Beslissing over het verzoek tot ontheffing van de verplichting tot het opstellen van een project-mer

Transcriptie

1 Vlaamse overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Dienst Mer Koning Albert II-laan 20 bus BRUSSEL Tel: 02/ mer@vlaanderen.be Beslissing over het verzoek tot ontheffing van de verplichting tot het opstellen van een project-mer Sigmaplan - Zeeschelde Gentbrugge-Melle & Bastenakkers-Ham Initiatiefnemer: Waterwegen en Zeekanaal NV Afdeling Zeeschelde Lange Kievitstraat (bus 44) 2018 Antwerpen 5 februari 2016 PR2189

2 Projectbeschrijving en procedure Het voorgenomen project betreft twee gekoppelde projecten dat Waterwegen en Zeekanaal NV wenst te realiseren: Enerzijds is er het deelproject Sigmaplan Zeeschelde Gentbrugge-Melle. Dit betreft het herinrichten van de Zeeschelde tussen Gentbrugge en Melle om de bevolking tegen overstromingen te beschermen en de afwatering te verbeteren in het kader van het Geactualiseerde Sigmaplan en integraal daarbij ook het benutten van natuurpotenties, het opnieuw bevaarbaar maken voor pleziervaart en het uitbouwen van zachte recreatieve belevingswaarden. Het project omvat onder andere: o Het verhogen van de waterkeringen en het herstellen van het vereiste waterbodemniveau in het kader van het Geactualiseerde Sigmaplan; o Het uitbaggeren van een vaargeul voor plezier- en passagiersvaart; o De realisatie van een nieuwe sluis ten noorden van de Heusdenbrug (N447); o Aanleg van getijdennatuur in een voormalige zandwinningsput in Melle en in het gebied Ham in Wetteren; o Aanleg van riviernatuur (brede rietkragen en zones met oevervegetatie) op het tijonafhankelijke deel stroomopwaarts van de nieuwe sluis. Anderzijds is er het deelproject Sigmaplan Bastenakkers-Ham. Dit betreft het inrichten van het deelgebied Bastenakkers als gecontroleerd overstromingsgebied (GOG) met behoud van het huidige landgebruik en het inrichten van het deelgebied Ham als gecontroleerd overstromingsgebied (GOG) met invulling als gecontroleerd gereduceerd getijdengebied (GGG) in het kader van het Geactualiseerde Sigmaplan. De koppeling tussen het Sigmaplan Zeeschelde Gentbrugge Melle en het Sigmaplan Bastenakkers- Ham wordt enerzijds gevormd door het nastreven van de veiligheidsdoelstellingen van het Geactualiseerde Sigmaplan langs de Zeeschelde. Zo moeten zowel tussen Gentbrugge en Melle als in het gebied Bastenakkers en Ham de veiligheidsdoelstellingen van het Geactualiseerde Sigmaplan gerealiseerd worden om de vereiste bescherming tegen overstromingen vanuit de Zeeschelde te behalen. Anderzijds koppelt het streven naar het behoud of de aanleg van 45,57 ha slik- en schorgebied, zoals voorzien in actie A 1.3.2b van het bekkenvoortgangsrapport 2009 van het Benedenscheldebekken (opgenomen in bijlage 1 van de ontheffingsnota, p. 131), beide projecten. Vandaag is getijdennatuur aanwezig tussen Gentbrugge en Melle. Het gedeelte daarvan tussen Gentbrugge en de nieuwe sluis zal wijzigen in niet-getijdenafhankelijke riviernatuur. Een afwijking op het verbod van de daar momenteel aanwezige verboden te wijzigen vegetatie (slikken en schorren) wordt gemotiveerd door de compensatie van die natuurwaarden op twee locaties: de voormalige zandwinningsput van Melle en de inrichting van Ham als GOG-GGG. De aanwezige niet-getijdenafhankelijke waardevolle natuurwaarden in de voormalige zandwinningsput van Melle en in Ham, krijgen in de toekomst een equivalent tussen Gentbrugge en de nieuwe sluis. Beide deelprojecten situeren zich (voor een deel) op het grondgebied van de gemeenten Gent, Destelbergen, Melle en Wetteren (provincie Oost-Vlaanderen). Dienst Mer Verzoek tot ontheffing PR2189 2

