ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van Hogeschool van Amsterdam HES Hogeschool voor Economische Studies Opleiding Croho-registratienummer: aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 5, 6, 23 en 27 april 2007 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...4 Bevindingen...8 Bijlage 1: Programma...60 Bijlage 2: Documenten...69 Bijlage 3: Toelichting doelgroepen per afdeling...70 Bijlage 4: Domeinspecifiek referentiekader...71 Bijlage 5: Gerealiseerde verbetermaatregelen...75 Bijlage 6: Visitatieteam...77 Bijlage 7: Onafhankelijkheidsverklaringen...78 De verantwoordelijke teamleider: ir. R.S. Kloosterman namens deze, M.Lathouwers Certiked-VBI November 2007 Pagina 1 van 78

2 Identificatie Hogeschool van Amsterdam HES Hogeschool voor Economische Studies Locatie Fraijlemaborg Fraijlemaborg CV AMSTERDAM Z.O. Telefoon: (020) Locatie Leeuwenburg Weesperzijde DZ AMSTERDAM Telefoon: (020) Website: Mw. drs. I. van der Linden, directeur HES Mw. mr. drs. I. Kist, bc, opleidingsmanager CE Dhr. drs. P. Melessen, opleidingsmanager IM Dhr. J. Prent, opleidingsmanager SMM Mw. drs. C. Wezel, opleidingsmanager CE afdeling voltijd Mw. E. van Dam, opleidingsmanager JCU/CSE afdeling voltijd Mw. T. van den Dries, opleidingsmanager afdeling duaal Mw. J. Hohmann, opleidingsmanager afdeling Deeltijd Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Hogeschool van Amsterdam, HES Hogeschool voor Economische Studies HBO opleiding Voltijd Fraijlemaborg, Voltijd Leeuwenburg, Deeltijd Leeuwenburg en Duaal Leeuwenburg Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat wordt afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: ir. R.S. Kloosterman Extern deskundigen: drs. C.A. van Loon, E. Missotten Secretaris: A.J.C. van Noort Studentleden: J.W.C. van den Broek, W.E.H. de Jong Pagina 2 van 78

3 Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding, en deze doen toekomen aan het visitatieteam in maart Het visitatieteam heeft een voorbereidende bijeenkomst gehad waarin is vastgesteld dat het zelfevaluatierapport basis biedt om de visitatie uit te voeren. De eerste visitatiedag is uitgevoerd op 5 april, de tweede visitatiedag was op 6 april, op 23 april is de derde visitatiedag uitgevoerd en op 27 april vond de vierde visitatiedag plaats. Het conceptrapport is op 28 juni 2007 toegezonden aan het management van de opleiding. Op 25 september 2007 zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot onderhavig definitief rapport. In de aanloop naar de visitatie is er meerdere malen een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de Hogeschool. Deze bijeenkomsten hadden allen een voorlichtend en planningstechnisch karakter, waarbij onder andere de werkwijze is toegelicht, de teamsamenstelling is besproken en het programma tot stand is gekomen. Pagina 3 van 78

4 Managementsamenvatting Op 5, 6, 23 en 27 april 2007 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding Commerciële Economie van de Hogeschool van Amsterdam. Doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, aan de hand van het NVAO Beoordelingskader. Algemeen beeld De zelfevaluatie (inclusief bijlagen) van de opleiding heeft het visitatieteam een basis geboden om mede aan de hand daarvan alle varianten van de opleiding te beoordelen. Hiernaast heeft het visitatieteam tijdens de vier visitatiedagen documentatie kunnen bestuderen. De HES is een van de vijftien instituten van de HvA en heeft circa studenten en 600 medewerkers, verdeeld over vijf afdelingen, 21 opleidingen en verschillende stafafdelingen. De opleiding Commerciële Economie (hierna CE) wordt op twee locaties aangeboden, te weten de locatie Leeuwenburg en Fraijlemaborg. De (onderwijs)afdelingen zijn georganiseerd naar doelgroep. De doelgroepen verschillen aanzienlijk van elkaar, waardoor elke afdeling zijn eigen specifieke route heeft naar hetzelfde bachelordiploma. Men onderscheidt: Voltijd Leeuwenburg inclusief Commerciële Sport Economie (CSE) en de Johan Cruyff University (JCU), Deeltijd Leeuwenburg, Duaal Leeuwenburg (waaronder een uitstroomrichting speciaal voor toekomstig ondernemers) en Voltijd Fraijlemaborg inclusief Sport Management en Marketing (SMM) en International Management (IM). Men onderscheidt twee voltijdse varianten. Daarbij is het meest in het oog springende verschil dat aan de locatie Fraijlemaborg gedurende de gehele opleiding meer klassikaal wordt lesgegeven en meer wordt gewerkt vanuit de theoretische leerlijn. Aan de locatie Leeuwenburg is de praktijkcomponent prominenter aanwezig en is de integratieve leerlijn sterker aangezet. Deze verschillen in aanpak verklaren de verschillen in werkvormen en daarmee ook verschillen in contacttijd. Het visitatieteam heeft gedurende vier dagen deze varianten beoordeeld. Daarbij heeft men waardering uitgesproken voor de diversiteit in de aangeboden onderwijsvormen: de vorm waarin het onderwijs wordt aangeboden is aantrekkelijk voor verschillende doelgroepen van studenten. Voor elk is er wel wat wils. Voorts is het visitatieteam positief over de kwaliteit van de docenten, zij toonden zich gecommitteerd aan de opleiding en gaven tevens blijk van goede vakkennis op hun vakgebieden. Uiteraard zijn er in een opleiding ook verbeterpunten te vinden. Inhoudelijk viel het de visitatiecommissie op dat het merendeel van de beroepsproducten gedefinieerd is in de vorm van een plan (bijv. marketingplan, salesplan, inkoopplan). Daar waar in de praktijk van alledag een plan veel eerder een startpunt is om kaders aan te brengen en dingen voor elkaar te krijgen. In het verlengde daarvan stelde het visitatieteam ook vast dat de financiële onderbouwing in beroepsproducten, bijvoorbeeld bij de afstudeerscriptie (geldt voor opleidingen aan de Fraijlemaborg), veel beter zou kunnen. Studenten gaven over de hele linie aan overwegend tevreden te zijn, maar dat de informatievoorziening, met name ten aanzien van (internationale) stages beter zou kunnen. Daarnaast zijn meer specifieke goede zaken en verbeterpunten ook per variant vastgesteld; deze zijn in het vervolg van deze rapportage nader beschreven. Pagina 4 van 78

