Nederlandse taalbeschouwing als ondersteuning voor het vreemdetalenonderwijs? Elena Lievens workshop studiedag Taal en Tekst, ENW AUGent, 6/11/2013

Transcriptie

1 Nederlandse taalbeschouwing als ondersteuning voor het vreemdetalenonderwijs? Elena Lievens workshop studiedag Taal en Tekst, ENW AUGent, 6/11/2013

2 Gewijzigde eindtermen Taalprof Peter-Arno Coppen van de Radboud Universiteit Nijmegen: Het huidige grammaticaonderwijs erkent taal niet als een messy problem.

3 Waar of onwaar? * De meeste zinnen zijn welgevormd. * In een welgevormde zin kun je altijd ondubbelzinnig het werkwoord aanwijzen. * In een welgevormde hoofdzin staat het (plaats)onderwerp altijd naast de persoonsvorm (ervoor of erna).

4 Hier 2 artikels

5 Waar staat de eerste grammaticale zin? Denk je dat uhm als je in de bovenbouw l-les moet geven dat je j-leerlingen daarvoor uh enthousiast zou kunnen krijgen? Uh. Nou ik denk t wel z-wel voor Indische literatuur want ze krijgen dan ook bij geschiedenis uh in geloof ik in de vijfde krijgen ze dan in Nederlands-Indië geschiedenis van Nederlands-Indië en ze willen altijd graag spannende boeken lezen en niet al dat uh dat dat dat filosofische gezemel dat nogal ns in die boeken voorkomt. Dat spreekt ze natuurlijk niet zo aan. En in Indische boeken is t over t algemeen is die is iets makkelijker geschreven.

6 Is skaten een transitief werkwoord? Een leerling: Jawel want ik kan figuren skaten!

7 Het grammaticaonderwijs sluit niet aan bij de gesproken taalwerkelijkheid suggereert eenduidige ontleding biedt schijnzekerheid

8 Taalsysteem beredeneren vanuit taalgevoel Waar ligt de klemtoon? Ik ga vanmiddag: een broodje eten een sapje drinken een uurtje slapen

9 Werken met het negenvragenmodel Wie doet wat wanneer waar hoe waarom waarmee of waardoor aan wie of voor wie Geen losse kennisoverdracht of zinsontleding meer, maar nadenken over zinnen. Taalvaardigheid ondersteunen!

10 En in het leerplan VVKSO Klassiek grammaticaonderwijs (zinsontleding) Nadruk op vorm Gedecontextualiseerd, d.w.z. losse zinnen worden ontleed Er wordt op een abstract niveau met taal omgegaan Gebaseerd op de klassieke Latijnse grammatica Kennis van termen is een belangrijke doelstelling Onderwijs in taalbeschouwing Nadruk op betekenis, communicatie Reflectie op natuurlijke contexten Leerlingen gaan aan de slag met concrete, authentieke taalmaterialen Communicatieve aanpak Begrippen en termen worden samen aangeleerd

11 Bij de functies van taalbeschouwing Ondersteuning bij de ontwikkeling van de taalvaardigheid Nederlands Hulp bieden bij het aanleren van vreemde talen Via inzicht in het taalsysteem hulp bieden bij de spelling

12 Waar knelt het schoentje?

13 Ondersteuning vreemde talen? Aansluiten bij taalgevoel Tussentaal? Schriftelijke taal?

14 Visie Arteveldehogeschool OSO vakgroep Nederlands Klemtoon niet leggen op aansluiting bij taalgevoel, maar op communicatie Functionele taalbeschouwing in functie van vaardigheden Binnen didactische fasering taalbeschouwing: taalfoefeningen én communicatieve oefeningen

15 Voorbeeld bijvoeglijk naamwoord Nicola Weber is 7 jaar oud, heeft haar, draagt een hemd en heeft ogen.

16 Uit Roots van Sebastiaan Leenaert (jeugdboek) Zie ik er trouwens lesbisch uit? Ik heb kort haar, kort, zwart haar. Hebben lesbische vrouwen meestal kort haar? En wat dan nog? Ze doet maar. Roodhaar mag denken wat ze wil. Zie ik er trouwens lesbisch uit? Ik heb haar. Hebben vrouwen meestal haar? En wat dan nog? Ze doet maar. Roodhaar mag denken wat ze wil.

