Plangebied Fort Vechten, kabels en leidingen bomvrije kazerne

Transcriptie

1 RAAP-NOTITIE 3934 Plangebied Fort Vechten, kabels en leidingen bomvrije kazerne Gemeente Bunnik Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en verkennend booronderzoek

2 Colofon Opdrachtgever: provincie Utrecht Titel: archeologisch vooronderzoek: een bureau- en verkennend booronderzoek Status: eindversie Datum: september 2011 Auteur: drs. B. Jansen Projectcode: BUMD Bestandsnaam: NO3934_BUMD4.doc Projectleider: drs. B. Jansen Projectmedewerkers: drs. J.H.M. van Eijk & drs. R. de Groot ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Bewaarplaats documentatie: RAAP W est-nederland Autorisatie: drs. I.A Schute Bevoegd gezag: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: raap@raap.nl RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2011 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

3 Samenvatting De Dienst Landelijk Gebied, regio west (DLG) heeft namens de provincie Utrecht aan RAAP Archeologisch Adviesbureau opdracht gegeven voor een archeologisch vooronderzoek om informatie te verzamelen over de intactheid van de bodem direct ten noorden van de bomvrije kazerne. Aanleiding hiertoe is de vraag van DLG of op deze locatie sprake is van een dermate grote verstoring dat er ruimte is voor kabels, leidingen en hemelwaterafvoer zonder dat hierbij intacte archeologische niveaus beschadigd raken. De onderzoekslocatie betreft het gebied direct ten noorden van de bomvrije kazerne, centraal in het waterliniefort en bevindt zich binnen een wettelijk beschermd archeologisch monument (CMAcode 31H-001). Dit monument omvat de resten van het Romeinse castellum Fectio en de rondom gelegen burgerlijke nederzettingen (vici), grafvelden en infrastructuur (wegen, bruggen, kaden, etc.). Deze archeologische resten bevinden zich normaliter direct onder het maaiveld. Ter hoogte van fort Vechten bevindt dit potentiële archeologische niveau zich plaatselijk onder een meters dik pakket opgebrachte grond, dit betreft de wallen van het fort maar ook ten noorden van de weg voor de bomvrije kazerne is sprake van een duidelijke verhoging. In het gebied zijn acht boringen in twee raaien uitgevoerd. In deze boringen zijn geen archeologische indicatoren verband houdend met de Romeinse bewoning van het terrein aangetroffen. Wel is een restgeul aangetroffen. Waarschijnlijk betreft dit de restgeul die bij de aanleg van het fort in de 19e eeuw ook is waargenomen en waarin de resten van een Romeinse brugconstructie zijn aangetroffen. Uit het booronderzoek blijkt dat met de aanleg van het fort de bodem verstoord is (de verstoringsdiepte varieert tussen 0,4 en 2,0 m -Mv), waardoor het archeologische potentieel van het gebeid verlaagd is. Direct langs de muur van de bomvrije kazerne is de bodem relatief diep verstoord en is ook reeds een riolering aanwezig. Op basis van de boringen wordt geadviseerd om eventuele kabels en leidingen en hemelwaterafvoer in de strook voor de bomvrije kazerne, zo dicht mogelijk tegen de noordmuur aan te leggen. Realisatie van leidingen in het hart van de weg is op basis van de beschikbare gegevens geen optie, gezien de in boring 2 aangetoonde verstoringsdiepte van 0,4 m. Een optie is om gebruik te maken van de verstoring door de reeds aanwezige ondergrondse infrastructuur. In boring 1 is op circa 0,5 m -Mv mogelijk een rioleringsbuis aanwezig. Ligging en diepte van dit riooltracé zou verder in kaart gebracht kunnen worden. Er kunnen geen uitspraken worden gedaan over een voorkeurstracé vanaf de bomvrije kazerne naar de loods, omdat er geen boringen zijn gezet tussen de bomvrije kazerne en de loods. Om op voorhand hierover uitsluitsel te kunnen geven, is het zetten van aanvullende boringen wenselijk. Een andere optie is de aanleg archeologisch te laten begeleiden. Indien blijkt dat dikte van de verstoorde laag onvoldoende is, dient in overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het vervolgtracé te worden bepaald. Deze optie houdt wel een risico in op stagnatie van de werkzaamheden vanwege overleg, afstemming en planaanpassing. RAAP-notitie 3934 / eindversie [3 ]

4 Inhoud Samenvatting... 3 Inhoud Inleiding Algemeen Administratieve gegevens Onderzoeksopzet en richtlijnen Onderzoekskader Geologische en archeologische context Historische situatie Doelstelling Veldonderzoek Methoden Resultaten Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Literatuur Gebruikte afkortingen Overzicht van figuren, tabellen en bijlage Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 3934 / eindversie [4 ]