5 Het visitatieteam van Certiked concludeert dat alle beoordeelde varianten van de opleiding Commerciële Economie van de HES HvA in mate aan het geheel van het NVAO Toetsingskader beantwoorden. Pagina 5 van 78

6 Overzicht van beoordelingen opleidingen Onderwerp en facet Voltijd Deeltijd Duaal Doelstellingen opleiding positief positief Positief Domeinspecifieke eisen Niveau: Bachelor Oriëntatie HBO Programma positief positief Positief Eisen HBO Relatie doelstellingen / inhoud Samenhang programma Studielast Instroom Duur Afstemming vormgeving / inhoud Beoordeling en toetsing goed goed Inzet van personeel positief positief positief Eisen HBO Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel goed goed goed goed goed goed Voorzieningen positief positief positief Materiële voorzieningen Studiebegeleiding Interne kwaliteitszorg positief positief positief Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Resultaten positief positief positief Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement Waardering Topsportgerichtheid Johan Cruyff University als bijzonder kwaliteitskeurmerk: positief. Pagina 6 van 78

7 Vooraf De HES Hogeschool voor Economische Studies (HES) is een van de vijftien instituten van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). De HES telt studenten en ruim 600 medewerkers, verdeeld over vijf afdelingen, 21 opleidingen en verschillende stafafdelingen. Het instituut is ontstaan uit een fusie van het cluster economische opleidingen van de HvA en de voormalige zelfstandige Hogeschool voor Economische Studies Amsterdam. Deze fusie is, na jarenlange besprekingen, in oktober 2004 formeel bekrachtigd, maar kreeg feitelijk pas in september 2005 vorm. Toen trad het nieuwe instituut onder één naam naar buiten: de HES. Het veranderingsproces dat de hogeschool doormaakt wordt vormgegeven in Beste Business School. In 2006 heeft de hogeschool houtskoolschetsen opgesteld die een antwoord geven op vragen als: wat wil de HES bieden aan studenten, medewerkers en werkveld gezien de ontwikkelingen in de wereld, hoe kan de HES zich onderscheiden van andere instellingen en wat zijn de kenmerken van de nieuwe leer- en werkorganisatie. Op basis hiervan zal in de komende jaren de nieuwe (onderwijs)organisatie verder worden uitgewerkt en geïmplementeerd. Met als doelstelling de start van het eerste nieuwe jaar van de HES in Certiked is betrokken bij de visitatie van meerdere opleidingen van de HES. Om een beeld te krijgen van de opleidingsoverstijgende onderdelen van het Timmermansoog heeft op 18 januari 2007 een HES-brede visitatie plaatsgevonden. Tijdens deze dag zijn gesprekken gevoerd met het MT van de HES over onder andere de doelstellingen en resultaten van de HES, het programma, het personeel, de voorzieningen en de kwaliteitszorg. De belangrijkste bevindingen van de HES-brede visitatie zijn: Het visitatieteam is onder de indruk van de doordachte en brede aanpak van het veranderingsproces dat is ingezet. Door in gezamenlijkheid te werken aan onderwijsvernieuwing wordt iets nieuws neergezet. Het visitatieteam realiseert zich echter ook dat het veranderingsproces nog in volle gang is, en dat er tijdens de visitaties bij de verschillende opleidingen wellicht een divers beeld te zien zal zijn. Het visitatieteam ziet dat de hogeschool adequaat beleid heeft geformuleerd voor onderwerpen als minoren, toetsing, EVC en internationalisering. De uitwerking zal per opleiding verschillend kunnen zijn; internationalisering bijvoorbeeld is voor bepaalde opleidingen en afstudeerrichtingen nu eenmaal relevanter dan voor andere. Bijzondere waardering is er voor het EVC-baar maken van opleidingsonderdelen. Aandacht wordt gevraagd voor het toetsbeleid; dit is nog erg beschrijvend van aard. Het visitatieteam is van mening dat dit de visitaties niet in de weg hoefde te staan, mits op opleidingsniveau adequaat handen en voeten gegeven wordt aan de uitvoering van toetsingen (qua niveau, domein en oriëntatie). In voorliggende rapportage zal dit onderdeel voor de opleiding Commerciële Economie besproken worden. Ook de minoren hebben tijdens de visitaties aandacht gekregen. De keuze om tot bepaalde minoren te komen zou in de optiek van Certiked vooral ingegeven moeten zijn door vragen van externe stakeholders (beroepenveld). De validering van de keuze om tot bepaalde minoren te komen evenals de feitelijke kwaliteitsbewaking van de minoren is een aandachtspunt geweest tijdens de visitaties. Pagina 7 van 78

8 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Daarbij dient in ogenschouw genomen te worden, dat te interpreteren is als: voldoet aan de eisen. De waardering goed wordt gegeven op het moment dat er duidelijk sprake is van een beoordeling die daar bovenuit stijgt. De waardering excellent wil zeggen dat voor dat facet de betreffende opleiding een voorbeeldfunctie in Nederland vervult. Tenzij expliciet anders staat aangegeven gelden de bevindingen voor alle opleidingsvarianten en alle locaties. Pagina 8 van 78

