Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn, Postbus 603, 1620 AR Hoorn

Transcriptie

1 Document: Archeologische Quickscan (versie 3, n.a.v. wijziging bouwplan) Adviesnummer: Projectnaam: Aartswoud, Schoolstraat 58, gemeente Opmeer Opsteller: Jantien Verduin en Carla Soonius Datum: Archeologische Quickscan Inleiding Op verzoek van Agrifirm Exlan is gekeken naar het archeologisch aspect m.b.t. de geplande nieuwbouw op het perceel Schoolstraat 58 in Aartswoud (afb. 1). Op het erf zullen een nieuwe rundveestal en sleufsilo s aangelegd worden (afb. 2). De erfgoedverordening van de Gemeente Opmeer vermeldt dat Archeologie West-Friesland voorafgaand een Quickscan vervaardigt waarin de te realiseren ruimtelijke ontwikkeling wordt afgezet tegen de te verwachten of aanwezige archeologische waarden. Afbeelding 1. Plangebied Schoolstraat 58 (huidige situatie) op Google Maps.

2 Afbeelding 2. Tekening van de nieuwe situatie aan de Schoolstraat 58 na de bouw van de rundveestal en de sleufsilo s (noorden is boven). De gehele oostelijke helft van het plangebied bestaat uit nieuwbouw. Laatste wijziging situatietekening: Bestaande situatie en voorgenomen ingrepen Op de nieuwbouwlocatie binnen het erf aan de Schoolstraat 58 zullen een rundveestal en sleufsilo s gebouwd worden. De huidige sleufsilo s en mestsilo binnen het plangebied zullen gesloopt worden. Het huidige gebruik van de rest van het plangebied, naast de silo s, is grasland. De stal zal afmetingen krijgen van 39,70 m bij 86,40 m (= 3430 m 2 ). De onderkeldering met mestkelders zal over het gehele oppervlak van de stal komen. De kelders zullen een diepte van 2,20 m krijgen. De diepte van de verstoring die bij de aanleg van de stal zal plaatsvinden zal waarschijnlijk minimaal 2,50 m bedragen. De sleufsilo s worden gebouwd op een oppervlakte van ca. 72 m bij 85 m. De individuele silo s krijgen afmetingen van: 11,40 x 69 m (2 stuks) en 11,40 bij 62 m (2 stuks). Verder komen er drie kleinere kuil- en vaste mestsilo s. Voor de aanleg van een fundament van granulaat en zand zal waarschijnlijk 40 cm van de bodem worden afgegraven. De gehele oppervlakte van het bouwblok, dus inclusief de huidige bebouwing, zal ca. 1,5 ha worden.

3 Afbeelding 3.Tekening van de doorsnede van de nieuwe rundveestal (kopse kant) Hierop is te zien dat de gehele stal een onderkeldering met mestkelders van 2,20 m diepte krijgt. Erfgoedverordening en Gemeentelijke archeologische beleidsadvieskaart In 2010 is door de gemeenteraad van Opmeer de Erfgoedverordening en de gemeentelijke archeologische beleidskaart vastgesteld. Het plangebied Schoolstraat 58 bevindt zich deels in een zone waar rekening gehouden dient te worden met archeologie voor plannen met een omvang die groter is dan 500 m 2 en ingrepen die dieper gaan dan 40 cm (Waarde-Archeologie 3, oranje op afb. 4). Het andere deel van het plangebied ligt in een zone waar rekening gehouden dient te worden met archeologie voor plannen met een omvang die groter is dan 2500 m 2 en ingrepen die dieper gaan dan 40 cm (Waarde-Archeologie 4, licht-oranje op afb. 4). Voor de aanleg van de sleufsilo s gaat men niet dieper dan 40 cm de grond in. De grenzen die aan ingrepen in de bodem zijn gesteld voor de zone met Waarde-Archeologie 4 worden hiermee niet overschreden. De rundveestal komt te liggen in het gebied met Waarde-Archeologie 3. De ingrepen hier overschrijden wel de grenzen van een diepte die groter is dan 40 cm en een oppervlakte groter dan 500 m 2. Archeologische en historisch-geografische waarden in (de omgeving van) het plangebied In Aartswoud is een groot aantal terreinen met archeologische waarde en terreinen met hoge en zeer hoge archeologische waarde aanwezig. De terreinen die vlakbij het plangebied aan de Schoolstraat 58 liggen, worden hieronder beschreven. Het gehele bewoningslint (monumentnr ) is een terrein met hoge waarde, vanwege de aanwezigheid van bewoningsresten uit de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. Een tweede terrein met hoge waarde, met toponiem Gouwe (monumentnr. 1807), ligt buiten het lint. Hier is een nederzettingsterrein uit het Laat-Neolithicum aanwezig (literatuur: Manning & Van der Gaauw 1987, Van Heeringen & Theunissen 2001). Deze terreinen zijn in bruin aangeduid op afbeelding 4. Het plangebied ligt in de weilanden langs het oude dorpslint van Aartswoud. Op de kadastrale minuutkaart uit 1826 is te zien dat het gebied toen ook al als weiland in gebruik

