! Kennismaking en ervaringen uit de praktijk. ! Voorbeelden uit de zorgpraktijk. ! Dementie bij allochtonen. ! Aandacht voor de familiezorgers

Transcriptie

1 Multiculturele dementiezorg Programma Ine Bertens, Wijkverpleegkundige migrantenzorg Thebe & Özgül Uysal MSc, (neuro)psycholoog & projectleider (afd. Geriatrie/AMC)! Kennismaking en ervaringen uit de praktijk! Voorbeelden uit de zorgpraktijk! Dementie bij allochtonen! Aandacht voor de familiezorgers! Interculturele communicatie! Het testen van analfabeten anderstaligen! SYMBOL-studie! Tips voor de dagelijkse praktijk! Vragen, discussie met deelnemers Zorg op maat migranten families die zorgen voor dementerenden Zorg op maat gaat over het ondersteunen al dan niet cultuurspecifiek.! Communicatie over hoe te ondersteunen als de dementerende of de familie een ander culturele of taal achtergrond hebben dan de zorgverlener of behandelaar.! Ieder mens (iedere familie) is uniek dus in principe is alle zorg cultuurspecifiek! Neem nou Mevr. Burgmans Zeer gelovig katholiek Neef en zijn gezin zorgen voor tantes Gaat samen met zus naar een PG dagverzorging Slaapt in bedstede & vele trapjes in oud huis Diagnose dementie Woont met zus (84) ook vergeetachtig, na cva met redelijk motorisch herstel Altijd met broer en zus op boerderij gewoond en voor de ouders gezorgd Spreekt / verstaat alleen haar eigen Brabants dialect Culturele achtergronden in de zorgpraktijk Iedere zorgsituatie kent minimaal 3 culturen:! culturele achtergrond van patiënt / familie! culturele achtergrond van hulpverleners! cultuur van de organisatie (ziekenhuisafdeling, thuiszorg) Kwetsbaarheid bij migranten Specifiek voor oudere migranten: VAAK " geen volledige AOW " naaste familie in andere landen " diabetes, hart & vaatziekten, depressie " migratiegeschiedenis " slechte beheersing Nederlandse taal " weinig gealfabetiseerd " taboe op bespreken dementie, kanker, dood " onbekend met ondersteuningsmogelijkheden " andere culturele achtergrond / zorgverleners 1

2 Neem nou Mevr. Ling Chan Neem nou Dhr. Yilmaz Actief Lid van Chinese vrouwenvereniging Past op kleinkind Woont sinds een maand in n verzorgingshuis met Chinese afdeling (R dam) Wordt vergeetachtig Heupfractuur Chinese emigrante die altijd in de keuken van haar zoons restaurant gewerkt heeft. 20 jaar weduwe 2 kinderen in NL. 1 in Hongkong Spreekt alleen Chinees Hobby is Saz spelen Bezoekt vaak koffiehuis/moskee in de stad Heeft geen naaste familie in Turkije Heeft veel heimwee naar Turkije Praat alleen over vroeger in zijn dorp Turkse migrant die vanaf 1972 textiel fabrieken heeft gewerkt Weduwnaar, vader grootvader. Woont in bij zoon Spreekt steeds minder Nederlands Dhr. Yilmaz Dementie bij allochtonen Depressief? Familie vraagt ondersteuning Turkse dagopvang ter ontlasting van schoondochter Dementerend? Voor CIZ Indicatie is er een diagnose nodig! Volgens Alzheimer Nederland groei 5 x zo snel! Meer onbekendheid met ziektebeeld! Vergeetachtigheid wordt gezien als normale veroudering! Als kind wordt je geboren als kind ga je weer dood! Welk woord gebruikt men in de eigen taal; Kinds / gek Turks b.v.: Erken bunama - Deli (gek) - Demans nog onbekend! Taboe of schaamte van familie; bv: neef & nicht huwelijk, analfabetisme! Communicatie- generatie- en cultuurverschillen - Ouderen veel hulp nodig van kinderen nodig bij taalproblemen - Ouderen verwachten dat kinderen eigen leven opzij zetten - Intensievere zorggewoonten niet berekend op langdurige zorg - Blijven verwachten dat Insh Allah de ziekte morgen beter wordt Voorlichting over dementie aan allochtone groepen Aandacht voor familiezorgers Voorlichtingsbijeenkomsten groepen door allochtone voorlichters met presentatie in eigen taal Alzheimer NL - Weten over vergeten # Film Met PowerPoint presentatie in eigen taal # Met vrijwilligers Alzheimer st. en dementieconsulent # Turkse, Marokkaans Surinaamse/Antilliaanse groepen Unie KBO NOOM (Netwerk organisaties oudere migranten) # Film over dementie in de Turkse en Surinaamse gemeenschap # Turkse en Surinaamse groepen ouderen.! Extra problemen tov autochtone familiezorgers " Onbekendheid met dementie " Taboe in de eigen familie- of gemeenschap " Zorgplicht kan opgelegd worden door familieleden vanuit traditionele zorgopvatting uit thuisland " Druk van ouders op kinderen 24 uurs hulp te bieden " Minder bekend met ondersteuningsmogelijkheden van zorginstellingen andere voorzieningen " Onbekendheid met hulpmiddelen respijtzorg " Extra taken m.b.t. begeleiding en vertalen " Onderlinge verschillen per nationaliteit / cultuurgroep 2

