Monitor Toerisme en Recreatie 2012 Omvang en ontwikkeling van de economische betekenis van toerisme en recreatie in de provincie Utrecht

Transcriptie

1 Afdeling Mobiliteit, Economie en Cultuur Monitor Toerisme en Recreatie 2012 Omvang en ontwikkeling van de economische betekenis van toerisme en recreatie in de provincie

2 Monitor Toerisme en Recreatie 2012 De vrijetijdsmarkt in : stand van zaken en ontwikkelingen Opdrachtgever: Provincie Michel Briene Elvira Meurs Manfred Wienhoven Rotterdam, 12 oktober 2012

3 Over Ecorys Met ons werk willen we een zinvolle bijdrage leveren aan maatschappelijke thema s. Wij bieden wereldwijd onderzoek, advies en projectmanagement en zijn gespecialiseerd in economische, maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling. We richten ons met name op complexe markt-, beleids- en managementvraagstukken en bieden opdrachtgevers in de publieke, private en not-forprofit sectoren een uniek perspectief en hoogwaardige oplossingen. We zijn trots op onze 80-jarige bedrijfsgeschiedenis. Onze belangrijkste werkgebieden zijn: economie en concurrentiekracht; regio s, steden en vastgoed; energie en water; transport en mobiliteit; sociaal beleid, bestuur, onderwijs, en gezondheidszorg. Wij hechten grote waarde aan onze onafhankelijkheid, integriteit en samenwerkingspartners. Ecorys-medewerkers zijn betrokken experts met ruime ervaring in de academische wereld en adviespraktijk, die hun kennis en best practices binnen het bedrijf en met internationale samenwerkingspartners delen. Ecorys Nederland hecht aan een duurzame bedrijfsvoering. Daarom printen wij standaard op FSCgecertificeerd papier. ECORYS Nederland BV Watermanweg GG Rotterdam Postbus AD Rotterdam Nederland T F E netherlands@ecorys.com K.v.K. nr W Ecorys Regio, Strategie & Ondernemerschap T F Monitor Toerisme en Recreatie 2012

4 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Samenvatting 7 1 Inleiding Achtergrond Uitgangspunten en opzet monitor Werkwijze Leeswijzer 15 2 De vrijetijdsmarkt in belicht Inleiding Dagtochten Overnachtingen Conclusies 21 3 Toeristisch-recreatieve bestedingen Inleiding Totaalbeeld Toeristisch-recreatieve bestedingen per marktsegment Bestedingen tijdens dagtochten in eigenland Vakanties in eigen land Inkomend verblijfstoerisme Zakelijk toerisme Herkomst bestedingen Samenvattend overzicht 28 4 Economische betekenis toerisme en recreatie Inleiding Economische betekenis toerisme en recreatie voor provinciale economie Vergelijking met andere economische sectoren Samenvattend overzicht 31 5 Beeld per bestemmingsregio Inleiding Directe economische betekenis dagtochten Directe economische betekenis vakanties Directe economische betekenis zakelijk toerisme Indirecte effecten per bestemmingsregio Totaalbeeld bestemmingsregio s 41 Geraadpleegde bronnen 45 Bijlagen 49 Bijlage 1 Begrippenlijst 50 Bijlage 2 Onderzoeksverantwoording 53 Monitor Toerisme en Recreatie

5 Bijlage 3 Toelichting IO-analyse 59 Bijlage 4 Uitsplitsingen per deelsegment 62 Bijlage 5 Uitsplitsingen per gemeente 74 Bijlage 6 Uitwerkingen R&T-sector volgens landelijke standaard 79 4 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

6 Voorwoord De toeristisch-recreatieve branche is belangrijk voor de economische ontwikkeling van de provincie. was in 2011 de aantrekkelijkste provincie voor zakelijke bijeenkomsten (CZO, 2012). Maar ook voor dagjesmensen is de provincie al jaar en dag een aantrekkelijke bestemming. Jaarlijks is bestemming van ca. 70 miljoen dagtochten, waarbij sporten, winkelen en uitgaan het populairst zijn (NRIT, 2012). Op de rangschikking van de vakantiemarkt is een van de laatst geplaatsten. Deze achterstand wordt echter ruimschoots gecompenseerd door een stabiele dagtochtenmarkt en sterke positie voor zakelijk toerisme. Bovendien is het waarschijnlijk dat de provincie door de centrale ligging en het brede pallet aan toeristische voorzieningen de komende jaren profiteert van de trend van een toename van het aantal dagtrips als vervanging van een (korte) vakantie. Om een vinger aan de pols te houden ten aanzien van de ontwikkeling van de vrijetijdsmarkt laat de provincie sinds 2006 iedere ca. 2 jaar een meting naar de prestaties van de sector uitvoeren. Al weer voor de vierde keer is ook dit jaar (2012) de balans opgemaakt. Dit rapport beschrijft de uitkomsten van de Monitor Toerisme en Recreatie In de sector gaat momenteel bijna 2,6 miljard om. De sector is (omgerekend) goed voor ruim voltijdbanen. Binnen Ecorys is de studie uitgevoerd door Michel Briene, Elvira Meurs en Manfred Wienhoven. Arno Ruis van de provincie heeft het onderzoek gecoördineerd en begeleid. De conceptresultaten zijn getoetst in een panel van ondernemers, beleidsmedewerkers en uitvoeringspartners. Ecorys blijft uiteraard verantwoordelijk voor het eindresultaat. Monitor Toerisme en Recreatie

7 Samenvatting 1 Aanleiding en doel Provincie volgt actief de ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector De provincie is in het najaar van 2005 gestart met het monitoren van kerncijfers recreatie en toerisme. Deze worden via de provinciesite ( onderwerpen/ thema vrije tijd) ontsloten. Als onderdeel van dit traject is sinds 2006 in de provincie een monitor in de lucht die de ontwikkeling van de economische betekenis van toerisme en recreatie in de provincie op de voet volgt. De uitkomsten van de vorige studie met als peiljaar 2009 zijn al weer enigszins gedateerd. Door de financiële en economische crisis is het echter des te belangrijker een actueel beeld te hebben van hoe het met de sector is gesteld. Daarom heeft de provincie dit jaar Ecorys een actualisatie laten uitvoeren. In deze rapportage worden de uitkomsten gepresenteerd van de Monitor Toerisme en Recreatie 2012, waarin 2011 als peiljaar geldt. 2 Economische betekenis toerisme en recreatie voor Markt van bijna 2,6 miljard euro In totaal werd in 2011 een bedrag van bijna 2,6 miljard euro uitgegeven in de provincie ten behoeve van het ondernemen van uithuizige vrijetijdsactiviteiten. Op nationaal niveau bedroegen de bestedingen ca. 31 miljard euro. Van de bestedingen in de provincie is ongeveer 41% toe te schrijven aan het dagbezoek in de provincie, nog eens 56% aan het zakelijk toerisme en 3% aan verblijfstoerisme. Groei : 6,7% De provincie heeft het de afgelopen periode relatief goed gedaan. Ten opzichte van 2009 is een toename van de bestedingen gerealiseerd van 6,7%. Op nationaal niveau bleef de groei steken op 4,9%. Het marktaandeel in de nationale bestedingen nam hierdoor licht toe van 8,1% tot 8,2%. Binnen de sector is wel sprake van verschillen (zie onderstaande figuur). Een belangrijk deel van de groei komt uit het zakelijke segment waarin de provincie een stevige positie heeft opgebouwd. Ook de vakantiemarkt deed het goed, voornamelijk veroorzaakt door en stijging van de hotelovernachtingen in de steden. Omdat dit segment in de provincie een zeer bescheiden omvang heeft, is de bijdrage aan de totale groei van de bestedingen echter relatief beperkt. Monitor Toerisme en Recreatie

