Plangebied Einsteinweg

Transcriptie

1 RAAP-NOTITIE 3881 Plangebied Einsteinweg Gemeente IJsselstein Archeologisch vooronderzoek: een bureauen inventariserend veldonderzoek

2 Colofon Opdrachtgever: Riz Bouw B.V. Titel: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Status: eindversie Datum: juli 2011 Auteur: drs. R.A.C. Kroes Projectcode: IJEW Bestandsnaam: NO3881_IJEW.doc Projectleider: drs. R.A.C. Kroes Projectmedewerkers: drs. R.W. de Groot ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Bewaarplaats documentatie: RAAP W est-nederland Autorisatie: drs. R.S. Kok Bevoegd gezag: gemeente IJsselstein ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: raap@raap.nl RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2011 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

3 Samenvatting In opdracht van Riz Bouw B.V. heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in juni 2011 een bureauen inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in verband met voorgenomen nieuwbouw aan de Einsteinweg in de gemeente IJsselstein. Dit onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het bureauonderzoek was het verwerven van informatie over bekende en verwachte archeologische waarden teneinde een gespecificeerde verwachting op te stellen. Doel van het veldonderzoek was het toetsen van die gespecificeerde archeologische verwachting en, indien mogelijk, een eerste indruk geven van de aard, omvang, datering, kwaliteit (gaafheid en conservering) en diepteligging van eventueel aangetroffen archeologische resten. Op basis van de onderzoeksresultaten en de aard en omvang van de voorgenomen bodemingrepen is vervolgens een advies geformuleerd met betrekking tot eventueel archeologisch vervolgonderzoek. Op basis van de onderzoeksresultaten en de voorgenomen bodemingrepen ( 1.3) kan worden geconcludeerd dat bij de realisering van de plannen vermoedelijk geen archeologische waarden zullen worden verstoord. Meer specifiek zijn de volgende bevindingen van belang: De opbouw van de bodem in het plangebied bestaat vanaf 6 m -Mv van onder naar boven uit geulafzettingen, verlandingsafzettingen, komafzettingen (met in de top soms een daarin ontwikkelde bouwvoor) en een verstoord en/of opgebracht pakket grond. De natuurlijke afzettingen wijzen niet op bewoonbaarheid van het plangebied in het verleden. Uit het raadplegen van historische kaarten van de omgeving van het plangebied blijkt dat in de periode 1639 tot en met 1989 er op geen enkele topografische kaart bewoning in het plangebied staat aangegeven. Er zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen tijdens het veldonderzoek. Binnen 1 km van het plangebied zijn geen archeologische waarnemingen of terreinen bekend. Op basis van de resultaten van onderhavig onderzoek wordt in het plangebied in het kader van de voorgenomen bodemingrepen geen archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen. Indien bij de uitvoering van de werkzaamheden onverwacht toch archeologische resten worden aangetroffen, dan is conform artikel 53 en 54 van de Monumentenwet 1988 (herzien in 2007) aanmelding van de desbetreffende vondsten bij de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap c.q. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verplicht (vondstmelding via ARCHIS). Op basis van de bevindingen van dit onderzoek neemt de gemeente IJsselstein een selectiebesluit (contactpersoon: J. Bastmijer). RAAP-notitie 3881 / eindversie [3 ]

4 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inhoudsopgave Inleiding Kader Administratieve gegevens Toekomstige situatie Onderzoeksopzet en richtlijnen Bureauonderzoek Methoden Resultaten Veldonderzoek Methoden Resultaten Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Literatuur Gebruikte afkortingen Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 3881 / eindversie [4 ]

5 1 Inleiding 1.1 Kader In opdracht van Riz Bouw B.V. heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in juni 2011 een bureauen inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in verband met voorgenomen nieuwbouw aan de Einsteinweg in de gemeente IJsselstein. Dit onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het bureauonderzoek was het verwerven van informatie over bekende en verwachte archeologische waarden teneinde een gespecificeerde verwachting op te stellen. Doel van het veldonderzoek was het toetsen van die gespecificeerde archeologische verwachting en, indien mogelijk, een eerste indruk geven van de aard, omvang, datering, kwaliteit (gaafheid en conservering) en diepteligging van eventueel aangetroffen archeologische resten. Op basis van de onderzoeksresultaten en de aard en omvang van de voorgenomen bodemingrepen is vervolgens in hoofdstuk 4 een advies geformuleerd met betrekking tot eventueel archeologisch vervolgonderzoek. 1.2 Administratieve gegevens Het plangebied (0,3 ha) ligt in het zuidwesten van de bebouwde kom van IJsselstein, aan de Einsteinweg 37 (figuur 1). Het gebied staat afgebeeld op kaartblad 38F van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000). Gemeente: IJsselstein Plaats: IJsselstein Plangebied: Plangebied Einsteinweg Centrumcoördinaten: / ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Toekomstige situatie In het plangebied vindt nieuwbouw van een bedrijfspand plaats. Daartoe wordt voor de fundering tot ongeveer 1,3 -Mv ontgraven in vrijwel het gehele plangebied. Daarnaast worden funderingspalen gebruikt. 1.4 Onderzoeksopzet en richtlijnen Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek en een veldonderzoek. Het veldonderzoek bestond uit een karterend booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als RAAP-notitie 3881 / eindversie [5 ]

