Plangebied Filenserwei 6 te Schettens

Transcriptie

1 RAAP-NOTITIE 3758 Plangebied Filenserwei 6 te Schettens Gemeente Súdwest Fryslân Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

2 Colofon Opdrachtgever: Mts. J. Hibma Titel: Status: eindversie Datum: april 2011 Auteur: drs. B.I. van Hoof Projectcode: W UFIL Bestandsnaam: NO3758_W UFIL.doc Projectleider: drs. B.I. van Hoof Projectmedewerkers: D. van den Berg & T.M. Perger ARCHIS-vondstmeldingsnummers: ARCHIS-waarnemingsnummers: nog niet verleend ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Autorisatie: dr. G. Aalbersberg Bevoegd gezag: gemeente Súdwest Fryslân ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: raap@raap.nl RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2011 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

3 1 Inleiding Algemeen opdrachtgever: Mts. J. Hibma aanleiding onderzoek: sloop schuur en twee silo s, nieuwbouw ligboxenstal. De schuur en de silo s zijn gefundeerd op betonnen platen. De sloop ervan zal de bodem niet verstoren. De nieuwe ligboxenstal wordt gebouwd aansluitend aan de bestaande stal. Het vloerniveau (peil) van de bestaande stal ligt op circa 0,75 m +Mv. Onder de nieuw ligboxenstal komt een kelder, die volgens de ontwerptekening grotendeels op 2,17 m onder dit peil komt te liggen. Een klein gedeelte aan de oostzijde van de stal komt op 2,47 m onder het peil te liggen. Door de aanleg van de kelder zullen eventueel aanwezige archeologische resten in de bodem verloren gaan. datum uitvoering veldwerk: 15 maart 2011 Locatiegegevens plangebied: het plangebied ligt tussen Schettens en Witmarsum, ten oosten van de Filenserwei ter hoogte van huisnummer 6. toponiem: Bittens kadastrale gegevens: kadastrale gemeente Witmarsum, sectie F, perceel 431 plaats: Schettens gemeente: Súdwest Fryslân provincie: Fryslân kaartblad topografische kaart Nederland 1:25.000: 10E plangebied in gebruik als: het plangebied is in gebruik als erf en nagenoeg geheel verhard met betonplaten. Een klein gedeelte aan de oostzijde van het plangebied is in gebruik als weide. oppervlakte plangebied: circa 0,2 ha centrumcoördinaten (X/Y): / Onderzoeksvragen Is de bodemopbouw in het plangebied zodanig intact dat archeologisch vervolgonderzoek zinvol is? Zijn er aanwijzingen voor (grotere) archeologische nederzettingen? Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als richtsnoer. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in deze notitie genoemde archeologische perioden. RAAP-notitie 3758 / eindversie [3 ]

4 2 Bureauonderzoek Archeologische gegevens archeologisch advies: volgens de Friese Archeologische Monumenten Kaart Extra (FAMKE; is voor het plangebied voor de periode Steentijd-Bronstijd geen onderzoek noodzakelijk. Voor de periode IJzertijd-Middeleeuwen geldt dat een waarderend onderzoek terpen moet worden uitgevoerd. ARCHIS-waarnemingen en -vondstmeldingen (nationaal Archeologisch Informatie Systeem): - in plangebied: geen - in de directe nabijheid (< 300 m): circa 75 m ten oosten van het plangebied ligt een terrein van hoge archeologische waarde (monumentnummer 9967; CMA-code 10E-158). Het betreft een terprestant uit de periode Midden IJzertijd-late Nieuwe tijd. Circa 300 m ten westen van het plangebied ligt een ander terrein van hoge archeologische waarde (monumentnummer 9971; CMA-code 10E-162). Het betreft een huisterp uit de Late Middeleeuwen Nieuwe tijd, waar in de Late Middeleeuwen de stins Aijlva heeft gestaan. Historische gegevens historische kaarten: op de kaart uit het einde van de 17e eeuw (Schotanus à Sterringa, 1718) staat ter hoogte van het plangebied een buurtschap met de naam Bittens aangegeven. Ook op de kaart uit 1854 (Eekhoff, 1859) komt deze benaming voor. Direct ten oosten van het plangebied staan op deze kaart enkele gebouwen aangegeven. Binnen het plangebied bevindt zich een terp, die onbebouwd is. Op de kadastrale kaart uit het begin van de 19e eeuw ( is de terp nog herkenbaar in het slotenpatroon. Het plangebied is lange tijd onbebouwd geweest. Op de Bonnekaart uit 1931 (Robas Producties, 1990) is de situatie in het plangebied nog niet gewijzigd. Op de topografische kaart van 1951 ( bevindt zich in het plangebied een boerderij met ten zuiden daarvan een toegangsweg. Op de kaart uit 1973 staat ten zuidwesten van de boerderij een schuur aangegeven. Bodemkundige en/of geologische gegevens bodem volgens bodemkaart: terp (Stiboka, 1974: code T). geomorfologie volgens geomorfologische kaart (ontleend aan ARCHIS): vlakte van getijafzettingen (code 2M35). Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; het maaiveld in het plangebied ligt lager dan dat van de omliggende percelen (figuur 1). De grens van de laagte loopt ongeveer gelijk met de perceelsgrenzen. De bebouwing ten noorden en ten zuiden van het plangebied ligt relatief hoog. Zeer waarschijnlijk is de terp in het plangebied afgegraven voor de vruchtbare terpaarde. RAAP-notitie 3758 / eindversie [4 ]

