Op welke manier dreven de Nederlanders handel met Oost-Indië in de 17e en 18e eeuw en waarom was deze handel zo'n groot succes?

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 2563 woorden 3 mei ,7 63 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1, Inleiding De opdracht is, een werkstuk te maken en een onderzoeksvraag te bedenken uit hoofdstuk 2 van het geschiedenisboek "Levende Geschiedenis 2" geschreven door L. Hildingson en A. Schulp. De onderzoeksvraag is: Op welke manier dreven de Nederlanders handel met Oost-Indië in de 17e en 18e eeuw en waarom was deze handel zo'n groot succes? Tijdens de geschiedenisles bleek dat de onderzoeksvraag een te groot onderwerp is. Door de waarschuwing van de leraar: " Met deze onderzoeksvraag kun je afstuderen, alleen dan krijg je er een heel jaar tijd voor." heb ik besloten het onderwerp te verkleinen en slechts een deel van het onderwerp uit te werken. Hieruit volgt de volgende onderzoeksvraag: Wat is de Verenigde Oost-Indische Compagnie? Hoofdstuk 2, De oprichting van de VOC In 1487 lukte het de Portugezen om als eerste het uiterste puntje van Afrika te ronden. Dit uiserste puntje heet "Kaap de Goede Hoop". Eenmaal om "Kaap de Goede Hoop", lag de handel met Indië open. Daar verdienden ze een hoop geld mee. Nu haalden de Portugezen namelijk de peper en alle andere specerijen zelf, dus was het een stuk goedkoper dan via tussenhandelaren. Door deze tussenhandelaren werd het allemaal heel duur voordat het in Europa aankwam. Er moesten immers veel mensen aan verdienen. Dit hadden meer regeringen van landen door en ook zij gingen handel drijven met Indië. Dit leidde tot veel concurrentie. In 1595 lukte het de zeevaarders Houtman ( ) en Keyser om Kaap de Goede Hoop te ronden en gingen ook de Nederlanden handel drijven met Indië. Omdat de Nederlan- den nog steeds in oorlog waren met de Spanjaarden, konden ze het geld van de winst met de handel van Indië goed gebruiken. De Generale Vereenichde Geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie in de Geunieerde Neder- lande, verkort gezegd: VOC was een handelsvereniging die, vooral omdat Johan van Olden- barnevelt ( de beste advocaat uit die tijd) zich ermee ging bemoeien, tot stand is gekomen. De VOC is eigenlijk ontstaan door de "voorcompagnieën". Dat waren vijf Hollandse compagnieën en één Zeeuwse, opgericht tussen 1556 en Pagina 1 van 6

2 1602. Het octrooi van het handelsmonopolie voor het gebied vanaf Kaap de Goede Hoop en Straat magalhâes is op 20 maar 1602 gegeven door de Staten-Generaal. Eigenlijk voor een periode van 21 jaar, maar steeds werd het octrooi verlengd. Omdat de Nederlanden nog steeds met verschillende landen in oorlog waren, was het extra geld, bestaande uit winst van de VOC, goed te gebruiken. Van Oldenbarnevelt vond daarom dat alles goed geregeld moest worden. De Compagnie bestond uit zes "kamers". Dat waren afdelingen, in Amsterdam, Middelburg, Delft, Rotterdam, Hoorn en Enkhuizen. Iedere "kamer" bracht één miljoen gulden bij elkaar, samen dus zes miljoen gulden, om schepen te bouwen. Het besturen en regelen van alle zaken moesten de bewindhebbers doen. Het centraal bestuur lag bij een commissie die de "Heren XVII" werden genoemd. Bovendien verkochten ze aandelen zodat iedere aandeelhouder zou kunnen profiteren van de winst. Uit: Hildingson L., Levende Geschiedenis 2, Amsterdam De Oost-Indische Compagnie sloot verdragen in de landen van Oost-Indië, om forten te bouwen. Maar er was geen centrale leiding. Tot in De "Heren XVII" besloten om een Gouverneur-Generaal aan te stellen en een Raad van Indië op te richten. De Gouverneur- Generaal stond in contact met de "Heren XVII" in Nederland en moest er voor zorgen dat in Indië alles op rolletjes liep. De eerste Gouverneur-Generaal was Pieter Both. Hij was een regent en kwam uit Amersfoort. De volgende twee Gouverneur-Generaals, die werden benoemd, waren ook regenten, maar daarna leek het de "Heren XVII" beter om kooplui te benoemen tot Gouverneur-Generaals. Vanaf 1619 werden er dan ook bijna