6 richtsnoer. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in dit rapport genoemde geologische en archeologische perioden. Achter in dit rapport is een lijst met gebruikte afkortingen opgenomen. Geologische perioden Archeologische perioden Tijdvak Chronozone Datering Tijdperk Datering Holoceen Laat Subatlanticum Vroeg Subatlanticum Subboreaal Atlanticum Boreaal Preboreaal Weichselien Pleniglaciaal Laat Glaciaal Laat Midden Late Dryas Allerød Vroege Dryas Bølling Vroegste Dryas Denekamp Hengelo na Chr voor Chr Prehistorie Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) B A Laat Vol Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Jong B Jong A Ottoons Karolingisch Merovingisch laat Merovingisch vroeg na Chr voor Chr / Pleistoceen Vroeg Vroeg Glaciaal Moershoofd Odderade Brørup Paleolithicum (Oude Steentijd) Midden Eemien Saalien II Oostermeer Saalien I Belvedère/Holsteinien Glaciaal x Holsteinien Elsterien Oud tabel1_standaard_geobioarcheo_raap_2010 Tabel 1. Geologische en archeologische tijdschaal. RAAP-notitie 3881 / eindversie [6 ]

7 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het bureauonderzoek is uitgevoerd om een gespecificeerde archeologische verwachting op te stellen. Daartoe zijn reeds bekende archeologische en aardkundige gegevens verzameld en is het grondgebruik in het plangebied in het heden en verleden geïnventariseerd. Geraadpleegd zijn de volgende bronnen: - het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS); - de Archeologische Monumenten Kaart (AMK); - de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW); - literatuur en historisch en aardkundig kaartmateriaal (zie literatuurlijst); - de recente topografische kaart 1:25.000; - recente luchtfoto's uit Google Earth ( - het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN); - het informatiesysteem Data en Informatie van de Nederlandse Ondergrond (DINO); - het informatiesysteem Kennis Infrastructuur Cultuur Historie (KICH); - de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW)/Hoofdstructuur (CHS) van de provincie; - de molendatabase; 2.2 Resultaten Huidige situatie Op recente topografische kaarten (schaal 1:25.000) is het plangebied afgebeeld als grasland met sloten. Sinds de laatste topografische kaart is gemaakt, is het terrein echter bouwrijp gemaakt door ophoging. Recente luchtfoto's uit Google Earth laten dan ook een braakliggend terrein zien aan de Einsteinweg. Volgens het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; bedraagt de huidige maaiveldhoogte (Mv) in het plangebied ongeveer 0,4 tot 0,5 m +NAP. Dit betreft het bouwrijp gemaakte terrein. In de omgeving ligt het maaiveld iets lager en is het ook iets minder vlak: de maaiveldhoogte varieert tussen 0,15 m +NAP en 0,4 m -NAP. Geologie Het plangebied ligt in het centrale Nederlandse rivierengebied. Gedurende de ijstijden werden in dit gebied door vlechtende rivieren zand en grind afgezet in een zeer breed rivierendal dat Nederland van oost naar west doorkruiste. Toen de laatste ijstijd op zijn einde liep en het klimaat warmer werd, raakte het toendralandschap begroeid en veranderden de rivieren in de meanderende stromen die ook nu nog traag door oneindig laagland gaan. Het oude toendralandschap uit de ijstijd is door latere rivierafzettingen afgedekt geraakt door sedimenten. Het ligt nu op 6 tot 8 m -NAP, dus ongeveer 6,5 tot 8,5 m -Mv. De meanderende rivieren zetten in hun bedding zand en grind af. Door het meanderen, waarbij de bochten in de stroomgeul zich langzaam verplaatsen, werden zo brede stroomgordels van zand afgezet in het landschap. Deze 'zandbanen' zijn vele malen breder dan de eigenlijke RAAP-notitie 3881 / eindversie [7 ]

