Colofon/ Identificatie

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012

2 Colofon/ Identificatie Dit is een uitgave van Stimulus Programmamanagement namens de Beheersautoriteit provincie Noord-Brabant. Copyright 2013 Mede mogelijk gemaakt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Redactie: Foto s: Vormgeving en realisatie: Stimulus Programmamanagement Verhoeven Timmerfabriek Nederland BV, Thomas Regout International BV, Stichting het Limburg Landschap, Dinalog,.Ft Innovations BV, Stichting Het Zeeuwse Landschap, Gemeente Venlo, Prins Autogassystemen BV, Gemeente Breda. Phasis Communication Works BV Eindhoven Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Operationeel Programma Zuid-Nederland Jaarlijks verslag over de uitvoering Beheersautoriteit Provincie Noord-Brabant Subsidiabel gebied: Provincie Noord-Brabant, Provincie Limburg, Provincie Zeeland Programmeringsperiode: Programmanummer (CCI-nr.): CCI 2007 NL 16 2 PO 003 Titel van het programma: Operationeel Programma Zuid-Nederland Verslagjaar: 2012 Datum van goedkeuring van het jaarverslag door het Comité van Toezicht: 12 juni 2013.

3 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland Inhoudsopgave Jaarverslag OP-Zuid 2012 Voorwoord...4 Verantwoording...5 Woord Inleiding...6 vooraf Verantwoording Sociaal-economische en leeswijzer...5 ontwikkelingen in relatie tot OP-Zuid Inleiding...6 Algemeen Demografische ontwikkelingen Sociaal-economische Landschap, milieu en ontwikkelingen duurzaamheid in Sociaal-economische relatie tot OP-Zuid...8 ontwikkeling 1.1 Algemeen...8 in Nederland Demografische Sociaal-economische ontwikkelingen Landschap, in Zuid-Nederland...12 milieu en duurzaamheid Sociaal-economische ontwikkeling 2 in Algemene Nederland...10 voortgang van uitvoering 1.5 Sociaal-economische van het OP-Zuid...18 ontwikkeling 2.1 in Resultaten Zuid-Nederland...11 en voortgangsanalyse Materiële voortgang van het 2 Algemene Operationeel voortgang Programma...22 van de uitvoering van Financiële het OP-Zuid...16 informatie Resultaten N en voortgangsanalyse Materiële Informatie voortgang over de uitsplitsing van het Operationeel van het Programma...20 gebruik van de fondsen Financiële Bijstand per informatie...23 doelgroep N Terugbetaalde of opnieuw gebruikte Informatie bijstand...32 over de uitsplitsing van het 2.2 gebruik Informatie van over de fondsen...25 de inachtneming Bijstand van de communautaire per doelgroep...25 wetgeving Terugbetaalde Geconstateerde of uitvoeringsproblemen opnieuw gebruikte bijstand...25 en gekozen oplossingsmaatregelen Informatie Wijzigingen over in verband de inachtneming met de uitvoering van de van communautaire het Operationeel wetgeving...25 Programma Geconstateerde Belangrijke wijziging uitvoeringsproblemen als bedoeld in en artikel gekozen 57 (EG) oplossingsmaatregelen...25 Nr. 1083/ Wijzigingen Complementariteit in verband met met andere uitvoering van instrumenten...34 het Operationeel Programma Belangrijke Toezichtregelingen...34 wijziging als bedoeld in artikel 57 (EG) Nr. 1083/ Complementariteit Uitvoering naar prioriteit...36 met andere 3.1 instrumenten...26 Prioriteit 1 Kenniseconomie, 2.7 Toezichtregelingen...26 ondernemerschap en innovatie Voortgangsanalyse en verwezenlijking van de doelstellingen Geconstateerde uitvoeringsproblemen en gekozen oplossingsmaatregelen Uitvoering Prioriteit 2 naar Attractieve prioriteit...28 regio s Prioriteit Verwezenlijking 1 Kenniseconomie, van de doelstellingen ondernemerschap en voortgangsanalyse...49 en innovatie Voortgangsanalyse Geconstateerde uitvoeringsproblemen en verwezenlijking en van gekozen de doelstellingen...30 oplossingsmaatregelen Geconstateerde Prioriteit 3 Stedelijke uitvoeringsproblemen dimensie gekozen Verwezenlijking oplossingsmaatregelen...32 van de doelstellingen 3.2 Prioriteit en voortgangsanalyse Attractieve regio s Verwezenlijking Geconstateerde uitvoeringsproblemen van de doelstellingen en en gekozen voortgangsanalyse...34 oplossingsmaatregelen Geconstateerde uitvoeringsproblemen 4 en EFRO/CF-programma s: gekozen oplossingsmaatregelen Prioriteit grote projecten Stedelijke dimensie Verwezenlijking van de doelstellingen 5 en Technische voortgangsanalyse...35 Bijstand Geconstateerde Automatisering...60 uitvoeringsproblemen en gekozen oplossingsmaatregelen Voorlichting en Publiciteit EFRO-/CF-programma s: Externe communicatie grote Communicatievoorwaarden...63 projecten Website OP-Zuid Technische Website Europa Bijstand...40 om de hoek Automatisering...41 Regiostars Europa Kijkdagen Voorlichting Stimulus on the en Publiciteit...42 Road Externe Webportal...65 communicatie Interne Deelname communicatie...47 bijeenkomsten Nieuwsbrief Perscontacten Promotiemateriaal Interne communicatie Teambuilding Communicatie ROM s/syntens Netwerkactiviteiten Inform Communicatie Comité van Toezicht Doelstellingen en prioriteiten Speerpunten...67 Bijlagen Bijlage 1 Categorisering van de bijstand uit het Operationeel Programma Zuid-Nederland (EFRO) voor de periode deel A conform art. 11 (EG) nr Bijlage 2 Cumulatieve uitsplitsing van van toewijzingen van van de de communautaire bijdrage per per categorie in het in jaarlijks het jaarlijks verslag verslag en het en eindverslag het eindverslag over de over uitvoering...77 de uitvoering...57 Bijlage 3 Overzicht Financiële beschikte tabellen OP-Zuid...83 projecten 2009 OP-Zuid...65 Bijlage 4 Organisatie Totaaloverzicht van goedgekeurde het Operationeel projecten Programma en begunstigden...85 Zuid-Nederland...69 Bijlage 5 Organisatie van het Operationeel Programma Zuid-Nederland...91