9 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De opleiding Commerciële Economie (hierna CE) wordt op twee locaties aangeboden, te weten de locatie Leeuwenburg en Fraijlemaborg. De (onderwijs)afdelingen zijn georganiseerd naar doelgroep. De doelgroepen verschillen aanzienlijk van elkaar, waardoor elke afdeling zijn eigen specifieke route heeft naar hetzelfde bachelordiploma. Men onderscheidt: Voltijd Leeuwenburg inclusief Commerciële Sport Economie (CSE) en de Johan Cruyff University (JCU), Deeltijd Leeuwenburg, Duaal Leeuwenburg (waaronder een uitstroomrichting speciaal voor toekomstig ondernemers) en Voltijd Fraijlemaborg inclusief Sport Management en Marketing (SMM) en International Management (IM). In bijlage 3 zijn de doelgroepen per afdeling omschreven. De verschillende varianten kennen eigen doelgroepen, maar ook de twee locaties bedienen andere doelgroepen. Het meest in het oog springende verschil ten aanzien van de opleidingsvorm is dat aan de locatie Fraijlemaborg meer structuur in de begeleiding is aangebracht, terwijl bij de locatie Leeuwenburg een grotere zelfstandigheid van de student past. Het beroeps- en opleidingsprofiel van CE is gebaseerd op het landelijke beroeps- en opleidingsprofiel Commerciële Economie dat door het beroepenveld is gevalideerd en in het Landelijk Opleidingsoverleg Commerciële Economie (LOO-CE) is vastgesteld. Daarnaast bestaat sinds 2005 een document met de domeincompetenties voor Commerce, waartoe CE behoort. De domeincompetenties zijn vastgesteld op grond van (destijds) actuele en te verwachten ontwikkelingen die van invloed zijn op het werkveld van de commerciële econoom. De twee competentiebeschrijvingen (zowel het landelijk profiel als de domeincompetenties) zijn zowel de basis voor het opgestelde Beroeps- en Competentieprofiel van alle opleidingsvarianten CE op de locatie Fraijlemaborg (voltijd en internationaal) als voor het beroeps- en competentieprofiel van alle opleidingsvarianten op de locatie Leeuwenburg (voltijd, deeltijd en duaal). Alle opleidingsvarianten leiden op voor dezelfde eindkwalificaties. Het einddoel is dus identiek. Gezien de historie van beide locaties zijn er wel verschillen in de formulering van de eindkwalificaties (zie bijlage 4). De voltijdopleiding van Fraijlemaborg hanteert een omvangrijker aantal competenties dan de andere varianten, namelijk 21 competenties en 13 persoonlijke vaardigheden. Het visitatieteam is van mening dat het aantal competenties hierdoor behoorlijk omvangrijk is. Het team wil de opleiding meegeven dat hierdoor de hanteerbaarheid in de praktijk in het gedrang kan komen. Globaal is CE de overkoepelende naam voor een drietal vakgebieden waarmee de student in alle varianten geëquipeerd wordt, te weten: Marketing, Marketingcommunicatie, Marktonderzoek, Salesen accountplanning en Inkoop en logistiek. Bij IM zijn er nog extra speerpunten, namelijk interculturele vaardigheden en internationale handel. Pagina 9 van 78

10 Opvallend in de eindkwalificaties is dat plannen maken hierin vaak voorkomt (onder andere marketingplan en communicatieplan maken). Volgens vertegenwoordigers van de opleiding is dit slechts de kapstok. De plannen zijn de eind- of beroepsproducten, die de student moet kunnen maken; de plannen zijn de uiting van integratie van kennis en vaardigheden. Nochtans blijft het visitatieteam de mening toegedaan dat de nadruk niet alleen op plannen maken hoort te liggen, maar ook op plannen realiseren. De opleiding heeft door middel van tabellen inzichtelijk gemaakt voor het visitatieteam hoe de competenties en persoonlijke vaardigheden van de verschillende opleidingen en opleidingsvarianten onderling met elkaar samenhangen en bijdragen aan de domeincompetenties Commerce. Hieruit heeft het visitatieteam kunnen afleiden dat, ondanks dat ze soms anders geformuleerd zijn, de opleidingsvarianten dezelfde domeinspecifieke eisen hanteren. Het is de ambitie van de HES om de beste business school van Nederland te zijn. Dit wordt inhoudelijk en organisatorisch vormgegeven door Beste Business School is het jaar waarin de eerste afgestudeerden die volgens dit nieuwe concept zijn opgeleid, de arbeidsmarkt zullen betreden. Aan Beste Business School wordt vanuit de werkvloer vormgegeven. De drie kernwaarden zijn: inspirerend, vernieuwend en verbindend. Het begin van Beste Business School bestond uit het interviewen van stakeholders (onder andere medewerkers, studenten en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven) en experts. Tot nu toe heeft Beste Business School afstemming van onderwijsprogramma s naar aanleiding van de vernieuwingen opgeleverd, evenals overleg tussen (vroeger) gescheiden eenheden. Er is echter ook te zien dat een aantal vernieuwingen wordt uitgesteld wegens veranderingen die verwacht worden binnen Beste Business School. In de Opleidingsadviesraad (OAR) wordt het bedrijfsleven op de hoogte gehouden van de vorderingen binnen Beste Business School. Uiteindelijk moet het bedrijfsleven resultaten van Beste Business School bemerken door de toenemende internationale oriëntatie, door de keuze voor brede vakgebieden (vanuit de behoefte van het bedrijfsleven aan generalisten) met gespecialiseerde keuzeprogramma s (voortkomend uit de behoefte van het bedrijfsleven aan specialisten). Concreet voor CE betekent Beste Business School dat er één beroeps- en competentieprofiel ontwikkeld zal worden, dat van toepassing is op alle opleidingsvarianten. In de bestaande programma-adviesgroepen (PAG s), waarin vertegenwoordigers van alle opleidingsvarianten zitten, worden de bestaande profielen geëvalueerd en herijkt. Er is een aparte sport-pag voor de afstudeerrichtingen CSE/JCU en SMM. De sport-pag is onderdeel van de overkoepelende PAG CE, maar heeft ook een eigen overlegstructuur. De PAG beoordeelt jaarlijks het CE-competentieprofiel. In de toekomst zal één beroeps- en competentieprofiel ontwikkeld worden, dat van toepassing is op alle opleidingsvarianten. In de bestaande programma-adviesgroepen (PAG s), waarin vertegenwoordigers van alle opleidingsvarianten zitten, worden de bestaande profielen geëvalueerd en herijkt. Pagina 10 van 78