8 stroomgeul die ze heeft aangelegd. Bij overstroming van een rivier werd ook sediment buiten de stroomgeul afgezet. Direct naast de rivier, op de oever, sloeg het zwaarste en grofste materiaal neer: vaak kleiig zand en zandige klei. Verder van de stroomgeul sloeg het fijnere materiaal neer in de vorm van klei. Zo ontstonden oeverwallen en komgronden. Het grovere materiaal dat direct op de oever van de rivier werd afgezet, vormde lage oeverwallen. Deze oeverwallen fungeerden als een soort natuurlijke dijken. Verder van de rivier ontstonden kleiige komgronden, die lager lagen dan de oeverwallen. De klei in de kommen klonk namelijk sterker in dan de meer zandige oeverwallen en beddingafzettingen. Zo ontstonden uit de stroomgordels hoger gelegen stroomruggen in het landschap die door hun hogere ligging en goede bewerkbaarheid aantrekkelijke plekken vormden om te wonen. Bij een hoge rivierwaterstand kon een rivier door zijn eigen oeverwallen heen breken en liep het rivierwater de kom in. Zandig oeverwalmateriaal werd daarbij meegesleept en afgezet op de komklei. Vanuit zo'n oeverwaldoorbraak (crevasse) konden bij regelmatige overstromingen kleinere geulsystemen ontstaan die vanuit de rivier doodliepen in de komgronden. Vanuit dergelijke 'crevassegeulen' kon in de kom meer zandig materiaal worden afgezet. Deze 'crevasseafzettingen' vormden ook aantrekkelijke plekken om te wonen, omdat ze doorgaans iets hoger lagen dan de omringende komgronden - en dus droger waren - en omdat ze door hun zandigheid beter bewerkbaar waren. Wanneer in de kom geen klei werd afgezet en er geen crevasses inbraken, vormde zich veen in de kommen. De komgebieden in westelijk Nederland bestaan dan ook veelal uit een afwisseling van klei- en veenpakketten, met lokaal een inschakeling van iets meer zandige crevasseafzettingen. Het Midden Nederlandse rivierenlandschap vormde duizenden jaren lang een dynamisch landschap waarin rivieren regelmatig hun loop verlegden. Daarbij werden oudere stroomgordels afgedekt of (deels) opgeruimd door jongere. De geschiedenis van dit gebied is uitvoerig bestudeerd door Berendsen & Stouthamer (2001), die ook alle stroomgordels in de ondergrond van het rivierengebied hebben gekarteerd. Beide hierboven geschetste processen, de vorming van stroomruggen en de vorming van crevasseafzettingen, zijn relevant voor de archeologische verwachting voor het plangebied. In de ondergrond van het plangebied ligt een ongeveer 1,5 km brede fossiele stroomrug die door latere riviersedimentatie is afgedekt (figuur 2). Hij staat bekend onder de naam 'Stroomgordel van Benschop' en het plangebied ligt er midden op. De rivier die deze stroomgordel heeft gevormd, heeft gefunctioneerd tussen 6400 en 4100 voor Chr. Dat is ongeveer de periode van het Laat Mesolithicum tot en met het Midden Neolithicum. De zandige beddingafzettingen van deze rivier zijn in later tijd afgedekt door oever- en kom afzettingen vanuit andere riviersystemen. Ze liggen ter plaatse van het plangebied naar schatting op 4,3 m -NAP (Berendsen & Stouthamer, 2001). Ten zuiden van het plangebied ligt de stroomgordel van Lopik, die actief is geweest van ongeveer 3700 tot 2400 voor Chr.: ongeveer in het Midden en Laat Neolithicum. Berendsen & Stouthamer (2001) hebben crevasseafzettingen gekarteerd die hun oorsprong hebben in deze stroomgordel; deze crevasseafzettingen reiken tot net aan of in het plangebied. De afzettingen van crevassegeulen die vanuit de stroomgordel van Lopik zijn ontstaan, kunnen vlak onder maaiveld voorkomen, of dieper. Op de stroomgordel van Benschop zijn tot dusverre nooit archeologische resten RAAP-notitie 3881 / eindversie [8 ]

9 aangetroffen, maar dat kan veroorzaakt zijn door de diepe ligging. Op de stroomgordel van Lopik zijn archeologische resten uit Neolithicum, Bronstijd, IJzertijd en Middeleeuwen aangetroffen. Bodem en geomorfologie De bodem in het plangebied bestaat uit kalkloze poldervaaggronden, ontwikkeld in zware klei (code Rn44C). Dit zijn typische gronden voor een rivierkomgebied. Op de geomorfologische kaart van Nederland (schaal 1:50.000) staat het plangebied aangegeven als 'rivierkomvlakte' (code 1M23). AHN en luchtfoto's Op het AHN zijn in de omgeving ten westen en zuiden van het plangebied, waar het terrein niet bouwrijp gemaakt is, duidelijk crevasses te zien als lichte verhogingen van het maaiveld. In het plangebied en de directe omgeving daarvan is sprake van een iets opgehoogd, vlak terrein waarin niets te zien is. Op recente luchtfoto's uit Google Earth ( zijn geen geologische of landschappelijke fenomenen waar te nemen. DINO-gegevens Het raadplegen van digitale aardkundige gegevens via het DINOLoket van TNO-NITG ( heeft vier boringen opgeleverd uit de omgeving van het plangebied. Uit alle vier boringen blijkt dat de ondergrond bestaat uit een afwisseling van pakketten veen en klei. Op twee niveaus is zand aangetroffen: rond 6,90 m -NAP (boringen B38F1415 en 1679, zo'n 300 m ten oosten van het plangebied) en rond 4,30 m -NAP (boringen B38F1650 en 1651, ongeveer 100 m ten westen en noordwesten van het plangebied). Het dieper liggende zand kan, op basis van de bekende diepteligging, geïnterpreteerd worden als zandige afzettingen uit de laatste ijstijd. Het zand dat rond 4,30 m -NAP ligt, moet behoren tot een crevasseafzetting of de beddingafzettingen van de Stroomgordel van Benschop. De diepte ervan komt goed overeen met de verwachte diepteligging. Historische situatie In de vroege Middeleeuwen lag het plangebied in de door de Karolingische vorsten ingestelde gouw Lacke et Isla, een gebied begrensd door de Hollandse IJssel en de Lek. In deze periode werd voornamelijk op de oevers van deze beide rivieren gewoond en bestond het gebied buiten de stroomgordels van de Lek en Hollandse IJssel vooral uit met bos begroeide kommen, waarin zich (bos)veen vormt. Tussen 1100 en 1300 na Chr. werden deze veengebieden door de bisschoppen van Utrecht en de graven van Holland uitgegeven voor ontginning. Dat kon omdat de rivieren in de periode daarvoor bedijkt waren en de regelmatige overstromingen van de komgronden landbouw niet meer onmogelijk maakten. De ontginningen die in deze periode werden aangelegd, zijn typisch voor West-Nederland. Ze werden systematisch aangepakt, met vaste kavelbreedtes van 113 m, die haaks op een 'ontginningsbasis' in vaste lengtes van 1250 tot 1350 m het veengebied in reiken. De naam van dit type ontginning (cope) is terug te vinden in veel West-Nederlandse plaatsnamen, zoals het nabijgelegen Benschop (Ooyevaar, 1990). RAAP-notitie 3881 / eindversie [9 ]