8 Figuur 1 Ontwikkeling toeristisch-recreatieve bestedingen provincie (x miljoen) (+7%) (+3%) (+8%) (+17%) Dagtochten Vakanties Zakelijk Totaal 2004/ / Sector goed voor ruim toeristisch-recreatieve banen De directe en afgeleide toeristisch-recreatieve bestedingen genereren in totaal meer dan voltijdbanen. Indirect komen daar via de inkoop van allerlei goederen en diensten nog eens zo n ca voltijdbanen bij. De totale werkgelegenheid die omgaat in de sector of daar indirect verband mee houdt bedraagt daarmee circa voltijdbanen. Ten opzichte van de vorige meting is de totale werkgelegenheid iets toegenomen, maar beperkt. 3 Toerisme als onderdeel van de provinciale economie Toerisme één van groeisectoren In de provincie is de toeristisch-recreatieve sector in termen van werkgelegenheid vergelijkbaar met sectoren zoals de industrie en bouwnijverheid. Een vergelijking voor de sector met de werkgelegenheidsontwikkeling in andere sectoren van de provinciale economie laat zien dat de sector dat de toeristisch-recreatieve sector eenzelfde groeitempo laat zien als de totale provinciale economie, maar sneller groeit dan traditionele sectoren als landbouw en industrie. De zakelijke diensten blijven net als vorige jaren groeisector nummer één voor de provincie. 8 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

9 Figuur 2 Werkgelegenheidsgroei per activiteit in de periode (indexcijfer, 2004=100) Toerisme Landbouw Industrie Bouw Zakelijke diensten Overig Totaal 1 op de 17 banen in de provincie is toeristisch In totaal zijn in de provincie circa personen werkzaam. Uitgaande van de hiervoor genoemde werkgelegenheid van voltijdbanen en rekening houdend met het feit dat in de sector relatief veel in deeltijd wordt gewerkt, zijn de toeristisch-recreatieve bestedingen goed voor 6% van de totale werkgelegenheid in de provincie. Daarmee komt 1 op de 17 banen in de provincie voort uit de toeristisch-recreatieve bestedingen in de provincie. 4 Ontwikkelingen per bestemmingsregio Bestedingen vooral toegenomen in stad Binnen de provincie zijn de toeristisch-recreatieve bestedingen in de afgelopen jaren vooral toegenomen in de stad en de regio se Heuvelrug. Met name het zakelijk toerisme genereerde meer bestedingen ten opzichte van de vorige meting, terwijl het dagtochtensegment en het vakantiesegment redelijk stabiel bleven. Opvallend is dat het Vecht en Plassen gebied het iets minder goed lijkt te doen dan de andere regio s. In onderstaand figuur wordt dit geïllustreerd aan de hand van de regionale verdeling van de bestedingen aan dagtochten, vakanties en zakelijke reizen over de verschillende deelregio s. Monitor Toerisme en Recreatie

10 Figuur 3 Samenstelling, omvang en ontwikkeling bestedingen per bestemmingsregio Belang toerisme relatief groot in stad en se Heuvelrug Om het relatieve belang van de toeristisch-recreatieve sector te illustreren is in onderstaand figuur het aandeel van de sector in de totale werkgelegenheid in de onderscheiden deelregio s inzichtelijk gemaakt. Zoals duidelijk wordt uit onderstaande kaart, is het belang van toerisme en recreatie relatief het grootst in de stad. Maar ook in de regio se Heuvelrug is een behoorlijk gedeelte afhankelijk van de met toerisme en recreatie samenhangende bestedingen. Voor de genoemde regio s komt respectievelijk circa 1 op de 13 en 1 op de 15 banen voor rekening van toerisme en recreatie. De regio Amersfoort en omgeving leunt verhoudingsgewijs wat minder op toerisme en recreatie. In dit gebied ligt deze verhouding op ongeveer 1: Monitor Toerisme en Recreatie 2012