11 De opleiding bewaakt het niveau en de relevantie van de eindkwalificaties via structurele externe contacten, namelijk: - in het landelijk overleg Commerce (drie keer per jaar); - in overleggen met de Opleidingsadviesraad, die bestaat uit vertegenwoordigers van het beroepenveld (twee keer per jaar); - via contacten met beroepsverenigingen en organisaties, waaronder de Kamer van Koophandel en het Nederlands Instituut voor Marketing (NIMA); - door middel van structurele contacten met het werkveld in het kader van stages, werkperiodes en afstudeeropdrachten van studenten; - een deel van de docenten is werkzaam in de beroepspraktijk; - door middel van het jaarlijkse alumnionderzoek. De HES blijft op de hoogte van ontwikkelingen op business schools en universiteiten in het buitenland via haar lidmaatschap van het Network of International Business Schools (NIBS). Ook neemt de HES jaarlijks deel aan de conferentie van de European Association for International Education (EAIE). JCU maakt deel uit van Johan Cruyff Academy International. JCU/CSE neemt jaarlijks deel aan het congres van de European Association of Sport Management (EASM). Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De verschillende opleidingsvarianten zijn anders geformuleerd, maar inhoudelijk wordt voor dezelfde eindkwalificaties opgeleid. De eindkwalificaties zijn in overleg met het werkveld tot stand gekomen. Het visitatieteam heeft geconstateerd dat de opleiding met verschillende gremia overleg heeft, ook internationaal, om het niveau en de relevantie van de eindkwalificaties te bewaken. Wel pleit het visitatieteam ervoor om in de geschetste beroepsproducten minder expliciete aandacht te geven aan de verschillende planvormen die er zijn, en meer aan het uitvoeren van commercieel beleid. Alles overwegende beoordeelt het visitatieteam het facet Domeinspecifieke eisen als. Tot slot merkt het visitatieteam op dat de voltijd opleiding van Fraijlemaborg in totaal 34 competenties en persoonlijke vaardigheden hanteert. Het visitatieteam is van mening dat dit aantal behoorlijk omvangrijk is, waardoor de hanteerbaarheid ervan in de praktijk in het gedrang kan komen. Ook roept dit de vraag op of de competenties onderling onderscheidend genoeg zijn. 1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De hbo-kernkwalificaties worden gedekt door de competentieprofielen van locatie Fraijlemaborg (hierna locatie F) en locatie Leeuwenburg (hierna locatie L). De hbo-kernkwalificaties dekken op hun beurt de Dublin Descriptoren. Dit blijkt uit de uitwerking in de vorm van onderstaand overzicht dat de opleiding heeft opgesteld en waarvan het visitatieteam kennis heeft genomen. Pagina 11 van 78

12 Dublin descriptoren DD 1 Kennis en inzicht DD 2 Toepassen kennis en inzicht DD 3 Oordeelsvorming DD 4 Communicatie DD 5 Leervaardigheden HBOkernkwalificaties KK 1: Brede professionalisering KK 2: Multidisciplinaire integratie KK 3: Probleemgericht werken KK 4: Creativiteit en complexiteit in handelen KK 5: Toepassing in de wetenschap KK 6: Methodisch en reflectief denken en handelen KK 7: Besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid KK 8: Sociaalcommunicatieve bekwaamheid KK 9: Basiskwalificering voor managementfuncties KK 10: Transfer en brede inzetbaarheid KK 1: Brede professionalisering BCP Leeuwenburg Uitvoeren beroepskerntaken en -handelingen en de competenties: - Vakkundigheid - Resultaatgerichtheid - Ontwikkelingsgericht vermogen - Vakkundigheid - Innovatief vermogen - Resultaatgerichtheid - Vakkundigheid - Communiceren - Samenwerken - Besluitvaardigheid - Ondernemend gedrag - Ontwikkelingsgericht vermogen - Resultaatgerichtheid BCP Fraijlemaborg Beroepsspecifieke competenties (BC)of Personal Skills (PS): BC: 1, 2, 4, 10, 12, 14, 15, 17 PS: 3, BC: 3, 5 t/m 9, 11, 16, 18 PS: 1, 4 t/m 9, 11, 12 BC: 7, 11, 13, 15 PS: 1, 7, 10 t/m 13 BC: 12, 14, 15, 16, 21 PS: 1 t/m 4, 6 t/m 13 BC: 1, 4, 9, 11, 13, 15, 20 PS: 2 t/m 5, 7 t/m 13 Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De eindkwalificaties sluiten aan bij algemeen geaccepteerde beschrijvingen en weerspiegelen het hboniveau. Het visitatieteam beoordeelt het facet Niveau daarom als. Pagina 12 van 78

13 1.3 Oriëntatie HBO De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De opleidingskwalificaties die op landelijk niveau zijn vastgesteld, zijn in overleg met het werkveld tot stand gekomen. De vertegenwoordigers van de beroepspraktijk zijn het er over eens dat de kwalificaties passen bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. De hbo-oriëntatie wordt geborgd in het landelijk opleidingsoverleg en in het overleg met het werkveld. Over de relevantie en het niveau van de eindkwalificaties voert de opleiding overleg met onder andere de OAR. De opleiding krijgt signalen dat de eindkwalificaties goed aansluiten bij het niveau van de beginnend professional. Dit signaal wordt afgegeven door alumni, de OAR en opdrachtgevers van stage- en afstudeeropdrachten. Afgestudeerden van de Leeuwenburg vinden de competenties relevant voor de beroepsuitoefening, zo bleek uit de alumni-tevredenheidsmonitor van De hbo-monitor (Fraijlemaborg) van 2005 had te weinig respondenten om onderbouwde uitspraken te kunnen doen. Met ingang van 2007 maken alle opleidingsvarianten gebruik van de alumnitevredenheidsmonitor en de werkgeverstevredenheidsmonitor van het HvA-brede onderzoeksinstrumentarium, zie facet 6.1. Met beide monitoren wordt geëvalueerd hoe relevant het beroepenveld de algemene en beroepscompetenties van de opleiding CE vindt. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is van mening dat het niveau van de eindkwalificaties correspondeert met dat van een beginnend beroepsbeoefenaar in het betreffende werkveld. Op basis van de bevindingen beoordeelt zij het facet Oriëntatie HBO als. Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding De eindkwalificaties zijn in overleg met het werkveld tot stand gekomen en sluiten aan bij de eisen die door de beroepspraktijk gesteld worden. De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van de hbo bachelor. Het visitatieteam heeft alle facetten met beoordeeld. Daarom beoordeelt zij het onderwerp als geheel positief. Pagina 13 van 78