5 3 Veldonderzoek Booronderzoek: methode positie boringen: het grootste deel van het plangebied is verhard, wat een beperking vormde voor het booronderzoek. De boringen zijn zo gelijkmatig mogelijk over het plangebied verdeeld. gebruikt boormateriaal: gutsboor (3 cm diameter) totaal aantal boringen: 8 minimaal geboorde diepte: 2,0 m -Mv maximaal geboorde diepte: 2,5 m -Mv boorbeschrijvingen: lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) X-/Y-coördinaten boringen gemeten met: meetlinten Booronderzoek: resultaten beschrijving laagopeenvolging (lithologisch) en interpretatie (lithogenetisch): de bodemopbouw wordt van boven naar beneden beschreven. De toplaag bestaat uit een 0,1 tot 0,75 m dikke bouwvoor/verstoorde laag (matig stevige tot matig slappe, matig tot sterk siltige, veelal zwak humeuze, bruingrijze tot grijze klei) of opgebracht zand. In de boringen 1 t/m 7 bevindt zich hieronder een 0,5 tot 1,4 m dik pakket getijdenafzettingen (stevige tot matig stevige, matig siltige tot zwak zandige, grijze tot lichtgrijze klei, vaak met zandlagen en soms met verspoelde veenbrokken of wat plantenresten). In boring 8 is mogelijk een spoor aangetroffen. Onder de getijdenafzettingen of het mogelijke spoor bevinden zich wadafzettingen (matig fijn, kleiig, grijs zand met schelpen) van 1,25 tot 1,6 m -Mv. archeologische indicatoren: in zowel boring 1 als in boring 2 is in de bouwvoor/verstoorde laag een fragment aardewerk gevonden (vondstnummers 1 en 2). In boring 4 is op 0,4 m -Mv een 0,02 m dikke kleilaag waargenomen (stevige, sterk siltige, zwak humeuze, bruingrijze klei) met daarin enkele spikkeltjes verbrande klei/leem (niet verzameld). Het gaat om verspoeld materiaal. In boring 7 is in de klei onder de bouwvoor een verspoeld baksteenfragment gevonden (vondstnummer 3). In boring 8 is de bodemopbouw afwijkend. Onder de bouwvoor/verstoorde laag bevindt zich een pakket van kleilagen (stevige tot matig slappe, matig tot sterk siltige, humusloze tot sterk humeuze, bruingrijze tot lichtblauwgrijze klei) die wordt geïnterpreteerd als de vulling van een spoor. Op 1,3 m -Mv is in dit pakket een fragment aardewerk gevonden (vondstnummer 4). type vindplaats en datering: op basis van het bureauonderzoek wordt in het plangebied een terp verwacht. Tijdens het onderzoek zijn echter geen terp- of bewoningslagen aangetroffen. De archeologische indicatoren die in de boringen zijn waargenomen, vormen een aanwijzing dat in het plangebied wel ooit een terp aanwezig is geweest. De gevonden fragmenten aardewerk zijn gedetermineerd als terpaardewerk uit de IJzertijd-Romeinse tijd. Het baksteenfragment uit boring 7 is een aanwijzing dat in de omgeving van het plangebied ook in de Middeleeuwen-Nieuwe tijd bewoning heeft plaatsgevonden. kwaliteit (gaafheid en conservering): in het plangebied is de terp geheel afgegraven, wat zichtbaar is op het AHN (figuur 1). Ten noorden en ten zuiden van het plangebied, ter hoogte van RAAP-notitie 3758 / eindversie [5 ]