5 1 Inleiding 1.1 Algemeen De Dienst Landelijk Gebied, regio west (DLG) heeft namens de provincie Utrecht aan RAAP Archeologisch Adviesbureau opdracht gegeven voor een archeologisch vooronderzoek om informatie te verzamelen over de intactheid van de bodem direct ten noorden van de bomvrije kazerne. Aanleiding hiertoe is de vraag van DLG of op deze locatie sprake is van een dermate grote verstoring dat er ruimte is voor kabels, leidingen en hemelwaterafvoer zonder dat hierbij intacte archeologische niveaus beschadigd raken. Dit onderzoek is nodig aangezien niet alle benodigde kabels en leidingen in de wallen verwerkt kunnen worden en er dus een kans bestaat dat er bodemingrepen gaan plaatsvinden die eventueel de naar verwachting aanwezige archeologische waarden in het plangebied zouden kunnen verstoren. De onderzoekslocatie betreft het gebied direct ten noorden van de bomvrije kazerne, centraal in het waterliniefort en bevindt zich binnen een wettelijk beschermd archeologisch monument (CMAcode 31H-001). Dit monument omvat de resten van het Romeinse castellum Fectio en de rondom gelegen burgerlijke nederzettingen (vici), grafvelden en infrastructuur (wegen, bruggen, kaden, etc.). Deze archeologische resten bevinden zich normaliter direct onder het maaiveld. Ter hoogte van fort Vechten bevindt dit potentiële archeologische niveau zich plaatselijk onder een meters dik pakket opgebrachte grond; dit betreft de wallen van het fort, maar ook ten noorden van de weg voor de bomvrije kazerne is sprake van een duidelijke verhoging. Vanuit het oogpunt van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ) is het streven de aanwezige archeologische resten ongestoord in de bodem te behouden. Aangezien het gebied binnen een beschermd monument ligt is voor bodemingrepen een vergunning in het kader van de monumentenwet 1988 vereist. Om deze potentiële risico s voor de naar verwachting aanwezige archeologische resten in kaart te brengen, is het noodzakelijk om specifieke informatie te verzamelen over de diepteligging, opbouw en intactheid van de natuurlijke bodem binnen het gebied. Deze informatie kan middels een gericht booronderzoek verkregen worden. 1.2 Administratieve gegevens Het plangebied omvat een smalle strook direct ten noorden van de bomvrije kazerne van fort Vechten, gelegen direct ten zuiden van de Rijksweg A12 (figuur 1). Het gebied staat afgebeeld op kaartbladen 31C en 32H van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000). Binnen het plangebied wordt bekeken of het mogelijk is om kabels en leidingen aan te leggen zonder schade aan eventuele archeologische resten aan te brengen. Ligging onderzoekslocatie: de onderzoekslocatie bevindt zich direct ten noorden van de bomvrije kazerne, centraal in fort Vechten (figuur 1). Centrum-coördinaat: / Grondgebruik: grasland en verharding Voorgenomen ingrepen: aanleg kabels en leidingen RAAP-notitie 3934 / eindversie [5 ]

6 1.4 Onderzoeksopzet en richtlijnen Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek en een veldonderzoek. Het veldonderzoek bestond uit een verkennend booronderzoek. Het verkennend booronderzoek is uitgevoerd conform het hiertoe opgestelde en door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed geaccordeerde Plan van Aanpak (PvA; Jansen, 2011). Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als richtsnoer. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in dit rapport genoemde archeologische perioden. Achter in dit rapport is een lijst met gebruikte afkortingen opgenomen. Archeologische perioden Tijdperk Datering Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd Prehistorie IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) B A Laat Vol Ottoons Vroeg Karolingisch Merovingisch laat Merovingisch vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Jong B Jong A Midden Oud na Chr voor Chr / tabel1_standaard_archeologisch_raap_2010 Tabel 1. Archeologische tijdschaal. RAAP-notitie 3934 / eindversie [6 ]