4 Voorwoord Hierbij bied ik u namens de provincie Noord-Brabant, de beheersautoriteit van het Operationeel Programma Zuid-Nederland (OP-Zuid), het jaarverslag 2012 aan. In 2012 zijn de voorbereidingen voor de nieuwe programmaperiode volop van start gegaan, zowel nationaal als regionaal. Eind 2012 heeft Zuid-Nederland de Smart Specialisation Strategy (S3) gepresenteerd. Deze dient als belangrijke basis voor de inzet van de Europese, nationale en regionale middelen in de periode Zuid-Nederland heeft in deze S3 de keuzes voor de toekomst uiteengezet. Ook vooruitlopend op de komende programmaperiode is afgelopen jaar een tendersysteem ontwikkeld door Stimulus Programmamanagement en goedgekeurd in het Comité van Toezicht. Met dit tendersysteem gaan we voor de vrijvallende middelen binnen het OP-Zuid kwalitatief de beste projecten selecteren. Projecten moeten scoren op een aantal criteria, waarbij het project dat het hoogst scoort in aanmerking komt voor ondersteuning. De totale omvang van het programma zal groter gaan worden dan bij aanvang werd geraamd. De begrote investeringsimpuls van 462 miljoen euro in Zuid-Nederland zal naar verwachting 40% hoger uitvallen en uitkomen op 660 miljoen euro. Dit is vooral te danken aan het feit dat lokale overheden en private partijen flink aan het programma bijdragen. Op dit moment is het programma helemaal uitgeput. Er is eind 2012 een vrijval van middelen van ongeveer 7 miljoen euro. Deze middelen worden via de genoemde tender ingezet in het voorjaar van Voor 2013 blijft de grote uitdaging om de kosten binnen het OP-Zuid goed te verantwoorden. In 2012 werd het OP-Zuid geconfronteerd met een betaalonderbreking vanuit de Europese Commissie (EC) als gevolg van het overschrijden van het maximale foutpercentage van 2% in Door een gedegen verbeterplan op te stellen dat door de Auditautoriteit en Europese Commissie is omarmd, zijn de risico s op herhaling teruggedrongen. Het percentage over 2011 is onder de 2% gebleven. Met vriendelijke groet, Prof. Dr. W.B.H.J. van de Donk Voorzitter Comité van Toezicht Operationeel Programma Zuid-Nederland

5 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland Verantwoording Onder verantwoordelijkheid van de beheersautoriteit, de provincie Noord-Brabant, wordt jaarlijks verslag gedaan van de inhoudelijke en financiële voortgang en de werkzaamheden in het kader van het Operationeel Programma Zuid-Nederland (CCI 2007 NL 16 2 PO 003). Het jaarverslag wordt opgesteld conform de vereisten van de Europese Commissie, zoals neergelegd in artikel 67 van (EG) Nr. 1083/2006 en de Uitvoeringsverordening (EG) Nr. 1828/2006. Het jaarverslag is een basisdocument in het kader van het beheer van het Operationeel Programma: Het geeft inzage in de uitvoering van het Operationeel Programma en het proces dat zich tussen Europese Commissie en beheersautoriteit afspeelt. Het is een discussiedocument voor het Comité van Toezicht op basis waarvan het lijnen kan uitzetten voor de komende jaren. Het is de hoofdbron van informatie over het Operationeel Programma en als zodanig een discussiestuk voor het Comité van Toezicht en de jaarlijkse vergadering met de Europese Commissie, de beheersautoriteit en de lidstaat. Het is een voorwaarde voor tussentijdse betalingen van de Europese Commissie. Het jaarverslag OP-Zuid 2012 is op 12 juni 2013 door het Comité van Toezicht te s-hertogenbosch goedgekeurd en conform artikel 67 van (EG) Nr. 1083/2006 aan de Europese Commissie aangeboden. Het jaarverslag wordt elektronisch verstuurd naar de Europese Commissie via het SFC 2007 (System for Fund Management in the European Community). Hoofdstuk 1 schetst het sociaal-economisch kader in het verslagjaar Daarbij wordt gekeken naar Nederland als geheel en Zuid-Nederland in het bijzonder. In Hoofdstuk 2 wordt de voortgang van de uitvoering van het OP-Zuid beschreven. In dit hoofdstuk wordt een voorgeschreven indeling gehandhaafd, waarbij wordt gekeken naar de resultaten tot nu toe. Hierbij wordt ingegaan op een analyse van de voortgang, informatie over de inachtneming van de communautaire wetgeving, eventuele uitvoeringsproblemen en de daarbij gehanteerde gekozen oplossingen, wijzigingen, complementariteit met ander EU-instrumenten en tot slot toezichtregelingen. Hoofdstuk 3 licht de uitvoering toe van de in het OP-Zuid benoemde prioriteiten. In dit hoofdstuk wordt informatie gegeven over de verwezenlijking van de doelstellingen en de materiële en financiële voortgang per prioriteit. In Hoofdstuk 4 worden grote projecten (indien van toepassing) uitgelicht. Hoofdstuk 5 is gewijd aan prioriteit 4 Technische Bijstand in het verslagjaar Hoofdstuk 6 verschaft informatie over het communicatieplan en de uitvoering ervan in het verslagjaar 2012, de uitgevoerde publiciteits- en voorlichtingsmaatregelen en de gebruikte communicatiemiddelen. Leeswijzer In de inleiding wordt een beschrijving gegeven van de doelstellingen en achtergronden van het programma. Meer informatie over de organisatie van het OP-Zuid is te vinden in Bijlage 5: Organisatie van het Operationeel Programma Zuid-Nederland. 5

6 0 Titel Inleiding Hoofdstuk Met dit jaarverslag presenteren de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland tezamen met de GSB-steden 1 de voortgang van het Operationeel Programma Zuid- Nederland (OP-Zuid) in Hierin vindt u de meest recente informatie met betrekking tot het OP in Zuid-Nederland. Zoals in het vorige jaarverslag reeds vermeld, was het programma al zo goed als gecommitteerd eind In 2012 is het programma daadwerkelijk volledig gecommitteerd. Echter, door de vrijval van middelen uit vastgestelde projecten zijn er eind 2012 nog middelen beschikbaar. Deze zullen middels een tender in 2013 beschikbaar worden gesteld. In het algemeen kan gesteld worden dat de voortgang van het programma goed verloopt. Dit wordt ondersteund door de N+2 die eind 2012 nog steeds een surplus laat zien. Maar er zijn aandachts punten. Binnen prioriteit 2 en 3 blijft de realisatie van de projecten nog steeds achter bij de planning die door de projecten is opgegeven. Daarnaast heeft het OP-Zuid in 2012 een betaalonderbreking opgelegd gekregen van de Europese Commissie. Deze betaalonderbreking was het gevolg van een te hoge foutfractie in de voorgaande jaren. Om dit in de toekomst te voorkomen, zijn passende maatregelen genomen. In maart 2000 stelden de Europese leiders zich ten doel van de Europese Unie in 2010 de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld te maken. Deze strategie moet zorgen voor een duurzame economische groei met meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang en zal daarbij het leefmilieu respecteren. Deze doelstellingen samen worden de Lissabon- en Göteborg-doelen genoemd. Afgeleid van de Lissabon-strategie is het OP-Zuid opgesteld. De hoofddoelstelling van het OP-Zuid luidt dan ook: Zuid-Nederland kenmerkt zich op Europees niveau op het vlak van innovatie en economische dynamiek door het stimuleren van een kennisintensieve en duurzame groei, waarbij de regio een koploperspositie binnen Nederland ambieert. Een aantrekkelijk woon-, werk- en leefklimaat is daarvoor een randvoorwaarde. Het OP-Zuid richt zich dus op economische innovatie en met name de economische innovatie binnen het MKB dat aanwezig is in de regio. Het OP-Zuid is ingericht naar drie inhoudelijke prioriteiten: 1. Kenniseconomie, ondernemerschap en innovatie. 2. Attractieve regio s. 3. Stedelijke dimensie. Door het beschikbaar stellen van de MKB-subsidies (bedrijfsgerichte regelingen) binnen prioriteit 1 draagt OP-Zuid in recht streekse zin bij aan de innovatiekracht van MKB ers. Dit is van groot belang in verband met het economische herstel na de economische crisis. OP-Zuid biedt MKB ers de mogelijkheid om te blijven innoveren. Voor de financiering van de organisatie van het programma, het administratief beheer en communicatieactiviteiten, is hieraan als vierde prioriteit Technische Bijstand toegevoegd. Het Operationeel Programma Zuid-Nederland is door de Europese Commissie bij beschikking van 13 juni 2007 goedgekeurd (CCI 2007 NL 16 2 PO 003). De looptijd van het programma beslaat de periode 2007 tot en met De formele startdatum van het programma is 1 januari GSB steden zijn: Breda, Eindhoven, Helmond, s-hertogenbosch, 6 Tilburg, Venlo, Heerlen, Maastricht en Sittard-Geleen.