3 Het project behoort tot de bijlage II van het project-m.e.r.-besluit 1 namelijk volgens rubrieken 10 f en 10 h: f) Aanleg van havens en haveninstallaties, met inbegrip van visserijhavens, waaronder de aanleg van dokken en sluizen. h) Werken inzake kanalisering, met inbegrip van de vergroting of verdieping van de vaargeul, en ter beperking van overstromingen, met inbegrip van de aanleg van sluizen, stuwen, dijken, overstromingsgebieden en wachtbekkens, die gelegen zijn in of een aanzienlijke invloed kunnen hebben op een bijzonder beschermd gebied. Het project betreft onder meer de aanleg van een sluis ten noorden van de Heusdenbrug (N447), het ontpolderen van de voormalige zandwinningsput in Melle, het inrichten van het deelgebied Bastenakkers als gecontroleerd overstromingsgebied (GOG) en het inrichten van het deelgebied Ham als gecontroleerd overstromingsgebied (GOG) met invulling als gecontroleerd gereduceerd getijdengebied (GGG). Het projectgebied is deels gelegen in en nabij de speciale beschermingszone Habitatrichtlijngebied BE Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent. Voor projecten van bijlage II dient in principe een projectmilieueffectrapport of project-mer opgesteld te worden. De initiatiefnemer kan er echter voor kiezen om een gemotiveerd verzoek tot ontheffing van de verplichting tot het opstellen van een project-mer (ontheffingsdossier) in te dienen bij de dienst Mer van de afdeling Algemeen Milieu-, Natuur- en Energiebeleid van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid in toepassing van artikel van het DABM 2. Op 5 augustus 2014 werd het plan-mer Sigmaplan Zeeschelde Gentbrugge-Melle en Bastenakkers- Ham (PL0127) door de dienst Mer goedgekeurd. Bijgevolg is rechtsgrond 1 van artikel van toepassing. Het project telt ook nog volgende projectingrepen, voor de aanleg van ringdijken dienen enkele bosjes gerooid te worden en voor de aanleg van de nieuwe sluis en de (in-/) uitwateringsconstructies is er bemaling noodzakelijk waardoor eveneens rubrieken 1d en 10j van bijlage III van toepassing zijn: d) Eerste bebossing en ontbossing met het oog op omschakeling naar een ander bodemgebruik (projecten die niet in bijlage II zijn opgenomen) j) Werken voor het onttrekken of kunstmatig aanvullen van grondwater, die niet zijn opgenomen in bijlage I of II In toepassing van artikel 2 8 van het project-m.e.r.-besluit worden de effecten van het bijlage IIIproject eveneens behandeld in dit verzoek tot ontheffing. De dienst Mer ontving het verzoek tot ontheffing, opgemaakt door het studiebureau Technum, op 1 april Het ontheffingsdossier werd door de dienst Mer voor advies voorgelegd aan een aantal instanties waarvan de volgende advies gaven: Departement Landbouw en Visserij (29/04/15): gunstig, mits opmerking inzake flankerend beleid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen (06/05/15): gunstig, geen opmerkingen Agentschap voor Natuur en Bos Oost-Vlaanderen (18/05/15): gunstig Fluxys (24/05/15): gunstig, opmerkingen voor vergunningentraject 1 Besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2004 houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage, B.S. 17 februari 2005, zoals herhaaldelijk gewijzigd. 2 Het decreet algemene bepalingen inzake milieubeleid van 5 april 1995 (DABM, BS 03/06/1995, herhaaldelijk gewijzigd) Dienst Mer Verzoek tot ontheffing PR2189 3

