DE OVERDRACHT VAN SCHULDVORDERING TOT ZEKERHEID

Transcriptie

1 DE OVERDRACHT VAN SCHULDVORDERING TOT ZEKERHEID Aantal woorden: Sarah Langbeen Studentennummer: Promotor: Prof. dr. Joke Baeck Commissaris: mevr. Sandra Callewaert Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting Master of Laws in de rechten Academiejaar:

2 1

3 WOORD VOORAF Het indienen van deze masterproef vormt het sluitstuk op de vijfjarig durende opleiding Rechten aan de Universiteit van Gent. Ik wens hierbij dan ook de gelegenheid te nemen een aantal personen te bedanken die zowel tijdens het opstellen van deze masterproef, als tijdens het volledig verloop van mijn opleiding een grote steun voor mij hebben betekend. Vooreerst wens ik professor Baeck te bedanken voor het aanreiken van het interessante onderwerp en het opnemen van het promotorschap. In het bijzonder bedank ik haar voor de begeleiding en de vakkundige raad waarop ik steeds kon rekenen tijdens het opstellen van deze masterproef. Daarnaast wens ik ook Mathieu Bouquelle te bedanken voor de inhoudelijke hulp en voor het nalezen en corrigeren van mijn masterproef. Ook bedank ik mijn zus, mijn vriendinnen en mijn kotgenote om steeds voor mij klaar te staan. Een bijzondere bedanking gaat ten slotte uit naar mijn ouders, zonder wie het onmogelijk was geweest om deze mooie vijf jaar te volbrengen. Ook ben ik bijzondere dank verschuldigd aan mijn vriend, die mij gedurende vijf jaar steeds met een luisterend oor en steunende woorden wist op te vangen. Mei 2018 Sarah Langbeen 2

4 3

5 INHOUD Woord vooraf... 2 Inleiding... 6 Hoofdstuk I. Geoorloofdheid van de zekerheidstechniek Sectorale wettelijke regelingen Veinzing Arrest Sart-Tilman & Arrest d.d. 4 april Hoofdstuk II. Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie buiten samenloop Ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar Ten aanzien van andere derden dan de gecedeerde schuldenaar Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie bij samenloop in hoofde van de cedent Argumenten in de discussie Arrest Sart-Tilman d.d. 17 oktober Arrest Vanden Avenne-Ooigem d.d. 3 december Artikel 62 nieuwe Pandwet Wettelijke conversie van de zekerheidscessie in pandrecht Hoofdstuk III. De zekerheidscessieovereenkomst Preliminaire toelichting Geldigheidsvoorwaarden voor de zekerheidscessieovereenkomst Voorwaarden sensu stricto voor de geldige totstandkoming van een zekerheidscessieovereenkomst Modaliteit voor de terugkeer van de overgedragen schuldvordering naar het vermogen van de cedent De gewaarborgde schuldvordering van de cessionaris op de cedent Bewijs van de zekerheidscessieovereenkomst Bewijs van de zekerheidscessieovereenkomst: algemeen

6 Bewijs van de zekerheidscessieovereenkomst in het licht van artikel 61, tweede lid Pandwet Hoofdstuk IV. Rechten en plichten van de partijen Rechten, plichten en bevoegdheden van de cedent Verplichting tot levering van de schuldvordering Verplichting tot vrijwaring voor uitwinning Samenloop in hoofde van de cessionaris Rechten, plichten en bevoegdheden van de cessionaris Rechten en bevoegdheden verbonden aan de eigendom Bevoegdheden verbonden aan de zekerheidsoverdracht Plichten verbonden aan de zekerheidsoverdracht Hoofdstuk V. Gevolgen na de wettelijke conversie in een pandrecht Inningsrecht van de cessionaris na samenloop Inningsrecht van de cessionaris na samenloop: algemene principes Gevolgen van de inning door de cessionaris na samenloop Uitwinningsprocedure Uitwinningsprocedure indien de cedent een consument is Uitwinningsprocedure indien de cedent geen consument is Rangconflicten Rangonflicten door de Pandwet geregeld Rangconflicten niet door de Pandwet geregeld Besluit Bibliografie A. Wetgeving B. Voorbereidende documenten C. Rechtsleer

7 INLEIDING 1. Het zekerheidsrecht is in de hedendaagse praktijk van de kredietverlening een belangrijke rechtstak. Kredietverleners zullen steeds een zekerheid eisen om hun positie veilig te stellen. De eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid is een door de praktijk ontwikkelde zekerheidstechniek. Bij deze techniek draagt een schuldenaar, de cedent, een schuldvordering in volle eigendom over aan zijn schuldeiser, de cessionaris, louter tot waarborg van de betaling van zijn schuld. 1 Indien de cedent zijn verbintenis nakomt, keert de schuldvordering in volle eigendom terug naar zijn vermogen. 2. Het eigendomsrecht is voor een schuldeiser het meest aantrekkelijke recht om als zekerheid te verkrijgen en wordt niet voor niets als la reine des sûretés 2 gezien. Bij niet-nakoming door de cedent van de gewaarborgde schuld blijft de cessionaris immers gewoon de eigenaar van de overgedragen schuldvordering. Het eigendomsrecht op de schuldvordering zou de cessionaris als schuldeiser in een situatie van samenloop derhalve een absolute voorrang bieden: hij zou namelijk buiten de boedel blijven en de overgedragen schuldvordering voor zich kunnen houden zonder enige formaliteit te moeten naleven. 3. Deze zekerheidstechniek is echter niet zonder discussie gebleven. Initieel betwistte de rechtsleer dat dergelijke eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid überhaupt geoorloofd was. Vandaag bestaat er evenwel geen discussie meer over dat de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid rechtsgeldig kan tot stand komen. 4. De tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid buiten een situatie van samenloop heeft nooit ter discussie gestaan. Omtrent de tegenwerpelijkheid na samenloop is daarentegen reeds heel wat te doen geweest. Het Hof van Cassatie sprak zich hier voor het eerst over uit in het Sart-Tilman arrest van 17 oktober Het Hof oordeelde dat het beginsel van de gelijkheid van schuldeisers en de artikelen 7 en 8 Hypotheekwet noodzakelijkerwijze afwijken van de artikelen 1165, 1134 en 1135 Burgerlijk Wetboek (hierna: B.W.), zodat een overeenkomst waarbij een niet bij de wet bepaald zakelijk zekerheidsrecht wordt tot stand gebracht niet aan de schuldeisers in de samenloop kan worden tegengeworpen. Uit dit arrest werd door de rechtsleer afgeleid dat de overdracht van schuldvordering tot zekerheid niet 1 J. BAECK, Achtergrond en krachtlijnen van de hervorming in J. BAECK en M. KRUITHOF (eds.), Het nieuwe zekerheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, (1) 5. 2 V. SAGAERT, Goederenrecht, Mechelen, Kluwer, 2014, Cass. (1e k.) 17 oktober 1996, AR C F, A.S.L.K. / Centre régional d'action culturelle du Sart-Tilman V.Z.W. 6