7 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland We zijn gaan samenwerken met bedrijven uit andere branches (metaal en kunststof). Dit zorgt voor een bredere scope en gebruik van technieken uit deze branches. Tevens maken we gebruik van productiefaciliteiten uit de regio. Peter Verhoeven, Verhoeven Timmerfabriek BV Alternatieve materialen voor betonmallen Prioriteit: 1, MKB-subsidie Innovatieprojecten Projectaanvrager: Verhoeven Timmerfabriek Nederland BV Beschrijving van het project: Verhoeven Timmerfabriek is als leverancier van houten betonmallen op zoek gegaan naar een nieuwe manier van produceren. Daarbij was het motto van ambacht naar industrie. Ze hebben een materiaal ontwikkeld (kunststof polyool) dat Regio: Limburg Subsidie EFRO: Totale projectkosten: ze middels een CAD-CAM -methode 3-D kunnen tekenen, produceren en bewerken. Hierdoor kan Verhoeven goedkoper, nauwkeuriger en sneller haar markt bedienen.

8 1 1 Sociaal-economische ontwikkelingen in relatie tot OP-Zuid Hoofdstuk 1 schetst het sociaal-economisch kader in het verslagjaar Daarbij wordt gekeken naar Nederland als geheel en Zuid-Nederland in het bijzonder. In het jaar 2012 is de eurocrisis verder verdiept, de economische groei in de eurozone is een krimp geworden. Daarnaast zijn de problemen in de Zuid-Europese landen alleen maar groter geworden, wat ook zijn weerslag heeft gehad in Nederland. Voor Nederland zien de economische voorspellingen er nog steeds niet goed uit. Pas in de tweede helft van 2013 wordt een opleving verwacht. Fig Algemeen Het OP-Zuid heeft betrekking op de drie zuidelijke provincies van Nederland: Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. Deze drie provincies, met een gezamenlijke oppervlakte van km 2, beslaan tezamen ca. 26% van de totale oppervlakte van Nederland. Zuid-Nederland kent een sterke internationale oriëntatie en belangrijke delen van het achterland bevinden zich in België en Duitsland. De regio onderhoudt van oudsher historische en culturele banden met de omliggende regio s. De landsgrenzen vervagen en in dit licht biedt de ligging van Zuid-Nederland belangrijke kansen voor de regio. Van oudsher hebben de Zuid-Nederlandse provincies sterke banden met de buurlanden. Zuid-Nederland ligt in het hart van Europa. Daardoor heeft Zuid-Nederland de nadelen van een perifere ligging in nationaal verband kunnen omzetten in de voordelen van een gunstige positie ten opzichte van zijn Europese omgeving. De website van de provincie Limburg spreekt over Limburg als De hand die Nederland uitstrekt naar Europa. 8

9 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland Demografische ontwikkelingen Nederland telde aan het eind van ,7 miljoen inwoners, waarvan 3,9 miljoen (23,7%) in Zuid-Nederland. Wat de bevolkingsopbouw betreft, valt op te merken dat de provincies Limburg en Zeeland beide een relatief hoge vergrijzing kennen. In Limburg is 19,2% van de bevolking ouder dan 65 jaar en in Zeeland 19,8%. Noord-Brabant ligt met 16,7% iets hoger dan het gemiddelde van Nederland als geheel (16,2% 1 ). In vergelijking met het jaar 2000 valt op dat de bevolking in de zuidelijke provincies ook steeds verder vergrijst. Gemeenten waar het inwonertal naar verwachting afneemt, liggen met name in het zuiden van Limburg, het noordoosten van Groningen en het oosten van Gelderland 2. Overigens is de totale bevolking voor de provincie Limburg en Noord-Brabant toegenomen in Tegelijkertijd zien we het aandeel ouderen ook verder toenemen. Fig. 1.2 Bevolkingsgroei (per gemeente) Percentage afname toename provincies Bron: Atlas Nederlandse gemeenten 2011 Om in te spelen op deze zogenaamde Silver Economy, heeft de provincie Limburg als een van de speerpuntsectoren het cluster Health, Care en Cure opgenomen in haar beleidsvisie. Hiermee springt de provincie in op een steeds groter wordende vraag op dit gebied. Binnen OP-Zuid zijn hier al voorbeeldprojecten van beschikt, bijvoorbeeld De kennisinfrastructuur van het Cardiovasculair Centrum in Maastricht, Brains Unlimited (faciliteren en stimuleren van neurowetenschappelijk toegepast onderzoek, het valoriseren van kennis en het samenbrengen van onderzoek en bedrijvigheid) en Pilotfase RRR (pilotonderzoek op het gebied van integratie van behandeling van reuma met daarbij aandacht voor re-integratie en revalidatie). Daarnaast probeert de provincie Limburg met behulp van een campagne ook mensen naar Limburg toe te krijgen om de krimp tegen te gaan. Met de campagne Zuid-Limburg: je zal er maar wonen heeft de provincie De nieuwe wijk Stationskwartier, die door de herontwikkeling van het stationsgebied ontsloten wordt, krijgt een internationaal karakter, wat een toegevoegde waarde heeft voor de hele regio. De stad en de regio krijgen door het nieuwe zakencentrum de mogelijkheid om internationale samenwerkingsverbanden aan te gaan. Danielle Dictus, gemeente Breda Limburg hier de afgelopen jaren in geïnvesteerd. Aan deze campagne heeft OP-Zuid ook een bijdrage geleverd in het kader van het project Regiobranding Zuid-Limburg. In de provincie Zeeland is in mei 2010 het plan van aanpak gepubliceerd: Hoe om te gaan met bevolkings krimp: Het routepad!. Hierin wordt per beleidsthema een nieuw uitgangspunt benoemd en wordt beschreven welke acties de provincie Zeeland oppakt met haar partners. Maar ook acties en projecten waarbij de provincie niet direct betrokken is, worden hierin genoemd. Op economisch gebied zijn de speerpunten innovatie en een beter aansluitende arbeidsmarkt, met daarbij extra aandacht voor zorg. Als een van de initiatieven op dit gebied is in 2011 het project MVP: Realisatie kennis-, innovatie- en leer-werkomgeving beschikt. Hierin is in samenwerking met de onderwijs instellingen van Zeeland een leerwerkomgeving ingericht om jonge mensen perspectief te bieden in de provincie Zeeland. In de periode tussen 1990 en 2040 zal de bevolking in Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen met respectievelijk 10 en 13,9% dalen 3. De Nederlandse bevolking als geheel zal tot 2040 blijven toenemen. Na 2040 zal volgens de nationale bevolkingsprognose de totale Nederlandse bevolking afnemen. Echter, verwacht wordt dat in Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen rond 2025 het aandeel jongeren juist weer zal toenemen. Dit zal in Zuid-Limburg uiteindelijk leiden tot een daling van het aandeel 65-plussers. De provincie Noord-Brabant kent de bovenstaande problematiek veel minder. Er is geen sprake van een krimpende bevolking. Echter, om de economie te accommoderen is het wel belangrijk dat Noord-Brabant gekwalificeerde beroepsbevolking behoudt. Het beleid is dan ook veelal hierop gericht. Zie hiervoor bijvoorbeeld 1 CBS: Demografische kerncijfers per gemeente CBS: Delfzijl en omstreken krimpen het snelst 2 Atlas Nederlandse gemeenten

