CVDR. Nr. CVDR327751_1. Groenvisie Cromstrijen 2011

Transcriptie

1 CVDR Officiële uitgave van Cromstrijen. Nr. CVDR327751_1 30 januari 2018 Groenvisie Cromstrijen 2011 Inleiding Aanleiding en doel In 1998 is de groenvisie voor de gemeente Cromstrijen opgesteld. Hierin staat beschreven hoe het groen in de gemeente onderhouden dient te worden. Inmiddels is de visie aan een update toe. Een belangrijke aanleiding voor deze update zijn aan de ene kant bezuinigingen waar de gemeente voor staat en aan de andere kant uitkomsten van een tevredenheidsonderzoek onder burgers. De burgers geven aan dat er meer kleur en fleur gewenst is en dat de kwaliteit op plekken te wensen over laat. Aanleiding genoeg om eens goed naar het groen in de openbare ruimte te kijken en keuzes te maken hoe het groen eruit moet komen te zien. Werkwijze Oranjewoud bekijkt de situatie buiten en legt de bevindingen kort en bondig vast. In een interactieve werksessie, wordt met een kleine groep betrokkenen (een ambtelijke afvaardiging) nagedacht over wensbeelden. Deze wensbeelden worden door Oranjewoud verwerkt tot scenario's waaruit de Raad uiteindelijk één scenario gaat kiezen. Leeswijzer Deze rapportage bestaat uit 8 hoofdstukken. Hoofdstuk 2 gaat in op de beeldkwaliteit en de sierwaarde van het groen. Hoofdstuk 3 geeft een beeld van de huidige situatie (nulmeting) op de onderdelen kwaliteit en de sierwaarde van het groen binnen de gemeente. In hoofdstuk 4 wordt een terugblik naar de groenvisie van 1998 gegeven en in hoofdstuk 5 een landelijke vergelijking van de lasten en hoeveelheid groen. Het budget wordt in hoofdstuk 6 besproken, hierbij wordt de totstandkoming tot het beschikbare budget uiteengezet. In hoofdstuk 7 zijn de resultaten van de werksessie verwerkt in een drietal scenario's. Uit deze scenario's dient een keuze gemaakt te worden voor de groenkwaliteit en de sierwaarde. In dit hoofdstuk worden tevens aanbevelingen gedaan. In hoofdstuk 8 wordt aangegeven waarvoor monitoring dient en waarom dit noodzakelijk en wenselijk is. In de bijlage wordt de onderbouwing van de eenmalige kosten voor sierwaarde uiteengezet. Beelden Het groen in de openbare ruimte in de gemeente Cromstrijen wordt op twee verschillende onderdelen bekeken, namelijk: Kwaliteit (heel, schoon en veilig); Sierwaarde (kleur en fleur). Beide onderdelen zijn te meten, hoewel sierwaarde enigszins subjectief is. Namelijk wat de één sierlijk vindt, beoordeelt een ander anders. Om toch duidelijk te maken hoe we in deze groenvisie naar kwaliteit en sierwaarde kijken, wordt in dit hoofdstuk ingezoomd op deze onderwerpen. Kwaliteit Oranjewoud meet de groenkwaliteit aan de hand van een standaardmeetlat, deze werkt met verschillende kwaliteitsniveaus die aansluiten op de landelijke standaard van de CROW. Er zijn vijf kwaliteitsniveaus, te weten zeer laag, laag, basis, hoog en zeer hoog. Elk kwaliteitsniveau correspondeert met een bepaalde norm. Het is van groot belang de normen goed te interpreteren om een zo objectief mogelijk beeld te krijgen van de kwaliteit van het groen. Tijdens deze schouw is gelet op zowel de kwaliteit van het uitgevoerde beheer als de inrichting van het groen. Het kan voorkomen dat de inrichting niet aan de eisen of wensen voldoet, maar dat op het gevoerde beheer verder niets aan te merken is. Het is belangrijk hier onderscheid in te maken. Figuur 1:Impressie kwaliteitsniveaus zeer hoog tot en met zeer laag De kwaliteitsniveaus van de openbare ruimte zijn als volgt: Zeer hoog: uitstekend onderhouden, als nieuw. Hoog: goed onderhouden, bijna niets op aan te merken. Basis:voldoende onderhouden, wel wat op aan te merken. Laag: sober tot voldoende, enige achterstanden bij het onderhoud. Zeer laag: onvoldoende onderhouden, flinke achterstanden, kapot. De niveaus 'hoog', 'basis' en 'laag' vormen de kern van elke kwaliteitskeuze. Ze bieden ruimte om te differentiëren: waar moet het beter en waar mag het wat minder? De systematiek slaat aan op landelijke normeringen zoals ook in publicatie 245 'Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte' van het CROW zijn opgenomen. Kwaliteitsniveaus in beheer en onderhoud 1

2 De ambitie voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte kan in verschillende gebieden of in verschillende gemeenten op een ander niveau liggen. Elke beheerorganisatie maakt daarin zijn eigen keuzes en afwegingen. U heeft gevraagd naar de cijfers voor de 5 kwaliteitsniveaus: zeer hoog, hoog, basis, laag, zeer laag (conform de CROW-niveaus A+, A, B, C en D). Sierwaarde Naast de kwaliteit van het beheer heeft Oranjewoud ook gekeken naar de inrichtingskwaliteit van het groen (kleur en fleur). In deze paragraaf wordt nader toegelicht op welke manier dit gemeten wordt. Voor het meten wordt wederom gebruik gemaakt van een standaard meetlat. Deze meetlat omvat drie kwaliteitsniveaus, te weten hoog, basis en laag. Figuur 2: Impressie kleur en fleur weergegeven in beeldkwaliteit Hoog: Soortgebruik: divers, zeer rijk aan bloei en kleur Combinaties zorgen voor een chique uitstraling Gebruik van:(vorm)bomen, hagen, rozen, vaste planten, bollen en seizoensgebonden perkgoed Onderhoud: intensief Basis:Soortgebruik: eenvoudig, door het jaar heen enkele vormen van bloei en kleur Standaard maar verzorgde uitstraling Gebruik van: bomen, gazon en (sier)heesters Onderhoud: vergt een standaard inspanning Laag:Soortgebruik: eenvoudig en eenzijdig, weinig bloei of kleur Sobere uitstraling Gebruik van: bosplantsoen, ruig gras of berm en bomen Onderhoud: vergt een kleine inspanning Nulmeting In dit hoofdstuk is de huidige kwaliteit (heel, schoon en veilig) en de sierwaarde (kleur en fleur) van het groen in de openbare ruimte beschreven voor de gemeente Cromstrijen. Eerst is het totaalbeeld weergegeven met de belangrijkste resultaten. Vervolgens wordt ingezoomd op de resultaten per structuurelement. Opzet schouw Om de huidige kwaliteit en beeldkwaliteit in beeld te krijgen, is er buiten een schouw uitgevoerd in de kernen Numansdorp en Klaaswaal. Het primaire doel van de schouw is het inzichtelijk maken van de huidige kwaliteit van de openbare ruimte. Verdeeld over 6 kenmerkende gebiedstypen (de structuurelementen woongebieden, centrum en belangrijke punten, begraafplaatsen + sportcomplexen, bedrijventerreinen, hoofdwegen, randen/groengebieden) zijn 24 schouwlocaties gekozen. Deze zijn zo goed mogelijk over de gehele gemeente verspreid om een objectief beeld te krijgen van de totale beeldkwaliteit en sierwaarde. De structuurelementen zijn in de onderstaande kaartjes voor de kernen Klaaswaal (figuur 3) en Numansdorp (figuur 4) terug te vinden. Klaaswaal Figuur 3: Gebiedsindeling (structuurelementenkaart) Klaaswaal gemeente Cromstrijen Numansdorp Figuur 4:Gebiedsindeling (structuurelementenkaart) Numansdorp gemeente Cromstrijen Kwaliteit Er is buiten een schouw uitgevoerd naar de kwaliteit en sierwaarde in de gemeente Cromstrijen (kernen Numansdorp en Klaaswaal). Hier is met behulp van de meetlat (zie hoofdstuk 2) bepaald hoe de gemeente op deze onderdelen scoort. In deze paragraaf zullen de resultaten van de nulmeting worden behandeld die op 15 december 2010 is uitgevoerd. Algemeen beeld Uit de schouwresultaten blijkt dat de gemeente in zijn geheel een basis tot hoge kwaliteit scoort (heel, schoon en veilig). Op basis van de resultaten kan gesteld worden dat de kwaliteit van het openbaar groen in de gemeente op dit moment overal minimaal aan het basisniveau beantwoord. Wanneer we kijken naar de verschillende groenonderdelen valt op dat de gazons en de bermen gemiddeld genomen slechter scoren dan de overige groenonderdelen. Met name items als spoorvorming en oneffenheden in de bermen dragen hiertoe bij. Numansdorp versus Klaaswaal De verschillen tussen de kernen Numansdorp en Klaaswaal zijn klein. Zowel de technische staat van het groen in Numansdorp als Klaaswaal is van hetzelfde niveau, namelijk basis tot hoog. Wel moet worden opgemerkt dat de verzorgingsgraad van het groen in Klaaswaal van een hogere kwaliteit is dan die in Numansdorp, namelijk hoog tegenover basis. Per structuurelement Om de gemiddelde scores per structuurelement voor zowel de technische staat als de verzorgingsgraad te visualiseren staat hieronder in figuur 5 een vlaggentabel afgebeeld met daarin de kwaliteit per structuurelementen voor zowel de technische als de verzorgende kwaliteit. De resultaten zijn: 2

3 Over de gehele gemeente bezien zijn met name de groengebieden en parken op dit moment van een hoge kwaliteit, hieronder vallen ondermeer de begraafplaatsen en sportcomplexen; De hoofdwegen en de bedrijventerreinen laten de minste resultaten zien, deze zijn gemiddeld genomen van een basiskwaliteit; In de structuurelementen centra en hoofdwegen valt op dat de staat van de boompalen en boombanden niet altijd voldoet. Dit betekent dat de palen of scheef staan, de banden te los of te strak staan, of de palen afgebroken zijn. Figuur 5: Resultaten kwaliteitsmeting per gebiedsindeling Per beheeronderdeel Naast de kwaliteitsweergave per structuurelement is hieronder in grafiek 1 de kwaliteit per beheeronderdeel weergegeven in scorepercentages van de verschillende beheeronderdelen in de gemeente Cromstrijen. In de grafiek valt duidelijk af te lezen dat het beheeronderdeel berm/kruidenrijk gras aan de lage kant scoort ten opzichte van de andere beheeronderdelen. Een ander onderdeel waar aandacht aan gegeven moet worden is zwerfvuil. Met name op het bedrijventerrein in Numansdorp is zwerfvuil aanwezig. Over de gehele gemeente bezien voldoet dit nog ruim aan het gestelde kwaliteitsniveau. Grafiek 1: Overzicht verdeling kwaliteit per beheeronderdeel in de gemeente Cromstrijen Sierwaarde Tijdens een beoordelingsronde in de kernen Numansdorp en Klaaswaal is de sierwaarde (kleur en fleur) van het groen in de gemeente Cromstrijen bekeken en beoordeeld. In zijn algemeenheid hangt de sierwaarde (beleving) af van een aantal aspecten, namelijk: De hoeveelheid groen (aantal vakken of oppervlakte per vak); De plek van het groen (dicht bij huis, bij entrees en centrumgebieden waar men veel komt); De sortimentskeuze (variatie in soorten, groene of bloeiende soorten, zomer- en winterbeeld). In deze paragraaf wordt een beschrijving van de sierwaarde van het groen in Cromstrijen gegeven. Eerst