7 2 Onderzoekskader 2.1 Geologische en archeologische context Het plangebied bevindt zich binnen een wettelijk beschermd monument (31H-001) waarbinnen zich de resten van een Romeinse militaire en burgerlijke nederzetting bevinden, te weten het castellum Fectio met bijbehorende vici, havencomplex, grafvelden, wegen, etc., daterend uit circa 4/5-260/270 na Chr. Het terrein kent een zeer lange onderzoeksgeschiedenis, hetgeen geresulteerd heeft in een groot aantal publicaties. Het gaat in de context van onderhavig onderzoek te ver om uitgebreid in te gaan op de verkregen kennis van het gebied uit de verschillende onderzoeken. Hieronder volgt daarom een summiere samenvatting van de kennis waarin de relevante feiten in hoofdlijnen worden aangestipt. Het terrein ligt op de Oudwulverbroek-stroomrug en wordt aan de noordzijde begrensd door een verlande oude bocht van dit systeem (Berendsen & Stouthamer, 2001). Aan de zuid- en oostzijde van het monumentterrein ligt een aantal kleinere en grotere restgeulen van oudere (?) fasen van het riviersysteem (figuur 2). Een van deze geulen bevindt zich ten westen van het waterliniefort onder de Marsdijk. Ook bij de aanleg van het waterliniefort is in de bodem een restgeul aangetroffen die door Marcella is opgetekend (figuur 3). In deze geul is een brugconstructie aangetroffen, hetgeen doet vermoeden dat in de Romeinse tijd nog sprake was van een watervoerende geul. Tenslotte is bij archeologisch onderzoek direct ten oosten van de splitsing Achterdijk-Marsdijk nog een in de Romeinse tijd watervoerende geul aangetroffen. Aan deze geul is een haventje aangetroffen (Hessing e.a., 1997). Ondanks het grote aantal (archeologische) onderzoeken is van geen van deze geulen een betrouwbare datering bekend noch is het onderlinge verband tussen de gedocumenteerde geulen vastgesteld. Alleen van de Oudwulverbroek-stroomgordel is een datering van de eindfase bekend (1915 +/- 50 BP; ca. 100 na Chr.). Dit betreft de datering van de basis van een veenlaag ter hoogte van de Oudwulverbroekwetering (Berendsen & Stouthamer, 2001). De bewoningsgeschiedenis van de Vechtense castella wordt onderverdeeld in drie hoofdperioden Jansen e.a.: figuur 3: fasen 1a-d, 2 en 3). Bij de oudste fase, die loopt van de expedities van Tiberius (4/5 na Chr.) tot de Bataafse Opstand (69/70 na Chr.), zijn minstens vier subfasen te onderscheiden. Van fase 1a is alleen de oostzijde van het castellumterrein onderzocht. Na het opgeven van het oudste kampement is het terrein met circa 1 m grond opgehoogd. Van de hierop volgende fasen 1b-c is alleen de zuidelijke zijde bekend. Het kamp van periode 2 lijkt rond 125 na Chr. te zijn gebouwd. Daarmee valt een nog niet nader verklaard gat tussen de traditionele einddatum van periode 1 en de bouw van periode 2. Het stenen castellum van periode 3 is aangelegd aan het eind van de 2e eeuw en is tot 260 in gebruik geweest. Voor de versterkingen van zowel periode 1 als periode 2 geldt dat ze aanmerkelijk groter kunnen zijn geweest dan het castellum van periode 3, dat met zijn omvang van circa 3,5 ha al het grootste van ons land was (mondelinge mededeling M. Polak). RAAP-notitie 3934 / eindversie [7 ]

8 De vicus ten oosten van het castellum is vrij intensief onderzocht bij de opgravingen in het kader van de werken aan de Rijksweg A12 (Hessing, 1997). De sporen die verband houden met deze vicus lopen ten oosten van de Achterdijk door. In zuidelijke richting is de begrenzing van de vicus niet exact bekend. Op het waterliniefort is tot voor kort nooit systematisch archeologisch onderzoek uitgevoerd. Bij de aanleg van het waterliniefort zijn wel verschillende archeologische resten naar voren gekomen. Zo zou er naast de eerder genoemde brugconstructie sprake zijn van een zone waar veel (menselijke) botresten zijn aangetroffen en ook is er sprake van de vondst van een aantal grafstenen. Dit doet vermoeden dat er sprake is van een grafveld. In Hessing e.a. (1997; figuur 3) is de zone waar deze grafstenen zijn aangetroffen dan ook als grafveld weergegeven. In 2011 is binnen het ter hoogte van vijf inrichtingszones archeologische onderzoek gedaan. Twee van deze zones bevinden zich in de directe omgeving van onderhavig plangebied. Direct ten zuiden de bomvrije kazerne is een locatie waar plannen zijn voor de bouw van het liniecentrum. Ter hoogte van het beoogde liniecentrum zijn geen archeologische lagen of vondsten aangetroffen. Wel is er een verlande restgeul aangetroffen. Vermoedelijk betreft dit de restgeul die reeds bij de aanleg van het fort aan het licht is gekomen en die door Marcella is opgetekend (Jansen, 2011). Op basis van deze waarnemingen lijkt het logisch dat deze geul doorloopt tot in onderhavig plangebied. Ten oosten van het plangebied is een locatie onderzocht waar de bouw van een barak is gepland. Op die locatie is een goed intacte cultuurlaag aangetroffen. Vermoedelijk houdt deze laag verband met de vicus of met een grafveld. 2.2 Historische situatie Het is niet bekend in welke mate de bodem bij de aanleg van het fort is verstoord. Uiteraard staat vast dat ter hoogte van de grachten graafwerkzaamheden hebben plaatsgevonden. Er bestaat weinig concrete informatie over de oorspronkelijke en huidige bodemopbouw binnen de contouren van fort Vechten. Een belangrijke bron vormt de tekening van de opgravingen ten tijde van de aanleg van het fort. Op deze tekening is naast een aantal aangetroffen archeologische resten en geologische fenomenen ook een aantal hoogtematen van het toenmalige maaiveld aangegeven. Hieruit kan worden opgemaakt dat het oorspronkelijke maaiveld varieerde tussen 4,4 en 2,5 m +NAP. Maaiveldhoogten van meer dan 4 m +NAP corresponderen met de huidige maaiveldhoogte van de ten noordwesten van het plangebied gelegen boomgaard. In deze boomgaard bevinden zich de resten van het castellum. Ter hoogte van de boomgaard is sprake van een dik ophogingspakket daterend uit de Romeinse tijd. Dit doet vermoeden dat ook in de delen van het fort met een vergelijkbare, oorspronkelijke maaiveldhoogte sprake is van antropogene ophogingen, die waarschijnlijk ook uit de Romeinse tijd dateren. Uit de bouwtekeningen van het fort valt niet goed op te maken of bij de aanleg bodemingrepen hebben plaatsgevonden of dat er alleen grond is opgebracht ten behoeve van de wallen. Gezien de huidige maaiveldhoogte binnen het fort ter hoogte het plangebied (1,75 m +NAP) kan niet uitgesloten worden dat binnen de wallen van het fort een deel van de natuurlijke bodem is afgegraven. RAAP-notitie 3934 / eindversie [8 ]