alleen maar kooplui benoemt, op een enkele uitzondering na. Kooplui hadden immers een veel beter inzicht in handel dan regenten en konden de hele handel in Oost-Indië beter regelen. Hoofdstuk 3, De gouverneur-generaals van de VOC ( ) Gouverneur-Generaal Datum Plaats van herkomst Sociale positie Pieter Both Amersfoort regent Gerard Reynst Amsterdam regent Laurens Reael Amsterdam regent Jan Pietersz. Coen Hoorn Koopman Pieter de Carpentier Antwerpen Zuidelijk vluchteling Jan Pietersz. Coen Hoorn Koopman Jacques Specx Dordrecht Zuidelijk vluchteling Hendrik Brouwer Antony van Diemen Culemborg Koopman Cornelis van der Lijn Alkmaar... Carel Reniersz Amsterdam Koopman Joan Maetsuycker Amsterdam Kath. in openb. ambt Rijcklof van Goens Reest Militair Cornelis Jansz. Speelman Rotterdam Koopman Joannes Camphuys Haarlem Geschoold arbeider Willem van Oudthoorn Ambon VOC ambt. Joan van Hoorn Amsterdam Koopman Abraham van Riebeeck Kaap de Goede Hoop VOC ambt. Pagina 2 van 6

3 Uit: Het internet: Uit dit rijtje zijn er een paar gouverneur-generaals die nogal opvallen. Jan Pieterszoon Coen, die twee keer gouverneur-generaal is geweest. Joan Maetsuycker vanwege zijn lange bestuurs- periode en omdat hij een katholiek was en tot slot Joannes Camphuys, de laagst opgeleide uit de rij. Gouverneur-Generaal Jan Pieterszoon Coen ( ) Jan Pieterszoon Coen kwam uit Hoorn. Hij ging van 1607 tot 1611 als onderkoopman mee met het schip "Nieuw-Hoorn" naar Indië. Ook in 1612 ging hij naar Indië, maar nu met twee schepen: "De Provinciën" en "De Hoop"; hij was nu opperkoopman. In 1613 werd hij tot boekhouder-generaal benoemd van alle kantoren en tot president van de kantoren in Bantam en Jacatra. Hij deed dat werk zo goed dat hij in 1617 tot gouverneur-generaal werd benoemd als opvolger van Laurens Reael. In 1623 droeg Coen het bestuur over aan Pieter de Carpentier. In 1624 werd hem opnieuw gevraagd om gouverneur-generaal te worden. In 1627 trad hij weer in het vak. Tot zijn dood in 1629 bleef hij gouverneurgeneraal. Coen heeft ook de verovering van Jacatra op zijn naam staan. De Nederlanders waren nog steeds in oorlog met Spanje en Portugal. Ze waren daarom vast besloten om de Spanjaarden en de Portugezen uit Indië te verdrijven. Maar ook al hadden de Nederlanders met de handel veel succes, tegen de Portugezen en de Spanjaarden lukte het niet zo erg. Coen bracht daar verandering in. Hij bouwde een fort, een pakhuis en een scheepswerf in het machtsgebied van de vorst van Jacatra. Toen deze het fort aanviel vond Coen dat een goede reden om heel Jacatra in de as te leggen. Op de plek waar Jacatra had gestaan stichtte hij een nederzetting die hij "Nieuw-Hoorn" noemde (naar zijn geboortestad). De Heren XVII veranderden die naam echter in Batavia. Gouverneur-Generaal Maetsuyker ( ) De 12e Gouverneur-Generaal die tot de Heren XVII was benoemd was Joan Maetsuycker. Hij was een katholiek en dat is vreemd als je bedenkt dat de Nederlanden protestants waren en dus de VOC ook. Hij kwam uit Amsterdam en werd in 1653 benoemd tot Gouverneur-Generaal. Hij was een bewindsman (één van de Heren XVII in Nederland). In 1635 vertrok hij als pensionaris (= President van de voormalige Bataafse Republiek) bij de Raad van Justitie naar Batavia. Daar werkte hij aan de samenstelling van de Bataviase Statuten die hij in 1642 af had. In 1644 werd hij benoemd tot raad-ordinair en gezant d in Goa. Van 1646 tot 1651 was hij gouverneur van Ceylon. In 1653 tot aan zij dood in 1678 was hij Gouverneur- Generaal. Tijdens het bestuur van Maetsuyker werden Portugal en Spanje bijna helemaal uit Indië verdreven. Makassar moest zich overgeven (1667) en de ondergang van het rijk van Mataram werd verkondigd (1667/1678). Tot 1678 bleef Maetsuyker gouverneur-generaal. De langste bestuurperiode die we kennen van gouverneur-generaals. Gouverneur-Generaal Joannes Camphuys ( ) Joannes Camphuys werd in 1684 gouverneur-generaal. Hij kwam uit Haarlem. Er is verder niet zoveel over hem bekend. Wel zijn er een paar data van de onderwerping van Bantam en de strijd in Java's binnenland Pagina 3 van 6