10 Ten behoeve van de landbouw op het veen werd het gebied met behulp van sloten ontwaterd. Hierdoor verdroogde en oxideerde het veen, waardoor het grotendeels verdween. Door het verdwijnende veen daalde het maaiveld en werd het landschap steeds natter. Uiteindelijk was het niet meer geschikt voor landbouw en veranderde het in weidegebied. Dit is in grote delen van het in de Middeleeuwen ontgonnen West-Nederlandse veengebied gebeurd. Het gebied waarin het plangebied ligt, de Polder Hoge Biezen, maakt deel uit van een ontginning die is uitgevoerd vanaf de huidige Hogebiezendijk. Van hieruit strekten de kavels zich naar het westen uit tot aan de ontginningen die vanuit Benschop (Boveneind/Zuidzijde) in zuidelijke richting waren uitgevoerd. Het landschap in dit gebied is in zijn huidige vorm en opzet ongeveer duizend jaar lang in stand gebleven. Verwachte archeologische waarden IKAW en CHW Op de IKAW ligt het plangebied in een zone met een gemiddelde archeologische verwachting, met her en der verspreide vlekjes 'hoge' verwachting. Deze waardering is gebaseerd op de bodemgesteldheid in de omgeving van het plangebied en dan met name van crevasseafzettingen die zo smal zijn dat ze op de voor de IKAW gebruikte schaal (blokken van 50x50 m) niet goed kunnen worden aangegeven (Deeben, 2008; zie ook De Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Utrecht ( onderwerpen/cultureel-erfgoed/archeologie/cultuurhistorie/) geeft ten aanzien van archeologie geen verdere verwachtingen of waarden aan. Volgens de verwachtingskaart van de gemeente IJsselstein geldt voor het plangebied een middelhoge archeologische verwachting aan voor vindplaatsen (archeologische resten) uit de Prehistorie. Ter plaatse van enkele crevasses geldt een hoge archeologische verwachting. Voor de Middeleeuwen is geen verwachting gegeven. De gemeentelijke beleidsadvieskaart geeft voor het gebied met een middelhoge verwachting Oude diepgelegen stroomgordels met sporen uit het Neolithicum aan met een middelhoge verwachting voor resten uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd direct onder de bouwvoor. Ter plaatse van de crevasses zijn ondiep gelegen, goed geconserveerde stroomgordels met resten uit het Neolithicum of recenter aangegeven met een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit het Neolithicum, Bronstijd, IJzertijd en/of de Romeinse tijd op rivierafzettingen ondieper dan 1,5 m -NAP (De Boer, 2006). Eerder onderzoek In 2005 en 2006 zijn door ADC Archeoprojecten twee bureau- en booronderzoeken uitgevoerd op twee terreinen vlak ten noordwesten van het plangebied (Van Lil, 2005 en 2006). Hierbij zijn onder een 1 tot 1,5 m dik ophogingspakket komafzettingen aangetroffen in de vorm van een afwisseling van humeuze, zwak siltige, kalkloze klei en veen. In deze komafzettingen is tot 150 cm onder het ophogingspakket siltige tot uiterst siltige, kalkrijke klei, plaatselijk met zandbandjes en ingesloten grove zandkorrels aangetroffen. Deze afzettingen zijn geïnterpreteerd als crevasses. RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 0 ]