14 2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen HBO Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Algemeen In de opleiding wordt gebruik gemaakt van relevante en actuele vakliteratuur, waaronder Engelstalige literatuur. Niettemin geven studenten van de Fraijlemaborg aan dat er meer Engelstalige literatuur gebruikt zou mogen worden. Ze vinden de docenten over het algemeen te weinig Engels georiënteerd. De gebruikte vakliteratuur wordt jaarlijks geactualiseerd door de vakdocenten. Naast de literatuur wordt theorie ook overgebracht door middel van hoor- en werkcolleges. De studenten komen door middel van gastcolleges van sprekers uit het bedrijfsleven in aanraking met de beroepspraktijk. Tevens maken ze gedurende de opleiding beroepsgerichte opdrachten. Dit zijn projecten die leiden tot een beroepsproduct, al of niet voor echte opdrachtgevers. Het aantal bedrijfsbezoeken van de Fraijlemaborg mag volgens de student uitgebreid worden Dezelfde competentie komt gedurende de opleiding in een meer complexe, meer zelfstandige, of andere context voor. Dus via de context wordt het niveau van de competentie gestuurd. Gedurende de opleiding krijgt de student een steeds grotere mate van zelfstandigheid om zaken uit te voeren. De studenten voeren toegepast onderzoek uit in projecten, de stage en de afstudeeropdracht. Voor studenten die geïnteresseerd zijn in onderzoeksvraagstukken wordt in samenwerking met de UvA de doorstroomminor Business Studies aangeboden. In alle opleidingsvarianten wordt belang gehecht aan internationalisering in de beroepspraktijk. De wijze waarop hier invulling aan wordt gegeven varieert inhoudelijk. De studenten verwerven de noodzakelijke basiskennis en vaardigheden om te kunnen werken in een internationale setting door kennis en inzicht op te doen op het gebied van de internationale markt (bijvoorbeeld Aziatische, Europese en Amerikaanse markt) en omgeving. Ze werken in projecten aan exportvraagstukken of er worden Virtual Consulting Firm-opdrachten (voltijd-leeuwenburg) voor bedrijven in het buitenland uitgevoerd. Studenten kunnen taaltrainingen volgen (bijvoorbeeld Engels en Spaans). De studenten kunnen ook stage lopen bij een buitenlands bedrijf. Hiervan maken voornamelijk de voltijd studenten gebruik. Ongeveer 10% van de voltijd studenten volgt een stage in het buitenland. Bij de afstudeerrichting IM is het volgen van een half jaar studie aan een buitenlandse partnerinstelling met ingang van 2007/2008 verplicht. Overigens blijft bij de overige afstudeerrichtingen de mogelijkheid van een half jaar studie in het buitenland facultatief. Voor de locatie Fraijlemaborg geldt dat de studenten IM voorrang krijgen bij het opdoen van internationale ervaring ten opzichte van de studenten CE en SMM. Pagina 14 van 78

15 Zoals reeds in het eerste punt vermeld, geven studenten aan dat ze meer internationale literatuur willen. De mogelijkheden om internationale ervaring op te doen door middel van stage of uitwisseling mogen ook actiever gepromoot worden door de opleiding. Tevens wordt er laat, naar de mening van de studenten te laat, informatie gegeven over de mogelijkheden van een buitenlandse stage. Studenten vinden dat ze zelf veel actie moeten ondernemen om naar het buitenland te kunnen gaan. Wel realiseren ze zich dat de toelatingseisen zijn versoepeld (het aantal studiepunten dat gehaald moest zijn lag voorheen hoger). Overigens geven studenten aan dat ze minder aandrang voelen om naar het buitenland te gaan, omdat ze de regio Amsterdam als internationale omgeving ervaren. De OAR ziet dit als verbeterpunt. Internationaal denken is wel goed ingebouwd in het programma, maar internationaal gaan zou meer gestimuleerd mogen worden. Het curriculum wordt continu afgestemd op nieuwe ontwikkelingen in het werkveld, onder andere via het overleg met de OAR en de externe contacten van de docenten. Jaarlijks worden de projecten aangepast aan de vragen uit het werkveld. Door middel van de jaarlijkse studenttevredenheidsmeting (STM) worden de gebruikte vakliteratuur, gastlessen, stagevoorbereiding, beroepsgerichtheid van het programma en de aansluiting op de beroepspraktijk geëvalueerd onder studenten. De scores hierop zijn over het algemeen tot goed. Zie hieronder per locatie en variant de resultaten van de STM. Ook wordt de beroepsgerichtheid van het programma geëvalueerd onder bedrijfsbegeleiders van stagiairs en afstudeerders. Fraijlemaborg: Door beroepgerichte opdrachten en gastcolleges komt de student voortdurend in aanraking met de beroepspraktijk. De beroepspraktijkgerichte opdrachten bestaan uit projecten die leiden tot een beroepsproduct, zoals een product ontwikkelplan, een exportplan, of een marketingplan. Derdejaars werken een semester lang aan het project city marketing (CE) of sportmarketing (SMM), waarbij ze voor reële opdrachtgevers (zoals ING Real Estate en stadsdeel Amsterdam Zuidoost) een strategisch marketingplan opzetten, analyseren en verdedigen. IM studenten lossen real life cases op voor externe bedrijven. De opleiding organiseert met ingang van studiejaar minicongressen en business cafés, waarbij het werkveld inzicht in de praktijk geeft. Voltijdstudenten CE en SMM ontwikkelen zoals hiervoor aangegeven een strategisch marketingplan, dat zich richt op het winkelcentrum de Amsterdamse Poort en het Bijlmer Sportcentrum. Met dit project zet de HES zich als kenniscentrum van de regio Groot Amsterdam op de kaart en leren studenten de beroepspraktijk vanuit de strategische invalshoek kennen. De opleiding heeft een uitgebreid netwerk van bedrijven. De afdeling Accountmanagement van de HES koppelt vragen uit het bedrijfsleven zo goed mogelijk naar de opleiding terug. Dit kunnen projectopdrachten zijn, verzoeken tot stageopdrachten of scriptieopdrachten. Studenten werken gedurende de hele studie aan de interpersoonlijke vaardigheden uit het beroeps- en competentieprofiel. Ze ontwikkelen deze vaardigheden tijdens de consult- en tutoruren met de betrokken vakdocenten en tutoren. Sport is een integraal onderdeel van het SMM-curriculum, waarin de student vaardigheden ontwikkelt op het gebied van onder andere leiderschap en samenwerken. In de talenpractica komen onderhandelingsvaardigheden, communicatieve vaardigheden en interculturele communicatie aan bod. In het SAP-project in studiejaar 4 leert de student samen te werken met andere delen van een virtuele organisatie. Door het bereikte hoge beheersingsniveau in de talen Engels en Spaans, Frans of Duits, leren de studenten van IM internationaal zaken te doen, terwijl zij tegelijkertijd kennis over de mores en kenmerken van andere culturen leren. De studenten vergroten hun internationale kennis doordat ze een half jaar aan een partnerinstituut in het buitenland studeren. Hierdoor kost het de IM studenten na het afstuderen weinig moeite een functie in een internationale omgeving te vinden. Pagina 15 van 78