8 tegenwerpelijk is na samenloop. Het zou namelijk gaan om een niet bij wet bepaalde zekerheid, wat indruist tegen het numerus clausus-principe inzake zakelijke zekerheden. Het Hof van Cassatie sprak zich hieromtrent een tweede maal uit in het arrest Vanden Avenne-Ooigem van 3 december Daarin herbevestigde het Hof van Cassatie de niet-tegenwerpelijkheid na samenloop van een niet bij wet bepaalde zakelijke zekerheid. Daarnaast voegde het Hof toe dat de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid ten aanzien van de andere schuldeisers in de samenloop nooit meer kan opleveren dan een pandrecht op deze schuldvordering. De rechtsleer heeft hieruit afgeleid dat in geval van samenloop de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid geconverteerd wordt in een pandrecht. 5. Bovenstaande rechtspraak van het Hof van Cassatie werd door de wetgever bevestigd middels de wet van 11 juli De wetgever riep daarmee een nieuw artikel 62 Pandwet 6 in het leven, waarvan de tekst (op dat ogenblik) als volgt luidde: [ ] Een overdracht van schuldvordering tot zekerheid verleent aan de overnemer enkel een pandrecht op de overgedragen schuldvordering. [ ]. Waar uit het cassatiearrest van 2010 een gerechtelijke conversie werd afgeleid, voorziet de nieuwe Pandwet nu in een wettelijke conversie. 6. Nadat in 2013 de conversie van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid in een pandrecht wettelijk werd verankerd in artikel 62 Pandwet, waren evenwel nog niet alle discussies opgelost. In essentie stelde zich de vraag of het voor deze wettelijke conversie dan al dan niet vereist is dat aan de grond- en vormvoorwaarden voor het pandrecht is voldaan. De wetgever heeft gepoogd hier een antwoord op te geven in de reparatiewet van 25 december , die aan artikel 62 Pandwet de volgende woorden toevoegde: [ ] en zulks ongeacht of deze overdracht beantwoordt aan het bepaalde in artikel 61 [waarin de bewijsvoorschriften voor het pandrecht zijn uiteengezet], behoudens wanneer de overdrager een consument is in de zin van artikel I.1.2 van Boek I van het Wetboek van Economisch Recht [ ] 8. 4 Cass. (1e k.) 3 december 2010, AR C N, Vanden Avenne-Ooigem / Landbouwkrediet e.a. 5 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus Art. 73 van de wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus Wet van 25 december 2016 houdende de wijziging van verscheidene bepalingen betreffende de zakelijke zekerheden op roerende goederen, BS 30 december Art. 28 van de wet van 25 december 2016 houdende de wijziging van verscheidene bepalingen betreffende de zakelijke zekerheden op roerende goederen, BS 30 december

9 Hiermee zijn echter nog steeds niet alle vragen beantwoord. 7. In deze masterproef wordt op basis van de meest recente wetgeving, rechtspraak en rechtsleer, een alomvattend overzicht gegeven van de huidige stand van zaken met betrekking tot de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid. In een eerste hoofdstuk ( Geoorloofdheid van de zekerheidstechniek ) wordt de geoorloofdheid van deze zekerheidstechniek nagegaan, waarbij beknopt wordt aangetoond waar de discussiepunten in het verleden lagen en hoe deze discussiepunten stilaan zijn uitgedoofd. In een tweede hoofdstuk ( Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie ) wordt ingegaan op de tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid ten aanzien van derden. Aandacht wordt daarbij besteed aan zowel de tegenwerpelijkheid buiten samenloop (2.1. Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie buiten samenloop ), als aan het lot van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid in geval van samenloop (2.2. Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie bij samenloop in hoofde van de cedent ). Bij dit laatste komen aan bod; de belangrijkste argumenten in de vroegere discussies omtrent de tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid in geval van samenloop ( Argumenten in de discussie ); de twee mijlpaalarresten van het Hof van Cassatie daaromtrent ( Arrest Sart-Tilman d.d. 17 oktober 1996 en Arrest Vanden Avenne-Ooigem d.d. 3 december 2010 ) en het artikel 62 Pandwet ( Artikel 62 nieuwe Pandwet Wettelijke conversie van de zekerheidscessie in een pandrecht ), hetgeen helaas niet alle problemen in de praktijk heeft opgelost. In een derde hoofdstuk ( De zekerheidscessieovereenkomst ) wordt in het licht van de wetswijziging [via artikel 62 Pandwet, aangevuld door de reparatiewet] ingegaan op de overeenkomst tot eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid, waarbij achtereenvolgens de geldigheidsvoorwaarden voor de zekerheidscessieovereenkomst (3.2. Geldigheidsvoorwaarden voor de zekerheidscessieovereenkomst ), en het bewijs (3.3. Bewijs van de zekerheidscessieovereenkomst ) van die overeenkomst aan bod komen. In een vierde hoofdstuk ( Rechten en plichten van de partijen ) wordt ingegaan op de rechten en plichten van de cedent en de cessionaris bij de overeenkomst tot eigendomsoverdracht van schuldvordering. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de rechten, plichten en bevoegdheden van, enerzijds, de cedent (4.1. Rechten, plichten en bevoegdheden van de cedent ), en van, anderzijds, de cessionaris (4.2. Rechten, plichten en bevoegdheden van de cessionaris ). In een vijfde hoofdstuk ( Gevolgen na de wettelijke conversie in een pandrecht ) wordt tenslotte ingegaan op de gevolgen die de wettelijke conversie met zich meebrengt. Daarbij worden 8