4 tegen de opstandige Surapati uit zijn bewindsperiode. Hoofdstuk 4, De bloeiperiode van de VOC Tussen 1650 en 1680 werden er bij de VOC ontzettend goede resultaten geboekt. Het aantal werknemers groeide enorm en de winstmarges zakten nooit onder de faktor drie (= drie keer de aankoopsprijs). Vanaf 1672 begon ook Engeland zijn rol in de specerijenhandel op te eisen en ook de Fransen en Denen lieten zich niet onbetuigd. Maar de VOC sloeg terug nadat deze het eerst rustig had aangezien. Er waren meer tegenslagen. Zo werd in China de handel drastisch beperkt met de komst van de Chingdynastie en ook de handel op Japan werd ongustig omdat de Japanners de ruilvoet veranderden ten gunste van henzelf. Japan was de leverancier van edelmetaal en toen die weg viel ging de flexibele financiering in Azië verloren. Edelmetaal moest vanaf het eind van de zeventiende eeuw uit de Republiek worden aangevoerd. Om deze crisis op te lossen deden de Heren XVII twee dingen: 1) Ze wijzigden de goederenstroom (niet langer 80% specerijen maar ook textiel en porselein) 2) Ze voerden het aantal personeelsleden en het aantal schepen drastisch op. De verhoging van het aantal werknemers die schepen bouwden en bemanden betekende bijna een verdubbeling van de VOC, zowel in handel als in personeel en schepen, tussen 1680 en Toch verloor de VOC haar winstgevendheid gedurende de achttiende eeuw. Het is niet juist om van nabloei te spreken. Hoofdstuk 5, Het begin van het einde Het begin van... De VOC had last van traditie en gewoonten. Een ander probleem was dat tussen 1700 en 1770 het aantal Nederlandse bemanningsleden terugliep van 75% naar 40%. Veel Duitsers zonder enige zee-ervaring monsterden aan. Dit leverde dus niet zulke succesvolle zeereizen op. Ook de particuliere handel stak de kop op, al was dit niet toegestaan zoals bij de Engelse EIC (East India Compagny). De Heren XVII konden er niet omheen maar ingrijpen kon ook niet altijd omdat deze winstgevende handel tot in de top was doorgedrongen; zij maakten zich er namelijk zelf ook schuldig aan. Het was niet ongebruikelijk dat iemand zijn jaarsalaris van f 1 200,-- kan verhogen tot f ,--...het einde. Hoe dan ook, de VOC verloor langzaam terrein. De VOC was dan wel de grootste werkgever in de Republiek, maar zij had moeite het hoofd boven water te houden. Zij had in totaal zo'n mensen in dienst, die zij ongeveer vier miljoen gulden per jaar betaalde. Toen in de loop van de achttiende eeuw de economieeën van de steden begonnen te haperen zorgden de VOC- Kamers nog voor enige stabiliteit. Door de verdwijning van de winst en de voortdurende uitbetaling van dividend (het winstaandeel uit te keren aan de aandeelhouder) werd de krediet- waardigheid van de VOC steeds verder ondermijnd. De vierde Engelse Zee-oorlog ( ) betekende het begin van het einde voor de VOC. Haar vloot werd Pagina 4 van 6

5 met de helft vermin- derd en de directe verliezen van 43 miljoen gulden vernietigden haar krediet volledig. Het gevolg was dat de VOC onder voogdij van de staat kwam te staan. Deze probeerde in de laatste elf jaar door middel van kapitaal-injecties (in totaal 116 miljoen gulden) de VOC nieuw leven in te blazen. Het mocht niet baten. Aan het eind, bij de ineenstorting van de Republiek en nationalisatie van de VOC door de Bataafse Republiek (tijdens de Franse overheersing), stonden de schulden van de VOC op 120 miljoen. Hoofdstuk 6, Andere handelscompagnieën met Indië in andere landen. Naast de Nederlandse Compagnie bestonden er nog andere compagnieën, namelijk in Dene- marken, Engeland, Frankrijk, Oostenrijk, en Zweden. ad1 Denemarken In Denemarken hadden ze ook een handel in de Oost. Namelijk de Deens Oostindi- sche Compagnie. Deze werd in 1612 door koning Christiaan IV opgericht. De Deens Oostindische Compagnie heeft niet zoveel winst gemaakt als de VOC. In 1732 werd de Deens Oostindische Compagnie hersteld tot Aziatische Compagnie in Kopen hagen. In 1801 en 1807 verloor de Aziatische compagnie alle