10 1 het beleidsplan van Brainport 2020 waarin voor de Brainport 4 -regio de economische perspectieven en beleidskeuzes worden geschetst. 1.3 Landschap, milieu en duurzaamheid Zuid-Nederland is rijk aan afwisselende en waardevolle landschappen, variërend van de Zeeuwse kust, het Brabantse Groene Woud tot het Limburgse Heuvelland. Zeven van de twintig nationale parken en vier van de twintig nationale landschappen liggen (gedeeltelijk) in Zuid-Nederland. Niet alleen de bevolking van Zuid- Nederland waardeert het natuurschoon: maar liefst 31% van de toeristische overnachtingen in Nederland vindt plaats in Zuid-Nederland. Hierdoor is de recreatiedruk in deze provincies relatief hoog. Binnen het programma bestaat voor met name de provincie Zeeland de mogelijkheid om projecten in te dienen in de sterke toeristische sector. Eerder al zijn binnen OP-Zuid enkele projecten gehonoreerd, zoals Entree Brouwersdam Zuid en de Online fietsrouteplanner Zuid-Nederland, Brouwersdam Hotspot for Active Leisure en Reconstructie Oude haven Hulst. In 2011 is hier het project Waterpoort naar Waterdunen aan toegevoegd, een ambitieus gebiedsontwikkelingsproject in Zeeuws-Vlaanderen. Het gemiddeld aantal bos- en natuurgebieden per inwoner wijkt in Zuid-Nederland niet veel af van het Nederlands gemiddelde. Wel zijn er regionaal grote verschillen in de recreatiemogelijkheden in en om de stad. Met name rond de grote steden zijn de mogelijkheden om te recreëren in het groen beperkt. De landschappelijke kwaliteiten staan onder druk. Het beleid is gericht op de balans tussen aandacht voor het leefklimaat en het werkklimaat, tussen ruimte, milieu, natuur en economische ontwikkeling en groei. De milieubelasting is vooral in Noord-Brabant en (Zuid-)Limburg hoog, vergeleken met nationale cijfers. Dit hangt samen met de ontwikkeling van de mainports Rotterdam en Antwerpen, de daarmee samenhangende infrastructuur en de sterke (proces) industrie. Een deel van de milieudruk op Zuid-Nederland is afkomstig uit de omliggende landen. Bij het opstellen en uitvoeren van het OP-Zuidprogramma zijn naast economische en sociale aspecten ook ecologische aspecten van belang. In de drie zuidelijke provincies speelt de duurzaamheidsdriehoek ( People, Planet, Profit ) een belangrijke rol in de beleidsafwegingen. In de beoordeling heeft dit zijn beslag gekregen in de zogenaamde duurzaamheidsmatrix, aangevuld met de PPP-scan van Telos, een instrument dat in 2009 geïntroduceerd is. Deze scan biedt een diepere analyse van het duurzaamheidsaspect, waarvan de leden van de Stuurgroep hebben aangegeven dat dit instrument bruikbaar is. Een aantal projecten draagt in directe zin bij aan duurzaamheid. Met name het aandeel van duurzame energieprojecten is evident. Zo zijn er projecten gericht op de ontwikkeling van getijdenenergie, zonne-energie en bio-based. In 2011 is het project Getijdenenregie uit de Oosterschelde Stormvloedkering beschikt. Dit project is een vervolg op een eerder project in OP-Zuid en heeft als doel het verder ontwikkelen van de mogelijkheden voor getijdenenergie. 1.4 Sociaal-economische ontwikkeling in Nederland Eind 2011 was de verwachting dat in de tweede helft van 2012 de economie enig herstel zou vertonen. Echter, de schuldencrisis werpt haar schaduw op het economisch herstel. Dit werd het afgelopen jaar duidelijk, toen de Nederlandse economie voor de tweede maal in drie jaar in een recessie terecht kwam. De Nederlandse economie komt maar langzaam uit het dal. En van een herstel is nog geen sprake. De voorzichtige opleving in de eerste helft van 2012 was vooral te danken aan de groei van de export. De afhankelijkheid van de buitenlandse vraag markeert het belang voor Nederland van groei in het eurogebied. Maar ook het eurogebied kampt met haperend herstel en ziet zijn economie krimpen. De Macro Economische Verkenning laat zien dat de binnenlandse consumptie en de bedrijfsinvesteringen vooralsnog blijven kwakkelen 5. Tabel 1.1 Macrocijfers Nederland 2012* Bruto Binnenlands Product -0,90 Relevante wereldhandel 0,25 Bruto investeringen bedrijven -2,75 Productie -1,25 Overheidsbestedingen -0,75 Consumptie huishoudens -1,00 Koopkracht -1,75 Arbeidsproductiviteit -1,25 Bron: CBS * mutaties per jaar in % Wereldwijd vertraagt de economische groei en met name in de eurozone. Door de oplaaiende eurocrisis in landen als Spanje en Griekenland is de groei in de eurozone geheel tot stilstand gekomen. De wereldhandelsgroei is in de eerste helft van dit jaar teruggelopen. De tegenvallende wereldhandelsgroei is vooral het gevolg van de scherpe daling van de invoer van het eurogebied. Daar is de groeivertraging het sterkst. Maar ook in opkomende 4 Economische regio Zuidoost-Nederland 5 CPB: Macro economische verkenning