9 2.3 Doelstelling Het doel van onderhavig onderzoek is om vast te stellen wat de mate van verstoring van de bodem is direct te noorden van de bomvrije kazerne met het oog op de noodzakelijk aanleg van kabels en leidingen en hemelwaterafvoer. Zoals uit de voorgaande paragrafen blijkt, heeft het plangebied een hoge archeologische potentie maar bestaat er weinig tot geen informatie over de intactheid van de bodem binnen het fort noch over de diepteligging en aard van de naar verwachting aanwezige Romeinse bewoningslagen. Op basis van het ontbreken van concrete informatie over de hoogteligging van de (nog) aanwezige archeologische niveaus, is het niet mogelijk om vast te stellen of de realisatie van kabels en leidingen ter plaatse eventueel schade aan aanwezige archeologische resten met zich meebrengt. Ten behoeve van bovengenoemde vraagstellingen is een aantal onderzoeksvragen geformuleerd. Onderzoeksvragen Hoe ziet de geologische en bodemkundige opbouw van het gebied eruit? Is er sprake van substantiële verschillen in bodemopbouw binnen de locaties? En, zo ja, hoe manifesteren deze zich en hoe kunnen ze verklaard worden? Welke archeologische indicatoren zijn aanwezig? Wat is de aard, omvang en gaafheid van de archeologische resten? Wat is de omvang en diepte van aanwezige verstoringen? Op welke diepte beneden het huidige oppervlak bevinden zich potentiële archeologische niveaus en hoe dik zijn deze? Is de oorspronkelijke bouwvoor, van voor de aanleg van het fort nog aanwezig en op welke diepte ten opzichte van het huidige oppervlak? Op welke manier dient bij uitvoer van de herinrichtingsplannen met de archeologische waarden te worden omgegaan? Welke maatregelen/randvoorwaarden dienen er tijdens de uitvoer gehanteerd te worden ter bescherming van de aanwezige archeologische resten? RAAP-notitie 3934 / eindversie [9 ]