4 was (afb. 6). Uit de Nieuwe Tijd worden daarom binnen het plangebied geen archeologische sporen verwacht. Afbeelding 4. Contour van de nieuwbouw (zwarte stippellijn) geprojecteerd op de Archeologische beleidskaart van Opmeer. De huidige topografie is op deze kaart aanwezig: te zien zijn de huidige sleufsilo s en een mestsilo, die gesloopt zullen worden. Het nieuwe bouwvlak ligt deels in een gebied met Waarde-Archeologie 3 (oranje), en deels in een gebied met Waarde-Archeologie 4 (licht-oranje). Archeologische verwachting In 2005 is voor West-Friesland Midden een archeologische verwachtingskaart vervaardigd (Molenaar & De Boer, 2005). Deze kaart is niet gebruikt in de archeologische beleidskaart van de gemeente. Op basis van de gestapelde verwachtingskaart van West-Friesland Midden (gebaseerd op de bodemkaart van De Gouw, afb. 5) bevindt de noordelijke helft van het plangebied zich in een zone met een middelhoge archeologische verwachting. De zuidelijke helft van het plangebied bevindt zich in een zone met een hoge archeologische verwachting.

5 Afbeelding 5. Het nieuwe bouwvlak geprojecteerd op de Bodemkaart van De Gouw. Deze bodemkaart is gebruikt als onderlegger voor de archeologische verwachtingskaart van West-Friesland Midden (Molenaar & De Boer 2005). De verwachting voor het gehele plangebied is als volgt nader gespecificeerd: - Voor vindplaatsen uit het Neolithicum geldt een hoge en middelhoge archeologische verwachting op basis van de datering van de mariene afzettingen die zich in de ondergrond van het plangebied bevindt; - Voor vindplaatsen uit de Bronstijd geldt een lage archeologische verwachting. De mariene afzettingen zijn in de Bronstijd waarschijnlijk niet geschikt voor bewoning; - Voor vindplaatsen uit de IJzertijd t/m Vroege Middeleeuwen geldt een lage archeologische verwachting. Door veengroei was het plangebied geruime tijd ongeschikt voor bewoning; - Voor vindplaatsen uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd geldt voor het plangebied een lage archeologische verwachting op basis van de ligging van het plangebied buiten de historische kern van Aartswoud. - Voor vindplaatsen uit de Nieuwe tijd geldt eveneens een lage archeologische verwachting, mede op basis van de afwezigheid van bebouwing op historisch kaartmateriaal.

6 Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Afbeelding 6. Het nieuwe bouwvlak geprojecteerd op de huidige topografie en de Kadastrale Minuut e uit Het is duidelijk te zien dat het plangebied in de 19 eeuw ook uit weilanden bestond. Veldtoets Op woensdag 8 januari 2014 is binnen het plangebied een veldtoets uitgevoerd door Archeologie West-Friesland. Tijdens de veldtoets is het verwachtingsmodel (zie hierboven, onder het kopje Archeologische verwachting ) getoetst. De archeologische verwachting was hoog voor vindplaatsen uit het Neolithicum. Zulke vindplaatsen kenmerken zich veelal door de aanwezigheid van een vondstrijke, zwarte cultuurlaag, die direct onder de bouwvoor ligt. Er zijn drie boringen tot 2 meter onder maaiveld gezet (afb. 7), binnen het gebied waar de nieuwe rundveestal gebouwd zal worden. Binnen het plangebied bestaat de bovengrond deels uit sterk siltig zand en deels uit sterk siltige klei. Hieronder is een menglaag aanwezig, waarin door ploegen de top van de natuurlijke ondergrond is omgezet. Vanaf 70 cm onder maaiveld is de afgetopte, natuurlijke ondergrond aanwezig. Door egaliseringswerkzaamheden op het terrein is mogelijk een groot deel van de natuurlijke ondergrond afgegraven, vermengd en daarna weer opgebracht. Dit is uitgevoerd om het van oorsprong begreppelde land egaal te maken. In geen van de boringen is een cultuurlaag uit het Neolithicum aangetroffen.