11 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland economieën, zoals China, India en Brazilië, vertraagt de groei van de productie door een terugvallende uitvoer en lagere binnenlandse bestedingen. Voor de Verenigde Staten wordt verwacht dat de groei iets toeneemt ten opzichte van Door de conjuncturele neergang dalen ook dit jaar de bedrijfsinvesteringen. Pas als volgend jaar de wereldhandel en productie aantrekken, zullen de investeringen weer toenemen. Het MKB zal door de focus op de binnenlandse markt pas vertraagd reageren op de internationale markt. Door de lastenverzwaring van de overheid zal 2013 een zwaar jaar worden. Daarnaast is in 2012 een record aan faillissementen uitgesproken (11.235), waarvan de meesten in de sectoren handel en bouw 6. Fig. 1.3 Ontwikkeling arbeidsmarkt x 1000 x min ,1 8,0 7, , , I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 7,6 7,5 7, Banen (rechter-as) Werkloze beroepsbevolking (linker-as) Bron: CBS Sinds medio 2011 neemt de werkloosheid toe, voornamelijk als gevolg van een toenemend arbeidsaanbod. De terugvallende groei in 2012 werkt echter met vertraging door op de arbeidsmarkt. De vooruitzichten zijn op de arbeidmarkt niet goed, omdat de terugvallende productie zich ook zal vertalen in een dalende arbeidsvraag. Zowel in de marktsector als bij de overheid krimpt de werkgelegenheid. Het aantal vacatures neemt af en ondernemers verwachten ook een afname in de nabije toekomst. Het aantal faillissementen stijgt, evenals het aantal ontslagaanvragen. De gematigde economische groei die wordt voorzien, zal onvoldoende zijn voor een snel herstel van de arbeidsmarkt. De toename van de werkloosheid wordt beperkt doordat de groei van het arbeidsaanbod afneemt, omdat de perspectieven op een baan verslechteren, het zogenoemde discouraged worker - effect 7. In december is het aantal werklozen met gestegen tot personen. Dat komt overeen met 7,2% van de beroepsbevolking 8. Voor dit soort percentages moeten we terug naar medio jaren negentig. Een nieuwe baan vinden is niet makkelijk nu het aantal vacatures op het laagste punt staat sinds De verwachtingen van ondernemers wijzen daarnaast op een verdere daling. Een op de drie werklozen is meer dan een jaar werkloos. Door langdurige werkloosheid gaan vaardigheden verloren, waardoor het steeds lastiger wordt een baan te vinden. Langdurige werkloosheid komt ongeveer even vaak voor onder mannelijke (35%), vrouwelijke (31%), autochtone (32%) en niet-westerse allochtone (34%) werklozen. Opleiding doet ertoe (laagopgeleiden: 38%), maar vooral leeftijd speelt een rol. Bij jarige werklozen gaat het om 44% van de werklozen, bij jarigen om 54% 9. Met de voorgenomen stijging van de AOW-gerechtigde leeftijd zal het aantal 65-plussers in de potentiële beroepsbevolking oplopen naar 0,8 miljoen in Dit blijkt uit de nieuwe bevolkingsprognose van het CBS. De totale potentiële beroepsbevolking, afgebakend als alle inwoners tussen de 20 jaar en de AOW-leeftijd, zal dan uit 10,1 miljoen personen bestaan. Dat is evenveel als begin Nederland telt in 2040 naar verwachting 17,8 miljoen inwoners, een miljoen meer dan begin Op korte termijn zal de potentiële beroepsbevolking nog dalen, maar daarna volgt weer een groei. Deze ontwikkeling, naast de stijging van de arbeidsmarkt, zorgt ervoor dat de arbeidsmarkt ruim is. Dit zorgt ervoor dat werkgevers het voor het kiezen krijgen. Naast de economische zware tijden is in april 2012 het Kabinet-Rutte I gestruikeld over een nieuw pakket bezuinigingen. Enkele dagen later presenteerde een aantal partijen het zogenaamde lenteakkoord, waardoor de begroting 2013 alsnog sluitend gepresenteerd kon worden. Na een snelle formatie trad op 5 november het Kabinet-Rutte II aan. Het ligt niet in de Nederlandse aard om economische problemen voor ons uit te schuiven. Wij houden ervan snel schoon schip te maken. Dat heeft ons land veel goeds gebracht. Maar het nieuwe kabinet kondigde nieuwe ombuigingen aan, waardoor het consumentenvertrouwen eind 2012 nog verder daalde. Snel schoon schip maken wordt echter niet noodzakelijker wijs bereikt met louter ombuigingen. Nu besluiten over een tijdpad voor structurele hervormingen draagt waarschijnlijk meer bij. Economisch gezien was 2012 een zwaar jaar. Alle eco nomische signalen laten een daling zien en het vertrouwen in de economie staat op een historisch laag punt. Ondanks deze feiten scoort ons land in het Global competiveness Report van het World Economic Forum wel een vijfde plaats. Hiermee laat Nederland bijvoorbeeld Duitsland achter zich. Het World Economic Forum baseert zijn score hierbij op de sterke basis die 6 Recordaantal faillisementen in ING: maandbericht Economie, oktober CPB: Macro economische verkenning potentiele beroepsbevolking blijft op peil dankzij 65 plussers 8 arbeidsmarkt in vogelvlucht 11 World Economic Forum: Global competiveness report