een algemeen beeld en daarna een beschrijving van de twee kernen Numansdorp en Klaaswaal. Algemeen beeld Het openbaar groen in de gemeente Cromstrijen heeft een goede sierwaarde. Er is over het algemeen voldoende variatie tussen en in de heestervakken. Het bomenbestand is redelijk goed. Er zijn mooie lanen en losse straatbomen maar het sortiment is wel redelijk standaard. Er zijn echter ook straten waar helemaal geen openbaar groen is vanwege de beperkte ruimte. Of de groene uitstraling komt van de particuliere tuinen. Numansdorp De algemene indruk is dat er redelijk veel fleur en kleur aanwezig is. Bij de entrees is over het algemeen voor siergroen gekozen, rozen en gras met bloembollen. De Burgemeester de Zeeuwstraat heeft echter een zeer stenig profiel zonder groen. Er staat af en toe een solitaire boom, maar die valt nauwelijks op in de ruimte. Veel burgers zullen juist hier over klagen. Het smalle straatprofiel is functioneel ingericht voor verkeer en parkeren. Langs de oostelijke randweg zijn veel bomen in blokhagen toegepast, wat een verzorgde indruk geeft. Qua fleur en kleur scoort dat echter niet hoog, ondanks de hoge beeldkwaliteit. In de Voorstraat staan mooie leibomen, zij het wel wat ver uit elkaar. Bij de winkels zijn 's zomers 'hanging baskets' opgehangen wat een kleurige aanblik geeft. Het centrumgebied is overwegend stenig en ingericht voor verkeer. In de wijken is een breed heester sortiment toegepast. Veel vakken met verschillende soorten en ook verschillende soorten in één vak. Bij de sortimentskeuze daarbij is ook gelet op bloeiende soorten. Er zit voldoende afwisseling in groenblijvers en bladverliezers. Er zijn echter een paar wijken waar helemaal geen groen is, op een enkele straatboom na. Dit geldt onder andere voor de omgeving van de Julianastraat. Dit is een wijk met smalle straatprofielen en weinig openbare ruimte. In de nieuwere wijk noord-oost is wel ruimte gereserveerd voor groen. Elsenhagen doorsnijden de wijk en geleiden het fietspad. Deze haag geeft 'weinig kleur' maar is als landschappelijk groen waardevol voor de beleving van de wijk. Op de begraafplaats heeft het groen een hoge kwaliteit. Naast een breed sortiment aan heesters, wordt daar ook gewerkt met vaste planten. De bomen zijn hier allemaal van verschillende soorten, waarvan ook een aantal heel bijzondere soorten. Ook daarbij is gekozen op variatie in bladkleur, groenblijvers en bloeiers. Klaaswaal De entree van Klaaswaal ligt op de dijk. Op deze dijk is weinig ruimte voor groen, afgezien van de grastaluds. Het centrum van Klaaswaal is dichtbebouwd en er is geen ruimte voor groen. In de wijken is het groen vooral geclusterd in de plantsoenen. Het groen is gevarieerd qua soorten. Het varieert van de gangbare soorten als Berberis, Symphoricarpus, Cotoneaster en Prunus lau- 3

4 rocerasus tot de meer kleurrijke soorten als Mahonia, Spiraea, Forsythia, heesterroos en Buddleja. Op een enkele plek zijn de boomspiegels voorzien van planten om kleur in de straat te brengen. Het sortiment bomen in Klaaswaal is redelijk standaard. In de woonstraten zijn het vooral de tuinen die voor een groene en kleurrijke uitstraling zorgen. Kanttekening De schouw is uitgevoerd in een periode dat het groenbeheer zo goed als stil ligt (15 december 2010). Het groen is normaliter voor de winterperiode winterklaar gemaakt. Dit kan van invloed zijn op de uitkomsten van de resultaten die nu zijn vastgesteld. Dit geeft een ander beeld dan wanneer er bijvoorbeeld in de zomer geschouwd zou worden. Een aantal beheeronderdelen zou dan zeer waarschijnlijk lager scoren. Met name op het gebied van verzorging zullen de resultaten dan minder positief kunnen uitvallen. Denk aan een hogere bedekkingsgraad van onkruid in het groen. Op dit moment scoort dit onderdeel gemiddeld hoog, maar in de zomer zou dit wel eens naar een basisscore kunnen zakken of wellicht op bepaalde plekken nog lager. Ook in de technische staat van de grasvelden zou het één en ander kunnen wijzigen. Op dit moment scoort dit onderdeel basis tot hoog. In de zomer zou dit naar overwegend basis kunnen zakken of zelfs lager. Denk hier bijvoorbeeld aan het meer voorkomen van kale/dode plekken en een hogere lengte van het gras. In hoofdstuk 8 wordt nader ingegaan op de wenselijkheid van het herhalen van de kwaliteitsschouw. Terugblik naar groenvisie van 1998 In dit hoofdstuk wordt uiteen gezet hoe de ontwikkeling vanaf 1998 tot 2011 eruit ziet. Hierbij wordt globaal de kwaliteitskeuze vanuit 'Groenvisie Cromstrijen' uit 1998 omschreven. Vervolgens worden ontwikkelingen in de tijd aangegeven die invloed hebben op de manier van onderhoud. Hierdoor wordt duidelijk waar verschillen kunnen zitten en dus waar de vergelijking niet op gaat of genuanceerd moet worden. Kwaliteitskeuze 1998 In de groenvisie van 1998 is gekozen voor een variant met de volgende kwaliteit: Hoge kwaliteit in bijzondere gebieden (technisch en verzorgend onderhoud); Basis kwaliteit in het overige deel van de gemeente (technisch en verzorgend onderhoud). Op de locaties waar een hoge kwaliteit wordt toegepast in de visie, dient ook een hogere sierwaarde toegepast