3 Interculturele communicatie Ieder mens is uniek Culturen communiceren niet, mensen wel Communicatie is de rode draad in de zorg Als de taal een probleem is het belangrijkste hulpmiddel (een professionele) Tolk ( ) - telefonisch - persoonlijk! Essentie is contact tussen hulpverlener en cliënt! Vraag & leer van elkaar! Heb vertrouwen in de mensen waar je mee communiceert.! Accepteer miscommunicatie af en toe! Benader mensen in zorg als individu Niet de Turkse man, maar dhr. Yilmaz - gratis voor zorgverleners ziekenhuis / awbz Vertaal belangrijke informatie indien nodig (kopie/ kaartje) Nog even Dhr. Yilmaz Depressief??? Dementerend??? Welke meetinstrumenten hebben we die iets kunnen zeggen over het cognitief functioneren van Familie vraagt ondersteuning Nederlandse autochtone ouderen? Turkse dagopvang ter ontlasting van schoondochter Voor CIZ Indicatie is er een diagnose nodig Migranten ouderen? Invloed cultuur / opleiding op testen! Testsituatie onbekend! Snelheid als maat van denken zorgvuldigheid! Rekenen, taal, manier van oriënteren! Marokkaanse talen zijn veelal mondeling, niet schriftelijk 3

4 SYMBOL - studie Instructie met voicesamples! Systematic Memory Test Beholding Other Languages! Neuropsychologische test in ontwikkeling Cross-culturele Dementiescreening (CCD)! Screening op dementie! Non-verbaal respons! Items cultuurvrij! Af te nemen met behulp van computer en testmateriaal Vormgeving JIPS Company, 2008 Inhoud CCD Geheugen Objecten-test Overzicht van de testen en functiedomeinen in de Symbol Testen op volgorde van afname Objectentest Zon-maan interferentietest Stippentest Kaartsorteertaak Functiedomein waaronder een test geschaard kan worden Geheugen Tempo, Uitvoerende functies Tempo, Uitvoerende functies Uitvoerende functies Welke moest u onthouden? Uitvoerende functies Zon-maan test 4

5 Uitvoerende functies Mentale flexibiliteit Stippentest: verdeelde aandacht Kaartsorteertaak Uitgestelde herinnering Doelen! Ontwikkeling en validatie van dementie screeningstest voor ouderen met een andere taal & cultuur! Voorkomen van dementie onder oudere migranten bepalen Onderzoeksvraagstellingen Stand van zaken(1)! Cultuurvrij? Ja!! Invloed leeftijd Ja!! Inleiding opleiding! Validiteit Nee! Validatie bij Turkse en Marokkaanse ouderen $ gezonde en demente proefpersonen includeren om onderscheidend vermogen van de Symbol-test te bepalen! zeer goed onderscheidend vermogen!!! Voicesamples in verschillende talen Turks, Marokkaans & Surinaams 5

6 Vervolg! Validatie Surinaamse! Test-hertestbetrouwbaarheid Tips voor test-praktijk! Heteroanamnese! Ga na of instrument gebruikt kan worden bij migranten! Pilot studie! Wees voorzichtig met interpretatie van testresultaten (geen normen / cut-off waarden) Tips voor de zorgpraktijk 1! Aandacht voor familiezorgers! Bespreek verwachtingen (ouderen en familiezorger)! Vraag: hoe kan ik ondersteunen?! Bespreek open de mogelijkheden / beperkingen! Respecteer taboe.! Benoem verwachtingen en ziektebeloop! Bespreek en evalueer regelmatig (met tolk i.n.)! Leer wat woorden in iemands taal.! Probeer communicatiehulpmiddelen in de zorg! Maak je zorgvoorziening cultuurspecifieker als de eerste allochtone ouderen in zorg komen Tips voor de zorgpraktijk 2 Maak zorgvoorzieningen cultuurspecifiek!! aandacht voor geloof, voeding, feestdagen! gender-specifieke zorg organiseren waar nodig! maak belangrijke informatie tweetalig beschikbaar! personeel in de eigen cultuur / taalgroep aannemen! In dienst nemen van een allochtone zorgconsulent! investeer in het opleiden van allochtone leerlingen! verzorg bijscholing voor huidige zorgverleners! pas diensten aan; zoals dagverzorging per taalgroep! maak beleid over werken met professionele tolken! Maak beleid over interculturalisatie van de organisatie Neem nou Dhr. Özgür Voor vragen of contact Hobby is zijn moestuin Beroep schoenmaker Vitale Turkse man Vader en grootvader! Ine Bertens! Wijkverpleegkundige migrantenzorg Thebe! Docentverpleegkunde! inebertens@thebe.nl! O. Uysal! (Neuro)psycholoog! Projectleider Hulp Imam, vrijwilliger Veel familie in Turkije Mei september Turkije Tolkt voor landgenoten bij artsen - zkh bezoek! ! o.uysal@amc.uva.nl!

7 Met dank aan Miriam Goudsmit, GZ-neuropsycholoog, Slotervaartziekenhuis Ben Schmand, prof. dr. UvA, neuropsycholoog AMC Jos van Campen, geriater Slotervaartziekenhuis Marije de Hen, master student UvA Marloes Vleeschouwer, master student UvA Sophia de Rooij, geriater AMC Innovatiefonds Zorgverzekeraars 7