De Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) Audit investeringskosten NHW. Concept

Transcriptie

1 (NHW) Concept

2 Inhoudsopgave 01 INLEIDING De achtergrond Aanleiding quick scan Vraagstelling Afbakening onderzoek Analysemethode second-opinion / audits Leeswijzer 5 02 SELECTIE VAN DE TE ONDERZOEKEN PROJECTEN Thematisering projecten Restauratie Infrastructuur, kunstwerken Infrastructuur, verbindingen Cultuurtechniek Verwerving van gronden Communicatie en transport Overigen AUDIT RAPPORTAGE BUNKER Q Inleiding Resultaten audit rapportage Bunker Q De gehanteerde methodiek Het ambitieniveau De kwaliteitsstatus van de bestaande gebouwen Eindoordeel Brink Groep betreffende de rapportage van Bunker Q AUDIT ENVELOPPE 3: KRAAG VAN UTRECHT Inleiding Resultaten audit enveloppe Eindoordeel Brink Groep betreffende enveloppe Inleiding Resultaten audit enveloppe Eindoordeel Brink Groep betreffende enveloppe 4 23 Blad i 1

3 (NHW) 05 AUDIT ENVELOPPE 5: LINIELAND Inleiding Resultaten audit enveloppe Eindoordeel Brink Groep betreffende enveloppe AUDIT ENVELOPPE 6/7: DIEFDIJK/LOEVESTEIN Inleiding Resultaten audit enveloppe 6/ Eindoordeel Brink Groep betreffende enveloppe 6/ CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN De investeringskosten Onvoldoende integrale kwaliteitsborging Nieuwe Hollandse Waterlinie Eenheid in de Linie Bundeling van krachten en kennis Sterk staan in onderhandelingsprocessen Aanbevelingen 37 Blad i 2

4 01 INLEIDING De achtergrond De historie van het project In 1999 heeft een aantal Ministeries een gezamenlijke beleidsvisie uitgebracht in de nota Belvedere. De intentie van deze Nota is de cultuurhistorie volwaardig en vroegtijdig te betrekken bij de inrichting van de ruimte in Nederland. Cultuurhistorie is hier het verzamelbegrip van archeologie, monumentale bouwkunst en historische geografie. Kern van de Nota is: cultuurhistorie moet niet onder de kaasstolp maar wordt inspiratiebron bij ruimtelijke ontwikkelingen. Om te laten zien hoe cultuurhistorie kan doorwerken in de ruimtelijke inrichting, heeft het Rijk de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) als nationaal project gelanceerd. Deze impuls is de Waterlinie om twee redenen toegekend. Ten eerste de complexe bestuurlijke opgave: samenwerking tussen 5 departementen, 5 provincies, 25 gemeenten en 3 waterschappen. Ten tweede de complexe ruimtelijke opgave. Inmiddels is voor de Waterlinie een ruimtelijk plan gemaakt dat is afgestemd met vele partijen. Dit plan is in 2005 opgenomen in de Nota Ruimte. De Waterlinie is hierin aangewezen als 1 van de 20 Nationale Landschappen Organisatie van het project De Waterlinie is een interdepartementaal project waarin 5 betrokken Ministeries samenwerken met provincies, gemeenten, waterschappen, maatschappelijke organisaties, eigenaren, private partijen en burgers. wordt bestuurd door de Liniecommissie, waarin de 5 Ministeries zitting hebben en bestuurleden van de 5 deelnemende provincies. Deze commissie heeft een onafhankelijke voorzitter en secretaris. Blad 1

5 Provincies, Rijk en gemeenten vormen de Liniepartners en hebben hun organisatie ingericht op uitvoering van het Uitvoeringsprogramma dat deelprogramma s of enveloppen kent. Een enveloppe is in principe geadresseerd aan een provincie, een kaderwetgebied of een samenwerkingsverband voor delen van de Waterlinie. De Liniecommissie is een adviescommissie en slechts in projectmatige zin opdrachtgever naar de Liniepartners die deelnemen in de enveloppencommissies. De Liniecommissie heeft niet de formele bevoegdheden die bij de feitelijke rol van opdrachtgever horen. De taken van de Liniecommissie zijn: het voeren van regie over het proces op linieniveau in de rol van opdrachtgever ; het adviseren van Gedeputeerde Staten van de betrokken provincies bij de opstelling van de provinciale uitvoeringsprogramma s; het toetsen van relevante uitvoeringsplannen aan het Linieperspectief; het adviseren van de Minister over de programmering, de te bereiken operationele rijksdoelen en de bijbehorende rijksmiddelen in het kader van het ILG en andere financieringsbronnen; het adviseren in de prioriteit van inzet van financiële middelen die de Liniecommissie nodig acht voor de realisering van de NHW De uitvoeringsprogramma s De Waterlinie kent twee uitvoeringsprogramma s: een overkoepelend programma en de 7 enveloppen die de uitvoeringsprogramma s van de Liniepartners zijn. Het overkoepelend programma is door de Liniecommissie opgesteld rondom twee thema s. Het eerste thema is eenheid in de Linie gericht op kwaliteitsborging voor de gehele Waterlinie en eenheid in de functies, gebruiksvormen, prioriteiten en planning. Het tweede thema is samen sterk gericht op het bundelen van krachten, elkaar inspireren, het behartigen van bovenregionale belangen en sterk staan in onderhandelingsprocessen. De uitvoeringsprogramma s van de Liniepartners bevatten projectvoornemens en reserveringen voor een samenhangend deelgebied die in ontwerp, uitvoering en exploitatie met elkaar te maken hebben. De Liniepartners hebben de regie in de verdere uitwerking en mobiliseren de partners voor de uitwerking en uitvoering van de projecten en de zogeheten enveloppencommissies De investeringsbehoefte Voor de Waterlinie is een investeringsbehoefte bepaald van 550 miljoen euro gebaseerd op de Uitvoeringsprogramma s van de 7 enveloppen. Onduidelijk is of dit bedrag anno nu is of het totaalbedrag per 2020 en of de rentekosten hierin zijn opgenomen. Hiervan is 300 miljoen nodig in de komende 7 jaar, tot en met De planning is dat de Waterlinie in 2020 is afgerond. Het grootste deel van het benodigde geld dient via het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) beschikbaar te komen. Naast het ILG zijn diverse andere dekkingsmogelijkheden denkbaar. Het ontwikkelen en toepassen van een goede strategie hiervoor is een taak van de Liniecommissie. Blad 2

