Calprotectine. Filip Baert AZ Delta Roeselare Menen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Calprotectine. Filip Baert AZ Delta Roeselare Menen"

Cornelia van den Pol
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Calprotectine IBD vs IBS Filip Baert AZ Delta Roeselare Menen

3 IBS Rome criteria: Min. 3 maanden continue of intermittente buikpijn Vaak verlicht bij defecatie Vaak gebeurd met wisselende stoelgang (frequentie en consistentie) Twee of meer van onderstaande klachten minstens 25% van de tijd. Veranderende stoelgangsfrequentie (> 3/d of < 3/week) Duidelijk veranderende consistentie Passage van slijm Flatulentie of opgeblazen gevoel Veranderend gevoel bij passage (bv. gevoel van onvolledig ontlasting, hard persen, urgency) Niet (noodzakelijk) psychisch, niet boven de (40j) 50 j!

consistentie) Twee of meer van onderstaande klachten minstens 25% van de tijd.

4 IBD : anamnese m. Crohn Roken Appendectomie Anale klachten afwijkingen of antecedenten (abces, fissura ani) Mondaften Re fossa : drukpijn, massa, plastron Colitis ulcerosa Niet roker of ex roker Geen appendectomie Rectitis klachten Bloederige diarree Familiaal geschiedenis van autoimmune ziekten : IBD, psoriasis, rheumatoide arthritis, spondylarthropathie

Mondaften Re fossa : drukpijn, massa, plastron Colitis ulcerosa Niet roker of ex roker

5 Biomarkers bij IBD Klassieke biochemie : CRP, Hb, thrombocyten Serologie Faecale Markers Genetische Markers

6 Calprotectine : IBD/IBS Screening Quantum Blue Quantitative POC Bühlmann

7 Stool markers: calprotectin Non-invasive 36 kda calcium and zinc binding protein (S100A8/A9) Neutrophil marker: 60% of cytosolic proteins in granulocytes Presence in faeces proportional to neutrophil infiltration in mucosa and shedding in the gut lumen Antibacterial, antifungal activity Resistant to degradation: stable for >1 week at room temp Non-specific (neoplasia, infections, polyps) Tibble et al, Gut 2000

infiltration in mucosa and shedding in the gut lumen Antibacterial, antifungal activity Resistant to

8 Calprotectin in IBD detection Van Rheenen PF BMJ 2010:341:c3369

9 Calprotectin in IBD detection Van Rheenen PF BMJ 2010:341:c3369

10 Fig 5 Fagan s nomogram for faecal calprotectin showing post-test probability of inflammatory bowel disease after abnormal test result (upper line) and normal test result (lower line) in adults and in children and teenagers. van Rheenen P F et al. BMJ 2010

abnormal test result (upper line) and normal test result (lower

11 Kennedy et al JCC 2015;9:41-49.

12 Kennedy et al JCC 2015;9:41-49.

13 Kennedy et al JCC 2015;9:41-49.

14 Kennedy et al JCC 2015;9:41-49.

15 Kennedy et al JCC 2015;9:41-49.

16 Alarm symptomen: bloedverlies, diarrhee met bloed, anemie, nachtelijke symptomen en vermagering Kennedy et al JCC 2015;9:41-49.

17 Alarm symptomen: bloedverlies, diarrhee met bloed, anemie, nachtelijke symptomen en vermagering Kennedy et al JCC 2015;9:41-49.

18 Causes of abnormal results for faecal calprotectin other than IBD Infections: Giardia lamblia 100 Bacterial dysentery 15;30;35;76;78;87;93;100 Viral gastroenteritis 35;101 Helicobacter pylori gastritis 24 Malignancies: Colorectal cancer 8;25;28-30;44;82;102 Gastric carcinoma 44 Intestinal lymphoma 28 Drugs: Non-steroidal anti-inflammatory drugs 76;82;100;103 Proton pump inhibitors 104 Food allergy (untreated) 14;18;27;76 Other gastrointestinal diseases: Gastro-oesophageal reflux disease 24;78 Cystic fibrosis 87;105 Coeliac disease (untreated) 27;76;78;82;100 Diverticular disease 18;25;27;29;44;100 Protein losing enteropathy 76 Colorectal adenoma 18;25;29;30 Juvenile polyp 16;17;87 Autoimmune enteropathy 99 Microscopic colitis 18;25;106 Liver cirrhosis 107 Young age (<5 years) 47;91;108 Van Rhenen BMJ. 2010; 341: c3369. Published online 2010 July