6 de bestaande bebouwing, ligt het maaiveld hoger. Mogelijk is de terp daar nog deels intact. Terplagen of een terpzool zijn in de boringen niet waargenomen. De wadafzettingen liggen dicht onder het maaiveld, wat een aanvullend argument is voor het feit dat de terp binnen het plangebied is afgegraven. De onderste vullingen van diep ingegraven sporen kunnen nog wel aanwezig zijn. De kwaliteit van de vindplaats binnen het plangebied is laag. RAAP-notitie 3758 / eindversie [6 ]

7 4 Conclusies en aanbevelingen Conclusies De bodemopbouw in het plangebied bestaat uit een bouwvoor/verstoorde laag op getijdenafzettingen op wadafzettingen. Het plangebied ligt in een gebied waar ooit een terp heeft gelegen. De oudste bewoningsfase van de terp dateert uit de IJzertijd-Romeinse tijd. Waarschijnlijk heeft hier ook in de Middeleeuwen-Nieuwe tijd bewoning plaatsgevonden. Binnen het plangebied is de terp geheel afgegraven. Terplagen of een terpzool zijn niet meer aanwezig. De onderste vullingen van dieper ingegraven sporen kunnen nog wel aanwezig zijn, zoals ook blijkt uit het booronderzoek. De kwaliteit van de terp binnen het plangebied is laag. Aanbevelingen Vanwege de lage kwaliteit van de terp wordt voor het plangebied geen archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen. Mogelijk komen tijdens de voorgenomen graafwerkzaamheden enkele sporen of vondsten tevoorschijn. Geadviseerd wordt om lokale amateurarcheologen te benaderen om de werkzaamheden te begeleiden, zodat eventueel nog aanwezige archeologische resten gedocumenteerd kunnen worden. De inzet van amateurarcheologen dient plaats te vinden in overleg tussen de opdrachtgever, de gemeente en de provinciaal archeoloog. Indien tijdens de werkzaamheden onverhoopt toch bijzondere archeologische resten worden ontdekt, dan dient dit direct gemeld te worden aan de gemeente of de provinciaal archeoloog. contactpersoon overheid: dr. G.J. de Langen, provinciaal archeoloog Provincie Fryslân (tel ). contactpersoon RAAP: drs. B.I. van Hoof, projectleider (tel ). RAAP-notitie 3758 / eindversie [7 ]

8 Literatuur Eekhoff, W., Nieuwe atlas van de provincie Friesland. Leeuwarden. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Robas Producties, Historische Atlas Friesland. Chromotopografische Kaart des Rijks, schaal 1: Uitgeverij Robas Producties, Den Ilp. Schotanus à Sterringa, B., Uitbeelding der Heerlijkheit Friesland; zoo in t algemeen als in haare XXX bijzondere Grietenijen. François Halma, Ljouwert (Facsimile-uitgave 1979). Stiboka, Bodemkaart van Nederland, schaal 1: Blad 10 West Sneek en Blad 10 Oost Sneek. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuur 1. Resultaten onderzoek. Tabel 1. Tabel 2. Archeologische tijdschaal. Vondstenlijst. Bijlage 1. Boorbeschrijvingen. RAAP-notitie 3758 / eindversie [8 ]

9 It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It It Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Fliet Filenserwei Wufil.wor TP/28 maart m 1: legenda boring met archeologische indicatoren boring zonder archeologische indicatoren begrenzing terp op basis van Famke grens geregistreerd AMK-terrein 4 boornummer te slopen bebouwing 9967 monumentnummer grens plangebied Figuur 1. Resultaten onderzoek geprojecteerd op het AHN.

