhetaangehudenplafndvrhet aantalgrtvee-eenhedenperha. Nemenweaandatdeveebezettingper haindetekmstngtezalnemen,danzalkhetperentage bedrijvenwateenparitair inkmenbereiktgrterwrden.debedrijven metintensieveveehuderijhebbengeenlast vaneengeïntrdueerd maximum,hierstijgthetperentageregelmatig.degemengdebedrijven nemeneentussenpsitie in; eerstzien weeenstijgingendaarnaeen daling. Benadruktdientngmaalste wrdendatbijdezeprgnses uitgegaanis vaneenngewijzigd landbuwbeleid (ngewijzigdt..v.1982). Tevensisberepsveranderinguitgeslten,wanneerpeenbedrijfeen pvlgeraanwezigisvlgtdezepngeahtdelevensvatbaarheidvan hetbedrijf. ' 5.SAMENVATTING Hetmdelvrhetprgntiserenvandelandbuwstrutuur ineen gebied isntwikkeld inhetkadervande Midden-Brabant studie. Het mdelverndersteltdatviasimulatievanveranderingenp afznderlijkebedrijvenntwikkelingen indelandbuwstrutuur vaneengebied kunnenwrdenbepaald.hiervrzijneenaantalfuntiespgestelddie zwelde kanspveranderingalsdematevanveranderingbeshrijven.

30 -26- Hetmdelbeshrijftveranderingenperperidevan 4jaar, waarbij deutputvandeeneperidedeinputvandevlgendeperidevrat. Hetndelgeeft infrmatienetbetrekkingttdemgrafishe gegevens (aantalsntwikkelingvanbedrijven,leeftijdspbuwvan bedrljfshfdenenpvlgingssituatie). Hiervrzijngeenfuntiespgesteld maarisvlstaanmetaannamestenaanzienvanbedrijfspheffing, pvlginget.daarnaastgeefthetmdeluitkmstenmetbetrekkingtt ntwikkelingen inbedrijfsgrtte (uitgedrukt insbeen ha)en vergangenvanhetenebedrijfstypenaarhetandere.hierbijzijn 4typen vanbedrijvenndersheidennamelijkgrndgebndenbedrijven,intensieveveehuderijbedrijven, gemengdebedrijvenentuinbuwbedrijven. Defuntieszijngeshatpbasisvanntwikkelingenp999bedrijven zalsdiehebbenplaatsgevndengedurendedeperide1978tt Deuitkmstenmetbetrekkingttdegrndgebndenbedrijvenzijn invereenstemmingmetdevernderstellingdatvralhetinstand hudenvaneeninkmenenntinuïteit vanhetbedrijfhethandelen vandendernemerbepalen. Bijdeintensieveveehuderijbedrijven ligthetallemaalveel minderduidelijk.deverklarendefatrendiehierzijngebruiktte wetenleeftijdndernemerenpvlger,bedrijfsmvang, intensiteit grndgebruik,speialisatie,verkavelingstestand enrehtsvrmzijn niet signifiant. Bedahtdientsteedste wrdendatinditmdeluitgegaanis van hetlandbuwbeleid zalsdatgldindeperide1978tt De gevlgenvandelateringesteldebeperkingenvrwatbetreftde intensieveveehuderijendesuperheffingzijndusniet ingealuleerd.