Economische betekenis toerisme & vrije tijd van de 5 Brabantse regio s

Transcriptie

1 Economische betekenis toerisme & vrije tijd van de 5 se regio s Rapportage in opdracht van s Bureau voor Toerisme en de vijf se regio s December 2007 Projectnummer T ZKA Consultants & Planners Postbus EV Breda tel.: fax: info@zka.nl

2 Inhoudsopgave 1. INLEIDING Aanleiding Doelstelling onderzoek Afbakening sector en regio s Aanpak/werkwijze Leeswijzer 3 2. VERBLIJFSTOERISME Inleiding Binnenlandse toeristische vakanties Inkomende toeristische vakanties Binnenlandse seizoensrecreatieve vakanties Inkomende seizoensrecreatieve vakanties Vergelijking verblijfstoerisme met andere regio s 8 3. DAGTOERISME Inleiding Binnenlands dagtoerisme Inkomend dagtoerisme ZAKELIJK TOERISME Inleiding Binnenlands meerdaags zakelijk toerisme Inkomend meerdaags zakelijk toerisme Binnenlands ééndaags zakelijk toerisme Inkomend ééndaags zakelijk toerisme OVERIG Inleiding Reisbemiddeling voor het uitgaande toerisme Aanschaf duurzame recreatiegoederen BESTEDINGEN EN WERKGELEGENHEID Inleiding Bestedingen Werkgelegenheid Omvang toerisme in vergelijking met andere sectoren OVERZICHT EN TOELICHTING PER REGIO 27 ZKA Consultants & Planners

3 7.1. Inleiding Meierij Midden Noordoost West Zuidoost- 31 ZKA Consultants & Planners

4 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding De veronderstelde economische betekenis van de toeristische en vrijetijdssector is dé reden waarom talloze organisaties zich bezighouden met het stimuleren van toerisme en vrijetijdsactiviteiten in hun werkgebied. Toch is er op provinciaal niveau nauwelijks inzicht in de totale economische betekenis van de sector. De beschikbare gegevens tonen telkens een deel van de economische waarde. Het Kenniscentrum van het s Bureau voor Toerisme (BBT) heeft in 2006 aan ZKA Consultants & Planners gevraagd een onderzoek te doen naar de economische betekenis van de toeristische en vrijetijdssector in de provincie Noord-. De resultaten van dit onderzoek zijn eind 2006 in een rapportage gepresenteerd. Het BBT heeft in oktober 2007 ZKA verzocht de economische waarde van de toeristische- en vrijetijdssector nader uit te splitsen naar vijf regio s in de provincie Noord-. Deze rapportage is de weergave van deze uitsplitsing Doelstelling onderzoek Doel van het onderzoek is een integraal beeld te schetsen van de economische waarde van de toeristische en vrijetijdssector in de provincie Noord-, gespecificeerd naar de vijf regio s. Hierbij wordt de economische waarde enerzijds uitgedrukt in consumentenbestedingen, aansluitend op de beschikbare gegevens vanuit het CVO en CVTO, en anderzijds in toegevoegde waarde en werkgelegenheid, waar mogelijk aansluitend op beschikbare gegevens op landelijk niveau. De economische waarde zoals deze in 2006 is berekend wordt in deze rapportage gespecificeerd naar vijf regio s Afbakening sector en regio s De toeristische en vrijetijdssector bestaat, aansluitend op de briefing van het Kenniscentrum van het BBT, uit de volgende componenten: Vakanties van Nederlanders en buitenlanders in ; Dagrecreatie en vrijetijdsbesteding 1 van Nederlanders inclusief de eigen inwoners in en buitenlanders 2 in ; Zakelijk reisverkeer, zowel ééndaags als meerdaags; Reisbemiddeling voor het uitgaand toerisme (reisbureaus e.d.) in ; De aanschaf van duurzame recreatiegoederen (caravans, boten etc.). In het schema op de volgende pagina zijn deze componenten nader uitgewerkt, waarbij tevens is aangegeven in welk hoofdstuk elke afzonderlijke component aan de orde komt. 1 2 Vrijetijdsbesteding omvat alle categorieën zoals gedefinieerd in het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO). Op basis van enkele specifieke vrijetijdsactiviteiten (zie 3.3.). ZKA Consultants & Planners 1

5 Tabel 1.1. Onderverdeling toeristische/vrijetijdssector Categorie Leeswijzer 1. Toeristische vakanties van Nederlanders Hoofdstuk 2 2. Seizoensrecreatieve vakanties van Nederlanders Hoofdstuk 2 3. Toeristische vakanties van buitenlanders Hoofdstuk 2 4. Seizoensrecreatieve vakanties van buitenlanders Hoofdstuk 2 5. Vrijetijdsbesteding van Nederlanders Hoofdstuk 3 6. Vrijetijdsbesteding van buitenlanders Hoofdstuk 3 7. Meerdaags zakelijk Nederlanders Hoofdstuk 4 8. Meerdaags zakelijk Buitenlanders Hoofdstuk 4 9. Ééndaags zakelijk Nederlanders Hoofdstuk Ééndaags zakelijk Buitenlanders Hoofdstuk Reisbemiddeling uitgaand toerisme Hoofdstuk Aanschaf duurzame recreatiegoederen Hoofdstuk 5 De regio s waarnaar de economische waarde wordt gespecificeerd zijn: Meierij; Noordoost-; Midden-; West-; Zuidoost-. In bijlage 4 wordt weergegeven welke gemeente bij welke regio hoort. In onderstaand kaartje wordt tevens een overzicht geboden van de regio s. Figuur 1.1 Regio-indeling provincie Noord Aanpak/werkwijze Beschikbare bronnen (secundaire data) Het kenniscentrum van het BBT heeft reeds een beeld van een deel van de toeristische sector door de diverse landelijke onderzoeken als CVO, CVTO, cijfers van het CBS en themarapportages. Het onderzoek naar de economische betekenis van de toeristische- en vrijetijdssector in de provincie Noord- zoals dat in 2006 is uitgevoerd sluit aan op deze bronnen en waar mogelijk ook op andere beschikbare gegevens op landelijk niveau. ZKA Consultants & Planners 2