10 achtereenvolgens het inningsrecht van de cessionaris na samenloop (5.1. Inningsrecht van de cessionaris na samenloop ) en de uitwinningsprocedure (5.2. Uitwinningsprocedure ) besproken. Ten slotte wordt ook ingegaan op de mogelijke rangconflicten (5.3. Rangconflicten ) die hierbij kunnen rijzen. 8. Deze masterproef beoogt de lezer een geactualiseerd inzicht te verschaffen omtrent (i) hoe de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid op heden wordt geregeld, (ii) welke de daarop toepasselijke wetsbepalingen zijn, (iii) welke vereisten er worden gesteld voor de geldige totstandkoming van de overeenkomst tot eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid en (iv) hoe die overeenkomst en de respectieve rechten en verplichtingen van de partijen zich verdragen met een geval van samenloop in hoofde van de cedent. 9

11 HOOFDSTUK I. GEOORLOOFDHEID VAN DE ZEKERHEIDSTECHNIEK 9. Op grond van het principe van de wilsautonomie 9, opgenomen in artikel 1134 B.W., wordt aangenomen dat partijen om het even welke overeenkomst kunnen sluiten, op voorwaarde dat hiermee geen regels van dwingend recht of openbare orde worden geschonden. 10 Strikt gezien kunnen partijen dus ook een overeenkomst tot eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid overeenkomen Tot vóór de invoering van artikel 62 Pandwet werd de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid als zodanig niet wettelijk erkend. Deze zekerheidstechniek kon evenmin worden teruggebracht naar bestaande rechtsfiguren. 12 Hieruit volgde dat de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid als een rechtsfiguur sui generis moest worden beschouwd, die voortvloeide uit een onbenoemd contract. 13 De partijen die een eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid overeenkomen, hebben precies ook de bedoeling om zich buiten het toepassingsgebied te plaatsen van de regels geldend voor de benoemde contracten, zoals de inpandgeving, die door die partijen vaak als te streng worden beschouwd. 14 Als argument voor de geldigheid werd dan ook vaak opgeworpen dat, indien de rechter zou overgaan tot herkwalificatie in een pand op schuldvordering, dit de bedoeling van de partijen volledig onderuit zou halen. 11. De geldigheid van de zekerheidstechniek op zich wordt op heden niet meer in vraag gesteld. Dit is echter niet steeds zo geweest. Hierna wordt ingegaan op de grote lijnen van de discussie op dit vlak in de rechtsleer. Hierbij wordt ten eerste door een aantal auteurs het bestaan van bepaalde sectorale regelingen aangehaald die een wettelijke erkenning van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid inhouden (1.1. Sectorale wettelijke regelingen ). Vervolgens haalt een deel van de rechtsleer de toepassing van de theorie van de veinzing aan (1.2. Veinzing ). Ten slotte wordt ingegaan 9 V. SAGAERT, Het eigendomsrecht als volwaardig zekerheidsinstrument? in P. TAELMAN (ed.), XXXIste Postuniversitaire cyclus Willy Delva. Insolventierecht , Mechelen, Wolters Kluwer, 2006, (189) C. LEBON, Het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen, Antwerpen, Intersentia, 2010, 495; L. SIMONT, De overdracht van schuldvordering tot zekerheid in F. DUMON (ed.), Liber Amicorum Frédéric Dumon, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1983, (259) J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS, H. BRAECKMANS, E. DIRIX en E. VAN CAMP (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A M. GRÉGOIRE, Théorie générale du concours des créanciers en droit Belge, Brussel, Bruylant, 1992, C. LEBON, Het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen, Antwerpen, Intersentia, 2010, 489; J.-L. VAN BOXSTAEL, La sûreté fiduciaire, TBBR , (217) J.-L. VAN BOXSTAEL, La sûreté fiduciaire, TBBR , (217)

