Er worden antistoffen gevormd, genaamd ttg (=tissue TransGlutaminase).

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Er worden antistoffen gevormd, genaamd ttg (=tissue TransGlutaminase)."

Transcriptie

1 Diabetes Mellitus (DM) en Coeliakie Samenvatting van de lezing door mw. J. Tjhie-Wensing, MDL-arts in Elkerliek ziekenhuis en mw. H. van Houdt, diëtist MSc, gehouden op dinsdag 5 februari 2013 voor Diabetesvereniging Nederland, Regio Peel & Kempen. door Albert en Irene van Berkel Coeliakie (door MDL-arts) Andere benamingen: - Gluten enteropathie (=aandoening van slijmvlies van maag/darm die gepaard gaat met verhoogde doorlating van eiwitten; - Inheemse spruw (=syndroom veroorzaakt door resorptiestoornis); - Koilia (=Grieks voor buik). Tijdens de hongerwinter van 1945 is de aandoening ontdekt en sindsdien wordt er meer aandacht aan besteed. Coeliakie komt vaker voor dan vroeger werd gedacht en momenteel is bekend dat 16 per mensen lijden aan coeliakie; bij 0,035% wordt de aandoening niet herkend. Voor kinderen ligt dit aantal op 54 per en bij 0,51% geen herkenning. Eerste graad familie heeft kans van 3-17% op coeliakie en bij tweede graad: 3-19% kans. Wat is coeliakie? Intolerantie voor gluten, de gliadinefractie (= deel van het geheel); Alcohol oplosbare eiwitfractie van tarwe, rogge, haver, gerst, kamut en spelt; Beschadigt de dunne darm door een ontstekingsreactie. Doordat het oppervlakte van de darm kleiner wordt, kunnen voedingsstoffen minder goed opgenomen worden; Verminderde opname van bouwstoffen. Waardoor wordt coeliakie veroorzaakt? Vanaf de geboorte aanwezig; Afweerreactie tegen gliadine, die leidt tot een overgevoeligheidsreactie; Ontsteking van slijmlaagcellen, die leidt tot vlokatrofie (=verdwijnen van darmvlokken); Er worden antistoffen gevormd, genaamd ttg (=tissue TransGlutaminase). Gevolgen coeliakie: Verminderde opname van voedingsstoffen, mineralen en vitaminen: - Vitamine A, D, E, K, foliumzuur en vitamine B12; - IJzer, calcium. Klachten coeliakie: Bij de helft van de mensen met klachten - meer risico op complicaties bij mensen met klachten? Erfelijke syndromen (4-17%) en diabetes, reuma, schildklierziekte (5%). Klachten verder uitgewerkt: Als gevolg van vitaminen tekorten: aangetast glazuur, ontstoken mondslijmvlies; Depressie, angst, epilepsie; Buikpijn, opgezette buik, verminderde eetlust, diarree/obstipatie, afvallen; Soms huidafwijkingen; 1

2 Bloedarmoede 10-15%, botontkalking 0,9-3%, groeiachterstand; Onvruchtbaarheid. Hoe wordt coeliakie gediagnosticeerd (door welk onderzoek ontdekt?): Bloedonderzoek: o.a. anti ttg en bij 81% van de mensen met verhoogde antistoffen is sprake van coeliakie; Gastroscopie (maagonderzoek) met biopten van de 12-vingerige darm (aan de vorm van de vlokken kan men zien of er sprake is van ontstekingen; Ontsteking in de dunne darm in verschillende gradaties; Dexa scan (= meting botdichtheid); Soms coloscopie (dikke darm onderzoek) op ontstekingen. Behandeling Glutenvrij dieet (vrij strikt) en is moeilijk vol te houden en kostbaar); Individuele gevoeligheid verschilt; Gluten zijn opgebouwd uit gluten en gliadine (deze geven plasticiteit aan producten die van meel worden gemaakt); Rijst, maïs en teff (=soort gras uit Afrika die langzame koolhydraten leveren) bevatten geen gliadine. Waarom glutenvrij dieet? Afname klachten, klinische verbetering binnen dagen tot weken; Betere opname van vitaminen, mineralen en voedingsstoffen door herstel van de vlokken, hetgeen tot 5 jaar kan duren % houdt vlokatrofie (beschadiging van vlokken); Indien geen effect dieet: foute diagnose, >90% dieetfout, refractare (=ongevoelige) coeliakie; Diarree ondanks goed dieet, wellicht door: giardia infectie, lactose intolerantie, prikkelbaar darm syndroom of microscopische colitis. Kwaadaardige ziekten en coeliakie Lymfklierkanker komt 5 keer zo vaak voor en alleen bij klachten; Verhoogde kans op dunne darmkanker. Meer miskramen door: Groeivertraging in de baarmoeder; Meer auto immuun ziekten; Meer dan 3 miskramen: anti ttg bepalen; Bloedarmoede en ondervoeding.. Bevolkingsonderzoek coeliakie? Nee Dokters zien een topje van de ijsberg voor wat betreft mensen met coeliakie; Kinderartsen letten er wel goed op; Kwaliteit van leven moet beter worden als de ziekte ontdekt wordt; Kosten moeten opwegen tegen de baten; Testen zijn niet gevoelig genoeg. 2