11 Figuur 4 Aandeel toerisme en recreatie in totale werkgelegenheid Monitor Toerisme en Recreatie

12 1 Inleiding 1.1 Achtergrond De toeristisch-recreatieve branche is belangrijk voor de economische ontwikkeling van de provincie. is in 2011 de aantrekkelijkste provincie voor zakelijke bijeenkomsten gebleken (CZO, 2012). Maar ook voor dagjesmensen is de provincie al jaar en dag een aantrekkelijke bestemming. Jaarlijks is bestemming van ca. 70 miljoen dagtochten, waarbij sporten, winkelen en uitgaan het populairst zijn (NRIT, 2012). Op de rangschikking van de vakantiemarkt is een van de laatst geplaatsten. Deze achterstand wordt echter ruimschoots gecompenseerd door een stabiele dagtochtenmarkt en sterke positie voor zakelijk toerisme. Bovendien zou de provincie door de centrale ligging en het brede pallet aan toeristisch-recreatieve voorzieningen wel eens heel goed kunnen profiteren van de trend van een toename van het aantal dagtrips als vervanging van een (korte) vakantie. Om een vinger aan de pols te houden ten aanzien van de ontwikkeling van de vrijetijdsmarkt laat de provincie sinds 2006 iedere ca. 2 jaar een meting naar de prestaties van de sector uitvoeren. Al weer voor de vierde keer is ook dit jaar (2012) de balans opgemaakt. Dit rapport beschrijft de uitkomsten van de Monitor Toerisme en Recreatie Uitgangspunten en opzet monitor Om een vergelijking door de jaren heen mogelijk te maken is voor de invulling van deze monitor aangesloten bij de opzet en uitwerking van eerdere versies van de monitor. De daarbij gehanteerde uitgangspunten staan uitgebreid beschreven in het achtergrondrapport Economische effectmeting recreatie en toerisme provincie, Blauwdruk en uitwerking methodiek (Ecorys, 2006). Dit rapport bevat onder meer een gedetailleerd stappenplan, maar ook een korte typering van de achterliggende (statistische) bronnen. Voor een goede interpretatie van de uitkomsten wordt een aantal belangrijke uitgangspunten en randvoorwaarden hieronder benoemd: Aansluiting bij bestaande bronnen Als onderdeel van de opgave Stimuleren Ondernemerschap (Visie R&T 2020) worden periodiek data over vraag en aanbod verzameld. De monitor is bedoeld om deze data te combineren en vanuit een economisch perspectief te ontsluiten. In deze monitor hebben deze bronnen als uitgangspunt gediend. Een evident voordeel van deze benadering is de waarborg voor een goede onderlinge vergelijkbaarheid van de uitkomsten met betrekking tot de omvang van de vrijetijdsmarkt op verschillende ruimtelijke schaalniveaus binnen een consistent kader. Afbakening sector De vrijetijdssector wordt daarbij afgebakend op basis van consumptieve bestedingen. Deze zijn in essentie de optelsom van alle uitgaven van binnen- en buitenlanders, tijdens één- of meerdaagse bezoeken en met uiteenlopende motieven (recreatie, vakantie, zakelijke ontmoetingen en dergelijke), en komen terecht in diverse economische sectoren van de lokale economie, variërend van horecavoorzieningen tot reisbureau en van boekhandel tot taxichauffeur. Monitor Toerisme en Recreatie

13 Ruimtelijk schaalniveau In de monitor wordt niet alleen gekeken naar de provincie als geheel, maar ook naar de omvang van de sector op een lager geografisch schaalniveau (toeristische- en bestemmingsregio s). Daarnaast wordt een inschatting gemaakt van de economische betekenis van de sector op gemeentelijk niveau. Peildatum Als peildatum voor de eerdere metingen is uitgegaan van het tijdvak 2004/2005, 2006/2007 en In deze rapportage worden de uitkomsten van de nieuwe monitor gepresenteerd met als peiljaar Werkwijze Hoofdlijnen methodiek Startpunt voor het bepalen van de economische omvang van toerisme en recreatie is het in beeld brengen van de toeristisch-recreatieve bestedingen. Deze bestedingsimpuls kan verder worden opgesplitst in een direct effect bij toeristische ondernemers in de provincie en afgeleide effecten die samenhangen met bestedingen die een gevolg zijn van de aanwezigheid van verblijfstoeristen of dagjesmensen in een bepaalde regio, zonder dat die bestedingen een directe relatie hebben met de bestemming. Voorbeelden hiervan zijn uitgaven aan souvenirs en voor boodschappen. De geraamde bestedingsimpuls dient vervolgens als basis voor het bepalen van de effecten in termen van toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Toepassing van een zogenaamde input/output (I/O)-analyse is een manier om de verdere doorwerking (indirecte effecten) naar toeleverende bedrijven te bepalen. Een I/O-tabel geeft inzicht in de relaties tussen de verschillende sectoren van de economie. Informatieverzameling: kennisbank toerisme en ondernemersenquête Uitgangspunt van de analyse vormen bestaande (statistische) bronnen, zoals het CVO, CVTO, CZO, SLA e.d. Deze bronnen bevatten informatie over omvang en performance van de toeristischrecreatieve sector op nationaal en provinciaal niveau (en soms ook op lager regionaal niveau). Deze gegevens zijn aangevuld en zonodig verfijnd met behulp van regiospecifieke CBS-statistieken en andere relevante databronnen, waaronder de uitkomsten van een (telefonische) enquête onder toeristische ondernemers. Voor de vertaalslag naar directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde (en vervolgens naar de indirecte werkgelegenheid en toegevoegde waarde) is gebruik gemaakt van de interregionale I/O-tabel voor de provincie en de nationale input-output tabel. Regionalisering: pingegevens Rabobank Nederland Net als in de vorige versies van de monitor is voor het bepalen van de regionale en lokale uitsplitsingen voor de directe bestedingen per type dagtocht of type vakanties een keur van verdeelsleutels gebruikt die een goede indicatie geven waar deze bestedingen lokaal en regionaal terechtkomen. Voor het verder onderverdelen van de afgeleide bestedingen naar bestemmingsregio s en gemeenten, is een vrij unieke werkwijze gevolgd, waarbij gebruik is gemaakt van gegevens van Rabobank Nederland over het aantal pintransacties en de gepinde bedragen in de detailhandel en horeca per gemeente. Verondersteld is dat de omvang van de pintransacties van de Rabobank een voldoende afspiegeling vormen voor deze verdeling en zodoende een nauwkeurig beeld geven van waar de afgeleide bestedingen terechtkomen. Hierbij is 14 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

14 onderscheid gemaakt naar lokale en bovenlokale bestedingen, waarbij de bovenlokale bestedingen als verdeelsleutel gebruikt is. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 gaan wij nader in op het gebruik van de toeristisch-recreatieve voorzieningen in de provincie. Achtereenvolgens wordt gekeken naar de omvang van de markt in termen van bezoekersaantallen aan dagattracties e.d. en de overnachtingen in verblijfstoeristische accommodaties in de provincie. De omvang van de toeristisch-recreatieve bestedingsimpuls staat centraal in hoofdstuk 3. Per marktsegment (dagtochten, vakanties, zakelijke toerisme) gaan wij nader in op het niveau, de aard en de herkomst van de bestedingen. Hoofdstuk 4 bevat gegevens over de werkgelegenheid en toegevoegde waarde van de toeristisch-recreatieve sector voor de provinciale economie als geheel. Om een en ander in perspectief te kunnen plaatsen, wordt tevens een vergelijking gemaakt met andere economische sectoren, zodat het belang van recreatie en toerisme kan worden geduid en gewaardeerd. De gegevens over de economische betekenis van toerisme en recreatie voor de provincie als geheel worden vervolgens in hoofdstuk 5 nader uitgesplitst over de vijf onderscheiden bestemmingsregio s binnen de provincie (in casu Stad, se Heuvelrug, Amersfoort, Eemland en Vecht, en Overig ) centraal. Per bestemmingsregio wordt gekeken naar het gebruik van de voorzieningen, de omvang van de toeristisch-recreatieve bestedingen en de hiermee samenhangende werkgelegenheid en toegevoegde waarde. Het rapport wordt voorafgegaan door een samenvatting van de belangrijkste resultaten. In de bijlagen is nadere informatie opgenomen, waaronder uitwerkingen voor de (dagtochten en werkgelegenheid binnen de) vrijetijdsmarkt volgens de systematiek van de Landelijke R&T Standaard. Daarnaast bevat de bijlage een nadere uitsplitsing van de economische betekenis van de sector toerisme en recreatie in termen van bestedingen, werkgelegenheid en toegevoegde waarde in de provincie naar het gemeentelijk niveau. Monitor Toerisme en Recreatie