10 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden Het inventariserend veldonderzoek (IVO) bestond uit een booronderzoek, verkennende fase. Het boorgrid is zodanig gekozen dat met een beperkt aantal boringen een zo goed mogelijk antwoord op de onderzoeksvragen verkregen kan worden. Tijdens het veldonderzoek zijn in totaal acht boringen verricht in twee raaien haaks op de noordmuur van de bomvrije kazerne. De boorafstand binnen de raaien bedraagt 4 m. Er is geboord tot maximaal 5,3 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm en een gutsboor met een diameter van 4 cm en 3 cm. De boringen zijn lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) beschreven en met een RTK-GPS ingemeten x-, y- en z-coördinaat). De boormonsters zijn in het veld geïnspecteerd op het voorkomen van archeologische indicatoren (bijlage 1). 3.2 Resultaten Bodemopbouw en verstoringen Het booronderzoek is uitgevoerd conform het PvA. Zes boringen zijn gezet tot in het beddingzand. De boringen 1 en 5 zijn gestuit op ondoordringbare lagen. Vermoed wordt dat het in het geval van boring 1 gaat om een rioleringsbuis op circa 0,5 m -Mv en in het geval van boring 5 om een deel van het opgemetselde fundament van de bomvrije kazerne op 1,2 m -Mv. De bodem is in de overige boringen verstoord tot minimaal 0,4 en maximaal 2 m -Mv. Opgemerkt dient te worden dat ter hoogte van de boringen 4 en 8 sprake is van een duidelijke verhoging. Dit betreft een opgebracht pakket zand en klei. De natuurlijke bodemopbouw vertoond duidelijke variatie. In de boringen 2, 3 en 4 is sprake van een vrij uniforme opbouw bestaande uit beddingzand dat tussen 0,9-2,0 m -Mv (0,9-0,1 m NAP) overgaat in oeverafzettingen. In de boringen 3 en 4 is het pakket oeverafzettingen geheel verstoord. In de boringen 6, 7 en 8 is een restgeul aangetroffen. De basis van deze geul bevindt zich tussen 3,5 en 4,9 m -Mv (1,8-2,5 m -NAP). De restgeulvulling bestaat uit al dan niet gelaagde, sterk humeuze, uiterst siltige klei. Deze vulling kom overeen met de restgeulvulling zoals aangetroffen ter hoogte van de beoogde locatie voor het liniecentrum. Het beddingzand bevindt zich daar echter iets minder diep (ca. 1,5 m -NAP; Jansen, 2011). Zeer waarschijnlijk is in de boringen 6, 7 en 8 ook de reeds in de 19e eeuw door Marcella opgetekende geul aangetroffen (vergelijk figuren 3 en 4). Archeologie In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen die verband houden met de Romeinse bewoning. In de verstoorde en opgebrachte lagen is wel bouwpuin aangetroffen. Dit kan echter evengoed bouwafval van fort Vechten zelf betreffen. In de ongestoorde, natuurlijke afzettingen zijn helemaal geen archeologische indicatoren aangetroffen. Dit komt overeen RAAP-notitie 3934 / eindversie [1 0 ]

11 met het resultaat van de boringen ter hoogte van het beoogde liniecentrum (Jansen, 2011). Een verklaring voor het ontbreken van een cultuurlaag in met name boring 2 is niet voorhanden. Een logische verklaring voor het ontbreken van een Romeinse cultuurlaag in de boringen 3 en 4 is het feit dat de bodem daar tot in het beddingzand verstoord is. Nr. X-coörd. Y-coörd. Hoogte Mv (m) Cultuurlaag Bodemverstoring geomorfologie ,62 Nee >50 cm -Mv ,70 Nee 40 cm Mv oever op bedding ,72 Nee 90 cm Mv (oever op) bedding ,96 Nee 150 cm Mv (oever op) bedding ,76 Nee >120 cm Mv ,66 Nee 125 cm Mv restgeul ,56 Nee 100 cm Mv restgeul ,42 nee 205 cm -Mv restgeul Tabel 2. Algemene resultaten van de boringen. In de boringen 3 en 4 is geen oeversediment meer aangetroffen. Dit zal zeer waarschijnlijk wel aanwezig geweest zijn. RAAP-notitie 3934 / eindversie [1 1 ]

12 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies In het algemeen heeft het onderzoek het bestaande beeld van de geologische opbouw bevestigd. Het booronderzoek heeft ook aangetoond dat bij de aanleg van het fort sprake is geweest van verstoringen die het archeologische potentieel van het gebied verlaagd hebben. Hieronder worden de overige conclusies gegeven in de vorm van de antwoorden op de onderzoeksvragen (zie 2.3). Hoe ziet de geologische en bodemkundige opbouw van het gebied er uit? Ter hoogte van de boringen 2, 3 en 4 bestaat de bodem uit oever- op beddingafzettingen. In de boringen 6, 7 en 8 is sprake van een restgeul. Dit betreft zeer waarschijnlijk de reeds bij de aanleg van het fort door Marcella in kaart gebrachte geul. Is er sprake van substantiële verschillen in bodemopbouw binnen het gebied? En, zo ja, hoe manifesteren deze zich en hoe kunnen ze verklaard worden? Zoals hierboven aangeven, is de bodemopbouw van de twee raaien duidelijk verschillend. In de meest oostelijke raai is sprake van een dik pakket humeuze restgeulafzettingen op beddingzand. In de westelijke raai bestaat de bodemopbouw uit een restant, gerijpte, oeverafzettingen op beddingzand. Welke archeologische indicatoren zijn aanwezig? Wat is de aard, omvang en gaafheid van de archeologische resten? Er is alleen bouwpuin in verstoorde of opgebrachte lagen aangetroffen. Er is dus geen sprake van archeologische resten, althans deze zijn met de boringen niet aangetoond. Wat is de omvang en diepte van aanwezige verstoringen? De verstoringen variëren tussen 0,4 en 2,0 m -Mv. Direct langs de bomvrije kazerne lijkt de bodem tot minimaal 1,2 m verstoord als gevolg van de bouw van de opgemetselde funderingen. In de overige boringen met uitzondering van boring 2 is sprake van een verstoord pakket van minimaal 1 m dik. Op welke diepte beneden het huidige oppervlak bevinden zich potentiële archeologische niveaus en hoe dik zijn deze? Op basis van de mate van verstoring wordt alleen in boring 2 nog een eventueel archeologisch sporenniveau verwacht. Daarnaast kunnen op de oever van de restgeul en/of in de restgeul archeologische resten zoals kaden, beschoeiingen en artefacten voorkomen. Op basis van de boringen worden deze dieper dan 1,0 m -Mv verwacht. RAAP-notitie 3934 / eindversie [1 2 ]