12 op de bijdrage van het Hof van Cassatie in deze discussie (1.3. Arrest Sart-Tilman en arrest d.d. 4 april 2003 ) Sectorale wettelijke regelingen 12. De overdracht van schuldvordering tot zekerheid werd, zoals hierboven vermeld (cfr. supra nr. 10), tot voor de invoering van artikel 62 Pandwet niet uitdrukkelijk erkend als algemeen geldend zekerheidsinstrument. 15 Wel had de wetgever reeds in een aantal sectorale regelingen de zekerheidsoverdracht van schuldvorderingen wettelijk verankerd. Deze regelingen betroffen echter steeds specifieke gevallen. 13. Een eerste specifieke wettelijke erkenning kwam er middels artikel 5 van de wet van 31 augustus 1939 betreffende Delcredere 16 ten behoeve van de Nationale Delcrederedienst, inmiddels herdoopt tot Credendo. Credendo is een Europese kredietverzekeraarsgroep en biedt verzekering, herverzekering, garanties, borgstellingen en financiering van kredietrisico s en politieke risico s aan. Voormeld artikel 5, eerste lid van de Wet betreffende Delcredere luidt als volgt: [ ] Een overeenkomst waarbij de verzekerde aan een derde het recht verleent om vergoedingen, die verschuldigd zijn ingevolge de borgstelling, te ontvangen, kan slechts tegengeworpen worden aan Delcredere, indien de toestemming van deze laatste vastgesteld werd in een wijzigingsakte van de akte van waarborg, opgesteld, gedagtekend en genaamtekend door hem en medeondertekend door de verzekerde [ ]. 17 Dit artikel betreft aldus de situatie waarin de vergoedingen die door Credendo aan de verzekerde verschuldigd zijn wegens borgstelling, in eigendom worden overgedragen door de verzekerde aan zijn schuldeiser. 18 In afwijking tot het gemeen recht, is in dit geval de toestemming van Credendo vereist voor de tegenwerpelijkheid van de overdracht van de vergoedingen Een tweede specifieke wettelijke erkenning kwam tot stand via artikel 27 e.v. van de Loonbeschermingswet 20, waarin is voorzien in de mogelijkheid voor de werknemer om zijn 15 C. LEBON, Het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen, Antwerpen, Intersentia, 2010, Wet van 31 augustus 1939 betreffende Delcredere, BS 4 oktober 1939; Tot voor de wet van 18 april 2017 luidde het opschrift van deze wet als volgt: Wet van 31 augustus 1939 betreffende de Nationale Delcrederedienst. De wet van 18 april 2017 heeft ook artikel 4bis hernummerd tot artikel Art. 5 van de wet van 31 augustus 1939 betreffende Delcredere, BS 4 oktober R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215) R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, Wet van 12 april betreffende de bescherming van het loon der werknemers, BS 30 april

13 schuldvordering met betrekking tot zijn loon, in eigendom over te dragen aan zijn kredietverlener als waarborg voor de nakoming van zijn terugbetalingsverplichting Een derde specifieke wettelijke erkenning werd voorzien in artikel 43 van de Wet Overheidsopdrachten van , waarin het de opdrachtnemer wordt toegestaan (in afwijking op het principieel verbod van overdracht van schuldvorderingen tot aan de oplevering van de werken), om zijn schuldvordering lastens de opdrachtgever in eigendom over te dragen aan een kredietverlener, indien dit de terugbetaling van een krediet of voorschot waarborgt dat is aangegaan met het oog op de uitvoering van de opdracht en voor zover dit krediet of voorschot gelijktijdig met of na de betekening van de overdracht wordt aangewend Tenslotte is een vierde specifieke wettelijke erkenning voorzien in artikel 12 van de Wet Financiële Zekerheden 24. Dit artikel voorziet in de eigendomsoverdracht tot zekerheid van financiële instrumenten, contanten of bankvorderingen, die een verbintenis van de overnemer inhouden om de instrumenten, contanten of bankvorderingen terug over te dragen aan de oorspronkelijke overdrager, tenzij in het geval waarin de schuldenaar de gewaarborgde verbintenis niet of slechts gedeeltelijk nakomt. Voormeld artikel 12 van de Wet Financiële Zekerheden bepaalt daarbij dat dergelijke overdrachten geldig en aan derden tegenwerpelijk zijn, ook na samenloop. Artikel 12 1 van de Wet Financiële Zekerheden bepaalt bovendien dat de regels van pand niet van toepassing zijn op de overdracht. Dit artikel vervangt het eerdere artikel 25bis van de wet van 2 januari Het toepassingsgebied van deze sectorale wettelijke regelingen bestrijkt echter steeds de eigendomsoverdracht van specifieke vermogensbestanddelen. 26 Door dit beperkt en specifiek karakter, kan uit deze wettelijke bekrachtigingen niet worden afgeleid dat de wetgever de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid in het algemeen in de rechtsorde heeft willen erkennen. 27 Deze sectorale regelingen moeten immers gezien worden als uitzonderingen op het 21 R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215) Wet van 15 juni 2006 betreffende de overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten, BS 15 februari R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215) Wet van 15 december 2004 betreffende financiële zekerheden en houdende diverse fiscale bepalingen inzake zakelijke zekerheidsovereenkomsten en leningen met betrekking tot financiële instrumenten, BS 1 februari Wet van 2 januari 1991 betreffende de markt van de effecten van de overheidsschuld en het monetaire beleidsinstrumentarium, BS 25 januari R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215). 27 C. LEBON, Het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen, Antwerpen, Intersentia, 2010, ; A. VERBEKE, Eigendomsoverdracht tot zekerheid. Een genuanceerd beeld in J. HERBOTS en D. PHILIPPE (eds.), Le trust et la fiducie. Implications pratique, Brussel, Bruylant, 1997, (327) 329; L. SIMONT, De overdracht van 12