6 01.02 Aanleiding quick scan Bij de Liniecommissie en het projectbureau van de NHW bestaat grote behoefte om door middel van een quick scan-achtige benadering de investeringsbehoefte te laten toetsen voordat zij de dekkingsmiddelen aanvraagt bij het ILG en andere partijen. Daartoe is Brink Groep in januari 2007 benaderd Vraagstelling Het projectbureau van de NHW heeft bij Brink Groep de onderstaande vragen neergelegd: 1. Het uitvoeren van een quick scan door middel van audits op de kostenramingen die onderdeel uitmaken van het uitvoeringsprogramma voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie met aandacht voor de volgende aspecten: de scope van het project: een duidelijke vaststelling en beschrijving van de omvang van de projecten eenheid en vergelijkbaarheid in de prijsvorming bij de verschillende deelnemende partijen de betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de kostenramingen bij de verschillende partijen de projectrisico s: de risico s en de partij die de risico s draagt bepalen in sterke mate de bandbreedte in de te maken kosten. De berekende kosten vormen samen met de financiële voorziening voor de risico s het kostenplafond (de maximale kosten). De kostenstrategie is de basis voor de omgang met de projectrisico s. De vraag is op welk niveau in de bestuurlijke organisatie een risicofonds wordt gevormd? En in welke mate worden risico s bij uitvoerende marktpartijen (aannemers) ondergebracht? Dit laatste heeft invloed op de hoogte van de aanneemsom. 2. Het beknopt adviseren over de wijze waarop de Liniecommissie de budgetten op een éénduidige wijze kan beheersen en sturen. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is: de taken en verantwoordelijkheden van de deelnemende partijen: de publieke procesorganisatie kent vele geledingen en diversiteiten in de organisatieonderdelen. In welke mate geeft de Liniecommissie sturing en in welke mate functioneren de Liniepartners autonoom in de verschillende deelprogramma s of enveloppen. Dit kan grote invloed op de kostenontwikkeling van de projecten hebben. Blad 3

7 01.04 Afbakening onderzoek Het totale project de Nieuwe Hollandse Waterlinie bestaat uit zeven enveloppen, die ieder een bepaald grondgebied omvatten rondom de verdedigingslinie. De zeven enveloppen zijn: enveloppe 1: Vechtstreek-Noord; enveloppe 2: Vechtstreek-Zuid; enveloppe 3: Kraag van Utrecht; enveloppe 4: Rijnauwen-Vechten; enveloppe 5: Linieland; enveloppe 6: Diefdijk; enveloppe 7: Loevestein; Rijksenveloppe; Linie-enveloppe. Voor deze enveloppen hebben de deelnemende partijen voor de verschillende enveloppen onderstaande investeringskosten vastgesteld. TOTAALOVERZICHT NAAR ENVELOPPE Nr. Enveloppe Naam Enveloppe Min. budget Max. budget Percentage (in Euro) (in Euro) t.o.v. totaal Enveloppe 1 Vechtstreek-noord % Enveloppe 2 Vechtstreek-zuid % Enveloppe 3 Kraag van Utrecht % Enveloppe 4 Rijnauwen-Vechten % Enveloppe 5 Linieland % Enveloppe 6/7 Diefdijk/Loevestein % Rijksenveloppe 0 0 0% Linie-enveloppe % Totaal Tabel 1 Overzicht kostenverdeling NHW naar enveloppe Binnen deze enveloppen zijn diverse projecten gedefinieerd, zoals; de restauratie van forten, de aanleg van infrastructuur en inundatievelden, de verwerving van gronden en communicatie en educatie. Blad 4

8 01.05 Analysemethode second-opinion/audits Voor het uitvoeren van de second opinion zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd: er is een initieel documentenonderzoek opgestart; er is een matrix opgesteld, waarin de verschillende projecten uit de uitvoeringsprogramma s worden geordend naar thema en financiële impact; in overleg met het projectbureau, op basis van de matrix, is een aantal projecten geselecteerd die als steekproef voor de gehele uitvoeringsprogramma s zijn onderzocht; er is een presentatie gehouden op 15 maart 2007 aan de projectleiders van de verschillende enveloppen, waarbij een toelichting is gegeven op welke wijze de geselecteerde projecten worden ge-audit; er is een audit gehouden op de geselecteerde projecten, waarin de kostenramingen op een kwalitatieve wijze zijn onderzocht; er is een secundair documentenonderzoek geweest; de kostenramingen zijn kwalitatief beoordeeld op betrouwbaarheid, volledigheid en nauwkeurigheid; de bevindingen van het onderzoek zijn vastgelegd in deze voorliggende rapportage Leeswijzer Het project is gestart met een documentenselectie en een rubricering van de projecten naar thema s. De resultaten van dit onderzoek zijn beschreven in hoofdstuk 2. Deze rubricering is gebruikt om samen met het projectbureau vast te stellen welke projecten in aanmerking komen voor de audits. In de hoofdstukken 3 tot en met 7 zijn de audits beschreven. De eindresultaten op Linieniveau en de aanbevelingen komen in hoofdstuk 8 aan de orde. Blad 5

9 02 SELECTIE VAN DE TE ONDERZOEKEN PROJECTEN Thematisering projecten Op basis van het initiële documentenonderzoek zijn de projecten gerubriceerd naar thema. In onderstaand overzicht is dit weergegeven. TOTAALOVERZICHT NAAR THEMA Thema Restauratie Infrastructureel, kunstwerken Infrastructureel, verbindingen Cultuurtechniek Verwerving van gronden Communicatie, media & educatie Transport(middelen) Overigen (diensten, inrichtingen e.d.) Liniecommissie Min. budget Max. budget Percentage (in Euro) (in Euro) t.o.v. totaal % % % % % ,2% ,2% % % Totaal Tabel 2 Overzicht kostenverdeling NHW naar them a De investeringskosten voor de restauratie van de forten en de infrastructurele kunstwerken vormen bijna 60% van de totale kosten voor de NHW. Dit zijn voor het onderzoek de meest belangrijke thema s. De overige kosten zijn vrij gelijkmatig over de thema s verdeeld, enkele kleine posten daargelaten Restauratie De te restaureren forten en fortificaties zijn gerubriceerd naar financiële impact. Dit is in het overzicht op de volgende bladzijde weergegeven. Het overzicht is een samenvatting van alle restauratieprojecten en bevat het project met de grootste financiële impact en enkele kleinere projecten. Bij het vaststellen van de nader te onderzoeken projecten is in overleg met het projectbureau bewust gekozen voor grotere en kleinere (in financiële zin) projecten. Bij kleinere projecten kunnen tegenvallers in de restauratie hard doorwerken in de uiteindelijke, benodigde kosten. De met grijs gemarkeerde projecten vormen de geselecteerde projecten die in het vervolg nader zijn onderzocht. Blad 6