6 Wat betreft de beschikbare bronnen is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de meest recente cijfers (voor zowel CBS, CVO en CVTO betreft dit het jaar 2005). Alle gegevens met betrekking tot aantallen vakanties, overnachtingen, bestedingen etc. hebben overigens betrekking op De beschikbare bronnen vormen dan ook de basis voor dit onderzoek. Uitsluitend gebruik van deze bestaande onderzoeken is echter ontoereikend om de totale economische betekenis van de hele sector in kaart te brengen. Om deze reden is in 2006 tevens aanvullend veldwerk verricht. Aanvullend veldwerk (primaire data) In november 2007 is nogmaals aanvullend veldwerk verricht om een nader, representatief beeld te verkrijgen van het verblijfstoerisme in de diverse regio s. De vraagstelling was vrijwel in overeenstemming met die in 2006, wat onder andere inhoudt dat is gevraagd naar de stand van zaken van het verblijfstoerisme in Voor de methode van telefonische interviews is gekozen vanwege de relatief hoge respons ten opzichte van schriftelijke vragenlijsten en online vragenlijsten (in het geval van interviews met zakelijke respondenten). Bruto zijn circa 350 accommodaties verzocht om mee te werken. Circa 65% heeft uiteindelijk medewerking verleend aan het onderzoek, waardoor de netto steekproef 236 interviews bedraagt. De interviews zijn als volgt verdeeld over de typen verblijfsaccommodaties: Tabel 1.1. Steekproefverdeling aanvullend veldwerk Type verblijfsaccommodatie Aantal interviews Hotels Campings 30 Bungalows 23 Groepsaccommodaties 14 Jachthavens 34 Zakelijke accommodaties 4 33 Totaal Leeswijzer Deze rapportage is als volgt opgebouwd (alle informatie heeft betrekking op Noord- ): Eerst is ingegaan op het verblijfstoerisme (hoofdstuk 2); Vervolgens is een beeld geschetst van de dagrecreatie (hoofdstuk 3); Daarna komt het zakelijke toerisme aan de orde (hoofdstuk 4); Aansluitend is kort ingegaan op de omvang van de reisbemiddeling voor het uitgaande toerisme en de aanschaf van duurzame recreatiegoederen (hoofdstuk 5); In het voorlaatste hoofdstuk is een resumé gegeven van de toeristisch-recreatieve bestedingen en wordt de werkgelegenheid behandeld (hoofdstuk 6); Afsluitend wordt een overzicht gegeven van het toerisme per regio (hoofdstuk 7). 3 4 Hieronder zijn ook hotels met mogelijkheden voor externe bijeenkomsten (ééndaags zakelijk toerisme). Het betreft accommodaties voor externe bijeenkomsten (exclusief de hotels). ZKA Consultants & Planners 3

7 2. VERBLIJFSTOERISME 2.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt op het verblijfstoerisme in Noord- ingegaan. Binnen het verblijfstoerisme wordt onderscheid gemaakt in toeristische en seizoensrecreatieve vakanties. Onder toeristische vakanties worden vakanties verstaan met een verblijf in een logiesaccommodatie die niet in bezit of permanent verhuur is van de gasten. Seizoensrecreatieve vakanties zijn vakanties in een seizoensrecreatief onderkomen (in bezit of permanent verhuur van de gasten), zoals een vaste standplaats op een camping, een boot op een vaste ligplaats of een tweede woning. Het verblijfstoerisme valt daarnaast uiteen in vakanties van Nederlanders (binnenlands verblijfstoerisme) en vakanties van buitenlanders (inkomend verblijfstoerisme). Als eerste wordt hierna ingegaan op de omvang van de binnenlandse toeristische vakanties (2.2.) en de inkomende toeristische vakanties (2.3.). Daarna worden de binnenlandse seizoensrecreatieve vakanties besproken (2.4.) en tot slot komen de inkomende seizoensrecreatieve vakanties aan bod (2.5.). Het zakelijke toerisme komt aan bod in hoofdstuk Binnenlandse toeristische vakanties Omvang De omvang van de binnenlandse toeristische vakanties is vastgesteld aan de hand van het aantal gasten en overnachtingen in toeristische logiesaccommodaties. Aangezien in de beschikbare bronnen wat betreft het aantal gasten en overnachtingen geen onderscheid wordt gemaakt tussen een verblijf met een toeristisch motief en een zakelijk motief, is aanvullend veldwerk gedaan waarin deze verhouding toeristisch-zakelijk per categorie accommodatie is vastgesteld. Recent is nogmaals aanvullend veldwerk verricht om een beeld te krijgen van deze verhouding per regio. In tabel 2.1 wordt het aantal overnachtingen per regio en type accommodatie aangegeven. Tabel 2.1. Aantal binnenlandse toeristische overnachtingen Aantal overnachtingen Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Meierij Hotels Campings Bungalows Groepsaccommodaties Jachthavens Totaal Bron: CBS Statistiek Logiesaccommodaties (2005) en ContinuVakantieOnderzoek (2005), bewerking ZKA. Op basis van deze berekening wordt duidelijk dat in Noord- ruim 5,7 miljoen binnenlandse toeristische overnachtingen hebben plaatsgevonden. De gemiddelde verblijfsduur per vakantie bedraagt 4,4 nachten. ZKA Consultants & Planners 4