14 beginsel van de gelijkheid van schuldeisers, welke steeds restrictief dienen te worden geïnterpreteerd. 28 Bepaalde auteurs menen hieruit wel te kunnen afleiden dat de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid niet in strijd kan zijn met de openbare orde. 29 Ook wordt hierin de welwillendheid van de wetgever gezien om voor deze zekerheidstechniek open te staan Veinzing 18. Bepaalde tegenstanders van de geldigheid van de eigendomsoverdracht van schuldvorderingen tot zekerheid halen de toepassing van de rechtsfiguur van de veinzing aan, opgenomen in artikel 1321 B.W. 31 Deze bepaling betreft de situatie waarbij de partijen tegelijkertijd twee overeenkomsten sluiten, een zichtbare en een geheime overeenkomst. De geheime overeenkomst drukt de werkelijke wil van de partijen uit en heeft tot doel om de gevolgen van de zichtbare overeenkomst teniet te doen. 32 Deze auteurs menen dat bij de eigendomsoverdracht van een schuldvordering tot zekerheid, de veruitwendigde wil van de partijen niet overeenstemt met hun werkelijke wil. 33 De partijen zouden in werkelijkheid een pandvestiging zijn overeen gekomen. De werkelijke wil van partijen zou niet zozeer bestaan in het doen tot stand komen van een eigendomsoverdracht van de schuldvordering, maar wel in het doen waarborgen van een hoofdverbintenis. 34 Deze discussie vertaalt zich dus in essentie in de vraag of de partijen werkelijk een eigendomsoverdracht zijn overeengekomen, dan wel of die eigendomsoverdracht slechts geveinsd is en de partijen in werkelijkheid een pand hebben gevestigd. 35 schuldvordering tot zekerheid in F. DUMON (ed.), Liber Amicorum Frédéric Dumon, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1983, (259) A. VERBEKE, I. PEETERS, K. CHRISTIAENS en J. BYTTEBIER, Voorrechten, hypotheken en andere zekerheden , Gent, Mys en Breesch, 2000, 208; I. PEETERS, Eigendom tot zekerheid in A. CUYPERS (ed.), Voorrechten en hypotheken. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer., Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2002, losbl., A. VERBEKE e.a., Voorrechten, hypotheken en andere zekerheden , Gent, Mys en Breesch, 2000, 208; M. GRÉGOIRE en L. CZUPPER, La garantie hors la loi? (noot onder Cass. 3 december 2010), TBH 2011, (869) M. GRÉGOIRE, Théorie générale du concours des créanciers en droit Belge, Brussel, Bruylant, 1992, J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A A. ZENNER en I. PEETERS, Tegenwerpelijkheid van samenloopvermijdende contractuele waarborgmechanismen, RW , (481) R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215) J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A-6. 13

15 19. Echter, opdat er van dergelijke veinzing sprake is, is het vereist dat de partijen naast de openlijke overdrachtsovereenkomst, een geheime tegenbrief overeenkomen, die de rechtsgevolgen van de zichtbare overeenkomst teniet doet. 36 Hierin zou dan de werkelijke overeenkomst, de pandvestiging, zijn opgenomen. Deze voorwaarde is niet voldaan bij de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid, de partijen sluiten slechts één overeenkomst, de cessieovereenkomst. 37 Daarenboven komen de partijen werkelijk een eigendomsoverdracht overeen en aanvaarden ze ook alle gevolgen van deze overdracht Arrest Sart-Tilman & Arrest d.d. 4 april Stilaan doofde bovenstaande discussie uit en werd de geldigheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid algemeen aanvaard Uit een eerste mijlpaalarrest - het Sart-Tilman arrest - van het Hof van Cassatie van 17 oktober 1996 (cfr. infra Arrest Sart-Tilman d.d. 17 oktober 1996 ) kon volgens bepaalde auteurs de geldigheid reeds worden afgeleid. 40 Het Hof van Cassatie heeft met dit arrest een antwoord gegeven op de jarenlange discussie wat betreft de tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid, bij samenloop in hoofde van de cedent. De discussie in dit arrest ging louter over de betalingen gedaan aan de cessionaris die dateren van na het ogenblik van de samenloop. Aan de betalingen gedaan door de gecedeerde schuldenaar aan de cessionaris voor het intreden van de samenloop wordt niet geraakt door dit arrest. Uit dit laatste leiden bepaalde auteurs af dat deze betalingen geldig zijn gedaan. Indien dit niet het geval zou zijn, zou het Hof van Cassatie immers tot nietigheid van deze betalingen moeten hebben 36 R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, M. GRÉGOIRE, Théorie générale du concours des créanciers en droit Belge, Brussel, Bruylant, 1992, R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215) 224; J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A-9; V. SAGAERT, Het eigendomsrecht als volwaardig zekerheidsinstrument? in P. TAELMAN (ed.), XXXIste Postuniversitaire cyclus Willy Delva. Insolventierecht , Mechelen, Wolters Kluwer, 2006, (189) 210; A. VERBEKE, Eigendomsoverdracht tot zekerheid. Een genuanceerd beeld in J. HERBOTS en D. PHILIPPE (eds.), Le trust et la fiducie. Implications pratique, Brussel, Bruylant, 1997, (327) 329; F. T KINT, Sûretés et principes généraux du droit de poursuite des créanciers, Brussel, Larcier, 2004, P. VAN STEENWINCKEL en I. PEETERS, Artikel Pandwet, in A. CUYPERS (ed.), Voorrechten en hypotheken. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer., Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, 2015, losbl., (77) 89; I. PEETERS, Een verdere stap naar een coherent juridisch kader voor de fiduciaire eigendom tot zekerheid (noot onder Cass. 4 april 2003), Bank Fin 2003, (377) 379; R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215)