12 1 de Nederlandse economie kent. Eens te meer een onderbouwing om goed te kijken naar structurele maatregelen. Hiermee worden scores meegenomen over de toestand van de institutionele omgeving, infrastructuur, gezondheidszorg, onderwijs etc. Naast deze bemoedigende vijfde plaats laten veel welzijnsindicatoren een stabiel beeld zien. Gevoelens van onveiligheid en misdaadcijfers nemen niet toe en dalen zelfs. Ten slotte hebben de meeste Nederlanders een sociaal netwerk waarover ze nog altijd zeer tevreden zijn Sociaal-economische ontwikkeling in Zuid-Nederland Als geen enkel ander landsdeel herbergt Zuid-Nederland een innovatieve, op kennis gebaseerde dynamische economie en een goed leefklimaat. De regio beschikt over een brede industriële basis, researchcapaciteit en een uniek netwerk van makers en ontwerpers. Het gaat om grote ondernemingen en om MKB (inclusief start-ups), maar ook om onderzoeks-, kennis- en opleidingsinstituten. Op basis van deze sterktes kan OP-Zuid een grote bijdrage leveren aan de realisatie van de Europese doelen. De Zuid-Nederlandse economie heeft een waarde van ongeveer 20% in het BNP. Nog meer dan elders in Nederland sloeg de economische recessie in 2009 hard toe in Zuid-Nederland. De regio is echter ook weer opgekrabbeld uit die recessie en toonde tot 2012 weer groeicijfers. Echter, onder het juk van de eurocrisis en de haperende wereldhandel zal de regio een vertragende groei laten zien. Met name de dominant aanwezige industrie zal een temperende werking hebben op de economische groei. De verwachting is dat de economische groei voor 2012 negatief zal zijn. De wijze van samenwerking in de regio Eindhoven tussen het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid is een voorbeeld voor andere regio s. Gebruikmakend van de samenwerking krijgen gevestigde bedrijven toegang tot netwerken, instellingen (TU/e, Brainport Development, Holst Centre, etc) en bedrijven (ASML, NXP, Philips, FEI, etc.) Jean-Paul van Oijen, Brainport Development NV Zoals de economische groei in 2011 in Zuid-Nederland nog boven het landelijk niveau ligt, zo is de verwachting dat door de verdiepende eurocrisis de economische groei in 2012 harder krimpt dan landelijk. Oorzaak ligt hierbij in de economische motor van Zuid-Nederland, namelijk Zuidoost-Brabant. Sterker dan elders in Nederland ondervindt de regio hinder van de afnemende bestedingen van het bedrijfsleven. De sterk exportgeoriënteerde regio wordt bovendien geraakt door de tegenvallende wereldhandel en de sterke stijging van de invoer in de eurozone. De afhankelijkheid van de wereldhandel en de sterke vertegenwoordiging van de industrie zorgt voor een sterkere krimp dan landelijk. Voor de overige regio s in Zuid-Nederland geldt ook een verwachte krimp in Deze zal echter meer in lijn zijn met het landelijk gemiddelde. De verwachtingen voor 2013 zijn positiever. Als de wereldhandel aantrekt, dan biedt dit juist mogelijkheden voor Zuid-Nederland. Het economisch klimaat in Zuid-Nederland is heel goed en met Zuidoost-Brabant in het bijzonder is Zuid-Nederland een van de belangrijkste kennisregio s in Europa. Arbeidsmarkt De werkloosheid is in 2012 gestegen ten opzichte van 2011 als gevolg van de krimp in de economie. De drie provincies laten in 2012 lagere werkloosheidpercentages zien dan het landelijk gemiddelde. Voor Zeeland geldt zelfs het laagste percentage van heel Nederland. Maar ook in de drie zuidelijke provincies stijgen de werkloosheidspercentages ten opzichte van In Limburg en Noord-Brabant is er een stijging van respectievelijk 0,4 en 1%. In Zeeland was er ook een stijging van 0,4%. Landelijk was de stijging 1%. Fig. 1.4 Werkloosheidspercentage Nederland Zeeland Noord-Brabant Limburg Bron: CBS Binnen Zuidoost-Brabant vormt de toenemende werkloosheid onder ouderen een uitdaging. De ver wachting is dat de werkgelegenheid in de industrie zal afnemen. Zo kan het relatief hoge percentage nww (niet-werkende werkzoekenden) de komende tijd verder toenemen. In Zuidoost-Brabant is het aandeel 45-plus werklozen met een percentage van 55 hoger dan in de rest van Nederland. Vergeleken met jongeren bestaat er onder ouderen minder 12 de Nederlandse samenleving 2012: weerslag van 12 crisis op de maatschappij

13 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland Balancebox Prioriteit: 1, MKB-subsidie Innovatieprojecten Projectaanvrager: Thomas Regout International BV Beschrijving van het project: Het project heeft geleid tot de ontwikkeling van de Balancebox. De Balancebox is een mechanisch veersysteem dat Interactieve Whiteboarden en Touch screen displays tot 180 kg balanceert. Door gebruik te maken van de Balancebox kunnen leerlingen en leerkrachten, op de voor hen ideale hoogte, met Interactieve Whiteboarden en Touch Regio: Limburg Subsidie EFRO: Totale projectkosten: screen panels werken. Door de toegepaste veer/ loopbaanconstructie die het geheel energieneutraal maakt, kan men het bord zonder fysieke inspanning op en neer bewegen en blijft het in elke stand hangen. De gebruikte technologie is zeer innovatief en wereldwijd gepatenteerd.

14 1 dynamiek in de in- en uitstroom op de arbeidsmarkt. Dat betekent enerzijds dat ouderen minder snel hun baan verliezen. Anderzijds blijven ouderen langer werkloos en vinden zij bij werkloosheid minder gemakkelijk een baan. Aangezien de regionale bevolking de komende tijd verder zal vergrijzen, vormt de achterblijvende arbeidsparticipatie van ouderen een uitdaging. Het aantrekken en opleiden van voldoende capabel personeel en management vormt een belangrijke uitdaging voor de industriesector in de regio. 13 Door innovatiegedreven groei zal de vraag naar hoger opgeleiden sterker toenemen dan de vraag naar lager opgeleiden. Niet alleen voor R&D, ook de mechanisering van de productie vereist personeel dat niet alleen beschikt over vakkennis, maar ook voldoende gekwalificeerd is om met steeds complexere robots en andere machines te werken. In Limburg is eenzelfde probleem gesignaleerd als in Zuidoost-Brabant, namelijk een mismatch op de arbeidsmarkt. De crisis heeft een rookgordijn gelegd over een snel groeiend probleem. Wanneer de economie aantrekt, ontstaat in Limburg vooral door demografische ontwikkelingen een groot tekort aan werknemers. Niet alleen zullen er meer banen zijn dan mensen, maar ook hebben de beschikbare mensen niet de vereiste opleidingen en/of competenties. De reeds bestaande werkloosheidsverschillen tussen de verschillende Limburgse regio s kunnen hierdoor toenemen. Binnen het OP-Zuid is een tweetal projecten gehonoreerd dat rechtstreeks een bijdrage levert aan deze arbeidsmarktproblematiek in met name Zuid Limburg, namelijk Leven Lang Leren en Strategische personeelsplanning. Ook het Technocollege in Sittard-Geleen gaat zich met steun vanuit OP-Zuid meer nog dan in het verleden toeleggen op bedrijfsgerichte scholing voor de diverse innovatieve clusters, zoals de reeds genoemde Chemelot Campus. In Zeeland is vooral de zorgsector de banenmotor. In tien jaar tijd groeide deze sector met maar liefst banen, genoeg om de volledige teruggang in de landbouw, visserij, agribusiness en industrie op te vangen. Ook hier spelen demografische ontwikkelingen en vergrijzing een grote rol. Aangezien de Zeeuwse bevolking verder zal vergrijzen, vormt de achterblijvende arbeidsparticipatie van ouderen een uitdaging. Op de provincie Limburg na kent Zeeland immers nu al het hoogste aandeel 45-plussers. Met name in Zeeuws-Vlaanderen, waar de bevolking voor meer dan de helft uit 45-plussers bestaat, kan dit een rol spelen. Dit kan worden versterkt doordat de pensioengerechtigde leeftijd op termijn zal opschuiven. Toch blijft de werkloosheid in Zeeland het laagste van heel Nederland. Fig Bron: SER Brabant; slim verbinden 13 Economische kwartaalberichten ING, Innovatieve clusters vormen groeimotor van Zuidoost-Brabant; nov 2011