13 Is de oorspronkelijke bouwvoor, van voor de aanleg van het fort, nog aanwezig en op welke diepte ten opzichte van het huidige oppervlak? De oorspronkelijk bouwvoor is niet aangetroffen. Op welke manier dient bij uitvoer van de herinrichtingsplannen met de archeologische waarden te worden omgegaan? Bij de eventuele aanleg van kabels en leidingen dient voorkomen te worden dat niet geroerde natuurlijke afzettingen verstoord worden. In het algemeen kan worden gehanteerd dat in een smalle zone direct tegen de muur van de bomvrije kazerne (maximaal 1 m) tot een diepte van 1,2 m -Mv geen bedreiging van eventuele archeologische resten optreedt. 4.2 Aanbevelingen Indien kabels en leidingen en hemelwaterafvoer in de strook voor de bomvrije kazerne gerealiseerd dient te worden, wordt geadviseerd om deze zo dicht mogelijk tegen de noordmuur aan te leggen. Realisatie van leidingen in het hart van de weg is op basis van de beschikbare gegevens geen optie, gezien de in boring 2 aangetoonde verstoringsdiepte van 0,4 m. Een optie is om gebruik te maken van de verstoring door de reeds aanwezige ondergrondse infrastructuur. In boring 1 is op circa 0,5 m -Mv mogelijk een rioleringsbuis aanwezig. Ligging en diepte van dit riooltracé zou verder in kaart gebracht kunnen worden. Er kunnen geen uitspraken worden gedaan over een voorkeurstracé vanaf de bomvrije kazerne naar de loods, omdat er geen boringen zijn gezet tussen de bomvrije kazerne en de loods. Om op voorhand hierover uitsluitsel te kunnen geven, is het zetten aanvullende boringen wenselijk. Een andere optie is de aanleg archeologisch te laten begeleiden. Indien blijkt dat dikte van de verstoorde laag onvoldoende is, dient in overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het vervolgtracé te worden bepaald. Deze optie houdt wel een risico in op stagnatie van de werkzaamheden vanwege overleg, afstemming en planaanpassing. Op basis van de bevindingen van onderhavig onderzoek neemt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een selectiebesluit (drs. M. Verschuur). RAAP-notitie 3934 / eindversie [1 3 ]

14 Literatuur Berendsen, H.J.A., De genese van het landschap in het zuiden van de provincie Utrecht: een fysisch-geografische studie. Utrechtse Geografische Studies (UGS) 25. RUU, Utrecht. Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. Van Gorcum, Assen. Hessing, W. e.a., Romeinen langs de snelweg: bouwstenen voor Vechtens verleden. Limes project deel 1. Uniepers/ROB, Abcoude/Amersfoort. Jansen, B., I.R.P.M. Briels & A.J. Tol (in voorbereiding). Castellum-terrein Fectio, gemeente Bunnik: een archeologisch onderzoek in het kader van de publieksopenstelling. RAAP-rapport XXXX. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Weesp. Jansen, B., Plangebied Fort Vechten, gemeente Bunnik; archeologisch vooronderzoek: een bureau- en verkennend booronderzoek. RAAP-notitie RAAP Archeologisch Adviesbureau, Weesp. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Pierik, J.C., Waterbodemonderzoek fort Vechten (kenmerk R JPI-agv-V01- NL). Tauw b.v., Utrecht. Gebruikte afkortingen AMK ARCHIS KNA -Mv NAP PvE Archeologische MonumentenKaart ARCHeologisch Informatie Systeem Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie beneden maaiveld Normaal Amsterdams Peil Programma van Eisen RAAP-notitie 3934 / eindversie [1 4 ]