8 Ongeveer de helft van deze overnachtingen vond plaats in Zuidoost-, met name vanwege het grote aandeel in de bungalowovernachtingen en campingovernachtingen. Voor zowel de bungalows als campings is namelijk bijna de helft van de capaciteit in deze sectoren geconcentreerd in Zuidoost-. Van alle (toeristische) overnachtingen hebben er net iets meer overnachtingen plaatsgevonden op een camping (2,2 miljoen) dan in bungalows omdat campinggasten gemiddeld iets langer verblijven dan bungalowgasten (gemiddeld 7,2 respectievelijk 4,8 nachten). Het aantal hotelovernachtingen lijkt met ruim overnachtingen bescheiden. Indien echter ook de binnenlandse zakelijke overnachtingen zouden worden meegenomen (zie hoofdstuk 4 over zakelijk toerisme) dan zien we dat ook hier ruim 1,2 miljoen overnachtingen plaatsvinden. Inclusief de buitenlandse overnachtingen betreft het zelfs bijna 2,2 miljoen hotelovernachtingen. Bestedingen De totale bestedingen tijdens binnenlandse toeristische vakanties in Noord- zijn berekend door het aantal overnachtingen te vermenigvuldigen met de bestedingen per persoon per nacht 5. Iets meer dan de helft van de bestedingen komt terecht in de regio Zuidoost-, vanwege het eerder genoemde grote aandeel van deze regio in het aanbod van campings en bungalowparken. Tabel 2.2. Categorie/ regio Totale bestedingen binnenlandse toeristische vakanties (x 1 miljoen) Meierij Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Hotels 4,2 4,0 1,8 3,9 4,4 18,3 Campings 1,6 5,3 5,3 7,8 14,4 34,5 Bungalows 0,6 6,0 9,2 9,2 53,5 78,4 Groepsacc. 3,1 5,6 1,9 3,8 10,6 25,0 Jachthavens 0,1 0,1 0,1 1,0 0,0 1,3 Totaal 9,6 20,9 18,4 25,9 82,6 157,5 In totaal besteden Nederlanders 157,5 miljoen tijdens toeristische vakanties in Noord-. De gasten die in bungalows verblijven besteden in totaal het relatief grootste bedrag ( 78,4 miljoen 6 ). De bestedingen van gasten in een jachthaven blijven beperkt tot 1,3 miljoen. Dit wordt veroorzaakt door de beperkte omvang van toeristische overnachtingen in jachthavens in Noord- en het relatief lage bedrag dat per nacht wordt besteed door gasten die op een boot overnachten ten opzichte van gasten van andere verblijfsaccommodaties Inkomende toeristische vakanties Omvang De omvang van het aantal buitenlandse gasten en overnachtingen met een toeristisch verblijfsmotief is op dezelfde wijze vastgesteld als de binnenlandse vakanties. Om de omvang van inkomend toerisme voor jachthavens vast te stellen is daarnaast aanvullend veldwerk gedaan naar het aandeel buitenlandse (toeristische) gasten in de jachthavens. 7 Zie tabel De omvang van de bestedingen per persoon per nacht is afkomstig uit het CVO. De ervaring van ZKA is dat in andere onderzoeken de bestedingen per nacht doorgaans hoger zijn. Dit bedrag is besteed aan logies, horeca, detailhandel, entree en vervoer. Het percentage buitenlandse (toeristische) gasten in jachthavens is (op basis van het veldwerk) 11%. Het aantal Nederlandse gasten bedraagt (zie 2.1.). Het aantal buitenlandse gasten bedraagt dan 11% * (18000/ (100%-11%)= Het aantal buitenlandse overnachtingen is op dezelfde wijze berekend. ZKA Consultants & Planners 5

9 Tabel 2.3. Aantal inkomende toeristische overnachtingen Aantal overnachtingen Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Meierij Hotels Campings Bungalows Groepsaccommodaties Jachthavens Totaal Bron: CBS Statistiek Logiesaccommodaties en ContinuVakantieOnderzoek, bewerking ZKA. Hotels en bungalows zijn de belangrijkste verblijfsaccommodaties voor buitenlandse gasten in Noord-; zo n 82% van de overnachtingen vindt plaats in één van deze twee accommodatievormen. Vanwege de wat langere verblijfsduur van buitenlandse gasten in bungalows (gemiddeld 4,6 nachten) ten opzichte van bijvoorbeeld de verblijfsduur in hotels (gemiddeld 2,2 nachten) is het aandeel overnachtingen in bungalows het grootst ten opzichte van andere accommodaties (ruim overnachtingen, zo n 56% van het totaal). Verder valt sterk op dat het aantal overnachtingen op campings door buitenlandse gasten zeer bescheiden is (81.000), zeker als we dit afzetten tegen het grote aantal overnachtingen op campings door Nederlanders (circa 2,2 miljoen). De regio s West- en Zuidoost- hebben samen een groot aandeel in het aantal buitenlandse toeristische overnachtingen, vanwege het relatief grote aandeel in het aanbod aldaar en de relatief hogere bezetting en bestedingen in sommige grotere parken in deze regio s. Bestedingen Evenals bij de binnenlandse toeristische vakanties is het grootste aandeel bestedingen afkomstig van gasten die in bungalows verblijven ( 19,0 miljoen). De bestedingen van gasten in jachthavens zijn beperkt ( ). Tabel 2.4. Totale bestedingen inkomende toeristische vakanties (x 1 miljoen) 8 Categorie/ regio Meierij Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Hotels 3,2 1,9 0,6 2,0 4,7 12,4 Campings 0,1 0,2 0,2 0,3 0,6 1,4 Bungalows 0,3 1,6 1,9 4,8 10,3 19,0 Groepsacc. 0,2 0,4 0,1 0,3 0,8 1,8 Jachthavens 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,2 Totaal 3,9 4,2 2,9 7,5 16,4 34,9 8 Op basis van het veldwerk blijkt dat, afhankelijk per accommodatie, de bestedingen van buitenlanders tijdens vakanties per nacht 5 tot 10% hoger liggen dan de bestedingen van Nederlanders. ZKA Consultants & Planners 6