15 2 De vrijetijdsmarkt in belicht 2.1 Inleiding De vrijetijdsmarkt valt uiteen in de markt voor dagtochten en de verblijfsmarkt. In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de omvang en de ontwikkeling van deze beide deelmarkten en de totale vrijetijdsmarkt in de provincie. Om de uitkomsten in perspectief te plaatsen, worden de ontwikkelingen afgezet tegen het landelijke beeld. 2.2 Dagtochten Dagtochtenmarkt in 2011 Het totale aantal dagtochten in de provincie bedroeg in 2011 bijna 70 miljoen. In dit totaal zijn de dagtochten inbegrepen van zowel de eigen inwoners uit de provincie en van bezoekers uit de rest van Nederland. In onderstaand figuur worden de dagtochten nader uitgesplitst aan de hand van de bezoekmotieven. De figuur laat zien dat de belangrijkste motieven voor een dagtocht betrekking hebben op zelf sporten en uitgaan. Het aandeel van dit type dagtochten in het totale aantal dagtochten in de provincie bedraagt respectievelijk 16,9% en 16,8%. Ook recreatief winkelen scoort met een aandeel van 14,2% relatief hoog. Het beeld van dagtochten in de provincie qua bezoekmotieven komt in grote lijnen overeen met het landelijke beeld. In vergelijking met Nederland ligt het accent in iets meer op uitgaan en evenementenbezoek. De motieven zelf sporten en openluchtrecreatie zijn daarentegen iets ondervertegenwoordigd in. De verschillen zijn echter klein. Monitor Toerisme en Recreatie

16 Figuur 2.1 Dagtochten van Nederlanders in de provincie in 2011 naar bezoekmotief (%) Uitgaan 17% Overig (hobby's, verenigingen) 10% Openluchtrecreati e 12% Waterrecreatie 4% Zelf sporten 17% Cultuur 11% Evenementenbezoek 6% Attractiebezoek 6% Recreatief winkelen 14% Bezoek sportwedstrijden 4% Aantal dagtochten (x 1.000) Provincie Nederland Openluchtrecreatie ,9% ,5% Waterrecreatie ,0% ,2% Zelf sporten ,9% ,3% Bezoek sportwedstrijden ,0% ,3% Recreatief winkelen ,2% ,5% Attractiebezoek ,4% ,3% Evenementenbezoek ,0% ,9% Cultuur ,1% ,0% Uitgaan ,8% ,4% Overig (hobby s, verenigingen) ,7% ,6% Totaal ,0% ,0% Bron: CBS Dagrecreatie 2006/2007, bewerking Ecorys Marktaandeel dagtochtenmarkt iets toegenomen tot 7,8% In 2011 bedroeg het marktaandeel van de provincie in de nationale dagtochtenmarkt circa 7,7%. De provincie dankt dit relatief hoge marktaandeel aan het feit dat een bovengemiddeld aantal dagjesmensen vanuit andere delen van Nederland naar de provincie komt. Ontwikkelingen dagbezoek In figuur 2.2 is een beeld geschetst van het dagbezoek door de jaren heen. Hieruit blijkt dat ten opzichte van 2009 het aantal dagtochten iets is toegenomen. De toename is echter gradueel. Vanaf 1996 tot 2005 is het marktaandeel van de provincie langzaam toegenomen en is vanaf dat moment nagenoeg stabiel. 18 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

17 Figuur 2.2 Ontwikkeling aantal dagtochten (x 1.000) en marktaandeel provincie ,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Aantal dagtochten Marktaandeel Aantal dagtochten (x ) Marktaandeel 7,1% 7,2% 7,7% 7,7% 7,8% 7,7% Bron: CBS Dagrecreatie, bewerking Ecorys 2.3 Overnachtingen Beeld voor 2011 Het totale aantal overnachtingen in de provincie in 2011 bedroeg circa 4,1 miljoen. Tabel 2.1 geeft de opbouw over de logiesaccommodaties weer. Circa 37% van de overnachtingen vond plaats in een hotel of pension. Het aandeel overnachtingen in vakantiebungalows, campings en groepsaccommodaties bedroeg ca. 40%. Het restant overige overnachtingen vond plaats in een woning van een particulier, op een boot, etc. Tabel 2.1 Overnachtingen in logiesaccommodaties in 2011 (x 1.000) Provincie Nederland Marktaandeel Hotel, pension ,4% Huisjescomplexen ,9% Kampeerterreinen ,1% Jeugd-, groepsaccommodaties ,3% Overige logiesaccommodaties ,9% Totaal ,2% Bron: CBS, CVO, bewerking Ecorys Monitor Toerisme en Recreatie

18 Marktherstel in 2011 Figuur 2.3 laat zien dat de markt voor verblijfstoerisme zich langzaam herstelt. De meting uit 2009 liet een forse afname van het aantal overnachtingen zien (afname van 29%). Maar inmiddels is het beeld gekanteld en trekt de markt (uit de dal in de conjunctuurdip in 2009) weer aan. Het aantal overnachtingen in de provincie heeft zich relatief gunstig ontwikkeld in vergelijking met Nederland als geheel, waardoor het marktaandeel van is gestegen tot 3,2%. Figuur 2.3 Ontwikkeling aantal overnachtingen en marktaandeel provincie ,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Aantal overnachtingen Marktaandeel Aantal overnachtingen (x 1.000) Marktaandeel 3,5% 3,5% 2,6% 3,2% Bron: CBS, CVO, bewerking Ecorys Bezoekmotieven en herkomst De onderstaande figuur geeft een dwarsdoorsnede van de overnachtingen naar bezoekmotief (vakantie of zakelijk) en naar herkomst van de bezoeker (binnen- of buitenland). De figuur toont dat de oorzaak voor de opgaande trend op de verblijfsmarkt ligt bij het zakelijk bezoek. Het aandeel vakantieovernachtingen in het totale aantal overnachtingen is verder gedaald. Wat betreft de herkomst van de verblijfsgasten domineert het aandeel van Nederlanders: 4 op de 5 overnachtingen komt voor rekening van een gast uit eigen land. Door de jaren heen is dit aandeel wel minder geworden, al lijkt deze trend in 2011 tot stilstand te zijn gekomen. 20 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