15 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland Toekomstige ontwikkelingen Het regionaal economisch beleid heeft de afgelopen jaren een krachtige impuls gekregen door het landelijk beleid van de sleutelgebiedenaanpak (Pieken in de Delta). Kenmerkend voor dat beleid is inzetten op waar je als regio goed in bent, met name in internationaal opzicht. Ook in de nieuwe beleidsagenda s (Europe 2020, Topsectorenbeleid en Brainport 2020) naar 2020 toe zien we deze tendens terug. De drie provincies spelen in hun beleidskeuzes hier nadrukkelijk op in. Voor Zuid-Nederland heerst met name in Zuidoost- Brabant (internationaal) een uitstekend innovatieklimaat. Deze regio maakt samen met Limburg deel uit van Brainport: een samenwerkingsverband van bedrijven, kennisinstellingen en overheden. In 2011 is Brainport uit een groep van 300 gebieden verkozen tot Intelligent Community of the Year. In Brainport zijn vijf van de tien meest in R&D investerende bedrijven gevestigd (Philips, ASML, DSM, NXP en Océ). Een belangrijk aansluitend initiatief vormt Brainport Industries, waarbinnen toeleveranciers van bedrijven als Philips, ASML en Canon zijn verbonden en gezamenlijk op zoek gaan naar verdere groei en nieuwe afzetmarkten. In vergelijking met andere regio s behoort het opleidingsniveau, het aantal kenniswerkers en creatieve banen in bijvoorbeeld de reclame, televisie en telecommunicatie in de Brainport tot de hoogste categorie. Naast de aanwezigheid van de topbedrijven zijn er in het gebied drie universiteiten, een academisch ziekenhuis, een medisch centrum en diverse toegepaste, hoger- en middelbaarberoepsonderwijsinstellingen. Dit pakket werkt samen met de overheid, met open innovatie als gezamenlijk doel. Vanwege de sterk industrieeltechnologische achtergrond kan deze regio zich onderscheiden op de thema s die van belang zijn in Europe 2020 en het Topsectorenbeleid. De impact van Logistics Accelerator is mede te danken aan de schaal en scope van het OP- Zuid. Het biedt een belangrijke ondersteuning in de realisatie van grootschalige projecten. Twan van Lankveld, Dutch Institute for Advanced Logistics (DINALOG) Naast de genoemde potentie in Zuidoost-Nederland zorgt de gunstige ligging tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen ervoor dat bedrijven in de Zuidwest-regio een belangrijke rol kunnen spelen in internationale handelsstromen. Vooral West-Brabant, dat rijk is aan industrie en handelsorganisaties, kan profiteren van de gestegen buitenlandse vraag. Daar heeft ook de transportsector baat bij. De vestiging van het Dutch Institute for Advanced Logistics (Dinalog) in Breda kan, mede ondersteund door OP-Zuid, de werkgelegenheid en de internationale uitstraling van de regio vergroten. Op lange termijn kunnen ook de Brabantse logistieke bedrijven de vruchten plukken van Dinalog. De samenwerking tussen universiteiten en bedrijven kan spin-offs creëren. Daarnaast zoekt deze logistieke bron ook de samenwerking in Zeeland en rondom de omgeving van Venlo. Verder zijn er toepassingen van de automotive-industrie in Zuidoost- Brabant die een kruisbestuiving tussen de sectoren kunnen bewerkstelligen. In de provincie Zeeland is het innovatieklimaat een stuk minder gunstig dan in de andere provincies. Dit komt door een grotere nadruk op de primaire sector en het toerisme. Echter, het cluster rondom chemieconcern DOW Chemicals en de maintenancesector bestaat in Zeeland uit sectoren met innovatiepotentie. Zoals eerder genoemd, zijn hier het afgelopen jaar investeringen gedaan om te komen tot een campus met open innovatie. Deze sectoren hebben uiteindelijk ook een verbinding met de Chemelot Campus in Limburg en de maintenance-ontwikkelingen in Noord-Brabant. Hierbij speelt het door OP-Zuid ondersteunde Dutch Institute World Class Maintenance een verbindende rol. Zuid-Nederland is de hotspot in Nederland op het gebied van innovatie. 45% van de private R&D-investeringen wordt gedaan in Zuid-Nederland, bijna 3,5 miljard euro jaarlijks. Vier van de vijf mondiale R&D-spelers in Nederland zijn in Zuid-Nederland gevestigd. Voor Zuid-Nederland zijn vooral de topsectoren high tech, chemie en agrofood van groot belang. Deze drie zijn in Nederland verantwoordelijk voor 68% van de private R&D-uitgaven en dragen gezamenlijk bijna de helft van de Nederlandse export, de motor van de economische groei. Deze sectoren zijn sterk in Zuid-Nederland vertegenwoordigd en representeren een aanzienlijke werkgelegenheid en een grote bijdrage aan de R&D-inspanningen, export en toegevoegde waarde. De topsectoren logistiek en life sciences & health zijn in verhouding in aanzienlijke mate vertegenwoordigd in de regio. Wanneer we kijken naar de presentie van topsectoren in Zuid-Nederland zien we het volgende beeld van hun relatieve zwaarte in Nederland 14. In het huidige OP-Zuid zie je de focus op deze economische sectoren sterk terug. De projecten binnen prioriteit 1 14 Smart Specialisation Strategy RIS3 Zuid: De kunst van het combineren. 15

16 1 vallen voor ongeveer 60% binnen deze sectoren of zijn daar sterk aan verwant. Voor de MKB-subsidies geldt dat 95% van de ondersteunde MKB ers in deze sectoren valt. De Europese Commissie ziet het genereren en vermarkten van kennis als belangrijkste pijler voor het behoud en de ontwikkeling van de economische positie van Europa. Onder de titel Europe 2020 presenteerde de Commissie in maart 2010 haar strategische plannen voor de komende tien jaar. Zoals hierboven geschetst, kunnen de ontwikkelingen in Zuid-Nederland een plaats krijgen op de agenda van de Europese Commissie. Samenvattend kan gesteld worden dat 2012 voor Zuid-Nederland (alsook voor Nederland en Europa) in economische zin een moeilijk jaar is geweest. De economische onzekerheid leeft nog steeds, maar de vooruitzichten voor met name de tweede helft van 2013 zijn positief. Als de economie weer aantrekt, is Zuid- Nederland er zeker klaar voor, gezien de potentie die de regio heeft op het gebied van kennis en innovatie. De verschillen in Zuid-Nederland mogen dan weliswaar aanwezig zijn, als regio biedt het aanknopingspunten en complementariteit voor de toekomst. 16

17 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland Het project heeft locale en regionale samenwerking gestimuleerd. Zo heeft het Nationaal Park De Maasduinen diverse gastheren opgeleid. Dit zijn recreatieondernemers die als ambassadeur voor het nationaal park hun toeristen enthousiasmeren. Samen met deze gastheren zijn er diverse arrangementen opgesteld. Lia Oosterwijk, Stichting het Limburgs Landschap Realisatie bezoekerscentrum Nationaal Park Maasduinen Prioriteit: 2 Projectaanvrager: Stichting het Limburgs Landschap Beschrijving van het project: Met behulp van de subsidie heeft Stichting Het Limburgs Landschap samen met diverse betrokken partijen Bezoekerscentrum De Maasduinen kunnen realiseren. Het was een langgekoesterde wens om een centraal Bezoekerscentrum te krijgen voor Nationaal Regio: Limburg Subsidie EFRO: Totale projectkosten: Park De Maasduinen. Dankzij de projectgelden is er een prachtig duurzaam gebouw gerealiseerd met een speelse, educatieve inrichting. Vooral de locatie van het gebouw is uniek. Het bezoekerscentrum is namelijk gebouwd in een buiten werking gesteld sluizencomplex. 17