10 2.4. Binnenlandse seizoensrecreatieve vakanties Omvang In Noord- zijn in 2005 ruim 3,7 miljoen overnachtingen door Nederlanders doorgebracht op een vaste standplaats op een camping 9, een tweede woning of bungalow of op een boot op een vaste ligplaats in een jachthaven. Verreweg de meeste seizoensrecreatieve gasten verblijven op een camping (ongeveer 84%). De gemiddelde verblijfsduur per vakantie is 5,6 nachten. De meeste seizoensrecreatieve verblijfsgasten brengen echter meerdere vakanties per jaar door op hun onderkomen. De totale verblijfsduur in het seizoensrecreatieve onderkomen per jaar kan dan ook veel langer zijn dan 5,6 nachten. Deze vakanties concentreren zich wat betreft de jachthavens en de campings met name in West- vanwege de grote capaciteit aan vaste plaatsen aldaar. Bestedingen Ook wat betreft de bestedingen is het grootste aandeel afkomstig van gasten die op campings verblijven (82%). Circa de helft van de totale bestedingen komt terecht in West-. Tabel 2.5 Aantal binnenlandse seizoensrecreatieve overnachtingen 10 Meierij Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Campings Bungalows Jachthavens Totaal Bron: ContinuVakantieOnderzoek, 2005, bewerking ZKA Tabel 2.6. Bestedingen binnenlandse seizoensrecreatieve vakanties (x 1 miljoen) 11 Categorie/ regio Meierij Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Campings 1,8 6,3 7,2 32,0 16,7 64,3 Bungalows 0,1 1,5 1,6 Jachthavens 0,7 0,9 1,4 9,3 0,1 12,4 Totaal 2,5 7,3 8,6 42,8 17,0 78, Inkomende seizoensrecreatieve vakanties Omvang Het aantal buitenlandse seizoensrecreatieve overnachtingen 12 is veel kleiner dan het aantal binnenlandse overnachtingen op vaste plaatsen: in totaal verblijven bijna buitenlandse gasten gedurende ruim overnachtingen op een seizoensrecreatieve accommodatie (gemiddeld 5,8 nachten per vakantie). De meeste overnachtingen vinden plaats op campings (67%) Een vaste standplaats kan een stacaravan op een vaste plaats zijn of een toercaravan, vouwwagen of tent op een seizoensplaats (definitie CVO). Het aantal seizoensrecreatieve overnachtingen in jachthavens per regio is in tegenstelling tot de de andere seizoensrecreatieve categorieën niet gebaseerd op het CVO, maar op de capaciteit per regio. Het CVO geeft een niet representatief beeld van de overnachtingen in jachthavens (zo is er geen enkele overnachting in jachthavens in West- gemeten, terwijl daar de capaciteit juist is geconcentreerd). In afwijking van het CVO zijn in de bestedingen de jaarlijkse kosten voor een vaste ligplaats in een jachthaven of een vaste standplaats op een camping wel meegeteld. Voor tweede woningen maken logieskosten geen onderdeel uit van de bestedingen vanwege het eigen bezit van deze woningen. Het aantal buitenlandse seizoensrecreatieve vakanties is berekend aan de hand van het aanvullende veldwerk (percentage buitenlandse gasten op seizoensrecreatieve plaatsen) en het aantal Nederlandse seizoensrecreatieve vakanties (CVO). ZKA Consultants & Planners 7

11 De omvang van het aantal buitenlandse seizoensrecreatieve overnachtingen is met ruim zeer bescheiden ten opzichte van het aantal binnenlandse seizoensrecreatieve overnachtingen (ruim 3,7 miljoen). Dit komt overeen met circa 3% van het totale aantal overnachtingen in het kader van seizoensrecreatie. Bestedingen De bestedingen als gevolg van de buitenlandse seizoensrecreatieve vakanties bedragen 3,0 miljoen, met een vrijwel gelijk aandeel van de bestedingen van gasten die op campings resp. in jachthavens verblijven. Tabel 2.7. Aantal buitenlandse seizoensrecreatieve overnachtingen 13. Categorie Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Meierij Totaal Campings Jachthavens Totaal Bron: ContinuVakantieOnderzoek, 2005, bewerking ZKA Tabel 2.8. Bestedingen buitenlandse seizoensrecreatieve vakanties () Categorie/ regio Meierij Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Campings Jachthavens Totaal Vergelijking verblijfstoerisme met andere regio s Onderstaand wordt een vergelijking gemaakt tussen het aantal overnachtingen in Noord- en de overige provincies (voor het totaal van zakelijke en toeristische overnachtingen). De gegevens zijn afkomstig van het CBS 14. Overnachtingen in jachthavens en seizoensrecreatieve overnachtingen maken geen deel uit van de CBS-gegevens. In totaal hebben in 2005 ruim 80 miljoen overnachtingen plaatsgevonden in Nederland. Tabel 2.9 Totaal aantal overnachtingen per provincie (x 1.000) 15, 2005 Provincie Aantal Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord Limburg Totaal Het aandeel buitenlandse gasten met een tweede woning of bungalow in Nederland is op nagenoeg nul verondersteld. Toerisme in Nederland- gebruik van logiesaccommodaties, CBS, 2005 In de genoemde vormen van accommodaties. ZKA Consultants & Planners 8