19 Figuur % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Bezoekmotieven en herkomst verblijfstoeristen provincie Bezoekmotief Herkomst Vakanties Zakelijk bezoek Binnenland Buitenland Conclusies De meting over 2011 laat zien dat aan de groei van het aantal dagjesmensen een eind lijkt te zijn gekomen. Dit is in lijn met het beeld dat mensen er (door een beperkte hoeveelheid beschikbare tijd) niet vaker op uit trekken, maar wel meer uit hun bezoek willen halen. Dit blijkt ook uit een stabiel marktaandeel voor de provincie. De verblijfsmarkt heeft zich daarentegen behoorlijk hersteld, na een moeizame periode, waarin het aantal overnachtingen en ook het marktaandeel van, terugliep. Ten opzichte van 2009 zijn zowel het aantal overnachtingen als het marktaandeel van de provincie op de markt voor vakanties toegenomen. Monitor Toerisme en Recreatie

20 3 Toeristisch-recreatieve bestedingen 3.1 Inleiding De vrijetijdsmarkt vertegenwoordigt een belangrijke economische waarde. Dit hoofdstuk gaat in op geldstroom die omgaat in de vrijetijdsmarkt in de provincie. Naast inzicht in de totale uitgaven uit het dag- en verblijfstoerisme worden ook de belangrijkste ontwikkelingen per marktsegment besproken. Het hoofdstuk sluit af met een nadere opsplitsing van de uitgaven naar stuwende bestedingen (de omzet in de toeristisch-recreatieve branche die voor rekening komt van bezoekers van buiten de provincie) en uitgaven van de eigen bevolking. 3.2 Totaalbeeld Markt van bijna 2,6 miljard euro In totaal werd in 2011 een bedrag van bijna 2,6 miljard euro uitgegeven in de provincie ten behoeve van het ondernemen van uithuizige vrijetijdsactiviteiten. Op nationaal niveau bedroegen de bestedingen ca. 31 miljard euro. Aan figuur 3.1 is te zien dat de bestedingen ten opzichte van de vorige meting licht zijn toegenomen. Het marktaandeel voor is met 8,2% stabiel. Groei : 6,7% Figuur 3.1 geeft inzicht in de ontwikkeling van de uitgaven aan uithuizige vrijetijdsactiviteiten in de provincie. Hieruit blijkt dat het relatief goed heeft gedaan. Ten opzichte van 2009 is een toename gerealiseerd van 6,7%. Op nationaal niveau bleef de groei steken op 4,9%. Figuur 3.1 Ontwikkeling toeristisch-recreatieve bestedingen en marktaandeel / / ,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Totale bestedingen Marktaandeel 2004/ / Bestedingen (x mln.) Marktaandeel 8,0% 8,1% 8,1% 8,2% Bron: CBS, CVO, bewerking Ecorys Monitor Toerisme en Recreatie

21 3.3 Toeristisch-recreatieve bestedingen per marktsegment Bestedingen tijdens dagtochten in eigenland Dagbezoek goed voor meer dan 1 miljard euro aan bestedingen De uitgaven van dagjesmensen in bedroegen in 2011 ruim 1 miljard euro. De provincie weet hiermee 7,8% van de totale uitgaven die gepaard gaan met dagtochten in Nederland naar zich toe te trekken. Uitgaven naar bezoekmotieven Het dagbezoek laat zich uitsplitsen naar diverse bezoekmotieven. Onderstaande figuur geeft de opbouw van de uitgaven aan dagtochten voor Nederland als geheel en de provincie weer. Figuur 3.2 Bestedingen dagtochten naar bezoekmotief in 2011 Uitgaan 29% Overig 7% Cultuur 18% Openluchtrecreatie 7% Waterrecreatie 2% Zelf sporten 11% Bezoek sportwedstrijden 3% Recreatief winkelen 11% Attractiebezoek 6% Evenementenbezoek 6% Bestedingen (x mln. euro) Provincie Nederland Marktaandeel Openluchtrecreatie 68, ,5 6,4% Waterrecreatie 23,3 303,8 7,7% Zelf sporten 117, ,7 7,2% Bezoek sportwedstrijden 34,6 487,9 7,1% Recreatief winkelen 119, ,7 7,6% Attractiebezoek 66,1 960,1 6,9% Evenementenbezoek 58,2 554,8 10,5% Cultuur 186, ,3 7,7% Uitgaan 309, ,2 8,4% Overig 70,4 887,5 7,9% Totaal 1.053, ,6 7,8% Bron: CBS, bewerking Ecorys Bijtelling winkelaankopen In het hiervoor genoemde bedrag van ca. 1 miljard euro zijn de winkelaankopen van dagjesmensen niet meegenomen. Dit type uitgaven valt buiten de definitie van directe bestedingen die het onderzoek Dagrecreatie van het CBS erop na houdt. Het ContinueVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) houdt wel informatie over de winkelaankopen bij. Op basis van dit onderzoek dient rekening te worden gehouden met een bedrag van 475 miljoen euro aan uitgaven in winkels. De totale uitgaven die gepaard gaan met dagtochten in dus inclusief winkelaankopen komen daarmee op ruim 1,5 miljard euro. 24 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

22 Ontwikkeling dagtochtbestedingen Figuur 3.3 vat de ontwikkeling van de dagtochtbestedingen samen. De figuur laat zien dat de absolute bestedingen van dagjesmensen in de provincie zijn toegenomen. Het marktaandeel van de provincie in de landelijke dagtochtenmarkt ligt al jaren rond de 7,8%. Dit duidt erop dat een relatief stabiele positie in dit marktsegment heeft weten te verwerven. Figuur 3.3 Ontwikkeling bestedingen dagtochten en marktaandeel ,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Totale bestedingen Marktaandeel Bestedingen dagtochten (x mln.) Marktaandeel 7,2% 7,5% 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% Bron: CBS Dagrecreatie, bewerking Ecorys Vakanties in eigen land In totaal werd in 2011 ruim 2,7 miljard euro uitgegeven aan een (kort of lange) vakantie in eigen land. Een zeer klein deel hiervan, ongeveer 50 miljoen euro, landde in de provincie. Het vakantiesegment is hiermee van alle segmenten binnen de vrijetijdsmarkt het minst sterk vertegenwoordigd in de provincie. Na de sterke daling van het marktaandeel van de provincie in de periode was in 2011 weer een kleine toename van de vakantiebestedingen en het marktaandeel te zien. Monitor Toerisme en Recreatie