Food allergy (untreated) 14;18;27;76 Other gastrointestinal diseases: Gastro-oesophageal reflux disease 24;78 Cystic fibrosis 87;105 Coeliac disease (untreated) 27;76;78;82;100 Diverticular disease

19 Biomarkers in IBD Detection of IBD Measuring activity Endoscopic activity Good correlation with mucosal inflammation mucosal healing Treatment response Predicting relapse

20 Staalname Eén staal volstaat (5g faeces) Liefst morgen staal Calprotectin blijft stabiel 3 (7) dagen ( bij kamert ) Transport: kamert in container zonder bewaarmiddel Pre-analysis: bewaart in koelkast tot analyse (7 dagen) NIET INVRIEZEN ( Calprotectine-values due to liberation from neutrophils ) Extractie: staiel bij -20 C (tot 4 maanden ) = SIMPEL, NIET INVASIEF STAAL

bewaart in koelkast tot analyse (7 dagen) NIET INVRIEZEN ( Calprotectine-values due to

21 Staalvoorbereiding: Extract verdunnen Vortex Centrifugeren (5 min 3000g) 80 µl van staal aanbrengen op cartridge Incuberen Cartridge aflezen

22 Flowchart routine: CALPROTECTINE QB Reader SCREENING Normal range µg/g FOLLOW-UP High range µg/g <30 µg/g µg/g >300 µg/g QB High range <100 µg/g µg/g >1800 µg/g < 30 µg/g : geen µg/g : > 110 µg/g : Inflammatie grijze zone inflammatie

23 Acute diarree (fel, buikpijn, koorts )

24 Acute diarree en koorts Na antibiotica gebruik, (ex)ziekenhuis, RVT pt

25 Chronische klachten ( wisselende stoelgang,diarree, flatulentie, maagklachten)

26 High range Gekende patient met IBD : follow-up

27 Screening, > 50 jaar, veranderd stoelgangspatroon

28 Calprotectine: take home Stoelgangs test om (graad van) intestinale inflammatie te meten Eenvoudige staalname Lage range ( µg/l): DD IBS vs IBD (in niet acute omstandigheden) Hoge range ( µg/l): opvolgen van IBD (m. Crohn of Colitis ulcerosa) NSAID geven vals positieve test (voorlopig) niet RIZIV test ( 32)

32 Coeliakie: (labo) diagnostiek Filip Baert

33 Hoe ontstaat coeliakie: Coeliakie is het eindresultaat van 3 processen die uiteindelijk aanleiding geven tot beschadiging van het slijmvlies van de darmen: Erfelijke voorbeschiktheid (cfr HLA DQ2-DQ8) Omgevingsfactoren (gluten, microbioom) Immuniteitsstoornis

34 Erfelijke factor : Eéneïige tweelingen in 75 % beide ziek Tweeeiïge tweelingen in 11 % Risico bij 1e graadsverwant 5-10% Gelinked aan HLA-genen : HLA-DQ2 in 95 % HLA-DQ8 in de meeste andere ptn) (HLA genen zijn verantwoordelijk voor 40 % van het erfelijkheidsrisico)

35 Omgevingsfactor - Uniek bij coeliakie - Gluten: is eiwit (peptide) exclusief in sommige graansoorten (tarwe (gliadine), rogge, gerst, (haver). - Kan uit de voeding worden verwijderd. - Kan terug worden gereïntroduceerd

36 Stamboom van de graansoorten TARWE ROGGE GERST HAVER (Spelt!)

37 Ziekte van kinderen of volwassenen? Coeliakie wordt helaas nog zeer vaak als een ziekte van kinderen gezien. Nochtans steeds vaker bij volwassenen ontdekt Soms (te) laat ontdekt, maar soms ook pas op volwassen leeftijd verworven Klachten bij volwassenen zijn meer atypisch Verhouding volwassenen/kinderen verschilt Nieuw Zeeland : 89 % - 11 % kinderen Zweden : 50 % - 50 % Schotland : 75 % - 25 % Italië : 40 % - 60 %