12 Uit de tabel blijkt dat de meeste overnachtingen, circa 17,7 miljoen, plaatsvinden in Noord-Holland, vanwege Amsterdam en Schiphol. In Limburg en Gelderland vinden bijna 10 miljoen overnachtingen plaats per jaar. Noord- bezet de vierde plaats in de bovenstaande tabel en heeft qua aantal overnachtingen ongeveer een gelijke positie als Zuid-Holland en Zeeland. ZKA Consultants & Planners 9

13 3. DAGTOERISME 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt een overzicht van het dagtoerisme in Noord- gegeven. Het dagtoerisme in Noord- omvat zowel het binnenlandse dagtoerisme (van Nederlanders) als het inkomende dagtoerisme (van buitenlanders). Het binnenlandse dagtoerisme in Noord- is geanalyseerd op basis van het ContinuVrijeTijdsOnderzoek 16. In dit onderzoek worden de vrijetijdsactiviteiten van Nederlanders als volgt gedefinieerd: alle (dag) recreatieve activiteiten die buiten de eigen woning wordt ondernomen, waarbij men minimaal 1 uur van huis is (inclusief reistijd). Deze activiteiten zijn niet gecombineerd met een overnachting, zijn niet ondernomen tijdens een vakantie en betreffen geen familiebezoek. Het inkomende dagtoerisme wordt mede geanalyseerd op basis van het veldwerk dat heeft plaatsgevonden. Voor de splitsing naar regio s is gebruik gemaakt van het ContinuVrijeTijdsOnderzoek en het veldwerk dat in 2006 is uitgevoerd. In dit hoofdstuk wordt eerst ingegaan op het binnenlandse dagtoerisme (3.2.), waarna het inkomende dagtoerisme aan bod komt (3.3.) Binnenlands dagtoerisme Omvang vrijetijdsactiviteiten Het binnenlandse dagtoerisme bestaat uit alle vrijetijdsactiviteiten die zowel door inwoners van Noord- als door inwoners van de overige provincies in Nederland worden ondernomen. Figuur 3.1. geeft een overzicht van de omvang van de vrijetijdsactiviteiten die in Noord- jaarlijks worden ondernomen 17. Een definitie van de categorieën is vermeld in bijlage 5. Figuur 3.1. Omvang dagtoeristische activiteiten in Noord- 18 Winkelen voor plezier \ Funshoppen 120,1 9,8 Buitenrecreatie 104,1 12,0 Zelf sporten 97,6 4,1 Uitgaan 68,5 9,6 Overige hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen 63,7 3,6 Attracties bezocht 36,5 6,2 Waterrecreatie, en -sport Wellness \ beauty \ ontspanning Evenementen bezocht 20,3 14,4 14,3 0,7 2,5 2,3 Cultuur 12,6 2,9 Sportwedstrijd bezoeken 11,0 1,4 inwoners niet-inwoners in miljoenen activiteiten ContinuVrijeTijdsOnderzoek, NIPO/NBTC, Op basis van de indeling in hoofdcategorieën van het CVTO, zie hiervoor bijlage 5. ZKA Consultants & Planners 10

14 In totaal zijn er door Nederlanders ruim 618 miljoen vrijetijdsactiviteiten ondernomen in Noord-, waarvan een ruime meerderheid door de Brabanders zelf (563,1 miljoen activiteiten, ofwel 91% van het totaal aantal activiteiten).winkelen voor het plezier en buitenrecreatie zijn de (hoofd) activiteiten die het meest worden ondernomen. Dat geldt voor zowel inwones als niet-inwoners die naar Noord- komen: winkelen maakt voor de inwoners 21% van de activiteiten uit en buitenrecreatie 18%; voor overige Nederlanders betreft dit 18% resp. 22%. In onderstaande tabel zijn de verschillende dagtoeristische activiteiten gesplitst naar regio. De verdeling naar regio kan grotendeels verklaard worden door een tweetal factoren: Aantal inwoners: meer inwoners betekent meer activiteiten, zeker waar het gaat om activiteiten die frequent worden gedaan in de eigen woonomgeving (bijvoorbeeld zelf sporten, hobby- en verenigingsactiviteiten); Type accommodatie, capaciteit en kwaliteit van het aanbod: hierin kan een regio zich onderscheiden van een andere regio en daardoor in die categorie meer activiteiten genereren. Zo vindt bijvoorbeeld circa 28% van alle attractiebezoeken (inclusief bezoeken aan speeltuinen, kinderboerderijen etc.) plaats in Midden- vanwege het aanbod van De Efteling, De Beekse Bergen e.d. Bestedingen De bestedingen die voortvloeien uit deze activiteiten vallen uiteen in bestedingen aan entree en verhuur, horeca, vervoer en overige bestedingen. In de volgende tabellen zijn de totale bestedingen per categorie weergegeven voor de regio s. Tabel 3.1 Omvang dagtoeristische activiteiten in Noord- naar regio (x miljoen) Categorie/ regio Meierij Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Buitenrecreatie 14,1 22,4 14,2 35,6 29,8 116,1 Waterrecreatie, en -sport 2,8 4,8 2,5 7,6 4,9 22,6 Zelf sporten 9,1 19,0 13,0 33,2 27,4 101,7 Sportwedstrijd bezoeken 1,1 2,6 1,5 3,6 3,5 12,3 Wellness \ beauty 1,9 2,6 1,9 4,0 4,7 15,1 Attracties bezocht 5,3 12,6 5,6 9,9 9,4 42,7 Evenementen bezocht 2,0 3,0 1,5 5,4 5,0 16,9 Winkelen voor plezier 16,6 23,1 14,5 43,9 31,8 129,9 Cultuur (o.a. musea) 1,9 2,1 1,4 4,4 5,7 15,5 Uitgaan 8,5 12,8 9,8 24,3 22,7 78,2 Overige hobby-, verenigingsactiviteiten 5,3 13,4 10,3 19,5 18,7 67,3 Totaal 68,6 118,4 76,3 191,2 163,7 618,3 Tabel 3.2. Bestedingen dagtoerisme N. per categorie (x 1 miljoen) Categorie Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Meierij Totaal Entree 115,3 200,0 118,2 284,7 270,5 988,7 Horeca 300,4 473,0 324,3 830,3 735, ,1 Vervoer 143,6 244,8 154,7 389,4 333, ,6 Overig 646,6 924,2 575, , , ,8 Totaal 1.205, , , , , ,0 18 De cijfers in het wit geven de activiteiten van Brabanders weer, terwijl de zwarte cijfers de activiteiten van niet-inwoners van Noord- vermelden. ZKA Consultants & Planners 11