te worden. Het onderhoud moest overal voldoen aan één minimum niveau, namelijk kwaliteitsniveau basis. Er waren in 1998 geen grote beheerachterstanden, kleine achterstanden werden weggewerkt door middel van omvormingen/veranderingen en/of aanpassingen in het groen. Natuurlijk groen Naast de kwaliteitskeuze is in de groenvisie van 1998 besloten om natuurlijk groen zoveel mogelijk toe te passen aan de randen van beide kernen, langs dijken en oevers en waar mogelijk ook in de wijken. Het onderhoud van natuurlijk groen vindt op een andere wijze plaats dan regulier gemeentelijk groen. Het is meer gericht op het begeleiden van de natuurlijke ontwikkeling die de beplanting min of meer vanzelf volgt. Dit geeft een ander beeld dan de standaard en kan als een lager kwaliteitsniveau aangezien worden wanneer de natuurlijke factor niet meegenomen wordt. Vergelijking met huidige resultaten Wanneer de kwaliteitskeuze van 1998 naast de huidige kwaliteit wordt gelegd, is de overeenkomst niet gelijk zichtbaar. De huidige kwaliteit ligt gemiddeld tussen basis en hoog. Hierin is niet duidelijk een verschil in onderhoud per structuurelement te zien, het is ongeveer overal gelijk. In de kwaliteitskeuze van 1998 was juist wel voor een duidelijk verschil in kwaliteit tussen bijzondere gebieden en het overige deel gekozen. De huidige kwaliteit ligt dan ook hoger dan in 1998 is afgesproken. Veranderingen in de tijd Klachten en meldingen gestuurd Het beheer van het openbaar groen in de gemeente Cromstrijen werd vanaf 1998 tot ongeveer 2000 op een ad hoc basis uitgevoerd. Dit wil zeggen dat onderhoudsmaatregelen werden uitgevoerd op basis van klachten en meldingen van burgers. Met andere woorden ging de buitendienst alleen maar af op klachten. Als deze er niet waren, werden er simpelweg geen groene werkzaamheden uitgevoerd. Tot die tijd zijn de groenvisie en het bijbehorend beheerplan niet gebruikt, het beheer werd dan ook eenzijdig uitgevoerd. Planmatig onderhoud In 2000 is de groenvisie opnieuw opgepakt en zijn aan de genoemde kwaliteitsniveaus onderhoudsschema's gehangen. Het beheer werd zo op een planmatige manier opgepakt en uitgevoerd. Er werd nu gewerkt volgens onderhoudsschema's en niet alleen op basis van meldingen en klachten van burgers. Aanpassing inrichting Vanaf 2000 tot en met 2003 zijn er in de wijken van de kernen Klaaswaal en Numansdorp herinrichtingen en omvormingen van het groen uitgevoerd. Dit om het onderhoud te kunnen vereenvoudigen en zo efficiënter te kunnen beheren. De beheersbaarheid van het openbaar groen is afgestemd op de gewenste 4

5 kwaliteitsniveau van de groenvisie. Ook is er in deze periode meer kleur en fleur aangebracht door middel van vervanging van bosplantsoen. Ecologisch beheer In de beschouwde periode zijn geen grote areaal toenames geweest. Op wijkniveau hebben er wel een aantal kleine uitbreidingen en herinrichtingen plaats gevonden. In dit kader is de wijk Philipsburg noemenswaardig. De wijk Philipsburg was namelijk een wijk welke toentertijd ecologisch is opgezet met alleen maar hagen. Bewoners zijn voordat men er kwam wonen over het ecologisch principe geïnformeerd (inclusief beheer van het groen). Naarmate de jaren vorderden en er meer doorstroming qua bewoning kwam, begonnen de bewoners zich te storen aan het ecologisch onderhoudsregime van het groen. In 2009 is dan ook bestuurlijk besloten om het ecologisch onderhoud om te zetten in een regulier onderhoudregime. Dit houdt onder andere een overgang van niet-chemisch naar chemische onkruidbestrijding op verharding in. Om het onderhoud op een basisniveau te kunnen uitvoeren volgens de standaard beheermethode is een herinrichting/omvorming van het groen noodzakelijk. Echter zijn hiervoor nog niet de benodigde budgetten vrijgemaakt. Dit resulteert in een lager dan gewenst kwaliteitsniveau. Vervangingen en uitvoering Vervangingen vinden al jaren op de zelfde manier plaats, namelijk meeliften op kleine renovaties projecten of door jaarlijkse opname van de inboetlijst. Tijdens vervangingen en/of herinrichtingen wordt niet alleen gekeken naar het makkelijk onderhouden van het groen, maar ook naar de verrijking van de openbare ruimte (kleur en fleur). De uitvoering vindt al jaren plaats door de eigen buitendienst, momenteel bestaande uit 11 fte groen beheerders en 4 fte grijs beheerders. In de beschouwde periode zijn er 2 fte beheerders minder inzetbaar dan in Deze worden momenteel, indien nodig, opgevangen door seizoens inhuur/uitbesteding en stagiaires. Communicatie De burgertevredenheid is de afgelopen jaren niet noemenswaardig veranderd. Wel zijn het aantal klachten en meldingen de afgelopen jaren minder geworden. Dit komt mede door de verbeterde communicatie over het groenbeheer met de burgers via de gemeentelijke website en magazine. Burgers worden beter geïnformeerd en kunnen zelf makkelijker de gemeente benaderen voor vragen, klachten en meldingen. Wel blijken de vragen om meer kleur en fleur ten alle tijden van toepassing. e vergelijking Gemiddelde lasten Gegevens van het CBS maken een vergelijking van de uitgaven basis van begrotingen van gemeenten mogelijk. Volgens deze