10 Thema: restauratie Nr. Naam deelprojecten Gemeente Korte omschrijving opgave Min. budget Max. budget Thema's Enve- (Provincie) (in mln Euro) (in mln Euro) loppe 1.14 Vesting Naarden Naarden Voltooien beheervisie Naarden-Vesting RES Fort Vechten - Nationaal Lokaal Informatie-centrum NHW 3.4 Restauratie/inrichting Fort Blauwkapel Fort bij Vechten inrichten als nationaal liniecentrum aangevuld met diverse culturele en horecafuncties Gemeente Utrecht Restauratie Fort Vechten Lokaal Het veiligstellen van bestaande waarden door het onderzoeken van de bouwkundige staat en het zonodig restaureren van objecten Fort Honswijk Min. Defensie Herstel casco (eigendom) 1.10 Schansen Weesp Recreatieve impuls van de Schansen RES 4 RES 3 RES 4 RES 5 RES Restauratie Fort op de Ruigenhoekse dijk Staatsbosbeheer RES Restauratie forten en kazematten 3.1 Restauratie sluisje innundatiekanaal Klopvaart Lokaal Het veiligstellen van bestaande waarden door het onderzoeken van de bouwkundige staat en het zonodig restaureren van m.n. forten Waterschap AGV Fort bij de Nieuwe Steeg Restauratie en herbestemming van het fort RES 2 RES 3 RES 6/7 5.3 Fort Everdingen Min. Defensie (eigendom) Herstel casco / torenfort RES Fort Pannerden Restauratie fort Pannerden Fort Pannerden Fase 3; multifunctioneel gebruik Restauratie Lunet I Gemeente Utrecht Restauratie Fort de Gagel 3.25 Fort op de Ruigenhoekse Dijk: Infocentrum Inundaties Gemeente Utrecht p.m. Staatsbosbeheer RES 6/7 RES 6/7 RES 3 RES 3 RES 3 Tabel 3 Overzicht restauratieprojecten De geselecteerde projecten en bijbehorende motieven zijn: Fort Vechten: een groot restauratieproject met nieuwbouw die dienst gaat doen als nationaal informatiecentrum; Fort op de Ruigenhoekse Dijk: een fort van gemiddelde financiële omvang met functieverandering (informatiecentrum inundaties); Fort Pannerden: een kleiner restauratieproject dat geschikt wordt gemaakt voor multifunctioneel gebruik; De vesting Naarden is een lopend project. Het omvat veel aarden wallen en is daarmee niet representatief voor de restauratie van de overige forten. Blad 7

11 02.03 Infrastructuur, kunstwerken Thema: infrastructureel, kunstwerken Nr. Naam deelprojecten Gemeente Korte omschrijving opgave Min. budget Max. budget Thema's Enve- (Provincie) (in mln Euro) (in mln Euro) loppe 1.19 Aqua-ecoduct in de vorm Muiden, Weesp Het leggen van een eco-aquaduct in de vorm van een tunnel van een tunnel om de Vecht vrij te maken INF Overvecht/NHW over noorderlijke randweg Gemeente Utrecht & RWS INF Brug over Amsterdam - Rijnkanaal Aanbrengen wandel en fiets brug bij Plofsluis over het Amsterdam-Rijnkanaal INF Amsterdam Rijnkanaal Alle gemeenten Reailseren van verbindingen over het Amsterdam Rijnkanaal INF Viaduct A-15 Overgang langzaamverkeer A Fort Asperen - Waaiersluis Restauratie waaiersluis bij Fort Asperen Papsluis Restauratie van de zogenaamde waaiersluis INF1 6/7 INF1 6/7 INF1 6/7 Tabel 4 Overzicht kunstwerken infrastructuur In bovenstaand overzicht is een aantal projecten weergegeven die bij dit thema horen. De geselecteerde projecten en bijbehorende motieven zijn: het aquaduct bij Muiden is een project dat bij de infra-studies rondom Amsterdam en Almere hoort en ook langs deze weg wordt gefinancierd. Deze studies zijn nog volop in beweging. Op basis van deze gegevens is in overleg met het projectbureau besloten om dit project niet verder te onderzoeken; Overvecht: een kunstwerk over de noordelijke randweg met een grote financiële omvang; een viaduct over de A15: een viaduct over de A15 en de Betuwelijn voor 1,2 miljoen. Dit is een laag bedrag voor zo n grote ingreep. Uit nadere informatie bleek dat het hier gaat om een fietspad naar een viaduct om de NHW zo beter voor langzaam verkeer te ontsluiten. Besloten is om dit project niet nader te onderzoeken. Blad 8

12 02.04 Infrastructuur, verbindingen Thema: infrastructureel, verbindingen Nr. Naam deelprojecten Gemeente Korte omschrijving opgave Min. budget Max. budget Thema's Enve- (Provincie) (in mln Euro) (in mln Euro) loppe 5.29 Fietspaden Gehele enveloppe Aanleg nieuwe fietspaden van 15,7 km INF Gebiedsontsluiting Rijnauwen-Vechten Idem Idem INF Inundatie pad Aanleg indundatie wandelpad van 19,5 km Completeren/verbeteren fietspadennetwerk NHW 6.50 Diefdijk en nieuwe Zuiderlingedijk Regionaal Het verbeteren van het recreatieve fietspadennetwerk door het NHW-gebied met evt. scheiding auto- en langzaam verkeer. Landschappelijke inpassing Diefdijk en nieuwe Zuiderlingedijk, incl. verbetering voor fietsen en wandelen Brug over A-27 Aanbrengen wandel en fiets brug over de A27 in het verlengde van de hoofdas van Heemstede Werk aan het spoel Recreatie route INF2 5 INF2 2 INF2 6/7 INF2 5 INF2 6/ Schootsveldenroute Gemeente Utrecht & De Bilt INF2 3 Tabel 5 Overzicht verbindingen infrastructuur In bovenstaand overzicht is een aantal projecten weergegeven die bij dit thema horen. De geselecteerde projecten en bijbehorende motieven zijn: fietspaden: de financiële omvang van het project in relatie tot het aantal kilometers fietspad; inundatiepad: de financiële omvang van het project in relatie tot het aantal kilometers voetpad; werk aan het Spoel: als onderdeel van de audit naar werkzaamheden in en rondom Culemborg (zie het thema overig). Blad 9

13 02.05 Cultuurtechniek Thema: cultuurtechniek Nr. Naam deelprojecten Gemeente Korte omschrijving opgave Min. budget Max. budget Thema's Enve- (Provincie) (in mln Euro) (in mln Euro) loppe 4.44 Uitvoering 5.2: Idem Idem ecologische netwerk CUL 4 Rijnauwen-Vechten 5.49 Het eiland van Schalwijk natte natuurontwikkeling inundatievelden, ha. (inrichting) CUL Baggeren inundatiekanaal Tiel CUL 6/ Het eiland van Schalwijk Gebiedsfonds landschap Laagraven De aanleg van het riet- en moerasbos CUL 5 CUL Molenkade Een indundatie veld nabij Culemborg wordt opnieuw ingericht CUL 6/ Het eiland van Schalwijk Recreatieve inrichting Fort Asperen Fase 1; kunst eiland en restaurant Inundatiekanaal Gem. Houten Het uitbaggeren van het inundatiekanaal t.b.v. de kanoroute Het eiland van Schalwijk Aanleg van de 12,5 km hagen A15/Betuwelijn Landschappelijke Inpassing A15/Betuwelijn CUL 5 CUL 6/7 CUL 5 CUL 5 CUL 6/7 Tabel 6 Overzicht cultuurtechniek De projecten in dit thema bestaan uit gebiedsinrichtingen, inundatievelden en dergelijke. In bovenstaand overzicht is een aantal projecten weergegeven die bij dit thema horen. De geselecteerde projecten en de bijbehorende motieven zijn: het eiland van Schalkwijk: Dit is het grootste project binnen dit thema; de Molenkade: als onderdeel van de audit naar werkzaamheden in en rondom Culemborg (zie het thema overig). Blad 10