15 In totaal wordt er in Noord- ruim 10 miljard euro 19 besteed aan dagtoerisme. De bestedingen van de eigen inwoners van de provincie maken met bijna 8,8 miljard euro het grootste deel uit van dit bedrag (87%). Meer dan de helft van de bestedingen van dagtoeristen komt terecht in de detailhandel (ruim 5,2 miljard, ofwel 52%); Aan horeca wordt ruim 2,6 miljard euro besteed: ruim een kwart van de totale bestedingen aan dagtoerisme in Noord- (27%). Zoals eerder opgemerkt vormt winkelen voor plezier een groot aandeel van de activiteiten; hetzelfde geldt voor de bestedingen. Circa 21% van de bestedingen wordt gedaan tijdens winkelen, waarvan 84% in de detailhandel terecht komt. Ongeveer eenderde van de bestedingen aan winkelen voor het plezier worden gedaan in West- (zie tabel 3.1), met relatief veel middelgrote steden als Bergen op Zoom, Oosterhout, Roosendaal en Breda. Deze detailhandelsbestedingen zijn deels afhankelijk van het aantal inwoners in de regio. De onderstaande tabel geeft het overzicht van inwoners naar regio: Tabel 3.3. Verdeling inwoners Noord naar regio Categorie Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Meierij Totaal Aantal % 13% 18% 13% 27% 29% Het op een na grootste deel van de bestedingen wordt uitgegeven tijdens uitgaan (17%) waarvan uiteraard het grootste deel terecht komt in de horeca (81%) Inkomend dagtoerisme Omvang De omvang en de bestedingen van het inkomend dagtoerisme zijn bepaald aan de hand van het aandeel buitenlandse bezoeken van een aantal specifieke activiteiten. In overleg met het BBT is een aantal van deze dagtoeristische activiteiten gekozen waarnaar vervolgens aanvullende veldwerk is gedaan. Het betreft de volgende activiteiten: Golf; Saunabezoek; Attractiepark\pretparkbezoek; Ballonvaart ondernomen; Dierentuinbezoek; Gewinkeld in binnenstad; Museum bezocht; Casino, speelhalbezoek e.d.; Discobezoek; Evenementenbezoek. Om dubbeltellingen met het verblijfstoerisme te voorkomen zijn alleen de omvang en bestedingen van het inkomende dagtoerisme geschat: deze buitenlandse dagtoeristen zullen dus vrijwel uitsluitend Belgen of Duitsers moeten zijn gezien de af te leggen afstand voor een dagtocht. 19 Dit bedrag wijkt af van het totale bedrag dat in de Toeristische trendrapportage 2005/06 van het BBT wordt aangegeven. Oorzaak is dat in die rapportage is gerekend met de gemiddelde Nederlandse bestedingen per dag (in plaats van de bestedingen per dag in Noord-). ZKA Consultants & Planners 12

16 In het aanvullende veldwerk is een steekproef getrokken van de exploitanten van de hiervoor genoemde activiteiten. Daarbij is navraag gedaan naar het aandeel buitenlandse (dag)bezoeken op het totaal aantal bezoeken (zie tabel 3.4.). Vervolgens is (op basis van het aantal bezoeken per exploitant) een gewogen aandeel buitenlandse bezoeken berekend per categorie. Daarna is op basis van deze aandelen en het totale aantal Nederlandse bezoeken per categorie het aantal buitenlandse bezoeken berekend. Uit de analyse blijkt dat saunabezoek (12,5%), attractieparkbezoek en dierentuinbezoek (beiden 7,5%), museumbezoek (7,0%) en casinobezoek (7,0%) van de eerder genoemde activiteiten het hoogste aandeel buitenlandse dagbezoeken kennen (zie tabel 3.4.). Uit de berekening volgt dat Noord- per jaar ruim 2,8 miljoen buitenlandse bezoeken kent, waarbij de meeste toeristen komen om te winkelen (ruim 1,3 miljoen dagtoeristen ofwel 46% van het totaal aantal inkomende dagtoeristen). Ook saunabezoek en attractieparkbezoek zorgen beide voor ruim een half miljoen inkomende dagtoeristen. Het aandeel buitenlandse dagbezoeken is ten opzichte van het aantal binnenlandse vrijetijdsactiviteiten erg beperkt. Een verdeling van deze activiteiten die door buitenlanders in Noord- worden gedaan over de regio s is daardoor vrijwel onmogelijk. Om toch een beeld te schetsen van het buitenlands dagtoerisme is gebruik gemaakt van de verdeling zoals die in het CVTO wordt gehanteerd voor het Nederlands bezoek. Tabel 3.4 Aantal buitenlandse bezoeken van activiteiten naar regio 20 Activiteit Noord- Totaal Meierij Midden- oost- West- Zuidoost- Golf Sauna bezoek Attractiepark/pretpark Ballonvaart Dierentuin Gewinkeld in binnenstad Museum bezocht Casino, speelhal e.d Discobezoek Evenementen Totaal Bestedingen Bijna 3 miljoen buitenlandse bezoekers brengen een bezoek aan Noord- waarbij in totaal ruim 92 miljoen euro wordt besteed. Het grootste bedrag daarvan wordt besteed aan winkelen (bijna 59 miljoen euro, ofwel 64% van de totale dagbestedingen) Door afronden op veelvouden van duizend euro kunnen bij optellingen en vermenigvuldigingen in de tabel kleine afrondingsverschillen ontstaan. Het winkelbezoek is mede geïnventariseerd op basis van informatie van gemeenten. Op basis van de verhouding tussen de regio s wat betreft bezoekersaantallen aan evenementen, zoals vermeld in de Toeristische Trendrapportage 2005/06 van het BBT. ZKA Consultants & Planners 13