4 Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) gecoördineerd advies afdelingen Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid, Haven- en Waterbeleid en Algemeen Beleid (20/05/15): gunstig Onroerend Erfgoed Oost-Vlaanderen (4/05/15): gunstig, mits opmerkingen Polder van Belham (15/04/15): gunstig Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) (6/05/15): gunstig, mits opmerkingen Gemeente Melle: gunstig, mits opmerkingen Gemeente Destelbergen (11/05/15): ongunstig Stad Gent (26/05/15): ongunstig Er is geen advies ontvangen van: Provincie Oost-Vlaanderen; Gemeente Wetteren; Departement MOW Afdeling Maritieme Toegang; Elia; OVAM De opmerkingen van de adviesinstanties hebben geleid tot aanpassingen en aanvullingen aan het ontheffingsdossier. Er zijn daarnaast ook antwoordnota s opgemaakt door het studiebureau voor de adviesinstanties, die een ongunstig advies hadden ingebracht. De gevraagde aanpassingen hadden betrekking op de projectomschrijving (met i.b.v. maatregelen vanuit het plan-mer), discipline landschap en bouwkundig erfgoed, discipline water De dienst Mer ontving het aangepaste ontheffingsdossier op 20 oktober Het verzoek tot ontheffing werd door de dienst Mer opnieuw ter advies voorgelegd aan een aantal instanties waarvan de volgende advies gaven: Departement Landbouw en Visserij (25/11/15): gunstig, mits opmerking inzake flankerend beleid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen (18/11/15): gunstig, geen opmerkingen Agentschap voor Natuur en Bos Oost-Vlaanderen (23/12/15): gunstig (inclusief Passende Beoordeling) Elia (16/11/15): gunstig, opmerkingen mee te nemen in ontwerp en latere fase Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) gecoördineerd advies afdelingen Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid, Haven- en Waterbeleid en Algemeen Beleid (15/12/15): gunstig, geen opmerkingen Onroerend Erfgoed Oost-Vlaanderen (01/12/15): gunstig, geen opmerkingen Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) (3/02/16): gunstig, mits voorwaarden OVAM (11/01/16): gunstig, geen opmerkingen Gemeente Destelbergen (3/12/15): ongunstig Stad Gent (13/01/16): ongunstig Er is geen advies ontvangen van: Provincie Oost-Vlaanderen; Gemeente Wetteren; Gemeente Melle; Departement MOW Afdeling Maritieme Toegang; Fluxys Beoordeling van het verzoek tot ontheffing Het verzoek tot ontheffing bevat een duidelijke beschrijving en verduidelijking van het project. Het project en de omgeving ervan worden duidelijk gesitueerd op topografische kaart en op de geldende bestemmingsplannen. Alle relevante disciplines ( bodem, water, geluid en trillingen, fauna en flora, landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie, mens ruimtelijke aspecten ) worden behandeld door het beschrijven van de referentietoestand en het bespreken en beoordelen van de effecten. Bijkomende informatie werd terecht in bijlage opgenomen en Dienst Mer Verzoek tot ontheffing PR2189 4

5 toegevoegd in de nota. De mogelijke potentiële effecten op water en in mindere mate bodem zijn echter niet voldoende in beeld gebracht (zie verder). Het project wordt in de ontheffingsaanvraag duidelijk gemotiveerd (en er zijn project geïntegreerde maatregelen mee opgenomen vanuit het voorafgaande plan-mer). In de ontheffingsnota is er een alternatief uit het plan-mer (nul+alternatief), op vraag verder onderzocht, met name het minimaal baggerscenario (zie p. 50 van ontheffingsnota). Verdere vragen zijn opgedoken tijdens de adviesrondes (advies stad Gent en gemeente Destelbergen) wat betreft het optimale baggerscenario en andere suggesties naar alternatieven (gedimensioneerde