15 Overzicht van figuren, tabellen en bijlage Figuur 1. Ligging van de vijf deellocaties met als ondergrond een recente luchtfoto (bron: google-earth); inzet ligging in Nederland (ster). Figuur 2. Morfologische kaart van de omgeving van fort Vechten met de AMK-terreinen met Romeinse bewoningssporen. Figuur 3. Uitsnede van schets van de waarnemingen gedaan bij de aanleg van fort Vechten (1870). A: brugconstructie, B: vondstlocatie grafstenen. In rood zijn de locaties I en IV globaal weergegeven. Figuur 4. Boorpuntenkaart met in blauw de boringen met restgeulafzettingen. Tabel 1. Tabel 2. Archeologische tijdschaal. Algemene resultaten van de boringen. In de boringen 3 en 4 is geen oeversediment meer aangetroffen. Dit zal zeer waarschijnlijk wel aanwezig geweest zijn. Bijlage 1. Boorbeschrijvingen. RAAP-notitie 3934 / eindversie [1 5 ]

16 Figuur 1. Ligging plangebied, blauwe onderbroken lijn, op een recente luchtfoto.

17 Kromme Rijn Oudwulverbroek Houten Hoon Jutphaas 8883 BJ1/bumd2_fig legenda geomorfologie (naar Berendsen, 1982), aangevuld met resultaten AMR-onderzoek oever- op beddingafzettingen (< 1,2 m -Mv) oever- op beddingafzettingen (< 2,0 m -Mv) oever- op beddingafzettingen (> 2,0 m -Mv) restgeul (Romeinse Rijn) m 1: Archeologie AMK-terrein (met Romeinse resten) 322 Monumentnummer overig bebouwd / vergraven water restgeul (overig) oever- op komafzettingen komafzettingen (klei) komafzettingen (veen) Figuur 2. Morfologische kaart van de omgeving van fort Vechten met de AMK-terreinen met Romeinse bewoningssporen. 2010

18 Figuur 3. Uitsnede van schets van de waarnemingen gedaan bij de aanleg van fort Vechten (1870). A: brugconstructie, B: vondstlocatie grafstenen. Met een rode ster is de globale ligging van de onderzoekslocatie aangeven.

19 bomvrije kazerne BJ1/bumd4_fig m Figuur 4. Resultaten booronderzoek. In de met blauw aangegeven boringen is een restgeul aangetroffen :

20 Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 3934 / eindversie [2 0 ]

21 Bijlage 1. Boorbeschrijvingen boring: BUMD4-1 beschrijver: JVE/RG, datum: , X: ,28, Y: ,12, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 1,62, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 1,62 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, zwartbruin Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 30 cm -Mv / 1,32 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsbruin, kleibrokken, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 49 cm -Mv / 1,13 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsbruin, kleibrokken, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: ondoordringbaar bouwpuin (onbepaald) Einde boring op 50 cm -Mv / 1,12 m +NAP boring: BUMD4-2 beschrijver: JVE/RG, datum: , X: ,67, Y: ,62, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 1,70, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 1,70 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, zwartbruin Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 30 cm -Mv / 1,40 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtbruingrijs, kleibrokken Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 40 cm -Mv / 1,30 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, matig stevig, interpretatie: oeverafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken Archeologie: enkel fragment bouwpuin 60 cm -Mv / 1,10 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, lichtgrijsbruin, matig stevig, interpretatie: oeverafzettingen Bodemkundig: veel Fe- en Mn-vlekken 70 cm -Mv / 1,00 m +NAP Lithologie: klei, zwak zandig, lichtbruingrijs, matig stevig, kalkrijk, interpretatie: oeverafzettingen Bodemkundig: veel Fe-vlekken 110 cm -Mv / 0,60 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtgrijs, matig stevig, kalkrijk, interpretatie: oeverafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 120 cm -Mv / 0,50 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtgrijs, veel dunne zandlagen, kalkrijk, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 160 cm -Mv / 0,10 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijs, matig stevig, matig grof, kalkrijk, interpretatie: beddingafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 200 cm -Mv / 0,30 m -NAP 1

22 Bijlage 1. Boorbeschrijvingen boring: BUMD4-3 beschrijver: JVE/RG, datum: , X: ,04, Y: ,52, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 1,72, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 1,72 m +NAP Lithologie: klei, matig zandig, matig humeus, donkergrijsbruin, weinig wortelresten Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 25 cm -Mv / 1,47 m +NAP Lithologie: klei, matig zandig, matig humeus, donkergrijsbruin, weinig wortelresten Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 50 cm -Mv / 1,22 m +NAP Lithologie: klei, zwak zandig, zwak humeus, bruingrijs, kleibrokken Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 60 cm -Mv / 1,12 m +NAP Lithologie: klei, zwak zandig, zwak humeus, bruingrijs, kleibrokken Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord Archeologie: veel fragmenten bouwpuin (onbepaald) 70 cm -Mv / 1,02 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsbruin, kleibrokken, matig grof Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: opgebrachte grond 90 cm -Mv / 0,82 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig fijn, interpretatie: beddingafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 200 cm -Mv / 0,28 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, enkele kleilagen, matig fijn, interpretatie: beddingafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 300 cm -Mv / 1,28 m -NAP boring: BUMD4-4 beschrijver: JVE/RG, datum: , X: ,44, Y: ,49, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 2,96, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 2,96 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 50 cm -Mv / 2,46 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 150 cm -Mv / 1,46 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, zwak humeus, bruingrijs Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 200 cm -Mv / 0,96 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: beddingafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken Einde boring op 300 cm -Mv / 0,04 m -NAP boring: BUMD4-5 beschrijver: JVE/RDG, datum: , X: ,77, Y: ,59, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 1,76, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 1,76 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, grijs Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 10 cm -Mv / 1,66 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) Einde boring op 120 cm -Mv / 0,56 m +NAP 2