17 4. ZAKELIJK TOERISME 4.1. Inleiding Het zakelijke toerisme kan worden onderscheiden in meerdaags en ééndaags toerisme. Tevens is er een onderscheid te maken tussen binnenlands toerisme (Nederlanders) en inkomend toerisme (buitenlanders). Onder zakelijk toerisme wordt in dit hoofdstuk het volgende verstaan: Meerdaags zakelijk toerisme Een zakelijk bezoek met een van de volgende motieven: Vergadering Marketing, verkoop; Installatie, reparatie; Onderzoek, onderwijs en advisering; Bezoek aan leveranciers; Bezoek aan klanten; Bezoek aan hoofdkantoor, filiaal, etc.; Congressen, conferenties, cursussen, beurzen en seminars; Opleidingen, trainingen; Bedrijfsuitjes. Ééndaags zakelijk toerisme Zakelijke bijeenkomsten in externe commerciële accommodaties. Dit zijn met name MICE-bijeenkomsten (Meetings, Incentives, Conventions en Exhibitions), waaronder veelal vergaderingen, congressen, cursussen, trainingen, beurzen, etc. Het binnenlands meerdaags zakelijke toerisme (4.2.) en het inkomende meerdaagse toerisme (4.3.) komen in dit hoofdstuk als eerst aan bod, vervolgens wordt ingegaan op het zakelijk ééndaags toerisme (4.4.) Binnenlands meerdaags zakelijk toerisme Omvang De omvang van het binnenlandse zakelijke toerisme is mede vastgesteld op basis van het aanvullende veldwerk. Daaruit blijkt dat 72% van de binnenlandse hotelgasten een zakelijk motief heeft voor het verblijf. Voor bungalows is het percentage zakelijke gasten 6% (zie tabel 4.1.). Het verblijf in jachthavens wordt niet tot zakelijk toerisme gerekend. Op basis van het veldwerk blijkt tevens dat in groepsaccommodaties en op campings geen binnenlandse zakelijke gasten verblijven. Het binnenlands zakelijke toerisme met een meerdaags verblijf heeft in 2005 in Noord- geresulteerd in ruim 1 miljoen overnachtingen (en ruim gasten). De gemiddelde verblijfsduur is 1,8 nachten (voor bungalows 4,8 nachten en voor hotels 1,7 nachten). Ruim 90% van deze overnachtingen zijn hotelovernachtingen. Tabel 4.1. Aantal binnenlandse zakelijke overnachtingen naar regio Noord- Midden- oost- West- Zuidoost- Meierij Zakelijke overnachtingen Hotels Bungalows Totaal Bron: CBS Statistiek Logiesaccommodaties, bewerking ZKA. ZKA Consultants & Planners 14

18 Uit de tabel op de vorige pagina vallen twee zaken op: 90% van de overnachtingen en bijna 97% van de bestedingen komen terecht in de hotels. Bungalows spelen kennelijk een bescheiden rol in deze deelmarkt; 70% van de overnachtingen vindt plaats in Zuidoost-, mede door de concentratie van bedrijvigheid aldaar. Bestedingen In overeenstemming met het hoge aandeel overnachtingen in hotels vormen ook de bestedingen van hotelgasten het overgrote deel (97%) van het binnenlands zakelijke toerisme, waarvan de totale bestedingen ruim 153 miljoen euro omvatten (zie tabel 4.2.). Onderstaand wordt de verdeling in bestedingen over de regio s weergegeven Inkomend meerdaags zakelijk toerisme Uit het veldwerk blijkt dat 61% van de buitenlandse verblijfsgasten met een zakelijk motief naar Noord- komt. Voor hotels en bungalows geldt dat 78% resp. 9% van de buitenlandse gasten een zakelijk motief voor hun verblijf hebben. Ruim buitenlandse zakelijke gasten hebben in 2005 in Noord- een verblijf doorgebracht. Met een gemiddelde verblijfsduur van 2,0 nachten vonden er bijna overnachtingen plaats. Net als de binnenlandse zakelijke gasten heeft het overgrote deel van de buitenlandse gasten hun verblijf doorgebracht in een hotel (97% van de gasten). Tabel 4.2. Bestedingen meerdaags binnenlands zakelijk toerisme (x 1 miljoen) Categorie/ Noord- regio Midden- oost- West- Zuidoost- Meierij Totaal Hotels 6,9 26,2 10,8 41,0 63,5 148,5 Bungalows 0,0 0,4 0,5 0,7 3,0 4,6 Totaal 7,0 26,6 11,3 41,8 66,5 153,1 Tabel 4.3. Aantal inkomende zakelijke overnachtingen naar regio 23 Midden- Noord-oost- West- Zuidoost- Totaal Meierij Hotels Bungalows Totaal Bron: CBS Statistiek Logiesaccommodaties, bewerking ZKA. De verdeling van overnachtingen over bungalows en hotels is grotendeels vergelijkbaar met die van de binnenlandse zakelijke overnachtingen. De buitenlandse overnachtingen met een omvang van ruim vormen zo n 40% van het totaal aan zakelijke overnachtingen. Bestedingen In totaal besteden de buitenlandse gasten die voor een meerdaags verblijf naar Noord- komen bijna 115 miljoen euro, waarvan in overeenstemming met het binnenlandse zakelijke toerisme het overgrote deel wordt besteed door hotelgasten. 23 Op basis van het veldwerk blijkt dat in groepsaccommodaties en op campings geen buitenlandse zakelijke gasten verblijven. ZKA Consultants & Planners 15