18 2 Algemene voortgang van de uitvoering van het OP-Zuid In dit hoofdstuk wordt de uitvoering van het verslagjaar 2012 van het Operationeel Programma Zuid-Nederland beschreven. Hierbij wordt een voorgeschreven indeling gehandhaafd, waarbij wordt gekeken naar de resultaten tot nu toe binnen OP-Zuid op programmaniveau. Er wordt ingegaan op een analyse van de voortgang, informatie over de inachtneming van de communautaire wetgeving, eventuele uitvoeringsproblemen en de daarbij gehanteerde gekozen oplossingen, wijzigingen, complementariteit met andere EUinstrumenten en tot slot toezichtregelingen. In het volgende hoofdstuk zullen de inhoudelijke prioriteiten afzonderlijk worden besproken. vrijval ontstaan, met name in de vrije ruimte. Deze bedraagt eind euro EFRO. De vrijval wordt enerzijds veroorzaakt door het lager bijstellen van twee projecten en anderzijds het lager vaststellen van projecten. Middels een tendersysteem zullen de vrijgevallen middelen in het voorjaar van 2013 worden vrijgegeven. Er zijn eind 2012 nog negen projecten in behandeling die in januari 2013 beschikt zullen worden. De betreffende projecten zijn in december 2012 door de deskundigencommissie of Stuurgroep behandeld. Tabel. 2.1 Financieel overzicht (werkelijk) gecommitteerde bedragen OP-Zuid 2012 (in ) 2.1 Resultaten en voortgangsanalyse Eind 2010 was het programma OP-Zuid al zo goed als beschikt. Daarom heeft het verslagjaar 2011, maar ook 2012, met name in het teken gestaan van het beheer en vaststellen van de projecten. Eind 2012 zijn bijna alle subsidieplafonds in zijn geheel uitgeput. Alleen voor de innovatieprojecten in de provincie Zeeland zijn nog middelen beschikbaar. Het gaat hierbij nog om een bedrag van ongeveer euro. In februari 2013 staat nog een deskundigencommissie gepland, waarbij de verwachting is dat deze middelen beschikt kunnen worden. In prioriteit 1 zien we eind 2012 een behoorlijke Prioriteit 1 Kenniseconomie, ondernemerschap en innovatie Prioriteit 2 Attractieve regio s Prioriteit 3 Attractieve steden Prioriteit 4 Techn. Bijstand TSK EFRO Gecommitteerd t/m Begroot t/m Totaal

19 Jaarverslag 2012 Operationeel Programma Zuid-Nederland Eind 2012 is voor 649 miljoen euro aan totale committeringen gedaan binnen het programma van OP-Zuid. Het oorspronkelijke doel, zoals beschreven in het programmadocument, was 462 miljoen euro. Dat betekent dat eind 2012 voor 40% meer is gecommitteerd dan oorspronkelijk werd verwacht. Het interventiepercentage EFRO-middelen (inclusief Technische Bijstand) is eind ,59%. Tabel 2.1 geeft de werkelijk gecommitteerde bedragen in OP-Zuid weer. Dit zijn de oorspronkelijke committeringen, gecorrigeerd voor de vastgestelde bedragen. In de eerste tabel van bijlage 1 zijn de bedragen opgenomen zoals de projecten bij aanvraag zijn beschikt. De tweede tabel laat de vaststellingen per eind 2012 zien. De tabellen laten duidelijk zien dat de EFRO-middelen beduidend sneller worden gecommitteerd dan vooraf is begroot. Het beeld van de afgelopen jaren zet zich dus door, met dien verstande dat in 2012 minder beschikkingen zijn uitgegaan dan in voorgaande jaren. Voor prioriteit 1 en 2 geldt dat de middelen al zo goed als gecommitteerd zijn, alleen voor prioriteit 3 zijn nog middelen beschikbaar. In 2012 is er een punt geweest dat de gehele EFRO was belegd in projecten. Door de vaststellingen die in de tweede helft 2012 zijn gedaan, zijn er echter weer EFRO-middelen aanwezig. Dit geldt overigens ook voor de rijksmiddelen die bij Stimulus worden beheerd. Tabel 2.2 toont dat in 2012 voor 6,4 miljoen euro EFRO-middelen is beschikt met een totaal aan investeringen van ruim 19 miljoen euro. Dit is lager dan in andere jaren. Dit is ingegeven doordat de resterende EFRO-middelen nog maar beperkt aanwezig waren. Voor de vastgestelde bedragen is in 2012 hetzelfde bedrag aan totale subsidiabele kosten vastgesteld als in 2011, maar het EFRO-bedrag ligt 1,5 miljoen euro hoger. In hoofdstuk 3 zal verder worden ingegaan op de voortgang per prioriteit. Tabel 2.2 Totaal beschikte en vastgestelde projecten OP-Zuid 2012 (in ) Totale Subsidiabele Kosten EFRO Beschikt Vastgesteld In tabel 2.1 zijn naast de gecommitteerde EFRO-middelen tevens de overige financiers van OP-Zuid opgenomen. Per (co)financier is aangegeven wat gecommitteerd is eind 2011 en de voorziene doelstelling voor de totale programmaperiode. In figuur 2.1 en 2.2 is hiervan ook schematisch een overzicht weergegeven. Voor bijna alle financiers geldt dat ze meer investeren dan vooraf was voorzien. In het programmadocument is als doelstelling voor de rijkscofinanciering euro opgenomen. Het rijk heeft voor prioriteit euro beschikbaar gesteld. Dit bedrag is bijna volledig gecommitteerd. Het restant zal in de tenderregeling in 2012 worden gepubliceerd. Om de doelstelling te halen, zou naast de euro nog aanvullend 2,9 miljoen euro moeten worden bijgedragen. Hiervan is inmiddels 1,1 miljoen euro gecommitteerd. Voor prioriteit 3 geldt, dat de doelstelling voor de rijkscofinanciering 10 miljoen euro is. Hiervan is inmiddels 5 miljoen euro aan rijksmiddelen gecommitteerd. De achter blijvende rijksbijdrage wordt ruimschoots gecompenseerd door de publieke bijdragen uit de regio. Deze worden voor een groot deel gepleegd door de provincies, maar ook gemeenten en kennisinstellingen leveren hun bijdrage in de projecten van OP-Zuid. Concluderend kan worden gesteld dat de verwachting is dat de cofinanciering van de provincies, overige overheid en de private partners flink hoger is dan voorzien. Onder de categorie overige overheid vallen gemeenten, regionale ontwikkelingsmaatschappijen, kennisinstellingen, Syntens, stichtingen etc. Als deze categorie nader wordt bekeken, dan blijkt dat het leeuwendeel wordt gecofinancierd door de gemeenten in het programma, Doelstelling totale programma periode Rijk Provincies Overig overheid Privaat Gecommitteerd t/m Doelstelling totale programmaperiode Gecommitteerd t/m Doelstelling totale programmaperiode Gecommitteerd t/m Doelstelling totale programmaperiode Gecommitteerd t/m Doelstelling totale programmaperiode