23 Figuur 3.4 Bestedingen van Nederlandse verblijfstoeristen naar type logiesaccommodatie Caravan, vouwwagen, camper 18% Jeugdherberg e.d. 5% Overig toeristisch 1% Zomerhuisjes e.d. 1% Kamperen 7% Boot 1% Overig seisoensrecreatief 3% Woning van een particulier 11% Tent 7% Zomerhuisjes e.d. 13% Pension, B&B 1% Hotel 35% Bestedingen (x mln.) Marktaandeel 2,4% 2,6% 1,7% 1,8% Bron: CBS, bewerking Ecorys Inkomend verblijfstoerisme De bestedingen uit het inkomend verblijfstoerisme in de provincie bedroegen in 2011 ongeveer 22 miljoen euro. Dit is 1% van de totale uitgaven die gepaard gaan met inkomend toerisme in Nederland. Het inkomend verblijfstoerisme is hiermee voor de provincie van relatief ondergeschikte betekenis. Meer dan drie kwart van de circa 22 miljoen euro werd besteed door verblijfsgasten uit het buitenland in hotels en pensions. Figuur 3.5 Bestedingen inkomend toerisme naar type logiesaccommodatie 15% 2% 6% 77% Hotel, pension Bungalow, zomerhuisje Tent, caravan, camper Jeugd- en groepsaccommodatie 26 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

24 Bestedingen (x mln.) Marktaandeel 0,5% 0,8% 0,8% 1,0% Bron: CBS, bewerking Ecorys Zakelijk toerisme is in 2011 de aantrekkelijkste provincie voor zakelijke bijeenkomsten gebleken (CZO, 2012). Dit zien we terug in de bestedingen. Net als bij eerdere metingen komt een fors deel van de totale toeristisch-recreatieve bestedingen voor rekening van het zakelijk toerisme. De bestedingen tijdens zakelijke dagreizen namen licht toe tot circa 1,2 miljard euro. De bestedingen die gepaard gaan met meerdaags zakelijk bezoek vertonen ook een sterke toename. De uitgaven van meerdaags zakelijke bezoekers uit Nederland bedroegen in 2011 ca.168 miljoen euro. De bestedingen vanuit het inkomend zakelijk toerisme zijn, na een daling in 2009, in 2011 gestegen tot ca. 88 miljoen euro. Figuur 3.6 Bestedingen zakelijk-toerisme naar marktsegment Binnenlands zakelijk zonder overnachting Binnenlands zakelijk met overnachting Buitenlands zakelijk met overnachting Totale besteding Bestedingen (x mln.) Marktaandeel Binnenlands zakelijk zonder ,4% 11,5% 11,6% 11,5% overnachting Binnenlands zakelijk met ,3% 6,7% 7,7% 11,6% overnachting Buitenlands zakelijk met ,7% 9,3% 9,0% 9,0% overnachting Bron: CBS, CVO, bewerking Ecorys 3.4 Herkomst bestedingen Om de vrijetijdsmarkt in de provincie te positioneren geeft onderstaande tabel de herkomst van de bestedingen weer. Op grond van de herkomst van de bezoekers worden de bestedingen die voortkomen uit het toeristisch bezoek aan de provincie geraamd op ca. 1,5 miljard. Dit komt overeen met ongeveer 59% van de totale bestedingen. Monitor Toerisme en Recreatie

25 Tabel 3.1 Herkomst bestedingen in provincie in 2011 Totale bestedingen (x mln. euro) Herkomst van buiten de provincie Bestedingen van buiten de provincie (x mln. euro) Dagtochten en vakanties % dagtochten in eigen land % vakanties in eigen land 50 67% buitenlanders in Nederland % 22 Zakelijk-toeristisch % binnenlands zakelijk zonder overnachting % binnenlands zakelijk met overnachting % buitenlands zakelijk met overnachting % 88 Totaal % Bron: CBS, bewerking Ecorys 3.5 Samenvattend overzicht In tabel 3.2 zijn de toeristisch-recreatieve uitgaven in de provincie nog eens samengevat. Tabel 3.2 Ontwikkeling toeristisch-recreatieve bestedingen per marktsegment Marktaandeel 04/ 06/ / 06/ Dagtochten en vakanties ,1% 6,3% 6,1% 6,1% 1. dagtochten in eigen land ,8% 7,8% 7,8% 7,8% 2. vakanties in eigen land ,4% 2,6% 1,7% 1,8% 3. buitenlanders in ,5% 0,8% 0,8% 1,0% Nederland Zakelijk-toeristisch ,6% 10,8% 10,9% 11,4% 4. binnenlands zakelijk ,4% 11,5% 11,6% 11,5% zonder overnachting 5. binnenlands zakelijk met ,3% 6,7% 7,7% 11,6% overnachting 6. buitenlands zakelijk met ,7% 9,3% 9,0% 9,0% overnachting Totaal ,0% 8,1% 8,1% 8,2% 28 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

26 4 Economische betekenis toerisme en recreatie 4.1 Inleiding Dit hoofdstuk gaat in op de economische betekenis van de vrijetijdsmarkt in de provincie. Allereerst wordt het belang van de sector in termen van werkgelegenheid en toegevoegde waarde weergegeven. Vervolgens wordt een vergelijking gemaakt met andere economische sectoren. Ook de werkgelegenheidsontwikkeling komt aan bod. Het hoofdstuk sluit af met een samenvattende overzichtstabel. 4.2 Economische betekenis toerisme en recreatie voor provinciale economie Werkgelegenheid De uitgaven aan vrijetijdsactiviteiten zorgen voor veel directe werkgelegenheid. Tabel 4.1 geeft inzicht in de werkgelegenheid die direct volgt uit de bestedingen in de vrijetijdsbranche in Nederland en de provincie. Ook opgenomen is de indirecte werkgelegenheid bij toeleverende bedrijven als gevolg van de inkoop van allerlei goederen en diensten. Dit type effecten is bepaald met behulp van een zogenaamde input-output analyse en geeft samen met de directe werkgelegenheid het totale werkgelegenheidseffect weer. Tabel 4.1 Werkgelegenheid naar marktsegment (in voltijdbanen) Nederland Direct Indirect Totaal Direct Indirect Totaal Dagtochten Vakanties Zakelijk-toeristisch Totaal Bron: Ecorys Toegevoegde waarde De bijdrage van de vrijetijdsmarkt aan het bruto nationaal product (welvaart) bedroeg in 2011 ca. 21,4 miljard euro. De bijdrage aan de economie in de provincie bedroeg bijna 1,4 miljard euro. Dit volgt uit de bepaling van de toegevoegde waarde - de omzet minus de waarde van de ingekochte goederen en diensten - die de sector realiseert. Een overzicht van de directe, indirecte en totale bijdrage van de sector aan de nationale economie en de economie in de provincie is opgenomen in tabel 4.2. Tabel 4.2 Toegevoegde waarde naar marktsegment (x mln. euro) Nederland Direct Indirect Totaal Direct Indirect Totaal Dagtochten Vakanties Zakelijk-toeristisch Totaal Bron: Ecorys Monitor Toerisme en Recreatie