11 Bekende archeologische waarden ARCHIS en AMK In ARCHIS staan binnen 1 km van het plangebied geen archeologische terreinen geregistreerd. Circa 1,3 km ten oosten van het plangebied ligt een terrein van hoge archeologische waarde waar in 1996 resten van bewoning uit de Vroege IJzertijd en de Romeinse tijd zijn aangetroffen op crevasses (Monumentnummer 12072; CMA-code 38F-A38). Uit de directe nabijheid van het plangebied (1 km) zijn geen vindplaatsen geregistreerd. De dichtstbijzijnde vondstmelding betreft een losse vondst van een pijlpunt van rode vuursteen 1,3 km ten oosten van het plangebied (ARCHIS-waarnemingsnummer 45266). Historische kaarten en mogelijke verstoring Uit het raadplegen van historische kaarten van de omgeving van het plangebied blijkt dat in de periode 1639 tot en met 1989 er op geen enkele kaart bewoning in het plangebied staat aangegeven. De oudst geraadpleegde kaart, de Kaart van Holland van Jacob Colom uit 1639, laat globaal de inrichting van het landschap zien ( Topografische kaarten vanaf 1832 laten onveranderlijk langgerekte percelen en sloten zien waarin geen enkele bebouwing is aangegeven tot en met Vanaf 1959 is ter plaatse van het plangebied weide aangegeven, maar op oudere kaarten, 1936 en ouder, is boomgaard aangegeven ( Dit wijst doorgaans op een iets meer zandige bodem dan de omgeving. Het betekent ook dat de bodem iets meer geroerd is als gevolg van doorworteling. KICH en molendatabase Het raadplegen van het cultuurhistorische informatiesysteem KICH ( en de molendatabase ( heeft geen relevante archeologische informatie opgeleverd. Gespecificeerde archeologische verwachting Op basis van de geologische gegevens kunnen vier landschappen uit het verleden worden onderscheiden. De gebruiksmogelijkheden van die landschappen verschillen per landschap en de archeologische verwachting ervan dus ook. 1. IJstijdlandschap van vlechtende rivierdalen In en kort na de laatste ijstijd bestond het landschap uit een schaars begroeide rivierdalvlakte waarin incidenteel rendierjagers en jagers-verzamelaars hun kampementen hebben opgeslagen. Resten van dergelijke kampementen zijn klein van oppervlak en dus moeilijk op te sporen. Zij zullen bij karterend onderzoek voornamelijk herkenbaar zijn aan fragmenten vuursteen, houtskool en al dan niet verbrand bot. De verwachting voor het aantreffen van dergelijke resten is laag, omdat de verwachte dichtheid aan vondsten op dergelijke kampementen zeer laag is. Met de gebruikelijke middelen zijn resten van dergelijke kampementen zeer lastig op te sporen. RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 1 ]

12 2. Oud rivierenlandschap van de stroomgordel van Benschop In de periode Laat Mesolithicum t/m Midden Neolithicum liep door het grootste deel van het plangebied de stroomgordel van Benschop. Archeologische vondsten uit deze periode ontbreken, maar de stroomrug moet gedurende de vroege Prehistorie goed bewoonbaar zijn geweest. Resten van bewoning zullen bij karterend onderzoek voornamelijk herkenbaar zijn aan fragmenten vuursteen, houtskool, al dan niet verbrand bot, aardewerk en verbrande leem. De diepte van de zandige beddingafzettingen van de Benschop stroomgordel bedraagt naar schatting 4,3 m -NAP (3,9 m -Mv). Hier bovenop zijn de oeverafzettingen te verwachten waarop gewoond kan zijn. De diepteligging van de top van deze oeverafzettingen is onbekend. 3. Jonger crevasselandschap van de stroomgordel van Lopik In het Midden en Laat Neolithicum liep ten zuiden van het plangebied de stroomgordel van Lopik. Vanuit dit stroomsysteem zijn bij rivieroverstromingen crevasses afgezet tot in het plangebied. Ook vanuit het oosten stroomde een crevassesysteem het plangebied binnen. Deze crevasseafzettingen waren door hun iets hogere en drogere ligging goed bewoonbaar en door hun grotere zandigheid goed bewerkbaar voor akkerbouwers. Op de stroomrug van Lopik zelf zijn archeologische vondsten uit de Bronstijd en IJzertijd bekend. De verwachting is reëel dat in dezelfde periode ook van de crevasseafzettingen gebruik is gemaakt. Resten van bewoning zullen bij karterend onderzoek voornamelijk herkenbaar zijn aan fragmenten vuursteen, houtskool, al dan niet verbrand bot, aardewerk en verbrande leem. De diepteligging van de Lopiker stroomgordel bedraagt minder dan 1 m -Mv. Datzelfde zal ook gelden voor de crevasseafzettingen. 4. Komlandschap en ontginningen In de Middeleeuwen is het komgebied tussen de Lek en de Hollandse IJssel systematisch ontgonnen, waarbij de structuur en inrichting van het huidige landschap is ontstaan. Resten van middeleeuwse bewoning zullen vooral buiten het plangebied voorkomen, langs de ontginningsas aan de Hoge Biezendijk, de Benschopse Wetering en de Lopikerweg. Voor eventuele resten van menselijke activiteiten gedurende de Middeleeuwen geldt een uitgesproken lage verwachting. Op grond van de kadastrale minuut uit de periode en gegevens uit de molendatabase wordt géén rekening gehouden met de aanwezigheid van overblijfselen (funderingen) van bebouwing uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd (periode 16e-18e eeuw) in het plangebied. Indien toch aanwezig, bevinden dergelijke overblijfselen zich dicht aan de oppervlakte. RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 2 ]