16 Scores uit de STM: - Aansluiting studiemateriaal op beroepspraktijk: 3,1 (IM) en 3,2 (CE/SMM) - Aandacht voor theoretische kennis: 3,6 (IM/CE/SMM) - Beroepsgerichtheid en aansluiting met de beroepspraktijk: 3,3 (IM), 3,4 (CE) en 3,5 (SMM) Leeuwenburg VT In alle studiejaren komt de student in aanraking met de praktijk. In het eerste studiejaar doet de student projectopdrachten aan de hand van praktijkcases, is er beroepenoriëntatie en zijn er gastsprekers. In het tweede jaar zijn er eveneens gastsprekers en worden tevens projectopdrachten aan de hand van praktijkcases gemaakt. Daarnaast maakt de student externe opdrachten van opdrachtgevers in het bedrijfsleven (in het kader van de Virtual Consulting Firm ofwel VCF) en vindt ter voorbereiding op de stage een bedrijfsbezoek en een werkgeversmarkt plaats. In het derde jaar loopt de student een stage van een half jaar. Tijdens de drie stageterugkomdagen zijn gastsprekers uitgenodigd. In het vierde studiejaar wordt gebruik gemaakt van realistische actuele praktijkcases en doet de student een afstudeeronderzoek bij een bedrijf. Per semester staan één of meer beroepstaken en daarmee samenhangende beroepshandelingen centraal. De projectopdrachten die studenten uitvoeren, zijn gesimuleerde bedrijfsopdrachten (ook wel professionaliserings- of proftaken genoemd) of opdrachten van externe opdrachtgevers die met ict-middelen worden ondersteund. Beide leiden tot een beroepsproduct. Ook de stage en afstudeeropdracht leiden tot een beroepsproduct. Gedurende de opleiding traint de student beroepsvaardigheden, die zijn afgeleid van het beroeps- en competentieprofiel. De inhoud van de trainingen is afgestemd op de beroepsrollen en gebruikte vakliteratuur. Scores uit de STM: - Actuele kennis van docenten over de beroepspraktijk: gemiddelde score altijd hoger dan 3,4, scores boven de 4 zijn geen uitzondering. - Aandacht voor theoretische kennis: eerstejaars: 3,4 (CE), 3,2 (CSE), 3,5 (JCU), studenten hoofdfase: 3,1 (CE), 3,2 (CSE) 3,5 (JCU). Leeuwenburg, DU Na het theoretische propedeusejaar is er continu afwisseling van leren en werken. De student werkt drie maal een half jaar in de commerciële beroepspraktijk. In het tweede en derde studiejaar werkt de student in het eerste semester. In het vierde jaar werkt de student in het laatste semester. In deze laatste werkperiode verricht de student toegepast onderzoek waarover hij een rapport schrijft. Naast de gastcolleges worden studenten en bedrijfsleven ook op andere manieren met elkaar in contact gebracht. Twee keer per jaar organiseren studenten voor medestudenten en docenten een CEavond, waarvoor sprekers uit de beroepspraktijk worden uitgenodigd. Ook is er twee keer per jaar een bedrijvendag waarop bedrijven zich aan studenten presenteren. Tot slot is er twee keer per jaar een netwerkmarkt, waarop studenten elkaar informeren over hun ervaringen bij de werkgevers. In het binnenschoolse programma worden projecten uitgevoerd in de context van een gesimuleerde beroepssituatie. In de vaardighedenlijn is de eerste drie jaar nadrukkelijk aandacht voor schriftelijke en mondelinge vaardigheden, zowel in het Nederlands als in het Engels. In de hoofdfase wordt aandacht besteed aan managementvaardigheden. CETO-studenten krijgen extra gastcolleges door zelfstandige ondernemers en andere deskundigen op het terrein van ondernemen. Pagina 16 van 78

17 Scores uit de STM: - Aansluiting studiemateriaal op beroepspraktijk: 3,5. - Beroepsgerichtheid en aansluiting met de beroepspraktijk: 3,7. Leeuwenburg DT In de deeltijdopleiding staat de werkplek van de student centraal. De beroepsproducten die de student maakt voor de opleiding en de beroepshandelingen die hij leert uitvoeren, sluiten zo veel mogelijk aan bij wat hij in zijn werk doet. Zo kan de student het geleerde toepassen in zijn werksituatie en brengt hij de beroepspraktijk in de opleiding door middel van voorbeelden uit zijn werk. De docent legt een koppeling tussen theorie en praktijk door de praktijkvoorbeelden te voorzien van een theoretisch kader. Studenten voeren voor elk taakgebied praktijkopdrachten uit die leiden tot een beroepsproduct. Hiervoor verrichten ze zelfstandig onderzoek waarbij theoretische kennis wordt toegepast. De opleiding werkt zo veel mogelijk met echte opdrachten, die de student op zijn eigen werkplek uitvoert. In elk semester staan beroepshandelingen en beroepsproducten centraal, zodat de student van meet af aan zijn beroepsvaardigheden werkt. Via het traject Persoonlijke Professionalisering wordt nog een aantal competenties getraind. Het ondersteunend onderwijs biedt de studenten kennis en vaardigheden die nodig zijn om de beroepsproducten succesvol te kunnen vervaardigen. De student voert de afstudeeropdracht uit bij een opdrachtgever die baat heeft bij het eindresultaat. Overal het algemeen gebeurt dit in de eigen werkomgeving. De Deeltijd studenten zijn op zich tevreden met het aantal gastcolleges dat geprogrammeerd staat, maar ze geven aan dat ze graag nóg meer gastcolleges krijgen. Ongeacht het huidige aantal gastcolleges begrijpt Certiked de herkomst van dit signaal. Gastdocenten die hun ervaringen uit de praktijk delen met de studenten zijn voor hen een interessante toevoeging op de theorie en hun eigen praktijkervaring. Het geeft ze de gelegenheid zichzelf te spiegelen en te leren van de best practices. Scores uit de STM: - Actuele kennis van docenten over beroepspraktijk: 3,4 - Beroepsgerichtheid van programma en aansluiting met de beroepspraktijk: 3,7 Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding gebruikt relevant lesmateriaal dat aansluit bij de ontwikkelingen in het werkveld. Wel zou er meer aandacht mogen komen voor internationalisering, onder andere in de literatuur. Alle opleidingsvarianten evalueren regelmatig het programma en vragen stakeholders om input die gebruikt wordt om verbeteringen aan te brengen. Op grond van het voorgaande beoordeelt het visitatieteam het facet Eisen HBO daarom als. Pagina 17 van 78