14 02.06 Verwerving van gronden Thema: verwerving van gronden Nr. Naam deelprojecten Gemeente Korte omschrijving opgave Min. budget Max. budget Thema's Enve- (Provincie) (in mln Euro) (in mln Euro) loppe 5.48 Het eiland van Schalkwijk Natte natuurontwikkeling inundatievelden, 300ha. (verwerving) VER Laagraven Strategische aankoop van 40ha VER Het eiland van Schalkwijk Verwerving inrichting beheer uiterwaarden 200ha VER Het eiland van Schalkwijk Stratechische aankoop (20 ha.) Het Klooster Gem. Nieuwegein Aankoop gronden en inrichting klooster linie VER 5 VER Strategische grondaankopen VER 5 Tabel 7 Overzicht verwerving gronden In bovenstaand overzicht zijn de belangrijkste grondaankopen ten behoeve van de NHW weergegeven. In overleg met het projectbureau is het eiland van Schalkwijk als project geselecteerd voor de audit. De verwervingskosten van grond rondom dit eiland bedragen 24 miljoen. Daarmee is dit project het grootste binnen dit thema. Dit is het motief voor verder onderzoek Communicatie en transport Van deze twee thema s zijn geen projecten geselecteerd voor de audit. Dit omdat beide thema s een geringe financiële omvang hebben. Wel is uit het overleg met het projectbureau gebleken dat de gerekende kosten voor communicatie tot 2007 zijn. Voor de periode 2008 tot en met 2020 zijn geen kosten gerekend. Blad 11

15 02.08 Overigen Thema: overigen (diensten, inrichting, e.d.) Nr. Naam deelprojecten Gemeente Korte omschrijving opgave Min. budget Max. budget Thema's Enve- (Provincie) (in mln Euro) (in mln Euro) loppe 6.25 Westrand Culemborg OVE 6/ Inrichten Polder Ruigenhoek / Ambitieplan met water 3.21 Inrichting Fort aan de Klop LIC Noorderpark/ Waterschap HDSR Gemeente Utrecht OVE 3 OVE Inrichting Fort de Gagel Gemeente Utrecht p.m Laagraven Waarde vermindering van de landbouwgrond Inrichtingskosten OVE 3 OVE 5 OVE 2 Tabel 8 Overzicht overige projecten Onder dit thema zijn alle overige projecten ondergebracht die niet direct onder één van de andere thema s waren te rubriceren of onderdelen van meerdere thema s bevatten. In overleg met het projectbureau is de Westrand van Culemborg geselecteerd omdat dit het grootste project is binnen het thema. Blad 12

16 03 AUDIT RAPPORTAGE BUNKER Q Inleiding De informatie, op basis waarvan een beeld kan worden gevormd over de eenduidigheid, betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van het geraamde budget voor de restauratiekosten, is gebaseerd op de rapportage van Bunker Q uit Resultaten audit rapportage Bunker Q Bij het onderzoeken van de resultaten is vooral aandacht voor de volgende onderwerpen: de gehanteerde methodiek; het ambitieniveau; de kwaliteitsstatus van de bestaande gebouwen Informatievoorziening De raming is tot stand gekomen op basis van: een expertmeeting, waarin vijf objecten zijn besproken en van kostenschattingen zijn voorzien. Bij deze expertmeeting waren deskundigen uit de aannemerij, de architectenwereld, monumentenzorg en het projectbureau NHW aanwezig; eigen kennis en ervaring van Bunker Q De gehanteerde methodiek De raming is de som van verschillende deelramingen op objectniveau, die zijn ondergebracht in een centrale database. Uitgangspunt is de visie zoals neergelegd in Panorama Krayenhof. De volgende methodiek is gehanteerd: in de database zijn circa 75% van de objecten in de NHW opgenomen. Door tijdsgebrek zijn de volgende objecten niet opgenomen: de gebouwde objecten na 1940 objecten in de vestingsteden Muiden, Naarden, Weesp, Gorinchem en Woudrichem en de kastelen Muiderslot en Loevenstein; de kosten zijn uitgedrukt per vierkante meter bruto vloeroppervlak en inclusief 18% opslagen voor de aannemer, 15% opslagen voor ontwerp en directievoering en 19% BTW; in de ramingen is niet gerekend met kosten voor renten en prijsstijgingen. Het prijspeil van de ramingen is dus juni 2003; op basis van ervaringscijfers, schattingen en uitgerekende objecten zijn de objecttypen van vierkante meter prijzen voorzien. Deze schattingen dateren uit het jaar Door de huidige marktwerking schuilt hier een risico in. in de raming is voor de komende vijftien jaar een geïndexeerde (3,5% jaar) onderhoudsreservering opgenomen. Deze bedraagt, als percentage van het herstelbudget, voor: civiele werken 10% bouwkundige werken 30% terreinwerk 60%; Blad 13