gegevens bedragen de lasten van de gemeente Cromstrijen voor het taakveld openbaar groen en openluchtrecreatie in ,00 per inwoner. De onderstaande tabel 1 geeft de ontwikkeling van deze lasten over de afgelopen jaren weer. Ter vergelijking zijn de lasten van de gemeenten in dezelfde grootteklasse ( tot inwoners) opgenomen ) Cromstrijen Gemeenten inwoners Tabel 1: Gemiddelde lasten openbaar groen en openluchtrecreatie per inwoner gemeente Cromstrijen en vergelijkbare gemeenten 1) voorlopige cijfers De lasten liggen in Cromstrijen op een vergelijkbaar niveau. De ontwikkeling van de lasten loopt, met uitzondering van de daling in de landelijke cijfers in 2011, in Cromstrijen parallel met de landelijk ontwikkeling. Gemiddelde hoeveelheid groen De hoeveelheid groen is vergeleken met delen van 5 andere gemeenten. Het betreft bij deze vergelijking enkel kernen van de vergelijkbare gemeenten (zonder buitengebied), aangezien de gemeente Cromstrijen geen buitengebied in beheer heeft. De hoeveelheden voor deze vergelijking zijn uit het GBI gegenereerd. Voor de vergelijking zijn kernen gekozen met een overeenkomstig aantal inwoners en die een landelijk karakter hebben. In onderstaande tabel 2 is af te lezen waarop de vergelijking van de betreffende kernen van de gemeenten overeenkomen en afwijken. Gemeente Cromstrijen Vergelijkbare gemeente 1 Regio Zuid-Holland Noord-Brabant Situering Aantal kernen 2 3 Aantal inwoners

6 Vergelijkbare gemeente 2 Vergelijkbare gemeente 3 Vergelijkbare gemeente 4 Vergelijkbare gemeente 5 Noord-Brabant Limburg Gelderland Noord-Brabant Tabel 2: Vergelijkbare kernen met Cromstrijen In tabel 3 op de volgende pagina staan de uitkomsten van de vergelijking hoeveelheid groen. In vergelijking met deze gemeenten heeft Cromstrijen relatief weinig beplanting en bomen per inwoner. Dit is door een aantal factoren deels verklaarbaar. De structuren van de dorpen en de smalle straatprofielen in enkele wijken zorgen er voor dat er weinig openbare ruimte aanwezig is, zo ook groen. Dit geldt ook voor de doorgaande wegen in de gemeente. Daarnaast zijn in het verleden stukjes groen verkocht aan huiseigenaren, dit met de gedachte de hoeveelheid onderhoud structureel te verminderen. Een minimum en/of maximum aan groenareaal is geen uitgangspunt geweest in de dorpsontwikkelingen. Gemiddeld heeft Cromstrijen meer gazon dan de vergelijkbare kernen, zoals af is te lezen in tabel 3. Gazons m2 per inwoner Beplanting m2 per inwoner Bomen per inw. Cromstrijen Gemiddelde van 5 gemeenten Tabel 3: Gemiddeld hoeveelheid groen per inwoner/bomen per 1000 inwoners In vergelijking met de 5 gemeenten heeft Cromstrijen relatief weinig groen per inwoner, dit zit vooral in de bomen. Omdat de lasten per inwoner op een landelijk niveau liggen, zijn de lasten per m 2 relatief hoog te noemen t.o.v. het landelijk gemiddelde. Een (gedeeltelijke) verklaring daarvoor kan gevonden worden in de uurkosten van medewerkers van de buitendienst ( 55,77) per uur. Hierin zijn alle overhead zoals salaris administratie, huisvesting, leidinggevende en bestuurskosten doorbelast. Dit zorgt ervoor dat de kosten ca. 10,00 per uur hoger liggen dan voor buitendienstmedewerkers in Nederland gebruikelijk is. Uitvoering in eigen beheer heeft als voordelen dat eigen medewerkers relatief een hogere kwaliteit leveren dan inhuur van aannemers. Voordelen van een goed functionerende eigen buitendienst liggen met name op het gebied van flexibiliteit en continuïteit van de inzet, betrokkenheid van medewerkers en aanwezigheid van lokale kennis in het beheer. Budget In dit hoofdstuk wordt uiteen gezet wat het budget is van de gemeente dat jaarlijks beschikbaar wordt gesteld voor het groenbeheer. Hiervoor is in samenwerking met de gemeente de begroting ontleed. Analyse beschikbaar budget Om het werkelijk beschikbaar groenbudget te kunnen bepalen wordt de begroting van de gemeente Cromstrijen geanalyseerd. De werkelijke cijfers van het peiljaar 2009 worden gebruikt in het maken van een onderscheid tussen de directe uitvoeringskosten en de overige kosten. In hier onderstaande beschrijving worden de verschillen in kosten toegelicht, namelijk de directe uitvoeringskosten, binnendienst & overhead, bijkomende kosten & overige lasten en kapitaallasten. De toedeling staat hieronder weergegeven. Directe uitvoeringskosten Centraal staan de directe uitvoeringkosten voor het groenbeheer, deze kosten hebben een directe invloed op de kwaliteit van het groen: directe uitvoeringskosten: uren door de buitendienst te besteden aan onderhoud, inclusief uitbestedingen aan derden (aannemers, werkvoorzieningschap): - wegen (klein en groot onderhoud wegen, zandwegen, recreatieve paden etc.); - groen (bomen, beplantingen, gras, bermen); - straatreiniging (straatvegen, afvalbakken legen, onkruidbestrijding op verharding etc.). - overige kosten buiten plankader (kosten voor bv. meubilair, openbare verlichting, speeltoestellen, banken, bebording en bruggen, sportvelden en begraafplaatsen, bossen en natuurgebieden) inclusief: aankoop materialen, inhuur materieel en externe diensten, aanplant bomen, vervoersmiddelen en tractie. én inclusief: dagelijks toezicht en controle, maar exclusief: planvorming, werkvoorbereiding etc. Overige kosten Daarnaast staan in de gemeente begroting ook bedragen voor andere kostensoorten: binnendienst & overhead: veelal doorberekende kostenplaatsen (deels verwerkt in uurkosten buitendienst) voor: beleids- en beheermedewerkers, afdelingshoofd, werkvoorbereiding, beleidsen beheerplannen, inspraak etc.; bijkomende kosten & overige lasten: 6