16 besloten, met restitutie tot gevolg. Bepaalde auteurs stellen dan ook dat, aangezien die geldige betalingen hun rechtsgrond vinden in de zekerheidscessieovereenkomst, de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid een geldige oorzaak heeft. 41 Aangezien het Hof niet tot nietigheid van de zekerheidscessieovereenkomst besluit, vormt de overdracht als dusdanig volgens die auteurs geen inbreuk op de regels van dwingend recht of van openbare orde 42 en is de overdracht binnen de grenzen van de wilsautonomie tot stand gekomen. 22. In het arrest Sart-Tilman, oordeelde het Hof van Cassatie echter eveneens dat: [ ] het arrest [c.q. het bestreden arrest van het hof van beroep te Luik d.d. 27 april 1994] de litigieuze overeenkomst niet kwalificeert als een overdracht van schuldvordering; dat de bestreden beslissing derhalve geen verband houdt met de artikelen 1689 en 1690 van het Burgerlijk Wetboek, waarvan de schending door eiseres wordt aangevoerd [ ]. 43 Bepaalde auteurs menen hieruit dan ook te kunnen afleiden dat het Hof van Cassatie met het Sart- Tilman arrest helemaal geen uitspraak heeft gedaan over de geldigheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid Voor laatstgenoemde auteurs die door het arrest Sart-Tilman nog niet overtuigd waren, bracht het cassatiearrest van 4 april zekerheid. Het geschil betrof de eigendomsoverdracht van een geldsom tot waarborg van de verbintenissen in hoofde van de leasingnemer, voortvloeiende uit een leasingovereenkomst. Daarbij stelde zich de vraag of de opbrengst van deze geldsom al dan niet toekwam aan de schuldeiser-leasinggever, aan wie de som was overgedragen. 46 Het Hof van Cassatie stelde dat de eigendomsoverdracht van een som geld geen inpandgeving uitmaakt, ook al is de eigendomsoverdracht overeengekomen tot zekerheid. Het Hof van Cassatie bepaalde dat de eigenaar op grond van het eigendomsrecht recht heeft op wat de zaak voortbrengt. Het Hof aanvaardde met andere woorden dat een geldig eigendomsrecht werd tot stand gebracht. 41 M.E. STORME, Zekerheidsoverdracht, numerus clausus van zakelijke rechten, en andere zekerheidsmechanismen na het cassatie-arrest van 17 oktober 1996 (noot onder Cass. 17 oktober 1996), RW , (1398) 1399; J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A C. LEBON, Het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen, Antwerpen, Intersentia, 2010, Cass. 17 oktober 1996, RW , (1395) R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, Cass. 4 april 2003, A.R. C N. 46 R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005,

17 De meerderheid van de rechtsleer leidt hieruit af dat het stellen van een zekerheid een geldige oorzaak voor de eigendomsoverdracht is. 47 Hoewel het Hof van Cassatie het in dit arrest niet specifiek heeft over de geldigheid van de eigendomsoverdracht tot zekerheid, kan hierin toch een duidelijke bevestiging van de geldigheid worden gezien, minstens een positieve ingesteldheid tegenover dergelijke verrichtingen. 48 Niettegenstaande het in casu om de overdracht van een geldsom ging, kunnen we aannemen dat dit arrest ook de principiële geldigheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid in het algemeen tussen partijen bevestigt Ten slotte wordt ook uit het arrest van het Hof van Cassatie van 3 december 2010 (cfr. infra Arrest Vanden Avenne-Ooigem d.d. 3 december 2010 ) de geldigheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid afgeleid. 47 I. PEETERS, Een verdere stap naar een coherent juridisch kader voor de fiduciaire eigendom tot zekerheid (noot onder Cass. 4 april 2003), Bank Fin 2003, (377) R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, Overdracht tot zekerheid van schuldvorderingen: een bijzonder(e zeker)heid?, TBBR 2017, (215)

18 HOOFDSTUK II. TEGENWERPELIJKHEID VAN DE ZEKERHEIDSCESSIE 25. In dit tweede hoofdstuk wordt ingegaan op de tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid ten aanzien van derden. Daarbij wordt vooreerst ingegaan op de tegenwerpelijkheid buiten samenloop in hoofde van de cedent (2.1. Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie buiten samenloop ). Vervolgens wordt ingegaan op de tegenwerpelijkheid van die eigendomsoverdracht nadat een samenloop in hoofde van de cedent is ontstaan (2.2. Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie bij samenloop in hoofde van de cedent ) Tegenwerpelijkheid van de zekerheidscessie buiten samenloop 26. Op grond van het principe van de wilsautonomie kunnen partijen om het even welke overeenkomst sluiten, op voorwaarde dat geen bepalingen van dwingend recht, noch van openbare orde worden geschonden. Krachtens artikel 1165 B.W. moeten derden het bestaan van deze overeenkomsten, gesloten tussen twee partijen, eerbiedigen. Derden moeten ook de patrimoniale gevolgen die uit die overeenkomsten voortvloeien, dulden. 50 Slechts uitzonderlijk moeten derden geen rekening houden met het bestaan van overeenkomsten, nl. in de gevallen die de wet bepaalt of indien de overeenkomst gesloten is met bedrieglijke benadeling van de rechten van derden (artikel 1167 B.W.) Omtrent de tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid buiten samenloop in hoofde van de cedent, bestaat geen discussie. 52 Indien de gewaarborgde schuldvordering opeisbaar wordt en de cedent in gebreke blijft, krijgt de gestelde zekerheid uitwerking. In dat geval krijgt de algemene regel van de tegenwerpelijkheid van overeenkomsten aan derden volle uitwerking. De betalingen die door de gecedeerde schuldenaar aan de cessionaris zijn geschied voor het ogenblik van de samenloop, zijn definitief. Andere schuldeisers van de cedent zullen die betalingen aan de cessionaris moeten respecteren. Ook een later faillissement van de cedent kan deze betalingen niet meer aantasten. 53 Voor de cessionaris is deze tegenwerpelijkheid uiteraard van belang. Deze tegenwerpelijkheid zorgt er immers voor dat de cessionaris ook effectief van zijn zekerheid kan genieten. 50 J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A