13 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden Het inventariserend veldonderzoek (IVO) bestond uit een booronderzoek verkennende fase. Doel van het onderzoek was vaststellen of zich in het plangebied bewoonbare crevasseafzettingen in de ondergrond bevinden en of zich in de diepere ondergrond bewoonbare afzettingen van de stroomgordel van Benschop bevinden. Tijdens het veldonderzoek zijn vijf boringen verricht. Getracht is deze zo gelijkmatig mogelijk verspreid over het plangebied te zetten. De dichte begroeiing van het plangebied met meer dan 2 m hoog riet maakte het echter voor de veldwerkers lastig om zich te oriënteren en een geschikte plek te vinden om te boren (figuur 3). Het zo ontstane boorplan is echter voor verkennende doeleinden goed te gebruiken. Er is geboord tot maximaal 6,0 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm en een gutsboor met een diameter van 3 cm. De boringen zijn lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) beschreven en met DGPS ingemeten (x-, y- en z-waarden). Het opgeboorde materiaal is in het veld gecontroleerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren (zoals houtskool, vuursteen, aardewerk, metaal, bot, verbrande leem en fosfaatvlekken). Er zijn geen monsters genomen. 3.2 Resultaten De opbouw van de bodem in het plangebied bestaat van onder naar boven uit geulafzettingen, verlandingsafzettingen, komafzettingen met in de top soms een daarin ontwikkelde bouwvoor en een verstoord en/of opgebracht pakket grond. De natuurlijke afzettingen wijzen niet op bewoonbaarheid van het plangebied in het verleden. Vanaf 5,32 tot 4,71 m -NAP komen in de ondergrond geulafzettingen voor, bestaande uit kalkrijk, zwak siltig, matig grof zand met veel dunne kleilagen of uit matig siltige klei met veel dikke zandlagen. Deze lagen zijn afgezet in een geul met stromend water. De zandlagen zijn afgezet bij een hogere stroomsnelheid. De kleilagen zijn afgezet in rustiger perioden. De geulafzettingen worden afgedekt door verlandingsafzettingen, waarvan de top zich tussen 4,52 en 3,51 m -NAP bevindt. Ze bestaan uit sterk tot matig siltige, soms kalkloze, soms zeer kalkrijke klei met enkele zandlagen en soms humusvlekken of plantenresten. Verlandingsafzettingen ontstaan in een geul die geen stromend water meer voert, waarin bij overstromingen vanuit een rivierarm elders zand en klei worden afgezet en waarin zich soms ook afval van planten ophoopt. Het wijst op een milieu dat geen stromend water meer heeft, maar nog wel drassig is. De geul- en verlandingsafzettingen horen bij de afzettingen van de stroomgordel van Benschop. Op de verlandingsafzettingen zijn tot 0,77 à 0,42 m -NAP komafzettingen aangetroffen. Deze bestaan uit een afwisseling van lagen klei en veen. De klei bestaat uit kalkloze, sterk tot matig siltige klei, soms met humusvlekken of zelfs zwak humeus, soms met plantenresten of hout. In de top van RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 3 ]

14 de komafzettingen komt soms kalkrijke klei voor (boring 4). Het veen bestaat uit sterk kleiig tot mineraalarm rietveen met soms houtresten. Af en toe komen in het veen enkele dunne kleilagen voor. De kleilagen zijn afgezet tijdens overstromingen vanuit rivieren in de omgeving, zoals de Lek en de Hollandsche IJssel. Het veen is gevormd tijdens perioden zonder overstromingen, toen zich in de laaggelegen kommen veen kon vormen uit de plaatselijke begroeiing. In dit geval bestond de begroeiing voornamelijk uit riet en soms uit elzenbroekbos. Dit alles wijst op een nat tot drassig milieu. In de boringen 3 en 5 is in de top van de komafzettingen een oude bouwvoor herkend in de vorm van sterk siltige, iets humeuze, bruingrijze klei. Deze bouwvoor zal zijn ontstaan in de Middeleeuwen en Nieuwe tijd, na de ontginning van het gebied. Aan het maaiveld ligt een verstoord en opgebracht pakket dat bovenin veelal bestaat uit matig grof, kalkrijk zand met veen- en kleibrokken en onderin uit matig tot uiterst siltige klei met zandbrokken. Archeologie Tijdens het veldonderzoek zijn in de vijf boringen geen archeologische indicatoren aangetroffen, behoudens twee fragmenten bouwpuin in het opgebrachte pakket. RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 4 ]

15 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten en de voorgenomen bodemingrepen ( 1.3) kan worden geconcludeerd dat bij de realisering van de plannen vermoedelijk geen archeologische waarden zullen worden verstoord. Meer specifiek zijn de volgende bevindingen van belang: De opbouw van de bodem in het plangebied bestaat vanaf 6 m -Mv van onder naar boven uit geulafzettingen, verlandingsafzettingen, komafzettingen (met in de top soms een daarin ontwikkelde bouwvoor) en een verstoord en/of opgebracht pakket grond. De natuurlijke afzettingen wijzen niet op bewoonbaarheid van het plangebied in het verleden. Uit het raadplegen van historische kaarten van de omgeving van het plangebied blijkt dat in de periode 1639 tot en met 1989 er op geen enkele topografische kaart bewoning in het plangebied staat aangegeven. Er zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen tijdens het veldonderzoek. Binnen 1 km van het plangebied zijn geen archeologische waarnemingen of terreinen bekend. 4.2 Aanbevelingen Op basis van de resultaten van onderhavig onderzoek wordt in het plangebied in het kader van de voorgenomen bodemingrepen geen archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen. Indien bij de uitvoering van de werkzaamheden onverwacht toch archeologische resten worden aangetroffen, dan is conform artikel 53 en 54 van de Monumentenwet 1988 (herzien in 2007) aanmelding van de desbetreffende vondsten bij de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap c.q. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verplicht (vondstmelding via ARCHIS). Op basis van de bevindingen van dit onderzoek neemt de gemeente IJsselstein een selectiebesluit (contactpersoon: J. Bastmijer). RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 5 ]