17 Onderzoek Arteveldehogeschool Emmie Gunst, Isabel Van Biervliet, Eva Dekeyser Combinatie Nederlands + andere taal VVKSO leerplannen Onderzochten leerplannen basisonderwijs, eerste en tweede graad van Nederlands, Frans, Engels en Latijn op vlak van taalsystematiek (morfologie, syntaxis). Detecteerden de knelpunten

18 Tijdsknelpunten Nederlands Latijn Frans Engels Voegwoord Voegwoord Voegwoord Nevengeschikte zin Hoofdzin Bijzin Gezegde Nevengeschikte zin Hoofdzin Bijzin Gezegde

19 Voorbeelden mogelijke knelpunten Als bepaalde uitbreidingstermen niet gezien worden in eerste graad Nederlands Nederlands Latijn Frans Engels Koppelwerkwoord Koppelwerkwoord Imperatief Imperatief Bijwoord Bijwoord Bijwoord Enkelvoudige zin Enkelvoudige zin Eenvoudige zin Samengestelde zin Samengestelde zin Eenvoudige samengestelde zin Naamw. deel van het gezegde Naamw. deel van het gezegde Voorzetselvoorwerp Voorzetselvoorwerp

20 Absolute knelpunten Nederlands Latijn Frans Engels Genitief Onvoltooid deelwoord Genitief Conjunctief Conditionnel présent Onbepaald vnw. Onbepaald vnw. Betrekkelijk vnw. Betrekkelijk vnw. Betrekkelijke bijzin Betrekkelijke bijzin Betrekkelijke bijzin Actief/passief Actief/passief

21 Absolute knelpunten Nederlands Latijn Frans Engels Bepaling van gesteldheid Bijvoeglijke bepaling Ook de trappen van vergelijking worden niet vermeld in de eerste of tweede graad Nederlands (de inhoud wel in basisonderwijs)

22 Begripsknelpunten De inhoud wordt aangehaald in de lessen Nederlands zonder de grammaticale term Nederlands Latijn Frans Engels Leenwoord (i) Verbuiging zn en bn (i) Leenwoord Verbuiging zn en bn Genus (i) Genus Genus Bijwoordelijke bepaling (i) Mededelende zin (i) Gebiedende zin (i) Bijwoordelijke bepaling Mededelende zin Gebiedende zin

23 Dezelfde terminologie? In de lessen Latijn worden hoofdzakelijk dezelfde termen als in het Nederlands gebruikt. Let op voor zelfstandig naamwoord (substantief/substantif/noun) en bijvoeglijk naamwoord (adjectief/adjectif/adjective). Termen in Frans en Engels zijn dikwijls anders.

24 Handboeken? Onderzoek Arteveldehogeschool: - Handboeken Nederlands volgen vaak niet de leerplannen Nederlands - De handboeken komen daardoor vaak tegemoet aan de knelpunten - Leerkrachten Nederlands volgen vaak de handboeken en niet de leerplannen

25 Conclusie onderzoek Geen horizontale samenhang tussen de leerplannen Nederlands en vreemde talen Geen holistische, leerlinggerichte aanpak

26 Mogelijke oplossingen Overleg aan de top Overleg tussen leerkrachten talen Uitbreidingstermen Nederlands zeker geven

27 Meer dan enkel terminologie Ondersteuning van het vreemdetalenonderwijs berust niet enkel op terminologie Binnen Nederlands worden heel wat strategieën rond vaardigheden aangeleerd die ook nuttig zijn voor de vreemde talen: Leesstrategieën Luisterstrategieën Woordenschatstrategieën

28 Woordenschatstrategieën Goendroen Context: De Goendroen snuffelt aan de schoen. Afbeelding:

29 Eventueel delen van een woord herkennen Leren opzoeken in een woordenboek De woordenschatdidactiek bestaat naast voorbewerken en semantiseren ook uit consolideren en controleren.

30 Leesstrategieën Oriënteren de fase (OVUR) Wat is dit voor soort tekst? Waar kom ik zulke teksten tegen? Waar komt deze tekst uit? Wat is het doel van dit soort teksten? Wat zijn de kenmerken van dit soort tekst? Heb ik eerder zo n tekst gelezen? Waarom moet ik deze tekst lezen, wat moet ik met de informatie doen? Hoe kan ik het lezen dus het beste aanpakken (= leesstrategie)

31 Leesstrategieën oriënterend lezen (welke tekst is dit?) zoekend lezen (treinschema) globaal lezen (om een paar algemene vragen te beantwoorden) intensief lezen (om specifieke vragen te beantwoorden) studerend lezen (gedicht om nadien voor te dragen) kritisch lezen (opiniestuk)

32 Advocaat van de duivel Opleiding nodig voor taalleerkrachten? Nederlands is bijvoorbeeld geen vertaald Frans en de grammaticale items van de verschillende talen verhouden zich niet een op een

33 Een paar voorbeelden in handboeken

34

35

36 Differentiatie binnen A-stroom officialiseren? Bepaalde richtingen meer of minder grammatica aanbieden? Een uur algemene taalbeschouwing?

37 Gooien we een van de troeven van het Vlaamse onderwijs (nl. de vreemde talen) niet te grabbel? Moeten we ervoor opteren om immersieonderwijs toe te passen en bepaalde zaakvakken in een vreemde taal onderwijzen zodat de leerlingen echt in een vreemde taal worden ondergedompeld? Moeten de vreemde talen de trend van Nederlands volgen: zich meer richten op het communicatieve en de grammaticale kennis/termen uitstellen? Latijn pas vanaf de tweede graad?