19 Tabel 4.4. Bestedingen meerdaags inkomend zakelijke toerisme (x 1 miljoen) Categorie Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Meierij Hotels 4,9 22,9 10,5 33,2 41,3 112,7 Bungalows 0,0 0,2 0,7 0,4 0,6 1,9 Totaal 4,9 23,1 11,2 33,6 41,8 114, Binnenlands ééndaags zakelijk toerisme Aanpak De omvang van het binnenlands ééndaags zakelijk toerisme is vastgesteld op basis van: Het aanbod van ééndaagse accommodaties waar met name MICEbijeenkomsten plaatsvinden, zoals hotels en restaurants met zalen; speciale accommodaties zoals conferentiecentra en zalencentra en overige accommodaties zoals theaters en stadions; Dit aanbod is vastgesteld op basis van informatie van het rapport Lead generation and qualification, zakelijk toerisme in van het NRIT en het bestand Aanbod zakelijke accommodaties ; Veldwerk onder een representatieve steekproef van de genoemde accommodaties. Vraagpunten waren onder andere de capaciteit van de zalen, het aantal bijeenkomsten per jaar, het aantal deelnemers, de bestedingen van de gasten en het aandeel buitenlandse gasten onder de bezoekers. Omvang Om de omvang van het zakelijk ééndaags toerisme te berekenen is het gemiddelde aantal bijeenkomsten per zaal per jaar (op basis van het veldwerk) vermenigvuldigd met het aantal zalen (op basis van het aanbod van zalen). Uit deze berekening resulteert het aantal bijeenkomsten. Na vermenigvuldiging van dit resultaat met het gemiddelde aantal deelnemers is het totaal aantal deelnemers bekend (zie tabel 4.5.). Op basis van het veldwerk is daarnaast aan de hand van het percentage Nederlandse gasten het aantal Nederlandse deelnemers te berekenen. Zo n 86% van de zakelijke ééndaagse gasten was Nederlands. Per jaar worden er zo n 4,1 miljoen bezoeken gebracht aan ééndaagse zakelijke bijeenkomsten in Noord-. De bijeenkomsten hebben vaak plaats in een hotel (49% van de bezoeken) of een bijeenkomst in overige accommodatie zoals een theater of stadion (27%). Omdat per regio op basis van de steekproef geen representatieve uitspraak mogelijk is over de bezetting per soort accommodatie (bv. hotel, speciale accommodatie etc.), is ervoor gekozen deze samen te voegen tot één categorie zakelijke accommodaties. Tabel 4.5. Aantal binnenlands ééndaagse zakelijke gasten 24 Regio Aantal zalen 25 Gem. aantal bijeenkomsten Aantal bijeenkomsten Gem. aantal deelnemers Aantal deelnemers waarvan NL deelnemers Meierij Midden Noordoost West Zuidoost Totaal De verhouding binnenlandse/buitenlandse gasten is vastgesteld op basis van het veldwerk uit Op basis van het bestand Aanbod zakelijke accommodaties van het NRIT. Gemiddeld aantal bijeenkomsten per zaal per jaar. ZKA Consultants & Planners 16

20 Bestedingen Tijdens de ruim 4 miljoen bezoeken wordt ruim 213 miljoen euro besteed. De meeste bestedingen worden gedaan door gasten van ééndaagse bijeenkomsten in hotels. Tabel 4.6. Regio Bestedingen binnenlands ééndaags zakelijk toerisme (x 1 miljoen) Midden- Noord-oost- West- Zuidoost- Totaal Meierij 20,5 31,3 32,5 56,2 73,1 213,6 Ook hier ligt het accent op de regio s West- en Zuidoost-, maar deze regio s zijn met samen 60% van de bestedingen minder dominant dan bij het meerdaagse zakelijke toerisme (70%) Inkomend ééndaags zakelijk toerisme De omvang van het inkomend ééndaags zakelijke toerisme is op dezelfde wijze berekend als het binnenlands ééndaags zakelijk toerisme: op basis van het aantal deelnemers en het percentage buitenlandse gasten. Omvang In totaal komen jaarlijks ruim buitenlandse gasten naar Noord- voor een ééndaags zakelijk bezoek. De meerderheid van hen (72%) heeft een bijeenkomst in een hotel bezocht. Tabel 4.7. Aantal buitenlandse ééndaagse zakelijke gasten Regio Noord- Zuidoost- Midden- oost- West- Meierij Totaal Gasten Bestedingen Tijdens de buitenlandse zakelijke bezoeken wordt ruim 35 miljoen euro besteed, waarvan het leeuwendeel door gasten van bijeenkomsten in hotels (72%). Tabel 4.8. Regio Bestedingen inkomend ééndaags zakelijk toerisme (x 1 miljoen) Midden- Noordoost- West- Zuidoost- Totaal Meierij 3,0 5,2 2,5 6,9 17,6 35,2 Qua omvang is deze markt bescheiden ten opzichte van binnenlands eendaags toerisme (circa respectievelijk 4,1 miljoen gasten). Opvallend is de zeer dominante rol van de regio Zuidoost- (waaronder bijvoorbeeld Eindhoven) met circa 50% van de gasten. ZKA Consultants & Planners 17