18 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Algemeen: In de beschrijving onderwijseenheden (BOE s) is de plaats van iedere onderwijseenheid binnen het onderwijsprogramma aangegeven. Hierin zijn de leerdoelen, competenties, werkvormen en toetsvormen vastgelegd. Certiked heeft vastgesteld dat de leerdoelen diep en breed zijn. Het visitatieteam heeft competentiematrices bekeken, waarmee zichtbaar is gemaakt waar en wanneer de beroepstaken, beroepshandelingen en competenties uit het beroeps- en competentieprofiel in de opleiding aan bod komen. Uit deze matrices is gebleken dat de eindkwalificaties terugkomen in het programma. De leerdoelen, die evenwichtig zijn gespreid over de opleiding, dekken de eindkwalificaties af. Voor de studenten is inzichtelijk gemaakt welke leerdoelen er zijn en hoe en wanneer deze terugkomen in de opleiding. In de opleidingsgidsen staat per onderwijseenheid beschreven wat de plaats van de onderwijseenheid is in de opleiding, de relatie met het opleidingsprofiel, de leerdoelen in termen van kennis, vaardigheden en gedrag, gebruikte literatuur, toetsvormen, leerstof per toets en beoordelingscriteria en de koppeling tussen competenties, leerdoelen, werkvormen en toetsvormen. Met de minorkeuze kan de student op basis van persoonlijke wensen en ambities accenten leggen in zijn competentieontwikkeling. De minor moet bijdragen aan de competentieontwikkeling van de student en passen binnen het competentieprofiel van de opleiding. Studenten hebben de keuze uit CEspecifieke minoren (verdieping/specialisatie), domeinspecifieke minoren (verbreding binnen het economisch domein), vrije minoren en doorstroomminoren (naar een masteropleiding bij de UvA). De examencommissie toetst of de minoren die de HES zelf aanbiedt daadwerkelijk bijdragen aan de competentieontwikkeling van een CE er en dus door de CE-student gevolgd mogen worden. De student moet zijn keuze voor een vrije minor verantwoorden aan de examencommissie, die dit al dan niet goedkeurt. Voor elke minor geldt dat de verantwoordelijkheid voor de inhoudelijke kwaliteit ervan bij een opleidingsmanager ligt. In het curriculum wordt vorm gegeven aan internationalisering door gebruik te maken van Engelstalige literatuur en aandacht te besteden aan thema s als exportmarketing en buitenlandse regelgeving. Zoals eerder aangegeven voeren 2 e jrs studenten voltijd L ook een internationaal project uit, samen met studenten van universiteiten uit Barcelona en Berlijn. Ook wordt het doen van een stage, minor en/of afstudeeropdracht in het buitenland gestimuleerd. Met name voltijd studenten kiezen hiervoor. De HES heeft daarnaast een uitgebreid netwerk van buitenlandse partnerinstellingen waar studenten een studieonderdeel kunnen volgen. De verschillende varianten kennen eigen doelgroepen, maar ook de twee locaties bedienen andere doelgroepen. Het meest in het oog springende verschil ten aanzien van de opleidingsvorm is dat aan de locatie Fraijlemaborg meer structuur in de begeleiding is aangebracht, terwijl bij de locatie Leeuwenburg een grotere zelfstandigheid van de student past. Pagina 18 van 78

19 Fraijlemaborg: Het curriculum, dat is afgeleid van het beroeps- en competentieprofiel (BCP) is opgebouwd rond beroepstaken. In het opleidingsplan is beschreven hoe de domeincompetenties Commerce en de competenties uit het BCP zijn uitgewerkt en geïmplementeerd in het curriculum. De competentiematrices zijn sturend voor de inrichting van de verdere ontwikkeling van het curriculum. In elke competentiematrix zijn de bijbehorende niveaus aangegeven. Uit module- en projectevaluaties is gebleken dat studenten on bekend zijn met de leerdoelen van modulen of projecten. Dit punt is besproken met de opleidingsteams. Daarin werd geconcludeerd dat de leerdoelen goed zijn beschreven, maar door de studenten niet altijd worden gelezen en begrepen. Daarom brengen docenten nu aan het begin van het semester de leerdoelen actief onder de aandacht van studenten. Leeuwenburg VT en DU Het curriculum is opgebouwd rond de vijf beroepskerntaken die in het BCP zijn beschreven, en de daarmee samenhangende beroepshandelingen: - opstellen, (laten) uitvoeren en evalueren van een marketingplan en/of ondernemingsplan (inclusief organisatieaanpassingen en afstemming); - opstellen (laten) uitvoeren en evalueren van een marketingcommunicatieplan; - marktonderzoek (laten) uitvoeren en beoordelen (desk- en fieldresearch); - opstellen, (laten) uitvoeren en evalueren van een sales- of accountplan; - opstellen, (laten) uitvoeren en evalueren van een inkoopplan en een logistiek plan. De vijf beroepskerntaken komen in het curriculum in de volgende verhouding aan de orden: - marketing: circa 30%; - marketingcommunicatie: circa 10%; - marktonderzoek: circa 15%; - sales- en accountplanning: circa 30%; - inkoop en logistiek: circa 15%. Bij JCU en CSE wordt minder nadruk gelegd op inkoop en logistiek en wordt meer aandacht besteed aan sportmarketing, sportmanagement en de organisatie van sportevenementen. Per blok/semester zijn de doelstellingen in het opleidingsplan beschreven. Per studiejaar zijn de doelstellingen als volgt: - propedeuse: hoofdfaserijp; - studiejaar 2: stage- en minorrijp; - studiejaar 3: afstudeerrijp; - studiejaar 4: beroepsrijp. Uit de competentiematrix blijkt dat het programma een adequate concretisering is van de eindkwalificaties, op drie beroepshandelingen na: richtlijnen ontwikkelen voor de administratieve organisatie, een risicoanalyse maken en promotionele ondersteuning uitvoeren. De laatstgenoemde beroepshandeling is inmiddels opgenomen in een proftaak en de hierbij behorende consultancy en colleges. De beroepshandelingen richtlijnen voor administratieve organisatie opstellen en risicoanalyse maken krijgen geen extra aandacht. Deze acht de opleiding gerelateerd aan het starten of voeren van een eigen onderneming. In de minor Ondernemerschap komen deze beroepshandelingen wel expliciet aan bod. Specifiek voor de duale variant geldt dat de student voor elke werkperiode een competentieontwikkelplan (COP) maakt waarin hij aangeeft op welke competenties uit het BCP de werkperiode is gericht. De student verricht tijdens de werkperiode beroepshandelingen die horen bij één of meer beroepskerntaken en die leiden tot beroepsproducten. CETO-studenten volgen binnen het curriculum de minor ondernemerschap. Pagina 19 van 78