handelsposten in Indië door den oorlog met Engeland. In 1845 werden alle overblijfselen van de Aziatische Compagnie verkocht aan de Engelse Oostindisch compagnie. ad2 Engeland In Engeland handelden ze met Indië in de Engelse Oostindische Compagnie. Deze ontstond als een kleine vereniging van een paar kooplieden uit Londen. Zij richten op 31 december 1600 de Engelse Oostindische Compagnie op. De compagnie stuurde meteen wat expedities naar Indië en de Engelsen hadden dus ook al vrij snel aardig wat vestingen in Indië. Al snel kregen ze concurrentie van de Verenigde Oostindische Compagnie uit Nederland. In 1661 zorgde Karel II er voor dat de Engelse Oostindische Compagnie de rechten had om een leger te onderhouden en oorlog te voeren. Daardoor kreeg de Engelse Oostindische Compagnie een andere naam, namelijk: de United East-India Company. Zo breidde de Compagnie de Engelse macht in Indië erg uit. Na een aantal jaren kwamen er problemen opduiken in systeem van het besturen van de Compagnie. Het systeem was niet meer van de tijd en er bleven problemen hangen die op die manier niet opgelost kon worden. Daarom lieten de bestuurders de Compagnie ook in Indië zelf besturen. In 1833 werd de handel met China opgeheven. Na de Sepoy-opstand (1858) werd de compagnie opgeheven. (1 september 1858). ad3 Frankrijk De Fransen dreven ook handel met Indië en wel met de: Compagnie des Indes Orientales (ook wel Grande Compagnie genoemd). Deze werd in 1664 door Colbert gesticht, nadat iemand onder toezicht van Richelieu geprobeerd had om een Com- pagnie d'orient op te richten, wat totaal mislukt was. In 1674 vestigde de Compagnie des Indes Orientales in Pondichérie in Voor-Indië. In 1719 werden de Compagnie des Indes Orientales en de in 1717 door John Law opgerichte Compagnie d'occident tot de Pagina 5 van 6

6 Compagnie françaese des Indes samengevoegd. Deze richte zich eerst op het Mississipi-gebied. Maar door Dupleix richtte zij zich toch weer vooral op Voor-Indië. De terugroeping van Dupleix in 1754 was het begin van het einde. In 1793 ging de Compagnie française des Indes ten onder. ad4 Oostenrijk In Oostenrijk wilde men ook wel handel drijven met Indië, niet alleen omdat het veel geld opleverde, maar vooral ook om Oostenrijk ook een naam te geven tussen al die landen die al met Indië handelden. Daarom heeft de regering in Wenen een aantal pogingen gedaan om een handelscompagnie op te richten. Oostenrijk heeft vier keer geprobeerd om een handelscompagnie op te zetten met Indië, maar iedere keer had het allemaal weinig succes. ad5 Zweden De Zweedse Oostindische Compagnie ontstond in 1626 en weer in 1731 door een nieuwe compagnie vervangen. De Zweedse Oostindische Compagnie kon door de concurrentie van de Engels Oostindische Compagnie niet tot bloei komen. Thee- export uit China was haar belangrijkste activiteit. Ze werd in 1813 opgeheven. Hoofdstuk 7, Conclusie Als antwoord op mijn probleemstelling: Wat is de VOC? Concludeer ik dat de VOC een vereniging was opgericht in 1602 die handelde met Indië, Japan en China. Er werden specerijen en edelmetalen verhandeld. Het bestuur van de VOC was verspreid over heel Nederland. Het waren zeventien Heren en daarom werden ze de "Heren XVII" genoemd. In Indië was de bestuurder een gouverneur-generaal. In 1602 waren er nog geen andere organisaties die vestingen in anderen landen hadden. De VOC had wel veel vestingen in andere landen; langs de kust van Afrika, Kaap de Goede Hoop en in Indië. De VOC was dus de eerste Nederlandse multinational. Ik denk ook, dat de VOC ten onder gegaan is onder corruptie. Iedereen wilde immers alleen gaan handelen. Dat bracht veel meer winst op dan dat je met de VOC op reis ging en alle winst moest delen. Daarom ging iedereen particulier aan de slag. Zelfs de top ging particulier handelen. De "Heren XVII" deden ook mee, en je gaat als bewindhebber van de VOC geen andere bewindhebber uit het bestuur gooien. Dit was op het laatst niet meer uit te roeien. Volgens mij is de VOC voc= Vergaan Onder Corruptie. Pagina 6 van 6