38 Feighery, BMJ, 1999

39 Atypische klachten bij volwassenen! Diarree of verstopping Anemie tgv ijzer en/of foliumzuurtekort Mondaften of pijnlijke mond of tong Slechte vertering, buikpijn of opgeblazen gevoel Vermoeidheid Vruchtbaarheidsproblemen Psychische klachten(angst, depressie) Botpijn, osteoporose Gewrichtsproblemen Spierzwakte (myopathy, neuropathy) (Lichte) transaminase stijging

40 Diagnose 1 e voorwaarde gluten eten! Serologie (antistoffen) Dunne darm biopsie HLA typering?

41 Serologie Antistoffen tegen vreemde eiwitten: anti gliadine antistoffen Auto-antistoffen: tegen endomysium, tegen weefsel transglutaminase Rast testen???

45 Dunne Darmbiopsie Klassiek: villusatrofie noodzakelijk voor diagnose (in associatie met andere afwijkingen) Maar vaak minder afwijkingen: Partiele villusatrofie (Marsh IIIA) Of Geen villusatrofie (Marsh I, II) (villusatrofie is extreme uiteinde van spectrum) Biopsie noodzakelijk maar niet diagnostisch: wanneer voldoende criteria voor diagnose? anderzijds geen specifieke afwijkingen

46 HLA-typering en diagnose % van coeliakiepatiënten hebben HLA-DQ2 (of zeldzamer HLA-DQ8) haplotype Maar deze haplotypes zijn ook courant in totale bevolking (HLA-DQ2 in België: 35 %) Daarom: alleen grote negatieve predictieve waarde (dwz kan in bepaalde twijfelachtige gevallen coeliakie met bijna zekerheid uitsluiten)

47 Auto-immuunziekten Farrell et al. NEJM 2002;346:180

49 Opvolgen patient met coeliakie - Bloedname jaarlijks of 2- jaarlijks (naar aanleiding van RIZIV verlenging forfait) - Complet formule - Fe en vitamine status - Leverset - Anti-Ttg IgA - Indien normaal: geen probleem - Indien gestegen: meest wschl nog dieetfout - Indien sterk gestegen risico op complicaties!

50 Glutenvrije voeding Facts en Fantasy - Coeliakie glutenenteropathie: (Levens)Noodzakelijk en zeer strict! - Gluten sensitiviteit - IBS Comfort therapie (met (wat) evidentie) -Koolhydraatarm gluten arm dieet Hype

51 Coeliakie: Take home Alle leeftijden, dikwijls jarenlang zonder dx Atypische of vaak weinig symptomen > Diarree, constipatie, IBS (soms na fysische stress toestand) > Ferriprivie, (anemie) > Diabetes, leverfunctiestoornissen > Osteoporose, gewrichtsklachten Screening: gebruik correcte serologie: anti-ttg Bij hoge verdenking of ter bevestiging gastroscopie + dunne darmbiopsie!

53 FODMAP en IBS FODMAPs = groep korte-keten koolhydraten F O D M A P fermentable oligosaccharides disaccharides monosaccharides and polyols Slechte opname in dunne darm osmotisch actief in dikke darm diarrhee Fermentatie in dikke darm productie van gas luminale distentie opgeblazen gevoel, opgezette buik, buikpijn en winderigheid

54 Werkingsmechanisme FODMAP

55 Voedselbronnen FODMAP s Oligosacchariden: vnl. fructo- en galacto-oligosacchariden ajuin, look, tarwe, rogge, groenten Polyolen: sorbitol appels, peren, zoetmaker in lollies/kauwgom mannitol paddestoelen, bloemkool Monosacchariden Lactose fructose (appels, peren, mango, honing)

56 Glutensensitiviteit Vage entiteit: mensen zonder (bewijs) van coeliakie maar subjectief beter met glutenvrij dieet Mogelijks Misnomer mogelijks niet gluten maar andere voedingsbestanddeel oorzaak van klachten. Glutenvrije voeding als comfort behandeling

57 Gluten: Hype Koolhydraat arm dieet Spelt: Niet glutenvrij!!! Niet gezonder Duurder Lekkerder?

Vergelijkbare documenten

Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk?

Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk? Dr E De Greef Kindergastroenterologie UZ Brussel www.pedigastro.com Vlaamse Coeliakie Vereniging Malle 2011 Overzicht