27 4.3 Vergelijking met andere economische sectoren Belang toerisme en recreatie in provinciale economie 6% van de totale werkgelegenheid in de provincie komt op het conto van de sector toerisme en recreatie. Dit blijkt uit figuur 4.1 waarin het aantal banen in de toeristisch-recreatieve sector is afgezet tegen het totale aantal banen in de provincie. Dit komt neer op 1 op de 17 banen in de provincie. Figuur 4.1 Aandeel toerisme en recreatie in totale werkgelegenheid provincie 6,0% 1,4% 6,1% 5,6% 51,3% 29,6% Toerisme Landbouw Industrie Bouw Zakelijke diensten Overig Toerisme en recreatie relatief stabiele groeisector In omvang is de toeristisch-recreatieve sector in de provincie vergelijkbaar met sectoren zoals de industrie en bouwnijverheid. In groei streeft toerisme en recreatie deze sectoren echter voorbij. De sector toerisme en recreatie groeit in (ongeveer) eenzelfde tempo als de dienstverlenende bedrijfstakken, beduidend sneller dan de traditionele sectoren als landbouw en industrie. Figuur 4.2 Werkgelegenheidsontwikkeling in (PV) in de periode (indexcijfer, 2004=100) Toerisme Landbouw Industrie Bouw Zakelijke diensten Overig Totaal 30 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

28 4.4 Samenvattend overzicht In tabel 4.3 zijn de gegevens over de toeristisch-recreatieve werkgelegenheid in Nederland en de provincie samengevat. Tabel 4.3 Ontwikkeling toeristisch-recreatieve werkgelegenheid per marktsegment (in voltijdbanen) Nederland 04/ 05 06/ / 05 06/ Dagtochten Vakanties Zakelijk-toeristisch Totaal Bron: Ecorys Monitor Toerisme en Recreatie

29 5 Beeld per bestemmingsregio 5.1 Inleiding Dit hoofdstuk bevat een nadere detaillering van de uitkomsten van de monitor per toeristische bestemmingsregio. Net als in de voorgaande edities is de volgende regio-indeling aangehouden: Stad ; se Heuvelrug; Amersfoort e.o.; Vecht en plassen; Overig. Per bestemmingsregio kijken we naar de omvang van de sector in termen van dagtochten en overnachtingen, de directe en afgeleide bestedingen en de werkgelegenheid die hiermee gepaard gaat. Het hoofdstuk sluit af met een totaalbeeld voor de verschillende bestemmingsregio s. 5.2 Directe economische betekenis dagtochten Dagtochten per bestemmingsregio Onderstaand figuur geeft een totaaloverzicht van het aantal dagtochten in de verschillende bestemmingsregio s. De belangrijkste bestemmingsregio in de provincie is de stad met ruim 26 miljoen dagtochten en hiermee een aandeel in het provincie totaal van 38%. Belangrijke bezoekmotieven zijn recreatief winkelen, uitgaan en cultuur. Na de stad was de se Heuvelrug de belangrijkste bestemmingsregio. De se Heuvelrug werd in 2011 ruim 19 miljoen keer bezocht. Dat komt neer circa 28% van het totale aantal dagbezoeken in de provincie. Monitor Toerisme en Recreatie

30 Figuur 5.1 Dagtochten naar bestemmingsregio en bezoekmotief (2011) Bestemmingsregio Aantal dagtochten (x mln.) Aandeel (in %) Stad 26,3 38,0% Amersfoort e.o. 8,4 12,2% se Heuvelrug 19,5 28,1% Vecht en Plassen 4,2 6,1% Overig 10,8 15,6% Totaal 69,2 100,0% Bron: CBS, bewerking Ecorys Ontwikkeling dagtochten Figuur 5.2 toont de ontwikkeling van het aandeel van de bestemmingsregio s in het totale aantal dagtochten in de provincie. Hierin is te zien dat alleen de se Heuvelrug iets in belang heeft gewonnen als bestemmingsregio, terwijl de andere regio s allen aan belang hebben moet inleveren. De grootste afname in belang als bestemmingsregio voor dagtochten is te zien in de regio Amersfoort en omstreken. 34 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

31 Figuur 5.2 Ontwikkeling aandeel bestemmingsregio s in totaal aantal dagtochten in de provincie Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Bron: CBS, bewerking Ecorys Bestedingen aan dagtochten De dagtochten leverden de provincie in 2011 in totaal ruim 1 miljard euro aan bestedingen op. Onderstaande figuur geeft inzicht in de omvang en ontwikkeling van de dagtochtbestedingen per bestemmingsregio. Uit de figuur blijkt dat de stad voor de derde maal op rij haar positie als koploper heeft weten te versterken. Ook de se Heuvelrug en Overig hebben de groei van de afgelopen jaren weten voort te zetten. Figuur 5.3 Ontwikkeling bestedingen aan dagtochten per bestemmingsregio (x miljoen euro) Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad Bron: CBS, bewerking Ecorys Werkgelegenheid en toegevoegde waarde Onderstaande tabel geeft een overzicht van de directe werkgelegenheid en de verdeling van de toegevoegde waarde over de verschillende bestemmingsregio s. De cijfers vinden hun grondslag in de hiervoor beschreven uitgaven per bestemmingsregio. Monitor Toerisme en Recreatie

32 Tabel 5.1 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde dagtochten per bestemmingsregio Directe werkgelegenheid (voltijdbanen) Directe toegevoegde waarde (x mln. euro) Stad Amersfoort e.o se Heuvelrug Vecht en Plassen Overig Totaal Bron: CBS, bewerking Ecorys 5.3 Directe economische betekenis vakanties Vakantieovernachtingen: beeld voor 2011 Figuur 5.4 laat zien hoe de circa 2,6 miljoen vakantieovernachtingen (Opmerking: overnachtingen die gepaard gaan met zakelijk bezoek vallen hier buiten) in 2011 zich over de provincie verspreiden. Uit de figuur (en de tabel) is op te maken dat de meerderheid van de overnachtingen plaatsvindt in het se Heuvelrug gebied. Dit gaat merendeels om overnachtingen op kampeer- en huisjesterreinen. In de stad zien we een toename van het aantal vakantiegangers dat overnacht op een kampeerterrein. Dit heeft te maken met een uitbreiding van de capaciteit in dit segment. De andere bestemmingsregio s laten een grotere spreiding over de logiesaccommodaties zien, waarbij de kampeerterreinen in vrijwel alle bestemmingsregio s het best bezocht waren in Figuur 5.4 Vakantieovernachtingen naar bestemmingsregio en logiesaccommodatie 36 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