17 in de ramingen zijn enkel de herstel- en onderhoudskosten van de objecten opgenomen, zoals zij in de huidige staat functioneren. De kosten voor functieveranderingen vallen buiten de raming en moeten dus separaat in de investeringen voor de NHW worden opgenomen; de herstelkosten zijn als volgt bepaald: de kale herstelkosten op basis van hoeveelheden en de vastgestelde vierkante meter prijs de toepassing van een kwaliteitscorrectie (bij slechte kwaliteit +50%, bij goede kwaliteit -/- 50%) de toepassing van een ambitiecorrectie (museaal + 50%, ecologisch -/- 50%). Het totaal van de raming bedraagt 63,3 miljoen. Dit bedrag is opgebouwd uit 47 miljoen voor de herstelkosten, inclusief kwaliteits- en ambitiecorrectie en 16,3 miljoen als onderhoudsreservering voor de komende vijftien jaar Het ambitieniveau De ambities ecologie, recreatief, bewoond en museaal zijn overgenomen uit Panorama Krayenhoff en op objectniveau geclassificeerd. Op basis van het oppervlak, de kwaliteit en de beoogde ambitie is een relevantie-index opgesteld. De relevantie-index= (kwaliteitsindex 2 ambitieindex 2 )/100, x bruto vloeroppervlak. Deze relevantie-index bedraagt in geld vertaald 1,6 miljoen. De uiteindelijke ambitie overstijgt naar alle waarschijnlijk de ambitie zoals verwoord in Panorama Krayenhoff. Voor dit voortschrijdend inzicht moeten nog additionele voorzieningen in het budget worden opgenomen De kwaliteitsstatus van de bestaande gebouwen De huidige onderhoudstoestand is overgenomen uit een inspectie van Monumentenwacht van één object. Daar niet met structureel onderhoud van de forten is begonnen, is de staat van de gebouwen in de loop der jaren verder achteruitgegaan. Dit vergt een hogere investering voor herstel van het achterstalling onderhoud, dan in de raming is opgenomen. In de rapportage van Bunker Q worden de volgende aanbevelingen gedaan: om verder verval van de objecten te voorkomen is een spoedige opstart van structureel onderhoud gewenst, deze werkzaamheden zijn nog niet opgestart; een centrale gecoördineerde aanpak van onderhoud- en herstelwerkzaamheden kan aanzienlijke besparingen en kwaliteitsverbetering bewerkstelligen; de objectinventarisatie completeren en structureel controleren en labelen; nader onderzoek naar historische bouwkundige elementen inde linie is gewenst om beter inzicht te krijgen in de mogelijkheden en methodieken van herstel en onderhoud Eindoordeel Brink Groep betreffende de rapportage van Bunker Q In de rapportage is een momentopname gedaan in het jaar 2003, die is opgesteld aan de hand van de visie zoals neergelegd in het Panorama Krayenhoff. De ontwikkelingen en het voortschrijdend inzicht (opgedaan na de totstandkoming van dit programma) zijn uiteraard niet in de kostenraming opgenomen. De gevolgen hiervan op het totale kostenniveau zijn in overleg met Bunker Q vastgesteld Blad 14

18 en worden onderstaand uiteengezet. Aan de orde komen; het ambitieniveau, de kwaliteitstatus van de bestaande gebouwen, de prijsvorming in de huidige markt en de indexering naar opleveringsdatum. Elementen initiële budgetten restauratie Bunker Q Element Initieel budget raming bunker Q - herstelkosten 47,0 miljoen - onderhoudsreservering 16,3 miljoen Bijstelling ambitieniveau Verslechterde kwaliteitsstatus bestaande gebouwen Prijsvorming in de huidige markt Indexering naar opleveringsdatum 10,0 miljoen 2,5 miljoen 5,0 miljoen 26,0 miljoen Totaal 106,8 miljoen Totaal correctie inc. BTW 69% Totaal correctie excl. BTW 50% Tabel 9 Elem enten budgetten restauratie Bunker Q Het ambitieniveau In de raming van Bunker Q is de ambitie in de relevantie correctiefactor opgenomen volgens de visie neergelegd in Panorama Krayenhoff en bedraagt circa 1,6 miljoen. De verwachting is echter dat de uiteindelijke beoogde ambitie een hoger niveau zal hebben, dat een verhoging van de investeringskosten tot gevolg zal hebben. Een bijstelling naar het ambitieniveau bewoond heeft een extra investering van 5 miljoen tot gevolg. Een bijstelling naar het ambitieniveau museaal 20 miljoen. Geadviseerd wordt een additionele reservering van 10 miljoen in de investeringskosten op te nemen voor een bijstelling van het ambitieniveau Kwaliteitstatus bestaande gebouwen: In de rapportage van Bunker Q wordt gepleit om een start te maken met het structureel onderhoud, om verder verval van de objecten te voorkomen. Onderhoud wordt wel gepleegd maar van een grootschalige structurele aanpak is geen sprake. Door verder verval van de objecten, sinds de opstellingsdatum van de kostenraming, is een bijstelling van de onderhoudsreservering noodzakelijk. Een bijstelling naar een integraal niveau slecht vraagt een extra investering van circa 5 miljoen. Echter, een integrale classificatie slecht is niet aan de orde. Geadviseerd wordt een additionele reservering van 2,5 miljoen in de investeringskosten op te nemen De prijsvorming in de huidige markt De basis eenheidsprijzen voor de te restaureren objecten zijn in 2003 vastgesteld. De situatie in de bouwmarkt was toen voor aannemers verre van florissant. Een gebrek aan werk leidde tot scherpe aanneemsommen. Inmiddels is de situatie sterk veranderd. Door de economische opleving is de vraag naar bouwcapaciteit sterk toegenomen. Dit heeft gevolgen voor de prijsvorming van projecten. De prijzen stijgen op het ogenblik sterk. Daarom is een bijstelling van de basis eenheidsprijzen noodzakelijk. Gebaseerd op een prijsstijging van 10% wordt geadviseerd een additionele reservering van 8 miljoen in de investeringskosten op te nemen. Blad 15

19 Indexering naar opleveringsdatum De kostenraming van Bunker Q heeft als prijspeil juni Enkel voor de onderhoudreservering met een looptijd van vijftien jaar is een indexering van 3,5% prijsstijging per jaar opgenomen. Het geraamde investeringsbudget moet dus worden aangevuld met de indexering van het initiële budget naar prijspeil opleveringsdatum. Gebaseerd op een gemiddelde prijsstijging van 4% voor de komende zeven jaar, wordt geadviseerd een additionele reservering van 26 miljoen in de investeringskosten op te nemen. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: rekenwaarde onderhoudsreservering 16,3 + 2,5 + 2 = 20,8 miljoen; rekenwaarde eenmalige herstelkosten = 63,0 miljoen; peildatumverschuiving van juni 2003 naar medio 2007; doorlooptijd uitvoering zeven kalenderjaren (het gemiddelde prijsniveau tussen 2007 en 2020). Blad 16

20 04 AUDIT ENVELOPPE 3: KRAAG VAN UTRECHT Inleiding De informatie, op basis waarvan een beeld kan worden gevormd over de eenduidigheid, betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van het geraamde budget in enveloppe 3, is gebaseerd op een audit met de projectleider van enveloppe 3. Tevens is ingegaan op de cases Fort Ruigenhoekse Dijk en Overvecht/noordelijke randweg. Fort Ruigenhoekse Dijk Resultaten audit enveloppe 3 Bij het onderzoeken van de resultaten is vooral aandacht voor de volgende onderwerpen: wijze van informatievoorziening; demarcatie van projecten; gehanteerde methodiek en abstractieniveau; opbouw van de investeringskosten; interessante cases Informatievoorziening De initiële budgetten in enveloppe 3 zijn tot stand gekomen op basis van: beschikbaar gestelde documenten zoals de rapportage van Bunker Q; ervaringskengetallen uit eerdere restauratieprojecten (Fort aan de Klop, Fort Blauwkapel); kennis en ervaringen van het ingenieursbureau van gemeente Utrecht op het gebied van forten en cultuurtechniek; eigen kennis en ervaring van de projectleider. Blad 17