23 Bijlage 1. Boorbeschrijvingen boring: BUMD4-6 beschrijver: JVE/RG, datum: , X: ,16, Y: ,02, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 1,66, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 1,66 m +NAP Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, zwart Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 10 cm -Mv / 1,56 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, rood Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: veel fragmenten bouwpuin (onbepaald) 30 cm -Mv / 1,36 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig grof Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: opgebrachte grond 90 cm -Mv / 0,76 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, zeer grof Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: opgebrachte grond 125 cm -Mv / 0,41 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, matig stevig, schelpfragment, spoor plantenresten, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 160 cm -Mv / 0,06 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, matig slap, schelp compleet zoet water, spoor plantenresten, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 205 cm -Mv / 0,39 m -NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, matig humeus, donkergrijs, matig slap, schelp compleet zoet water, spoor plantenresten, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 235 cm -Mv / 0,69 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, enkele humus- en zandlagen, matig slap, schelpengruis, spoor plantenresten, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 350 cm -Mv / 1,84 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: beddingafzettingen Einde boring op 400 cm -Mv / 2,34 m -NAP 3

24 Bijlage 1. Boorbeschrijvingen boring: BUMD4-7 beschrijver: JVE/RG, datum: , X: ,47, Y: ,48, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 1,56, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 1,56 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, zwartrood Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 30 cm -Mv / 1,26 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, zand- en kleibrokken, schelpengruis, interpretatie: oeverafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd, interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin 100 cm -Mv / 0,56 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, enkele zandlagen, matig stevig, schelpengruis, spoor plantenresten, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) Bodemkundig: volledig gereduceerd 150 cm -Mv / 0,06 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, enkele humus- en siltlagen, matig slap, spoor plantenresten, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) Bodemkundig: volledig gereduceerd 340 cm -Mv / 1,84 m -NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, grijs, veel dunne zandlagen, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 405 cm -Mv / 2,49 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: beddingafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 450 cm -Mv / 2,94 m -NAP 4

25 Bijlage 1. Boorbeschrijvingen boring: BUMD4-8 beschrijver: JVE/RG, datum: , X: ,86, Y: ,82, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 31H, hoogte: 2,42, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: Bunnik, plaatsnaam: Bunnik, opdrachtgever: Provincie Utrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 2,42 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, matig humeus, donkerbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 40 cm -Mv / 2,02 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 75 cm -Mv / 1,67 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk zandig, zwak grindig, bruingrijs Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 90 cm -Mv / 1,52 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk zandig, zwak grindig, bruingrijs Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: veel fragmenten bouwpuin (onbepaald) 100 cm -Mv / 1,42 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 110 cm -Mv / 1,32 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, zwak humeus, bruingrijs Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: bouwvoor Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 125 cm -Mv / 1,17 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak grindig, lichtbruingrijs, kleibrokken Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord 165 cm -Mv / 0,77 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak grindig, lichtbruingrijs, kalkrijk, interpretatie: oeverafzettingen Bodemkundig: Fe-concreties, interpretatie: gebioturbeerd 205 cm -Mv / 0,37 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtbruingrijs, enkele zandlagen, spoor wortelresten, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) Bodemkundig: Fe-concreties 225 cm -Mv / 0,17 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, enkele humus- en siltlagen, schelpfragment, spoor plantenresten, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, oxidatie en reductie verschijnselen 280 cm -Mv / 0,38 m -NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, enkele humus- en siltlagen, schelpfragment, spoor plantenresten, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) Bodemkundig: volledig gereduceerd 315 cm -Mv / 0,73 m -NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, grijs, veel dunne zandlagen, schelpfragment, spoor plantenresten, kalkrijk, interpretatie: zandige/ kleiige geulafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 440 cm -Mv / 1,98 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, bruingrijs, veel dunne kleilagen, matig fijn, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 490 cm -Mv / 2,48 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: beddingafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 530 cm -Mv / 2,88 m -NAP 5