19 28. De publiciteitsvoorwaarden voor de tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvordering tot zekerheid zijn dezelfde als de voorwaarden die gelden voor de gewone eigendomsoverdracht van een schuldvordering. De tegenwerpelijkheid ten aanzien van derden wordt bijgevolg beheerst door de regels die gelden voor de gewone cessie van schuldvordering 54, met name artikel 1690, 1 B.W. 55 Het toepassingsgebied van artikel 1690, 1 B.W. is beperkt tot schuldvorderingen op naam, waardepapieren worden er niet door gevat. Onder schuldvorderingen op naam wordt begrepen: ieder vorderingsrecht strekkende tot de nakoming van een verbintenis iets te geven, te doen of niet te doen, dat niet belichaamd is in een order- of toonderpapier In artikel 1690, 1 B.W. wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten personen voor wie een verschillend tegenwerpelijkheidsregime geldt. Deze tegenwerpelijkheidsregimes kunnen worden ingedeeld als volgt: enerzijds, het tegenwerpelijkheidsregime ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar, en, anderzijds, het tegenwerpelijkheidsregime ten aanzien van andere derden dan de gecedeerde schuldenaar. 57 De wetgever heeft namelijk in een aantal gevallen in een uitzondering voorzien op de gemeenrechtelijke regel dat een overeenkomst tegenwerpelijk is aan derden door het sluiten van de overeenkomst zelf Hierna wordt achtereenvolgens ingegaan op beide tegenwerpelijkheidsregimes ( Ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar en Ten aanzien van andere derden dan de gecedeerde schuldenaar ) Ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar 31. Artikel 1690, 1, 2 e lid B.W. voert een bijzonder tegenwerpelijkheidsregime in ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar. Voor deze tegenwerpelijkheid is een supplementaire formaliteit vereist. 59 Dit is nodig aangezien de overdracht ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar ook een verbintenisrechtelijke dimensie heeft: er wordt hem een nieuwe schuldeiser opgedrongen. 60 De 54 J. DEL CORRAL, Eigendom tot zekerheid in T. LYSENS e.a. (eds.), Faillissement en reorganisatie, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2016, losbl., (II.H.20.A-1) II.H.20.A J.-L. VAN BOXSTAEL, La sûreté fiduciaire, TBBR , (217) E. DIRIX en P. DE CORTE, Beginselen van Belgisch Privaatrecht XII. Zekerheidsrechten, Antwerpen, Story- Scientia, 1999, 96; C. LEBON, Het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen, Antwerpen, Intersentia, 2010, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, E. DIRIX, I. PEETERS, G. VAN HAEGENBORGH en A. VERBEKE, Overdracht en inpandgeving van schuldvorderingen, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, 1995,

20 gecedeerde schuldenaar moet hiervan op de hoogte worden gebracht, zodat hij weet aan wie hij moet betalen. De overdracht zal aan de gecedeerde schuldenaar bijgevolg slechts tegenwerpelijk zijn na kennisgeving ( Kennisgeving ) of erkenning ( Erkenning ) van de overdracht Kennisgeving 32. Het B.W. geeft geen verduidelijking over wat onder kennisgeving moet worden begrepen. Uit de voorbereidende werkzaamheden 61 kan worden afgeleid dat hiermee wordt bedoeld; de kennisgeving in de gebruikelijke zin van het woord, of nog; het meedelen van de overdracht. 62 Hieruit wordt afgeleid dat de kennisgever actief stappen moet ondernemen om de overdracht ter kennis te brengen van de gecedeerde schuldenaar. 33. De mededeling moet individueel aan de gecedeerde schuldenaar gebeuren. 63 De kennisgever is niet bevrijd van zijn verplichting door een algemene bekendmaking gericht aan niet nader bepaalde bestemmelingen. 64 Indien de gecedeerde schuldenaar een rechtspersoon is, moet de kennisgeving gebeuren aan het orgaan dat bevoegd is om de rechtspersoon te vertegenwoordigen. 65 De tegenwerpelijkheid aan de gecedeerde schuldenaar, zijnde het rechtsgevolg van de kennisgeving, zal maar intreden op het ogenblik dat de gecedeerde schuldenaar er effectief kennis van heeft gekregen. Dit ogenblik kan verschillen afhankelijk van het moment waarop de mededeling aan de gecedeerde schuldenaar is gebeurd. 34. Omtrent de vorm van de kennisgeving is het onduidelijk of hier al dan niet een geschrift toe is vereist. Aangenomen wordt dat de kennisgeving geldig is, ongeacht de wijze waarop. Uit bepaalde rechtspraak en rechtsleer blijkt echter dat een mondelinge of telefonische kennisgeving niet tot de mogelijkheden behoort. 66 Het is derhalve aangeraden om een schriftelijke kennisgeving (bij voorkeur door aangetekende zending) te verrichten. 67 Een mondelinge kennisgeving is af te raden aangezien dit 61 R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, S. STIJNS, Verbintenissenrecht. Boek 2: De algemene leer van de verbintenis, Brugge, Die Keure, 2009, 65; E. DIRIX e.a., Overdracht en inpandgeving van schuldvorderingen, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, 1995, 11; G. VAN MALDEREN en N. PEETERS, De overdracht van verbintenissen in J. ROODHOOFT (ed.), Bestendig Handboek Verbintenissenrecht, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2010, losbl., (IV.3-2) IV A. VERBEKE, Vormvrije cessie en bezitloos pand op schuldvorderingen, T.Not. 1995, (2) R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, W. VAN GERVEN en S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 571; A. VERBEKE, Vormvrije cessie en bezitloos pand op schuldvorderingen, T.Not. 1995, (2) G. VAN MALDEREN en N. PEETERS, De overdracht van verbintenissen in J. ROODHOOFT (ed.), Bestendig Handboek Verbintenissenrecht, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2010, losbl., (IV.3-2) IV