stormvloedkering, knijpconstructie Current Deflecting Wall ). Zoals gesteld is er aan het verzoek tot ontheffing van de project-mer-plicht een plan-mer voorafgegaan. Daarbij is op vraag van de dienst Mer een alternatievenstudie opgesteld waarbij een spectrum aan alternatieven is beschreven en getoetst, rekening houdend met de verschillende doelstellingen van het plan. Bijgevolg dient in het verzoek tot ontheffing geen rekening gehouden te worden met nieuwe alternatieven die niet ten volle passen in het projectvoorstel en bijhorende doelstellingen. Tijdens de adviesrondes zijn er opmerkingen gekomen betreffende het project, die meer technisch van aard zijn (vragen inzake debieten, inzake bodemprofielen, baggertuigen, projectinrichting, monitoring, voorgestelde compensatiegebieden etc.). Dit is op basis van antwoordnota s en toevoegingen in de ontheffingsnota afdoende ingevuld. Verdere detail hieromtrent kan in het latere ontwerp en bij de stedenbouwkundige vergunningsaanvraag zelf ook nog aan bod komen. In de ontheffingsnota zijn milieueffecten onderzocht en besproken. Alle relevante disciplines (zie hierboven) werden behandeld. Binnen elke discipline wordt in dit document tot de conclusie gekomen dat er geen aanzienlijke negatieve effecten op het milieu t.g.v. het project kunnen optreden. De mogelijke effecten van de inrichting en exploitatie op de disciplines water en in mindere mate bodem werden echter niet afdoende onderzocht. Het CIW maakte volgende opmerkingen in hun advies: Het project kan een impact hebben op 2 oppervlaktewaterlichamen, namelijk op het oppervlaktewaterlichaam Zeeschelde I, maar ook op het oppervlaktewaterlichaam van de Gentse binnenwateren dat zich stroomopwaarts bevindt. Gezien er een nieuwe stuwsluis geplaatst wordt, zal een deel van de projectlocatie niet meer tij-afhankelijk zijn, waardoor de typologie van het waterlichaam wijzigt en wellicht zal aansluiten bij de Gentse binnenwateren. Bijgevolg is het aangewezen om niet alleen de impact op het waterlichaam Zeeschelde I te onderzoeken, maar ook op het oppervlaktewaterlichaam van de Gentse binnenwateren. De uitspraak op p. 78 dat een verdere achteruitgang niet mogelijk is omwille van de huidige slechte scores strookt niet met de uitspraak van het Europees Hof (Weser-arrest) die stelt dat binnen de klasse slecht elke achteruitgang op het niveau van een kwaliteitselement als een achteruitgang van de toestand gezien moet worden. Drie biologische kwaliteitselementen, de fysicochemie, de specifieke verontreinigende stoffen én de chemische toestand scoren slecht. Bijgevolg is de kans dat er ten gevolge van de uitvoering van het project een achteruitgang overeenkomstig het Weser-arrest zal optreden zeer groot. Het volstaat immers dat de score van één van de biologische kwaliteitselementen of van de fysicochemie lichtjes achteruitgaat of dat er één extra specifieke verontreinigende stof of één extra prioritaire stof de norm overschrijdt om een achteruitgang van de toestand te bekomen. Aangezien ten gevolge van het project het aanwezige ecosysteem (slikken en schorren) zal verdwijnen en de hydromorfologie ingrijpend zal wijzigen, lijkt het bijna ondenkbaar dat dit Dienst Mer Verzoek tot ontheffing PR2189 5