21 Het Bunker Q rapport wordt alleen gebruikt om achterstallig onderhoud te ramen. In het rapport wordt namelijk niet geadviseerd inzake restauratiewerkzaamheden. Ontwikkelingskosten en kosten voor het aansluiten op openbare nutsvoorzieningen zijn bijvoorbeeld niet opgenomen in het Bunker Q rapport Demarcatie projecten enveloppe 3 Aan de hand van Fort Ruigenhoekse Dijk wordt uitgelegd op welke wijze er is omgegaan met het demarceren van restauratieprojecten in enveloppe 3. Uitgangspunt bij het restaureren van Fort Ruigenhoekse Dijk is dat het fort wind- en waterdicht wordt gemaakt, zodat het fort exploitabel kan worden gemaakt. In een aantal projecten wordt niet alleen het fort exploitabel gemaakt door de schil aan te pakken, maar wordt er ook geïnvesteerd in de inrichting (installaties, inbouwpakket) van het fort. Situatieafhankelijk worden de inrichtingskosten door de enveloppe zelf gedragen danwel door exploitant bekostigd. Naast bovenstaande werkzaamheden wordt er bij forten vooral achterstallig onderhoud weggewerkt, gebouwen en terreinen gesaneerd (o.a. asbest), toegangsbruggen hersteld of vervangen en grachten uitgebaggerd. Het uitvoeringsprogramma van de enveloppe 3 is dynamisch. Niet lang geleden is er een nieuw project toegevoegd aan de enveloppe, namelijk ontwikkeling zandopvang Lunet voor een bedrag van 2 miljoen. De financiering komt grotendeels bij het Waterschap te liggen Gehanteerde methodiek en abstractieniveau Er is geen integrale methodiek gehanteerd. In het geval van Fort Blauwkapel heeft de enveloppe het project zijn vrije gang laten gaan. Een initieel budget van fl. 6 miljoen is geëxpandeerd tot een (huidig) bedrag van 8,5 miljoen. Het programma en de daaraan gekoppelde kwaliteiten zijn in de loop der jaren dan ook steeds verder doorontwikkeld. De initiële budgetten zijn op een hoog abstractieniveau bepaald. Naarmate een project wordt ontwikkeld, vinden er ook concretiseringsslagen plaats in de gedetailleerdheid van de kengetallen. Voor de periode zijn er gedetailleerde begrotingen gemaakt Opbouw investeringskosten De gronden zijn nagenoeg allemaal in eigendom van de gemeente Utrecht. Er vinden slechts ontwikkelingen in publiekrechtelijke zin plaats met als gevolg dat er gebruik gemaakt kan worden van het BTW-compensatiefonds. Indien er sprake is van het exploitabel maken voor een externe partij, kan er geen beroep worden gedaan op het fonds maar zijn de kosten verdisconteerd in de huuropbrengsten. Blad 18

22 De advies- en engineeringskosten zijn opgenomen in de geraamde budgetten. De kosten hiervoor zijn sowieso gering, omdat er veel wordt samengewerkt met het ingenieursbureau van de gemeente Utrecht. Het prijspeil van de gebudgetteerde bedragen is januari Rentekosten zijn niet opgenomen in de ramingen, omdat deze kosten nihil zijn kijkend naar de totale enveloppe. In enveloppe 3 is een aantal PM-posten opgenomen voor projecten waarvan nog onduidelijk is welke werkzaamheden er worden uitgevoerd. Bij Lunetten IV is bijvoorbeeld pas recent de keuze gemaakt om het Rijksmonument niet te onderhouden, maar te laten voortbestaan als ruïne. Vaak bestaat er ook nog onduidelijkheid over de potentie/ambities van een gebied. Daarom wordt er een PM-post opgenomen voor mogelijke werkzaamheden. Kosten voor bestemmingsplanwijzigingen, onteigeningsprocedures en planschades zijn niet opgenomen in de investeringskosten. De kosten per procedure kunnen op lopen tot ,-- per procedure Case Overvecht noordelijke randweg Voor de oversteek van de noordelijke randweg in Utrecht ( Overvecht ) is een budget opgesteld door het ingenieursbureau van de gemeente Utrecht van 16 miljoen. Hiervoor kan op twee plaatsen de toekomstige A27 worden overgestoken, waterwegen kunnen worden verbonden en aangelegd en fietsen wandelpaden kunnen worden gerealiseerd. Onzekere factor in het geheel blijft de onduidelijkheid over de datum van het starten van de realisatie van de A27 ter plaatse van de huidige noordelijke randweg. Er is reeds 8 miljoen gereserveerd Eindoordeel Brink Groep betreffende enveloppe 3 Elementen initiële budgetten Enveloppe 3: Kraag van Utrecht Element Verwervingskosten gronden Geen verwervingskosten (nihil) Bouwkosten Gemiddeld abstractieniveau PM-posten aantal PM-posten opgenomen Advies- en engineeringskosten Inclusief Prijspeil ramingen januari 2006 Indexering toegepast Nee Rentekosten Exclusief BTW Exclusief Onvoorzien Tussen 0-5% Onderhoud- en exploitatiekosten Niet bekend Restauratie Fort op de Ruigenhoekse Dijk Kunstwerk over de noordelijke randweg Correctie budget uitvoeringsprogramma Correctie uitgangspunten Bunker Q 50% Correctie indexatie noordelijke randweg 30% 5,5 miljoen 16,0 miljoen 6,0 miljoen 2,8 miljoen 5,0 miljoen Tabel 10 Elem enten budgetten Enveloppe 3 Blad 19

23 In enveloppe 3 is al een aantal projecten in uitvoering of zelfs gerealiseerd. Dit heeft tot gevolg dat deze enveloppe een voorsprong heeft op andere enveloppen voor wat betreft de (gerealiseerde) betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de budgetten. De audit onderstreept deze vooronderstelling. Brink Groep heeft geen inzage gehad in enige onderbouwingen van de initiële budgetten van enveloppe 3. Opmerkelijk is de discrepantie tussen het in het uitvoeringsprogramma genoemde totaal budget en de op dit moment gehanteerde budgetten (+ 6 miljoen). Brink Groep heeft zich geen beeld kunnen vormen van de wijze waarop kwaliteiten worden omschreven en/of geborgd Inleiding De informatie op basis waarvan een beeld kan worden gevormd over de eenduidigheid, betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van het geraamde budget in enveloppe 4, is gebaseerd op: de audit met de projectleider van enveloppe 4; de audit met de ontwikkelingsmanager van Dupon projectontwikkeling; een bezoek van Fort bij Vechten; de Businesscase Fort bij Vechten van Dupon ontwikkeling. Fort Vechten Resultaten audit enveloppe 4 Bij het onderzoeken van de resultaten is vooral aandacht voor de volgende onderwerpen: wijze van informatievoorziening; demarcatie van projecten; gehanteerde methodiek en abstractieniveau; opbouw van de investeringskosten; interessante cases. Blad 20