3 Bij wie zou je er aan moeten denken? Vaak eerste klachten na gluten introductie; Indien diarree, afvallen, opgezette buik, verminderde eetlust en/of obstipatie; Verschijnselen die ontstaan door verminderde opname van bepaalde voedingsproducten, zoals: bloedarmoede, botontkalking, vermoeidheid, groeiachterstand en miskramen; Levertestafwijkingen. Diabetes Mellitus en Coeliakie (door diëtist) Het verhaal van de diëtist is onderverdeeld in: Diabetes; Coeliakie; DM en coeliakie; Gevolgen voor het dieet. Het verhaal over DM laten we hier in het midden. Eerst volgt haar verhaal over coeliakie, maar vooral de combinatie van DM en coeliakie is bij deze lezing van belang. Coeliakie Auto-immuunziekte (lichaam maakt antistoffen tegen eigen weefsels); Glutenintolerantie (inname van gluten zorgt voor een beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm, zodat de darm z n werk niet goed kan doen); Klachten zijn variabel en worden niet altijd herkend; Levenslang strikt glutenvrij dieet. Is de enige remedie. Glutenvrij dieet Gluten is een eiwit dat voorkomt in tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut, haver en in producten die van deze granen zijn gemaakt, zoals brood, koek, cake, taart, crackers, pizza, pasta, en paneermeel; Gluten kunnen ook verstopt zitten in producten waarin je het niet direct verwacht, zoals sauzen, soepen, snoepjes, chocola, chips, ijs en bier; Geeft groter risico op tekort calcium in geval van lactose beperking. Glutenvrije voedingsmiddelen: Aardappel, groente, fruit, melk, kaas, olie, boter, vlees, vis, wild, gevogelte (ongepaneerd), ei, peulvruchten, noten, zaden, pitten, thee, koffie, suiker, honing, verse en gedroogde kruiden en specerijen. Glutenvrije granen/meelsoorten, zoals rijst, maïs, soja, gierst, haver*, boekweit*, tef, quinoa*, sorghum en tapioca ( * = alleen met glutenvrij logo); Wettelijke etiketteringseisen: glutenvrij indien < 20 ppm gluten (alleen bij voorverpakte producten); Niet wettelijk verplicht: glutenvrije logo s, samenvatting allergenen, aanwezige allergenen door kruisbesmetting (kan sporen van gluten bevatten), (on)verpakte producten. Altijd etiketten lezen! 3

4 Glutenvrij kiezen Bij voorkeur pure en producten met onbewerkte ingrediënten; Voorverpakte levensmiddelen; Producten uit de merkartikelenlijst van het voedingscentrum; Lees de ingrediëntenlijst altijd; Blijf kritisch en alert vooral bij nieuwe producten; Zelf maken is vaak gezonder dan glutenvrije dieetproducten. Diabetes en coeliakie Associatie coeliakie en type 1 diabetes mellitus; Coeliakie ongeveer 6 x vaker bij DM type 1; Screening bij kinderen met DM type 1; Onbehandelde/onbekende coeliakie kan het moeilijk maken om bloedglucosewaarden goed te regelen; Er lijken verschillende doorzaken te zijn, meer onderzoek is nodig. Doelstellingen dieet Herstel darm (vlokken); Verbeteren voedingstoestand; Bereiken van gunstige bloedglucosewaarden; Voorkomen van symptomen en complicaties. Gevolgen voor het dieet Glutenvrije koolhydraatbronnen kiezen; Glutenvrije producten -> vaak andere koolhydraatgehaltes (bijv. brood); Glutenvrij dieet -> herstel darmwand: - verbeterde opname voedingsstoffen, ook glucose wordt beter opgenomen; - mogelijk gewichtstoename, hierdoor vaak andere insuline gevoeligheid; Vaak opnieuw insuline instellen; Consequenties van smokkelen dubbelop! Neem voor vragen contact op met Hanna van Houdt, lid Diëtistennetwerk NCV, (hanna@voediest.nl of kijk op de website: Conclusie Voor het volledig begrijpen en behandelen van de combinatie DM en coeliakie is nog veel onderzoek nodig. Niet gediagnosticeerde en/of onbehandelde coeliakie maakt het moeilijker om de bloedglucose goed te regelen. Vragen en antwoorden: zie p. 5 4