6 geen gevolgen zal hebben voor de aanwezige biologische gemeenschappen, die bepalend zijn voor de ecologische toestandsbeoordeling conform de Kaderrichtlijn Water. De kans is bijgevolg zeer groot dat er gezien al deze elementen hoe dan ook een nieuwe verandering conform art. 4.7 Kaderrichtlijn Water gemotiveerd zal moeten worden. De CIW is van oordeel dat de effecten van het project op de toestand van de betrokken oppervlaktewaterlichamen (Gentse binnenwateren en Zeeschelde I) verdergaand onderzocht moeten worden. Overeenkomstig de uitspraak van het Europees hof in het Weser-arrest, moet een beoordeling per onderdeel van de toestand (biologie, fysicochemie, specifieke verontreinigende stoffen, chemie) en per biologisch kwaliteitselement gebeuren. Hierbij moet de impact van de baggerwerken, de gewijzigde impact van de RWZI (door een gewijzigde afwateringssituatie) en de impact van de scheepvaart op de diverse onderdelen van de toestand in kaart worden gebracht. Ook de effecten op de vismigratie in de Schelde en in bovenstroomse waterlopen door de wijziging in de afwateringssituatie moeten verdergaand worden beschreven en beoordeeld. Indien ingeschat wordt dat er achteruitgang te verwachten is ten gevolge van de uitvoering van het project, moet een afwijking van de doelstellingen conform art. 4.7 Kaderrichtlijn Water gemotiveerd worden. Volgens dit artikel moeten de redenen voor het project opgenomen worden in het stroomgebiedbeheerplan van de Schelde. Aangezien dit niet het geval is, moeten deze in het wateruitvoeringsprogramma van het stroomgebiedbeheerplan van de Schelde vermeld worden. Daarnaast raadt de CIW aan om de redenen voor het project ook op te nemen in het dossier voor het openbaar onderzoek van de bouwaanvraag, gelet op het feit dat het wateruitvoeringsprogramma van het stroomgebiedbeheerplan niet aan een openbaar onderzoek onderworpen is. Het Agentschap voor Natuur en Bos adviseert de Passende beoordeling horende bij de ontheffingsnota gunstig. Ook wat betreft het onderzoek en de conclusies in de ontheffingsnota (discipline fauna en flora) verklaart het agentschap zich akkoord. Het Agentschap voor Natuur en Bos stelt vast dat er voldoende werd aangetoond dat er geen aanzienlijke milieueffecten op aanwezige natuurwaarden zullen veroorzaakt worden. Het verzoek tot ontheffing van de MERplicht wordt gunstig geadviseerd. Wat betreft de discipline landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie zijn er door Onroerend Erfgoed opmerkingen geformuleerd tijdens de eerste adviesronde. De ontheffingsnota is hieraan voldoende aangepast, waardoor het agentschap géén verdere opmerkingen had bij de tweede adviesronde. Het is onduidelijk of voor de milieudisciplines water en bodem in deze project-merontheffingsnota, naast deze onderzocht in het eerdere plan-mer, er geen nieuwe of bijkomende aanzienlijke negatieve effecten verwacht kunnen worden als gevolg van de realisatie van het voorgenomen project. Dienst Mer Verzoek tot ontheffing PR2189 6

7 Besluit Gezien het bovenstaande kan geconcludeerd worden dat deze ontheffingsaanvraag onvoldoende informatie bevat om het aspect milieu een volwaardige plaats te geven bij de verdere besluitvorming. Uit het ingediende rapport blijkt niet duidelijk dat er geen nieuwe of bijkomende aanzienlijke effecten te verwachten zijn t.a.v. deze onderzocht in het plan-mer, vooral m.b.t. de discipline water. Bijgevolg kan de ontheffing van de verplichting tot het opstellen van een MER op basis van de wijze van invulling van het ontheffingsdossier niet toegestaan worden. Bijkomende maatregelen, bovenop deze die reeds zijn opgenomen in het verzoek tot ontheffing, lijken waarschijnlijk nog noodzakelijk te zijn. Digitaal getekend Door Paul Van Snick Algemeen directeur Afdelingshoofd Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Dienst Mer Verzoek tot ontheffing PR2189 7