24 Informatievoorziening In enveloppe 4 is Fort bij Vechten en aanverwante projecten het meest belangrijke project. Voor Fort bij Vechten is een businesscase gemaakt door Dupon ontwikkeling. De initiële budgetten in enveloppe 4 zijn tot stand gekomen op basis van: de beschikbaar gestelde documenten zoals de rapportage van Bunker Q; de Businesscase Fort bij Vechten; kennis en ervaringen van de volgende partijen: planeconomen van provincie Utrecht, gemeente Bunnik, Staatsbosbeheer en namens de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Dienst Landelijk Gebied (DLG) Rapp+Rapp Architecten Dupon ontwikkeling uitgenodigde restauratie bouwbedrijven Demarcatie projecten enveloppe 4 Enveloppe 4 bestaat voornamelijk uit de ontwikkeling van Fort bij Vechten. Hierin zijn projecten opgenomen met betrekking tot restauratie, infrastructuur (kunstwerken en verbindingen), verwerving van gronden, communicatie en een aantal overige, kleinschalige projecten. Er zijn geen enveloppe-overstijgende projecten aanwezig Gehanteerde methodiek en abstractieniveau Voor de ontwikkeling van Fort bij Vechten is gebruik gemaakt van de in paragraaf omschreven methode. Door Dienst Landelijk Gebied (DLG) is in de rapportage Advies op de budgetraming projectenatlas Rijnauwen-Vechten kritisch gekeken naar de budgetten voor enveloppe 4. DLG heeft, daar waar geen advies kan worden gegaan, dit vermeldt. In zijn algemeenheid heeft DLG opmerkingen gemaakt over: grondkosten; engineering; indexering; actualisering PM-posten. Het abstractieniveau van de kengetallen varieert van zeer algemeen ( /m 2 BVO nieuwbouw) tot concreet ( ,-- voor de fortenlijn ) Opbouw investeringskosten De gronden zijn voor een groot deel in eigendom van de overheid. Een deel van de gronden moet nog worden verworven. De directe grondkosten die DLG uitrekent en welke ook zijn opgenomen in het uitvoeringsprogramma bedragen ,--. Brink Groep hanteert een andere benaderingswijze. De grondprijs die DLG hanteert is veel te laag ( 5,-- per m 2 grond) want er moet worden aangekocht van particulieren. Daarnaast zit er een rekenfout in de vermenigvuldiging (zie DLG: m 1 * 6 m 1 * 5,-- = ,--). Brink Groep stelt voor m 1 * 6 m 1 breed * 15,-- = ,-- op te nemen. Blad 21

25 DLG heeft in een aantal projecten aangegeven dat er inclusief BTW moet worden gerekend. In het uitvoeringsprogramma zijn voor enveloppe 4 uiteindelijk budgetten opgenomen inclusief BTW, maar ook exclusief BTW. Verder is door DLG is opgemerkt dat er 24% aan advies- en engineeringskosten moet worden opgenomen voor een aantal projecten. Deze kosten zijn onder andere voor bestemmingsplanwijzigingen, planschades, onteigeningen, directiekosten en dergelijke. Op dit moment ontbreken deze kosten nog in een aantal budgetten van projecten. Het prijspeil van de gebudgetteerde bedragen is juni DLG adviseert de budgetten per jaar te indexeren met 3%. Echter dit advies is op dit moment niet doorgevoerd in het totaaloverzicht. Er is niet inzichtelijk gemaakt of er rentekosten zijn meegenomen in de budgetten Case Fort bij Vechten Voor de ontwikkeling van Fort bij Vechten is een stuurgroep opgericht bestaande uit belanghebbende Fort bij Vechten, provincie Utrecht, gemeente Bunnik, Staatsbosbeheer en DLG (namens NHW). In het najaar van 2006 is er een concept Masterplan gereed gekomen. Naar aanleiding hiervan is een businesscase opgesteld, waarin de financiële haalbaarheid werd getoetst door onderzoek te doen naar het spanningsveld tussen de functies, kosten, opbrengsten en mogelijk interessante marktpartijen. Vervolgens heeft in stuurgroepverband een optimalisatieslag in het programma plaatsgevonden door functies toe te voegen (extra m 2 BVO) en te variëren in toegangsprijzen. Er is ervoor gekozen om geen woningbouw te ontwikkelen in Fort bij Vechten, maar een museale, horecafunctie met nationale allure onder te brengen op het terrein. In de investeringskosten zijn deze wijzigingen verwerkt. Om een waarheidsgetrouw beeld te kunnen verkrijgen ten aanzien van de opbrengsten zijn tien voorbeeldprojecten (zie businesscase) gebenchmarkt. Brink Groep is opgevallen dat er bij de businesscase voornamelijk vanuit opbrengstenpotenties is geredeneerd. Bij het opstellen van de investerings- en exploitatiekosten is een onderscheid gemaakt naar de volgende plandelen: de inrichtingskosten voor werkzaamheden buiten het Fort (route naar ingang, parkeren); het herstel van de Fortgracht (baggeren, herstellen bruggen); de herinrichting van de openbare ruimte op het Fort (doorklieving aardlagen, belevingsroutes); de te consolideren gebouwen: m 2 BVO (o.a. reduit); de te restaureren gebouwen: m 2 BVO (o.a. gebouwen t.b.v. van museale routes); de te renoveren gebouwen: m 2 BVO (transformatie gebouwen); nieuwbouw: maximaal m 2 BVO. Er zijn drie scenario s ontwikkeld waaraan totale (eenmalige) investeringen zijn gekoppeld. Deze scenario s variëren van 28 miljoen (SC1: financieel behoudend) tot 31 miljoen (SC3: financieel gedurfd). Uiteindelijk is er voor een geoptimaliseerd scenario 2 gekozen van 25 miljoen. Blad 22