16 Literatuur Berendsen, Henk J.A., E. Stouthamer, Palaeogeographic development of the Rhine- Meuse Delta, The Netherlands. Assen. Blijdenstijn, R., Tastbare tijd: cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht. Amsterdam. Boer A. de, B. Meijlink & M. Kocken, De archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart van de gemeente IJsselstein. ADC Heritage rapport H 011. ADC, Amersfoort. Deeben, J.H.C. (red.), De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), derde generatie. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort (info: Hart, G. 't, J.J. Dou & S.P. van Broeckhuysen, 1969 (facsimile). Kaartboek van Rijnland Alphen aan den Rijn. Lil, R. van, IJsselstein Het Groene Balkon, een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van boringen. ADC Rapport 541. ADC, Amersfoort. Lil, R. van, IJsselstein, Floridalaan 8 Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van boringen. ADC Rapport 543. ADC, Amersfoort. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Ooyevaar, R.J., Archeologie van de Lopikerwaard: het ontstaan van Zuid-West Utrecht. Waardenreeks deel 3. Alphen a/d Rijn. Sijmons, A.H. & I.H. van Eeghen, Jacob Aertsz. Colom's kaart van Holland Alphen aan den Rijn. Tol, A., P. Verhagen, A. Borsboom & M. Verbruggen, Prospectief boren; een studie naar de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van booronderzoek in de prospectiearcheologie. RAAP-rapport RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Gebruikte afkortingen AHN AMK ARCHIS CHW CMA DINO IKAW IVO(-P) KICH KNA -Mv NAP SIKB Actueel Hoogtebestand Nederland Archeologische Monumenten Kaart ARCHeologisch Informatie Systeem Cultuurhistorische Waarden Kaart Centraal Monumenten Archief Data en Informatie van de Nederlandse Ondergrond Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden Inventariserend Veld Onderzoek (Proefsleuven) Kennis Infrastructuur Cultuur Historie Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie beneden maaiveld Normaal Amsterdams Peil Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 6 ]

17 Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuur 1. Ligging van het plangebied (gearceerd) met ARCHIS-waarnemingen (rood) en AMKterreinen (blauw) op de IKAW; inzet: ligging in Nederland. Figuur 2. Het plangebied geprojecteerd op de paleogeografische kaart van het rivierengebied (Berendsen & Stouthamer, 2001). Figuur 3. Boorpuntenkaart. Tabel 1. Geologische en archeologische tijdschaal. Bijlage 1. Boorbeschrijvingen. RAAP-notitie 3881 / eindversie [1 7 ]

18 Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn, Figuur 1. Ligging van het plangebied (gearceerd) met ARCHIS-waarnemingen (rood) en AMKterreinen (blauw) op de IKAW; inzet: ligging in Nederland (ster).

19 legenda datering in jaren BP ouderdom onbekend/onzeker grens plangebied m 1: HA1/ijew_fig2_b_s_strmgrdel Figuur 2. Plangebied geprojecteerd op de Plaeogeografische kaart van het rivierengebied (Berendsen & Stouthamer, 2001).

20 Einsteinweg Einsteinweg Figuur 3. Boorpuntenkaart

21 Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 3881 / eindversie [2 1 ]

22 Bijlage 1: boorbeschrijvingen boring: IJEW-1 beschrijver: RK/RG, datum: , X: ,63, Y: ,34, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 0,48, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: braak, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: IJsselstein, opdrachtgever: riz bouw, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,48 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, donkergrijs, veen- en kleibrokken, matig grof Bodemkundig: interpretatie: verstoord 60 cm -Mv / 0,12 m -NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak grindig, donkergrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 90 cm -Mv / 0,42 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtblauwgrijs, zandbrokken Bodemkundig: interpretatie: verstoord 100 cm -Mv / 0,52 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtblauwgrijs, kalkloos, interpretatie: komafzettingen 160 cm -Mv / 1,12 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: laklaag/vegetatie-horizont Opmerking: zwak ontwikkeld 170 cm -Mv / 1,22 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtblauwgrijs, kalkloos, interpretatie: komafzettingen 210 cm -Mv / 1,62 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 245 cm -Mv / 1,97 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, bruingrijs, spoor hout, interpretatie: komafzettingen 255 cm -Mv / 2,07 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 320 cm -Mv / 2,72 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 410 cm -Mv / 3,62 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, matig humeus, lichtgrijsbruin, spoor hout en riet, interpretatie: komafzettingen 435 cm -Mv / 3,87 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, humusvlekken, kalkloos, interpretatie: komafzettingen 470 cm -Mv / 4,22 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 500 cm -Mv / 4,52 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 580 cm -Mv / 5,32 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijs, veel dunne kleilagen, matig grof, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Einde boring op 600 cm -Mv / 5,52 m -NAP 1