21 een oncontroleerbare werkwijze is. 68 De betekening bij gerechtsdeurwaardersexploot is in elk geval de meest sluitende manier om discussies omtrent de kennisgeving te vermijden Het B.W. bepaalt evenmin wat de inhoud van de kennisgeving moet zijn. Algemeen wordt aangenomen dat enkel het feit van de overdracht moet worden meegedeeld en niet de inhoud van de cessieovereenkomst. 70 Aan de gecedeerde schuldenaar moet wel worden meegedeeld aan wie hij zal moeten betalen, alsook de gegevens die de gecedeerde schuldenaar nodig heeft om zijn verbintenissen uit te voeren (bijvoorbeeld het bankrekeningnummer van de cessionaris) Op de kennisgeving staat geen wettelijke termijn. De cessionaris heeft er evenwel belang bij om zo snel mogelijk de kennisgeving te verrichten. Op die manier vermijdt de cessionaris dat de gecedeerde schuldenaar nog bevrijdend kan betalen aan de cedent alvorens de overdracht hem tegenwerpelijk is De kennisgeving kan zowel door de cedent als door de cessionaris worden gedaan. 73 Verder kunnen de modaliteiten van de kennisgeving, zoals het tijdstip, nader bepaald worden in de cessieovereenkomst Omdat de kennisgeving niet geldt als een geldigheidsvereiste voor de cessieovereenkomst en er daarnaast ook geen wettelijke termijn geldt binnen dewelke de kennisgeving aan de gecedeerde schuldenaar dient te zijn verricht opdat de cessie hem tegenwerpelijk is, kunnen de cedent en cessionaris een zogenaamde stille cessie overeenkomen. 75 Dit houdt in dat de partijen de schuldvordering overdragen zonder de gecedeerde schuldenaar hiervan in kennis te brengen. Hieraan zijn evident risico s verbonden (bijvoorbeeld het feit dat de overdracht aan de gecedeerde schuldenaar niet tegenwerpelijk is en de gecedeerde schuldenaar bijgevolg nog bevrijdend kan betalen aan de cedent). 68 E. DIRIX e.a., Overdracht en inpandgeving van schuldvorderingen, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, 1995, A. VERBEKE, Vormvrije cessie en bezitloos pand op schuldvorderingen, T.Not. 1995, (2) S. STIJNS, Verbintenissenrecht. Boek 2: De algemene leer van de verbintenis, Brugge, Die Keure, 2009, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, S. STIJNS, Verbintenissenrecht. Boek 2: De algemene leer van de verbintenis, Brugge, Die Keure, 2009, G. VAN MALDEREN en N. PEETERS, De overdracht van verbintenissen in J. ROODHOOFT (ed.), Bestendig Handboek Verbintenissenrecht, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2010, losbl., (IV.3-2) IV.3-8; E. DIRIX en P. DE CORTE, Beginselen van Belgisch Privaatrecht XII. Zekerheidsrechten, Antwerpen, Story-Scientia, 1999, A. VERBEKE, Vormvrije cessie en bezitloos pand op schuldvorderingen, T.Not. 1995, (2) 17; R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005,

22 Erkenning 39. Krachtens artikel 1690, 1 tweede lid B.W. kan de overdracht ook aan de gecedeerde schuldenaar tegenwerpelijk worden gemaakt, zo hij die overdracht erkent. Deze mogelijkheid bestond evenwel reeds voor de wetswijziging van 1994, die artikel 1690 B.W. in het wetboek heeft ingevoegd, op grond van rechtspraak van het Hof van Cassatie. De wet of parlementaire voorbereiding geven ook hier echter geen duiding over wat onder het begrip erkenning dient te worden begrepen. 40. De betekenis van het begrip erkenning kan wel gevonden worden in de voordien geldende rechtspraak van het Hof van Cassatie. 76 Uit deze rechtspraak kan vooreerst worden afgeleid dat de loutere kennis door de gecedeerde schuldenaar van de overdracht onvoldoende is om daaruit een erkenning door de gecedeerde schuldenaar af te leiden. 77 Hoewel een erkenning van de overdracht noodzakelijkerwijs de kennis ervan impliceert, is om tot erkenning te kunnen besluiten, vereist dat de gecedeerde schuldenaar zijn kennis expliciet heeft uitgedrukt, waarbij hij enerzijds erkent op de hoogte te zijn van de overdracht en anderzijds erkent dat de cessionaris in de plaats is gekomen van de oorspronkelijke schuldeiser, de cedent. 78 Waar de kennisgeving een rechtshandeling vanwege de cedent of de cessionaris vereist, veronderstelt de erkenning derhalve een rechtshandeling vanwege de gecedeerde schuldenaar. 79 Ook hier zal de tegenwerpelijkheid maar intreden op het ogenblik dat de bestemmeling de erkenning heeft ontvangen, indien het tijdstip van de erkenning niet samenvalt met het tijdstip van de kennisname ervan door de bestemmeling Omtrent de vorm van de erkenning kan worden aangenomen dat die zowel schriftelijk als mondeling kan geschieden. De erkenning kan daarnaast zowel uitdrukkelijk als impliciet gebeuren, op voorwaarde dat het zeker is dat het om een erkenning gaat. 81 De erkenning is impliciet, wanneer de gecedeerde schuldenaar overgaat tot betaling aan de cessionaris. 82 Op de erkenning is, zoals bij de kennisgeving, geen wettelijke termijn gesteld. 76 R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, E. DIRIX e.a., Overdracht en inpandgeving van schuldvorderingen, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, 1995, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, R. FELTKAMP, De overdracht van schuldvorderingen: naar een meer eenvormige tegenwerpbaarheidsregeling voor overdrachten in de burgerrechtelijke en handelsrechtelijke sfeer?, Antwerpen, Intersentia, 2005, S. STIJNS, Verbintenissenrecht. Boek 2: De algemene leer van de verbintenis, Brugge, Die Keure, 2009, G. VAN MALDEREN en N. PEETERS, De overdracht van verbintenissen in J. ROODHOOFT (ed.), Bestendig Handboek Verbintenissenrecht, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 2010, losbl., (IV.3-2) IV.3-8; R. 21