7 - stortkosten en containers (incl. afvoer en verzamelen), garage en opslag, huur gebouwen, energie (brandstof, stroom, relais, vastrecht lichtmasten) water, telefoon, automatisering, schadeherstel en vandalisme, evenementen en promotie (jaarmarkt, kerst, kermis, boomplantdag), etc.; - waterschap, leges, verzekeringen, contributies, abonnementen, subsidies, verkeersveiligheid etc.; kapitaallasten: doorberekende kapitaallasten, dotaties aan voorzieningen, rente; Vanzelfsprekend zijn deze overige kosten van wezenlijk belang voor de omvang van de totale gemeentebegroting. Maar de omvang van deze kosten zijn in het kader van het bepalen van het werkelijk beschikbare budget voor het groenbeheer niet direct besteedbaar. Berekening beschikbaar budget De werkelijke cijfers van het peiljaar 2009 zijn gebruikt in het maken van een onderscheid tussen de directe uitvoeringskosten en de overige kosten, met de volgende optelling: Directe uitvoeringskosten: ,00 Binnendienst & overige lasten: 8.457,00 Bijkomende kosten & overige lasten: ,00 Kapitaallasten: ,00 Baten: ,00 De directe uitvoering van het werk door de buitendienst en door derden komt op ,-. De kosten zijn onderverdeeld naar beïnvloedbaar en niet beïnvloedbaar budget voor de beeldkwaliteit. Totaal van de directe uitvoeringskosten is ,-. Beïnvloedbaar: Uitvoering buitendienst ,- Uitvoering derden ,- Totaal ,- Niet-beïnvloedbaar: Inboet ,- Overige uitvoeringskosten * ,- Totaal ,- *: Overige uitvoeringskosten bestaan uit aankoop machines en gereedschap, onderhoud materiaal etc.. De buitendienst van de gemeente heeft een uurloon van 55,77. In dit bedrag zit wel overhead. De overhead is niet direct beïnvloedbaar en mag dus niet meegenomen worden in de kwaliteitskeuze, om een goed beeld te krijgen. Wanneer uitgegaan wordt van 40,- per uur, komt het bedrag van de buitendienst 28% lager uit op ,-. Samen met de uitvoering door derden komt het uit op ,-. Scenario's kwaliteitskeuze De nulmeting van de huidige situatie vormt de basis voor de keuze van de gewenste kwaliteit. De kwaliteitskeuze is uitgewerkt in een drietal scenario's voor het dagelijks groenbeheer van de openbare ruimte in de gemeente Cromstrijen. In de scenario's staat de gewenste kwaliteit (heel, schoon en veilig) per gebiedstype verwoord voor zowel technisch als verzorgend onderhoud. De kwaliteitskeuze is gericht op het langdurig in stand houden van het openbaar groen op de gekozen kwaliteit. Een verschil in kwaliteit (ambitie) betekent een verschil in kosten en dus in jaarlijks benodigde budgetten om de gewenste kwaliteit te realiseren en langdurig in stand te houden. Scenario 1: minimaal functioneel maar sober Bij dit scenario wordt er vanuit gegaan dat groen functioneel moet zijn en niet zozeer mooi. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van hagen. Dit heeft vaak tot doel ruimtes af te schermen, bijvoorbeeld bij speelveldjes. Het planten van bijvoorbeeld struikrozen heeft hier weinig zin, omdat deze vorm van beplanting snel vervangen zal moeten worden. Dit type scenario zal aan het straatbeeld weinig fleur en kleur geven in de zin van sierwaarde van het groen. Er is in de wijk wel groen te vinden, maar dan wel zonder veel kleur. Het onderhouden van dit type scenario is eenvoudig. Er is weinig kennis van zaken vereist. De kosten voor dit type scenario hoeven niet hoog te zijn. Wanneer met eenvoudig te beheren groen gewerkt wordt, zullen de kosten laag blijven. De beheerkwaliteit is minimaal van een basisniveau. Aan de beeldkwaliteit wordt verder niets extra's gedaan. Figuur 6: Kwaliteitsprofiel scenario 1 'minimaal functioneel maar sober' In bovenstand kwaliteitsprofiel is weergegeven hoe dit scenario eruit komt te zien voor het onderhoud per structuurelement. Het onderhoud van het bedrijventerrein mag te wensen overlaten. De inrichting moet wel functioneel zijn, er is voldoende ruimte en grootschalig. Het geeft een saai beeld. Sierwaarde bevindt zich vooral op de particuliere terreinen. Jaarlijks zijn de kosten voor dit scenario gemiddeld ,-. Dit is ,- lager dan het beschikbare budget zoals beschreven in paragraaf