20 Voltijd studenten geven aan dat de professionaliseringstaken beter later in het blok aan de orde kunnen komen, als alle hieraan gerelateerde theorie behandeld en bestudeerd is. Nu worden de studenten soms geconfronteerd met de situatie waarin ze lessen krijgen over een taak of opdracht, terwijl die al afgerond is. Leeuwenburg DT Het competentieprofiel is vertaald naar de acht semesters. In de eerste zes semesters staan de competenties vakkundigheid, resultaatgerichtheid en communiceren centraal. Deze semesters beslaan het gehele vakgebied CE. Elk semester leidt tot een afgerond geïntegreerd beroepsproduct. In het persoonlijke professionaliseringstraject ontwikkelt de student op zijn werkplek de zes overige beroepscompetenties, namelijk innovatief vermogen, ondernemend gedrag, besluitvaardigheid, samenwerken, klantgerichtheid en ontwikkelingsgerichtheid. Om de ontwikkeling ten aanzien van deze competenties te kunnen volgen maakt de student een competentieontwikkelingsplan. De ontwikkeling en resultaten worden besproken met de coach. In het laatste semester staat de afstudeeropdracht centraal. Dan worden de competenties vakkundigheid, resultaatgerichtheid en communicatie getoetst op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. In het derde studiejaar volgen de studenten een minor (zie hiervoor de algemene beschrijving) en een verdiepingssemester. In het verdiepingssemester hebben studenten de keuze uit: international strategic marketing, international sales of marketing communications. Dit semester, waarin voortgebouwd wordt op de basis van de eerste twee studiejaren, biedt de student mogelijkheden tot specialisatie. Deeltijdstudenten kunnen een semester van een andere deeltijdopleiding van de HES als minor volgens, mits er geen instroomvoorwaarden zijn. Leidinggeven is daarvan een voorbeeld. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam heeft kunnen vaststellen dat de doelstellingen van de opleiding adequaat worden afgedekt door de inhoud van het programma. Het visitatieteam beoordeelt het facet Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma daarom als. 2.3 Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Fraijlemaborg: De verticale en horizontale samenhang in het curriculum is zichtbaar in de drie leerlijnen: - conceptuele leerlijn: kennisontwikkeling - integratieve leerlijn: beroepsgerichte opdrachten - vaardighedenleerlijn: vaardigheden, attitude en probleemoplossend vermogen Horizontale samenhang wordt bereikt doordat in ieder semester een project centraal staat rond een bepaald thema. Het project wordt ondersteund door flankerend onderwijs (theorie en vaardigheden), dat enerzijds aansluit bij het onderwerp van het project en anderzijds bijdraagt aan de verwerving van de competenties. Pagina 20 van 78

21 Verticale samenhang wordt bereikt doordat complexiteit en niveau van de projecten en het onderwijs toenemen naarmate de opleiding vordert. Vakken komen in verschillende jaren terug, maar dan op een hoger niveau. Ook vormt verworven kennis in bepaalde vakken de basis voor andere vakken later in de opleiding, zoals bijvoorbeeld bedrijfsadministratie en financiering die de basis vormen voor het vak management accounting. De opleiding kent een concentrische opbouw waardoor gedurende de opleiding een steeds grotere mate van integratie van vakken ontstaat. Om de modules beter in te bedden in het projectonderwijs, is met ingang van studiejaar 2006/2007 een gezamenlijk consultuur van de kernvakken bij de projecten doorgevoerd. De drie vakdocenten in het project beantwoorden wekelijks vragen van studenten over het project in dit consultuur. De student loopt tijdens het derde jaar en voor het afstuderen stage. Beide periodes beslaan een half jaar. In de STM scoort de samenhang tussen programmaonderdelen 3,5. Leeuwenburg VT De voltijd opleiding kent vier leerlijnen: 1) De integratieve leerlijn, waarbinnen competenties worden geworven en getoetst; 2) De conceptuele leerlijn (kennis); 3) De vaardighedenleerlijn (interpersoonlijke beroepsvaardigheden, ict en taal; 4) de leerlijn studieloopbaanbegeleiding (SLB, reflectieve vaardigheden). De conceptuele, de vaardigheden- en de SLB-leerlijn zijn ondersteunend aan de integratieve leerlijn en de beroepskerntaken die daarbinnen centraal staan. Bij de uitvoering van de taken worden de student inhoudelijk (colleges, consultancy en trainingen) en procesmatig (projectteam- en individuele begeleiding) ondersteund. In de eerste twee studiejaren voert de student per onderwijsperiode in teamverband een gesimuleerde bedrijfsopdracht en de daarmee samenhangende handelingen (professionaliserings- of proftaken genoemd) uit. In jaar twee is er ook sprake van een externe opdracht in de VCF-opdracht (VCF staat voor Virtual Consulting Firm). In dat jaar staan per semester 1 of 2 beroepstaken centraal. Hiermee wordt horizontale samenhang bereikt. In de ondersteunende colleges wordt theorie aangereikt uit de kennisdomeinen die met de projecten samenhangen. De vaardighedentrainingen betreffen vaardigheden die samenhangen met de projecten of die relevant zijn voor het verloop van de studieloopbaan. In de navigatiebijeenkomsten (voortgangsbesprekingen) krijgen de studenten begeleiding bij de procesmatige kant van de projectopdrachten zoals teamvorming, samenwerking en planning. In het derde jaar loopt de student een stage. Tijdens de stage voert hij een opdracht uit die samenhangt met minimaal één van de beroepskerntaken. Er zijn gedurende de stage drie terugkomdagen met begeleide intervisie, trainingen en gastcolleges. Tevens volgt de student in het derde jaar een minor. In het eerste semester van het vierde jaar voeren studenten korte projecten uit rond state of the art thema s van CE. Het accent ligt enerzijds op verdieping en integrale benadering van de stof uit alle studiejaren, anderzijds op actuele (internationale) ontwikkelingen binnen het beroepenveld. In het tweede semester maken de studenten de afstudeeropdracht die samenhangt met minimaal één van de beroepskerntaken. Tevens voltooit de student zijn afstudeerportfolio. Gedurende de opleiding ontwikkelt de student de competenties uit het beroeps- en competentieprofiel door de opdrachten rond de beroepskerntaken uit te voeren. Naarmate de opleiding vordert neemt de complexiteit van de opdrachten toe. In het competentieontwikkelplan geeft de student per semester aan hoe hij zijn competentieontwikkeling wil realiseren en aantonen. Met het afstudeerportfolio moet de student bewijzen dat hij alle competenties beheerst op het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar. Pagina 21 van 78