26 Rapp+Rapp Architecten heeft de kwaliteit van het project bewaakt. Door de aard en omvang van het project dienen er meer kwaliteiten te worden toegevoegd in de installaties. In de businesscase wordt aangegeven dat hiermee rekening is gehouden in de kengetallen. De geraamde kosten zijn inclusief planvoorbereiding, -ontwikkeling en uitvoering (25%) en onvoorzien (10%), maar exclusief BTW en groot onderhoud. Met de realisatie van dit ontwikkelingsplan is een dusdanig omvangrijke investering gedaan in het Fort dat groot onderhoud de komende 15 jaar niet noodzakelijk is. Brink Groep adviseert aan de liniecommissie om nog meer aandacht te hebben voor de volgende aspecten in de businesscase Fort bij Vechten: de investeringskosten worden alle gekoppeld aan m 2 BVO. Deze berekeningswijze leidt ertoe dat het voor Brink Groep moeilijk is te achterhalen of de kengetallen van voldoende niveau zijn. Er zijn geen vormfactoren gegeven, zoals de gevel open factor of BGO/BVO-verhouding; het investeringskostenniveau van de nieuwbouw (museale, horecafunctie) is tussen de 1.170,-- per m 2 BVO (niet commercieel) en 1.788,-- per m 2 BVO (commercieel ondergronds). De ligging van de nieuwbouw zorgt voor extra kosten. Brink Groep adviseert om tussen m² BVO te ramen voor de investeringskosten; er is geen rekening gehouden met het prijspeil. Het initiële budget is van december 2006, echter de uitvoering zal plaatsvinden in 2008/2009; er zijn geen advies- en engineeringskosten opgenomen in de investeringskosten Eindoordeel Brink Groep betreffende enveloppe 4 Elementen initiële budgetten Enveloppe 4: Rijnauwen-Vechten Element Verwervingskosten gronden Onvoldoende verwervingskosten Bouwkosten Hoog abstractieniveau PM-posten aantal PM-posten opgenomen Advies- en engineeringskosten Exclusief / Inclusief Prijspeil ramingen juni 2006 Indexering toegepast Nee Rentekosten Niet bekend BTW Exclusief / Inclusief Onvoorzien Tussen 0-20% Onderhoud- en exploitatiekosten Deels bekend Restauratie Fort Vechten Nieuwbouw Fort Vechten Correctie uitgangspunten Bunker Q 50% Correctie verwerving grond Correctie indexatie tot 2013 (incl. grond) 7,6 miljoen 23,0 miljoen 3,8 miljoen 5,1 miljoen 8,5 miljoen Tabel 11 Elem enten budgetten Enveloppe 4 Blad 23

27 Brink Groep heeft deels inzage gekregen in de raming van Fort bij Vechten en heeft de rapportage(s) van Dienst Landelijk Gebied (DLG) grondig bestudeerd. Daarnaast is er een bezoek gebracht aan Fort bij Vechten waarbij wij zelf hebben kunnen ervaren in welke staat het fort op dit moment is. In het geval van de restauratiewerkzaamheden bij Fort bij Vechten is het opmerkelijk om te constateren dat de bomvrije kazerne en het reduit worden verhoogd met respectievelijk 20% en 30%. Gezien de huidige staat is dit aan de lage kant. Op basis van bovenstaande bevindingen kan Brink Groep concluderen dat het budget voor Fort bij Vechten redelijk goed is ingeschat, maar dat vooral grondverwerving en infrastructurele verbindingen voor andere projecten niet juist zijn beoordeeld. Aan de betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de laatstgenoemde budgetten moet daarom ook worden getwijfeld. Blad 24

28 05 AUDIT ENVELOPPE 5: LINIELAND Inleiding De informatie op basis waarvan een beeld gevormd kan worden over de eenduidigheid, betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van het geraamde budget in enveloppe 5, is gebaseerd op een audit met de projectleider van enveloppe 5. Tevens is ingegaan op de cases Eiland van Schalkwijk. Het eiland van Schalkwijk Resultaten audit enveloppe 5 Bij het onderzoeken van de resultaten is vooral aandacht voor de volgende onderwerpen: wijze van informatievoorziening; demarcatie van projecten; gehanteerde methodiek en abstractieniveau; opbouw van de investeringskosten; interessante cases Informatievoorziening De initiële budgetten in enveloppe 5 zijn tot stand gekomen op basis van: de beschikbaar gestelde documenten zoals de rapportage van Bunker Q; de infrastructurele werken zijn opgebouwd met kengetallen van de afdeling buitenruimte van de gemeente Houten; de fiets-/wandelbrug over de A-27 en de fiets-/wandelbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal zijn doorgerekend door respectievelijk gemeente Houten en de gemeente Nieuwegein; de kosten voor de onteigening zijn opgesteld op basis van kennis en ervaringen van de projectleider van enveloppe 5. Zoals al eerder in dit rapport gememoreerd wordt Bunker Q rapport alleen gebruikt om achterstallig onderhoud te ramen. In hoofdstuk 3 is hier nader op ingegaan. Blad 25

29 Demarcatie projecten enveloppe 5 De projecten, binnen enveloppe 5, zijn te restaureren objecten, infrastructurele projecten en verwerving van gronden. De ramingen van de gebouwde objecten zijn gebaseerd op het Bunker Q rapport. De kosten voor restauratie zijn geëxtrapoleerd naar alle forten in enveloppe 5. Kosten voor mogelijke functieveranderingen van forten zijn niet opgenomen in de raming. Uitgangspunt voor de mogelijke kosten ten behoeve van functieverandering is dat deze kosten ten laste worden gebracht van de toekomstige exploitant. In de audit met de projectleider van enveloppe 5 werd aangegeven dat de fiets-/wandelbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal begroot is voor 10 miljoen, maar dat de resterende 2 miljoen door de gemeente Nieuwegein zal moeten worden aangevuld. In hoeverre dit is afgerond of hierover consensus is bereikt is onduidelijk. Het hoogste budget binnen enveloppe Linieland is gereserveerd voor landschappelijke invulling. Naast landbouw, eventueel in aangepaste vorm, zal natuurontwikkeling in dit gebied gestalte moeten krijgen. De huidige grondposities van projectontwikkelaars binnen het gebied maken deze ontwikkeling complex hetgeen invloed heeft op de financiën van de enveloppe Gehanteerde methodiek en abstractieniveau De begrotingsmethodiek is gehanteerd zoals beschreven in de vorige paragraaf. De initiële budgetten zijn op een hoog abstractieniveau bepaald. Naarmate een project wordt ontwikkeld, vinden er ook concretiseringslagen plaats in de gedetailleerdheid van de kengetallen Opbouw investeringskosten Zowel bij de objecten als bij de verbindingen is gerekend met prijspeil heden. Over de opgenomen bedragen zal een indexering moeten worden toegepast. Evenzeer is niet gerekend met financieringskosten, hetgeen niet ongebruikelijk is voor overheidsprojecten. Kosten voor bestemmingsplanwijzigingen, onteigeningsprocedures en planschades zijn niet opgenomen in de investeringskosten. De kosten per procedure kunnen op lopen tot ,-- per procedure Case Eiland van Schalkwijk Het grootste risico voor enveloppe 5 zit in de verwerving van de gronden op het eiland van Schalkwijk. Momenteel is deze grond voor een groot deel in bezit van projectontwikkelaars en boeren. Uitgangspunt voor de verwerving is 4,--/m 2 voor bosgrond en 20,--/m 2 voor landbouwgrond. De oppervlakte van de te verwerven gronden ten behoeve van de paden is met enige onnauwkeurigheid bepaald. Hiervoor is enkel de lengte maal de breedte van het fietspad aangenomen (zie ook enveloppe 4). De hoogte van de aankoopprijs is laag. Blad 26