23 Bijlage 1: boorbeschrijvingen boring: IJEW-2 beschrijver: RK/RG, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 0,47, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: braak, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: IJsselstein, opdrachtgever: riz bouw, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,47 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruin, kleibrokken, matig grof Bodemkundig: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 0,03 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, zandbrokken, matig stevig, spoor plantenresten, kalkrijk Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 80 cm -Mv / 0,33 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, bruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 100 cm -Mv / 0,53 m -NAP Lithologie: klei, matig siltig, grijs, humusvlekken, matig stevig, kalkloos, interpretatie: komafzettingen 160 cm -Mv / 1,13 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, grijs, humusvlekken, matig stevig, kalkloos, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, oxidatie en reductie verschijnselen 210 cm -Mv / 1,63 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, rietveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen 240 cm -Mv / 1,93 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, matig humeus, grijsbruin, humusvlekken, matig slap, kalkloos, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 270 cm -Mv / 2,23 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen 420 cm -Mv / 3,73 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, enkele kleilagen, rietveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen 445 cm -Mv / 3,98 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, humusvlekken, kalkloos, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 480 cm -Mv / 4,33 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, humusvlekken, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 500 cm -Mv / 4,53 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, humusvlekken, kalkrijk, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 540 cm -Mv / 4,93 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig grof, kalkrijk, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Einde boring op 550 cm -Mv / 5,03 m -NAP 2

24 Bijlage 1: boorbeschrijvingen boring: IJEW-3 beschrijver: RK/RG, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 0,43, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: braak, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: IJsselstein, opdrachtgever: riz bouw, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,43 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, bruingrijs, kleibrokken, matig grof Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 0,07 m -NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, bruingrijs, zandbrokken Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord 100 cm -Mv / 0,57 m -NAP Lithologie: klei, sterk siltig, bruingrijs Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: bouwvoor 120 cm -Mv / 0,77 m -NAP Lithologie: klei, matig siltig, lichtblauwgrijs, humusvlekken, matig stevig, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, oxidatie en reductie verschijnselen 170 cm -Mv / 1,27 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, matig siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, humusvlekken, matig stevig, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 200 cm -Mv / 1,57 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 265 cm -Mv / 2,22 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, matig siltig, matig humeus, lichtbruingrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 275 cm -Mv / 2,32 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 430 cm -Mv / 3,87 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, matig humeus, lichtbruingrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 445 cm -Mv / 4,02 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 490 cm -Mv / 4,47 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, grijs, humusvlekken, kalkconcreties, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 535 cm -Mv / 4,92 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, enkele kleilagen, matig grof, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Einde boring op 600 cm -Mv / 5,57 m -NAP 3

25 Bijlage 1: boorbeschrijvingen boring: IJEW-4 beschrijver: RK/RG, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 0,38, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: braak, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: IJsselstein, opdrachtgever: riz bouw, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,38 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, bruingrijs, zandbrokken Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 50 cm -Mv / 0,12 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, bruingrijs, kleibrokken, matig grof Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 100 cm -Mv / 0,62 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, donkergrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen 140 cm -Mv / 1,02 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, grijs, kalkrijk, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 160 cm -Mv / 1,22 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, zwak humeus, grijs, kalkrijk, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: volledig gereduceerd 180 cm -Mv / 1,42 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, sterk kleiig, grijsbruin, veen (niet gedifferentieerd), interpretatie: komafzettingen 235 cm -Mv / 1,97 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, grijsbruin, weinig hout, interpretatie: komafzettingen 385 cm -Mv / 3,47 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 455 cm -Mv / 4,17 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, humusvlekken, kalkconcreties, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 465 cm -Mv / 4,27 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, kalkconcreties, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 525 cm -Mv / 4,87 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, kalkconcreties, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen 575 cm -Mv / 5,37 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, veel dikke zandlagen, kalkconcreties, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Einde boring op 600 cm -Mv / 5,62 m -NAP 4

26 Bijlage 1: boorbeschrijvingen boring: IJEW-5 beschrijver: RK/RG, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 0,59, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: braak, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Utrecht, gemeente: IJsselstein, opdrachtgever: riz bouw, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,59 m +NAP Lithologie: klei, uiterst siltig, bruingrijs, zand- en kleibrokken Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord 70 cm -Mv / 0,11 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, donkergrijs, matig grof 110 cm -Mv / 0,51 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, bruingrijs Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 120 cm -Mv / 0,61 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, donkergrijs, matig stevig, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 215 cm -Mv / 1,56 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, lichtgrijsbruin, spoor hout, interpretatie: komafzettingen 290 cm -Mv / 2,31 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen 350 cm -Mv / 2,91 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, rietveen, interpretatie: komafzettingen 410 cm -Mv / 3,51 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, humusvlekken, spoor plantenresten, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 500 cm -Mv / 4,41 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne zandlagen, spoor plantenresten, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul) 530 cm -Mv / 4,71 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, veel dunne kleilagen, matig grof, interpretatie: zandige/kleiige geulafzettingen Einde boring op 580 cm -Mv / 5,21 m -NAP 5