33 Aantal Hotel/ Kampeerterreinewoningeaccommo- Recreatie- Groeps- Overig Totaal overnachtingen (x 1.000) pensions daties Stad Amersfoort e.o se Heuvelrug Vecht en Plassen Overig Totaal Bron: CBS, CVO, bewerking Ecorys Ontwikkeling vakantieovernachtingen Na een scherpe afname van het aantal vakantieovernachtingen in 2009 heeft de vakantiemarkt zich in 2011 deels weer hersteld. Onderstaande figuur schetst de ontwikkeling per bestemmingsregio. Deze laat zien dat de se Heuvelrug haar positie in de provincie als verblijfsregio iets heeft versterkt. Ook de Stad en Overig hebben iets aan belang gewonnen ten koste van Vecht en Plassen en Amersfoort en omstreken. Figuur 5.5 Ontwikkeling aandeel bestemmingsregio s in totaal aantal vakantieovernachtingen Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Bron: CVO, CBS, bewerking Ecorys Vakantiebestedingen Onderstaande figuur geeft (de ontwikkeling van) de bestedingen die samenhangen met de vakanties die Nederlanders en buitenlanders doorbrengen in de verschillende bestemmingsregio s in de provincie weer. Goed zichtbaar is dat de se Heuvelrug van alle regio s veruit de meeste uitgaven naar zich toe trekt, net als in voorgaande metingen. Ten opzichte van 2009 zijn de bestedingen in de se Heuvelrug toegenomen. Dit geldt trouwens ook voor alle andere regio s, behalve voor Vecht en Plassen, waar de bestedingen zijn gedaald ten opzichte van Monitor Toerisme en Recreatie

34 Figuur 5.6 Ontwikkeling bestedingen aan vakanties per bestemmingsregio (x miljoen euro) Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50, Bron: CVO, CBS, bewerking Ecorys Werkgelegenheid en toegevoegde waarde De geregionaliseerde vakantiebestedingen zijn in onderstaande tabel vertaald naar werkgelegenheid en toegevoegde waarde. Het beeld dat hieruit ontstaat, komt in grote lijnen overeen met het beeld dat naar voren komt uit de bestedingen. Tabel 5.2 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde vakanties per bestemmingsregio Directe werkgelegenheid (voltijdbanen) Directe toegevoegde waarde (x mln. euro) Stad Amersfoort e.o se Heuvelrug Vecht en Plassen Overig Totaal Bron: CBS, bewerking Ecorys 5.4 Directe economische betekenis zakelijk toerisme Zakelijke overnachtingen: beeld voor 2011 Figuur 5.7 geeft inzicht in de ruimtelijke spreiding van het aantal overnachtingen door zakelijke bezoekers in de provincie en de ontwikkeling ten opzichte van de eerdere metingen voor de jaren 2004, 2006 en Te zien is dat in stad en de se Heuvelrug de meeste overnachtingen plaatsvinden, gevolgd door de regio Amersfoort e.o. De aandelen van Overig en Vecht en Plassen zijn sinds 2009 teruggelopen. 38 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

35 Figuur 5.7 Ontwikkeling aandeel bestemmingsregio s in totaal aantal zakelijke overnachtingen Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Bestemmingsregio Aantal overnachtingen (x 1.000) Stad Amersfoort e.o se Heuvelrug Vecht en Plassen Overig Totaal Bron: CBS, CVO, bewerking Ecorys Belang zakelijk toerisme voor hotelwezen Gelet op het belang van het zakelijke segment voor het hotelwezen in de provincie, geeft onderstaand figuur het aandeel zakelijke hotelovernachtingen in het totale aantal overnachtingen in hotels per bestemmingsregio weer. Te zien is dat voor de provincie als geheel in 2011 circa driekwart van alle overnachtingen in hotels een zakelijk motief heeft. Monitor Toerisme en Recreatie

36 Bestedingen tijdens zakelijke reizen De verdeling van de directe en afgeleide bestedingen tijdens zakelijke reizen per bestemmingsregio is opgenomen in figuur 5.8. Daaruit komt naar voren dat een belangrijk deel van alle bestedingen die samenhangen met het binnenlands en buitenlands zakelijk toerisme in de provincie neerslaat in de stad. Voor de derde meting op rij is een forse stijging in de absolute bestedingen te zien. Dit geldt echter ook voor de andere se bestemmingsregio s. De figuur laat tevens zien dat het beeld ten opzichte van de eerdere metingen niet noemenswaardig is veranderd. Figuur 5.8 Ontwikkeling bestedingen tijdens zakenreizen per bestemmingsregio (x miljoen euro) Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad Bron: CBS, bewerking Ecorys 40 Monitor Toerisme en Recreatie 2012

37 Werkgelegenheid en toegevoegde waarde Een overzicht van de directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde per bestemmingsregio is opgenomen in onderstaande tabel. Tabel 5.3 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde zakelijk toerisme per bestemmingsregio Directe werkgelegenheid (voltijdbanen) Directe toegevoegde waarde (x mln. euro) Stad Amersfoort e.o se Heuvelrug Vecht en Plassen Overig Totaal Bron: CBS, bewerking Ecorys 5.5 Indirecte effecten per bestemmingsregio De toeleveranciers van toeristische bedrijven bestaan uit een veelheid van bedrijven. Waar de indirecte effecten van de toeristisch-recreatieve bestedingen in de provincie terechtkomen, is dan ook afhankelijk van de sectorstructuur per regio en de omvang van de verschillende sectoren per regio. Op basis van deze sectorstructuur en een onderverdeling van indirecte effecten naar sectoren ontstaat voor de indirecte effecten het volgende geregionaliseerde beeld: Tabel 5.4 Indirecte werkgelegenheid en toegevoegde waarde per toeristengebied Indirecte werkgelegenheid (voltijdbanen) Indirecte toegevoegde waarde (x mln. euro) 2004/ 2006/ / 2006/ Stad ,4 62,9 66,8 72,3 Amersfoort e.o ,2 31,3 32,8 34,7 se Heuvelrug ,8 44,6 44,7 48,0 Vecht en Plassen ,8 11,5 11,9 12,4 Overig ,5 43,4 44,2 46,6 Totaal ,7 193,8 200,4 213,9 Bron: CBS, bewerking Ecorys 5.6 Totaalbeeld bestemmingsregio s Opbouw bestedingen In dit hoofdstuk is gekeken naar de omvang en ontwikkeling van toerisme en recreatie in de verschillende bestemmingsregio s in de provincie. In onderstaand figuur wordt dit beeld geïllustreerd aan de hand van de regionale verdeling van de bestedingen aan dagtochten, vakanties en zakelijke reizen over de verschillende deelregio s. Monitor Toerisme en Recreatie