8 Eenmalig is een bedrag van ,- nodig om noodzakelijke omvormingen te realiseren om de sierwaarde (kleur en fleur) op een sober niveau te houden. In de bijlage is de onderbouwing weergegeven. Scenario 2: standaard met enige sierwaarde Bij dit scenario zal veel standaard beplanting te zien zijn. Het aanwezige groen is overwegend ook écht groen. Her en der staan sierheesters om het geheel wat op te fleuren en wellicht bestaat een gedeelte van de beplanting uit wat minder standaard materiaal. Denk bijvoorbeeld aan bomen en struiken met een aparte vorm of een aparte kleur. Dit type scenario vraagt in vergelijking met het vorige scenario meer onderhoud en kennis. Bepaalde bomen en struiken zullen op een andere manier onderhouden moeten worden dan dat bij het standaard gevoerde beheer gebruikelijk is. De kosten die gemoeid zijn bij dit type scenario zijn hoger dan bij het vorige scenario. Zowel de onderhoudskosten als de kosten voor het plantmateriaal zullen hoger liggen. De beheerkwaliteit is minimaal van een basisniveau en er is enige aandacht voor de beeldkwaliteit van het groen. Op belangrijk plekken, zoals de entrees, het centrum en op knooppunten wordt de nodige aandacht besteed aan de sierwaarde van het groen. Figuur 7: Kwaliteitsprofiel scenario 2 'standaard met enige sierwaarde' In bovenstaand kwaliteitsprofiel is weergegeven hoe dit scenario eruit komt te zien voor het onderhoud per structuurelement. Er valt af te lezen dat alles op basis is gezet. Er wordt geen nuancering gemaakt in structuurelement. Jaarlijks zijn de kosten voor dit scenario gemiddeld ,-. Dit is ,- lager dan het beschikbare budget zoals beschreven in paragraaf 6.2. Eenmalig is er een bedrag van gemiddeld ,- nodig om te voldoen aan enige sierwaarde (kleur en fleur) op belangrijke plaatsen in de gemeente. In de bijlage is de onderbouwing weergegeven. Scenario 3: aandacht voor kwaliteit en sierwaarde Bij dit scenario wordt in grote mate rekening gehouden met de kwaliteit van het materiaal welke gebruikt wordt. Ook aan de sierwaarde van bomen en struiken wordt gedacht. Dit type levert zeker geen monotoon straatbeeld op. Het bestaat uit uiteenlopende typen groen en uit aparte soorten. Er bestaat zowel variatie in type beplanting, de vorm als de kleur. Het bewerkstelligen van dit scenario vraagt meer onderhoud en kennis dan bij andere scenario's. Door het vóórkomen van veel verschillende soorten bomen en struiken zal het beheer ook meer gevarieerd zijn. Er zullen typen bomen en struiken staan die een aparte vorm hebben. De aparte vorm moet behouden blijven en vraagt daarom om speciale aandacht. Dit type scenario vergt veel onderhoud en is daarom duur in beheer. Omdat het groenmateriaal van goede kwaliteit is zullen de kosten op dit gebied ook stijgen. De beheerkwaliteit is minimaal van een basisniveau en in het centrum en op hoofdwegen van een hoog niveau. Daarnaast is er veel aandacht voor de beeldkwaliteit. Figuur 8: Kwaliteitsprofiel scenario 3 'aandacht voor kwaliteit en sierwaarde' In bovenstand kwaliteitsprofiel is weergegeven hoe dit scenario eruit komt te zien voor het onderhoud per structuurelement. In dit scenario is een duidelijk verschil gemaakt bij accentgebieden, namelijk centra en begraafplaatsen en sportvelden. Dit scenario is vergelijkbaar met de keuze die is gemaakt in de Groenvisie van Jaarlijks zijn de kosten voor dit scenario gemiddeld ,-. Dit is ,- lager dan het beschikbare budget zoals beschreven in paragraaf 6.2. Eenmalig is er een bedrag van gemiddeld ,- nodig om te voldoen aan enige sierwaarde (kleur en fleur) op belangrijke plaatsen in de gemeente. In de bijlage is de onderbouwing weergegeven. Aanbevelingen Raadskeuze De gewenste kwaliteit wordt vastgesteld door de Raad. Hierbij wordt kennisgenomen van de huidige kwaliteit van het openbaar groen en de ruimtelijke indeling in verschillende gebiedstypen. Uit de beschreven scenario's wordt een keuze gemaakt voor het kwaliteitsniveau van het groen in de gehele gemeente Cromstrijen eventueel gedifferentieerd per gebied in de komende jaren, inclusief het bijbehorend budget. Realisatie van de gewenste sierwaarde is niet uitsluitend alleen met beheer te realiseren. Hiervoor zijn op specifieke plekken bijvoorbeeld herinrichtingen, omvormingen en/of renovaties noodzakelijk om het gewenste niveau te bereiken. De inrichting krijgt hiermee een impuls, zodat deze vervolgens eenvoudig op niveau is te handhaven. De eenmalige investeringen betekenen een aanvullinde inzet op het budget in het scenario. Werken aan kwaliteit (heel, schoon en veilig) Burgers informeren over kwaliteitsniveau: In het kader van het realiseren van draagvlak voor de keuzes van de Raad is het van belang om tijdens de uitvoering en realisatie van het gekozen scenario de burgers op de hoogte te brengen. Zodat de burgers weten wat ze kunnen en mogen 8

9 verwachten. Met andere woorden het voortzetten en uitbreiden van de huidige voorlichting en communicatie naar de burgers toe (zoals folders, internet, krantenartikelen). Monitoringssystematiek opzetten: Het is van belang monitoring op te nemen in de reguliere werkzaamheden, zodat constant een vinger aan de pols kan worden gehouden of aan de gewenste kwaliteitsniveaus wordt voldaan. Tevens voor het verantwoorden naar en informeren van management en Raad. Daarnaast de methodiek en resultaten van de kwaliteitsschouw communiceren naar de burgers. Kwaliteitsgericht werken: Vertaal de gewenste kwaliteit naar werkplanningen en uitvoering van dagelijkse onderhoudswerkzaamheden. Bijsturing (waar nodig zowel meer als minder doen) van eigen medewerkers op geleverde kwaliteit. Jaarlijks evalueren: Jaarlijks wordt bekeken of de beleidsdoelstellingen zijn gehaald en of bijsturing gewenst is. Focus