7 Afbeelding 7. Boorpuntenkaart. Conclusie en advies De archeologische verwachting voor het plangebied aan de Schoolstraat 58 was hoog voor vindplaatsen uit het Neolithicum. Voor overige perioden was de verwachting laag. Uit de veldtoets van 8 januari blijkt dat een Neolithische cultuurlaag niet aanwezig is. Ter hoogte van de geplande nieuwbouw is geen nader archeologisch onderzoek in het kader van de Archeologische Monumentenzorgcyclus vereist. Het plangebied bevat op geologisch vlak interessante informatie. Uit de veldtoets kon nog geen duidelijk beeld worden geschetst van het ontstaan van de ondergrond. Archeologie West-Friesland wil daarom graag één van de medewerkers het profiel van de ondergrond laten bekijken, tijdens het uitgraven van de bouwput voor de rundveestal. Voor deze waarneming worden geen kosten in rekening gebracht en dit zal niet tot vertraging leiden. Het is van belang dat Archeologie West-Friesland minstens 5 dagen van tevoren wordt geïnformeerd over de start van de werkzaamheden (Carla Soonius: tel ).

8 Bronnen Archis2 ( Cultuurhistorische Waardenkaart West-Friesland, Provincie Noord-Holland (cd-rom) Gemeente Opmeer, 2010: Erfgoedverordening gemeente Opmeer Heeringen, R.M., & E.M. Theunissen 2001: Kwaliteitsbepalend onderzoek ten behoeve van duurzaam behoud van neolithische terreinen in West-Friesland en de Kop van Noord- Holland, Amersfoort (NAR 21). Kadastrale Minuutplan, Gemeente Hoogwoud, sectie A, genaamd Aarswoud, tweede blad ( Manning, R.A.G.F.M. & P.G. van der Gaauw, 1987: De Gouw: een archeologische kartering, inventarisatie en waardering, RAAP-rapport 10, Stichting R.A.A.P., Amsterdam Molenaar, S. & G.H. de Boer, 2005: West-Friesland Midden, provincie Noord-Holland: een archeologische verwachtingskaart, RAAP-rapport 1152, RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam Bijlage 1: Boorstaten Schoolstraat 58, Aartswoud (volgende pagina)

9 boring: beschrijver: JV/CS, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: -1,28, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Opmeer, plaatsnaam: Aartswoud, opdrachtgever: gemeente Opmeer, uitvoerder: Archeologie West-Friesland 0 cm -Mv / 1,28 m - Lithologie: zand, sterk siltig, donkerbruingrijs, uiterst fijn Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 25 cm -Mv / 1,53 m - Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, donkerbruingrijs, uiterst fijn Bodemkundig: interpretatie: menglaag 45 cm -Mv / 1,73 m - Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtgrijs, enkele kleilagen, uiterst fijn Bodemkundig: enkele Fe-vlekken, interpretatie: menglaag 70 cm -Mv / 1,98 m - Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 95 cm -Mv / 2,23 m - Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, grijs, enkele zandlagen, spoor plantenresten Bodemkundig: veel Fe-vlekken 120 cm -Mv / 2,48 m - Lithologie: klei, matig siltig, blauwgrijs, slap Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 200 cm -Mv / 3,28 m - boring: beschrijver: JV/CS, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: -1,34, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Opmeer, plaatsnaam: Aartswoud, opdrachtgever: gemeente Opmeer, uitvoerder: Archeologie West-Friesland 0 cm -Mv / 1,34 m - Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 1,64 m - Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, bruingrijs Bodemkundig: interpretatie: menglaag 40 cm -Mv / 1,74 m - Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs 65 cm -Mv / 1,99 m - Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, veel dunne zandlagen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 105 cm -Mv / 2,39 m - Lithologie: zand, sterk siltig, grijs, veel dunne kleilagen, uiterst fijn Bodemkundig: veel Fe-vlekken 120 cm -Mv / 2,54 m - Lithologie: klei, sterk siltig, grijs Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 125 cm -Mv / 2,59 m - Lithologie: klei, sterk siltig, grijs 135 cm -Mv / 2,69 m - Lithologie: zand, matig siltig, blauwgrijs, enkele kleilagen, uiterst fijn Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 200 cm -Mv / 3,34 m - 1

10 boring: beschrijver: JV/CS, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: -1,39, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Opmeer, plaatsnaam: Aartswoud, opdrachtgever: gemeente Opmeer, uitvoerder: Archeologie West-Friesland 0 cm -Mv / 1,39 m - Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 1,69 m - Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: menglaag 70 cm -Mv / 2,09 m - Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtgrijs 105 cm -Mv / 2,44 m - Lithologie: klei, uiterst siltig, grijs, enkele zandlagen 150 cm -Mv / 2,89 m - Lithologie: zand, sterk siltig, blauwgrijs, enkele kleilagen, uiterst fijn Einde boring op 200 cm -Mv / 3,39 m - 2