10 Archeologische perioden Tijdperk Datering Prehistorie Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) B A Laat Vol Ottoons Vroeg Karolingisch Merovingisch laat Merovingisch vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Jong B Jong A Midden Oud na Chr voor Chr / tabel1_standaard_archeologisch_raap_2010 Tabel 1. Archeologische tijdschaal. vondst boring omschrijving datering 1 1 fragment terpaardewerk IJzertijd-Romeinse tijd 2 2 fragment terpaardewerk, rand mogelijk met ooraanzet IJzertijd-Romeinse tijd 3 7 Baksteenfragment Middeleeuwen-Nieuwe tijd 4 8 fragment terpaardewerk, wand/hals IJzertijd-Romeinse tijd Tabel 2. Vondstenlijst. RAAP-notitie 3758 / eindversie [1 0 ]

11 Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 3758 / eindversie [1 1 ]

12 boring: WUFIL-1 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: verhard, Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig stevig Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 1 Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig stevig Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment aardewerk Opmerking: rommelig 25 cm -Mv Lithologie: klei, zwak zandig, grijs, matig stevig 5 Lithologie: klei, matig siltig, grijs, matig stevig 75 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, grijs, veenbrokken, matig stevig, spoor plantenresten Opmerking: verspoeld 95 cm -Mv Lithologie: klei, zwak siltig, grijs, enkele zandlagen, matig slap, schelpfragment marien wadplaat 13 Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, schelp compleet marien wadplaat, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 25 boring: WUFIL-2 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: verhard, Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 3 Lithologie: klei, matig siltig, grijs, matig slap Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment verbrande klei/leem 45 cm -Mv Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, humusvlekken, matig stevig Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment aardewerk Opmerking: concreties, rommelig 75 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, veenbrokken, matig stevig, spoor plantenresten 125 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 25 1

13 boring: WUFIL-3 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: verhard, Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 5 Lithologie: klei, matig siltig, lichtblauwgrijs, enkele zandlagen, matig stevig 135 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, zwak humeus, grijs, matig stevig 16 Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 25 boring: WUFIL-4 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: verhard, Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig stevig Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 1 Lithologie: klei, zwak zandig, blauwgrijs, stevig Opmerking: zandnestjes 4 Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, bruingrijs, stevig Archeologie: enkel fragment verbrande klei/leem Opmerking: verspoeld 42 cm -Mv Lithologie: klei, zwak siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, stevig Bodemkundig: Fe- en Mn-concreties 9 Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak siltig, lichtgrijs, veel dunne zandlagen, matig stevig 115 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, grijs, enkele zandlagen, matig stevig, schelp compleet marien wadplaat Opmerking: enkel verspoeld veenbrokje 135 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, schelpengruis, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 20 2

14 boring: WUFIL-5 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: verhard, Lithologie: klei, zwak zandig, sterk humeus, bruingrijs, matig stevig Bodemkundig: interpretatie: verstoord 15 cm -Mv Lithologie: klei, zwak zandig, lichtbruingrijs, humusvlekken, matig stevig 5 Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, matig stevig Bodemkundig: Fe- en Mn-concreties 10 Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, matig stevig 13 Lithologie: klei, matig siltig, grijs, veel dunne zandlagen, matig stevig 155 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, schelpengruis, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 20 boring: WUFIL-6 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: grasland, Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, bruingrijs, matig stevig Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 4 Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, matig stevig Bodemkundig: Fe- en Mn-concreties 9 Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, matig stevig 125 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, veel dunne zandlagen, matig stevig, schelpengruis 16 Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, schelp compleet marien wadplaat, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 20 3

15 boring: WUFIL-7 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: verhard, Lithologie: klei, zwak zandig, matig humeus, bruingrijs, kleibrokken Bodemkundig: interpretatie: verstoord 55 cm -Mv Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, matig stevig Archeologie: enkel fragment bouwpuin Opmerking: verspoeld baksteen 10 Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, enkele zandlagen, matig stevig Bodemkundig: Fe- en Mn-concreties 135 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, grijs, enkele zandlagen, matig stevig 16 Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 25 boring: WUFIL-8 beschrijver: BH/DOB, datum: , X: , Y: , kaartblad: 10E, boortype: guts-3 cm, doel boring: archeologie - waardering, landgebruik: verhard, Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 1 Lithologie: klei, zwak zandig, matig humeus, bruingrijs, matig stevig Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 36 cm -Mv Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, grijs, stevig Archeologie: interpretatie: spoor 9 Lithologie: klei, matig siltig, sterk humeus, bruingrijs Archeologie: interpretatie: spoor 105 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, lichtgrijs, matig slap, spoor plantenresten Archeologie: enkel fragment aardewerk, interpretatie: spoor Opmerking: aardewerk op 1,3 m -Mv 15 Lithologie: klei, matig siltig, lichtblauwgrijs, matig slap Archeologie: interpretatie: spoor 16 Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, kleiig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadafzettingen Einde boring op 25 4