op verantwoording en doeltreffendheid. Realiseren van de sierwaarde (kleur en fleur) Om in de toekomst nog meer fleur en kleur in het groen aan te brengen moet er bij 'vervanging' gekeken worden naar andere (inrichtings)mogelijkheden. Dus als een vak of boom aan vervanging toe is, niet zonder meer hetzelfde terugplaatsen maar zoeken naar alternatieven. Hiervoor een afweging per plek maken (geld, doel en resultaat afwegen). Er kan gedacht worden aan de volgende maatregelen: Variatie: o tussen de vakken; o meerdere soorten in een vak; o verschillende hoogtes; o solitairs in onderbeplanting; o verschillende soorten bomen in een straat. Soortkeus: o bladkleur; o bloei; o herfstkleur; o wintergroen; o 'bijzondere soorten' i.p.v. standaard. Bollen en knollen in het gras; Entrees en centrumgebieden voorzien van extra groen: o bloembakken of 'hanging baskets'; o extra (vorm)bomen; o groenvakken evt. ten koste van parkeren. Monitoring Nadat de gewenste kwaliteit is vastgelegd en de keuzes zijn vertaald naar de uitvoering is het van belang om periodiek de kwaliteit te monitoren en toezicht te houden op de uitvoering. In onderstaande figuur 9 is het volledige traject van na de vaststelling van de Groenvisie op het gebied van monitoring en toezicht weergegeven. Uit de figuur valt af te lezen dat na de vaststelling van de Groenvisie (beleidsdocument) en aanpassing van het beheersysteem de uitvoering van de gemaakte keuzes centraal staat, waarna via schouwrondes en nacalculaties de ontwikkeling in kwaliteit en budget etc. wordt gemonitord. Uiteindelijk wordt het beleid geëvalueerd en wordt, indien noodzakelijk, bijgestuurd. Figuur 9: Procesbeschrijving plan, do, check en act voor het (groen)beheer Beschrijving Monitoren is het verzamelen van stuurinformatie waarmee beleid, afspraken en uitvoering worden getoetst en geëvalueerd, waarmee trends worden gevolgd en waarmee beslissingen worden onderbouwd. Het is een middel om kwaliteit inzichtelijk te maken en zo te sturen op ambities. Belangrijk voor een effectieve verzameling en verwerking van gegevens is een heldere en eenduidige aanpak, waarbij vooraf inzichtelijk is welke resultaten bereikt worden, zodat de methode hiervoor de informatie levert. Het opstellen van een monitoringsplan is hiervoor noodzakelijk, hierin staan onder andere: Meetlat: De meetlat vormt het uitgangspunt voor het kwaliteitsgericht werken en staat centraal in zowel het monitoren als het toezicht houden. De meetlat bevat de gegevens voor het uitvoeren van de metingen en is tevens het uitgangspunt voor ambities en de uitvoering. In de meetlat staan foto's, beschrijvingen en normen, die tezamen de uitgangspunten voor de metingen vormen. Locaties: De nulmeting is uitgevoerd op 24 schouwlocaties van 100 x 100 meter representatief verdeeld over de twee kernen Numansdorp en Klaaswaal. Een onderscheid in structuurelementen wordt aangehouden, waardoor de metingen per structuurelement geanalyseerd worden op het 9

10 voldoen aan de gestelde kwaliteitsambitie. In de toekomst met de methode vastgelegd worden zoals aantal locaties, poule van schouwpunten verwerkt in een raster. Frequentie: Het is wenselijk om de schouw voor technisch- en verzorgend groen twee maal per jaar uit te voeren, in het voor- en najaar. In de zomer vindt een extra schouwronde plaats specifiek op de verzorging van het groen. Deze frequenties maakt het mogelijk om per boekjaar de kwaliteit te beoordelen en eventueel het beheer bij te sturen. Zo kan er adequaat gereageerd worden op veranderingen in kwaliteit. Uitvoering: De schouwrondes worden uitgevoerd door eigen medewerkers van de buitendienst. Middels een schouwopleiding en toezichthouden en de aanschaf van benodigde hulpmiddelen zoals software en een PDA kan de afdeling Beheer en Onderhoud zelf de schouwrondes uitvoeren. Monitoring is een onderdeel van het beheerproces (plan, do, check en act), men kan ermee discussies voeren en juist ontwijken. Om het goed toe te passen moet het wel planmatig toegepast worden, dus met vaste momenten en een vaste methode om zo een representatief beeld te geven. Bijlage Kostenverantwoording eenmalig impuls sierwaarde 'fleur en kleur' De volgende hoeveelheden zijn gebaseerd op percentages die door Oranjewoud landelijk worden aangehouden voor jaarlijkse vervanging. Hier wordt dit echter aangehouden voor een eenmalig impuls voor de sierwaarde in de gemeente Cromstrijen. In de rapportage is er een onderscheid gemaakt in noodzakelijke omvormingen, om de sierwaarde ('fleur en kleur') op een sober niveau te houden en om enige sierwaarde te verkrijgen op de belangrijkste plaatsen in de gemeente. Deze twee varianten zijn in de scenario's verwerkt. Realisatie van noodzakelijke omvormingen om de sierwaarde op een sober niveau te houden bedragen gemiddeld ,-, hiervoor zijn de volgende onderdelen geselecteerd.: A2 Omvormen vaste planten; B Bollen en knollen in het gras; C1 Bloembakken; C3 Groenvakken ter plaatse van parkeervak. Om enige sierwaarde te creëren op belangrijke plaatsen in de gemeente, zijn alle bovenstaande omvormingen nodig. Hiervoor dient een bedrag van gemiddeld ,- gereserveerd te worden. 10