5 Vragen Als op de verpakking staat dat er bijvoorbeeld noten in verwerkt zijn en uit de ingrediënten kun je niets vinden dat op gluten wijst, kan je dan aannemen dat het product glutenvrij is? Ja, de ingrediëntenlijst is leidend (dus niet de opsomming van allergenen!) Bij twijfel navragen bij uw diëtist of NCV. Welke pijnstiller kun je het beste gebruiken? Pijnstillers die als capsule verpakt zijn bevatten snel gluten, maar paracetamol en diclofinac hebben geen omhulsel en kunnen in de meeste gevallen gebruikt worden. Veel pijnstillers zijn glutenvrij, maar raadpleeg toch altijd de bijsluiter! De NCV heeft een lijst met geneesmiddelen. Zijn alle groenten glutenvrij? Ja, in principe wel, maar let op voor toevoegingen met gluten, bijvoorbeeld spinazie a la crème Gemodificeerd zetmeel, wel gebruiken? Sinds 2000 zijn fabrikanten verplicht op het etiket te vermelden of het gebruikte zetmeel afkomstig is van een glutenbevattend graan. Er moet dan bijvoorbeeld tarwezetmeel, gerstezetmeel of gemodificeerd tarwezetmeel op het etiket staan. Heeft de fabrikant maïs- of rijstzetmeel gebruikt, dus zetmeel afkomstig van glutenvrije granen, dan is de aanduiding zetmeel of gemodificeerd zetmaal voldoende. Dit zetmeel bevat geen gluten. Als er dus alleen gemodificeerd zetmeel staat is het glutenvrij. Het is echter afhankelijk van de overige Ingrediënten van het product of het product in het geheel glutenvrij is of niet. Verschil allergie en gluten intolerantie? Eerste is ontsteking op de huid (extern) en coeliakie is ontsteking in de darm (intern). Bij een allergie vindt er een snellere reactie plaats. 5

Coeliakie. Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar

Coeliakie. Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar Coeliakie Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Van uw arts heeft u te horen gekregen dat u de aandoening Coeliakie heeft. In deze folder leest u wat deze ziekte inhoudt. Vragen kunt u altijd

Nadere informatie

Maag-, darm- en leverziekten

Maag-, darm- en leverziekten Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten 1 Van uw arts heeft u te horen gekregen dat u de aandoening coeliakie heeft. Om te begrijpen wat deze ziekte inhoudt, en wat voor invloed het kan hebben

Nadere informatie

Coeliakie bij kinderen

Coeliakie bij kinderen Coeliakie bij kinderen Bij uw kind is coeliakie geconstateerd, of wordt er onderzoek gedaan naar coeliakie. Coeliakie (spreek uit seuliakie, met de klemtoon op de laatste lettergreep) is een levenslange

Nadere informatie

Van Dicke tot DINC. De rol van de diëtist bij coeliakie en de invloed van een glutenvrij dieet op de kwaliteit van leven

Van Dicke tot DINC. De rol van de diëtist bij coeliakie en de invloed van een glutenvrij dieet op de kwaliteit van leven Van Dicke tot DINC De rol van de diëtist bij coeliakie en de invloed van een glutenvrij dieet op de kwaliteit van leven Loes Köhler-Brands, diëtist Dieetadvies Praktijk Velp en lid van DINC Van Dicke tot

Nadere informatie

Coeliakie bij kinderen

Coeliakie bij kinderen Coeliakie bij kinderen Wat is Coeliakie? Coeliakie is een intolerantie, lees onverdraagzaamheid, voor gluten: de in alcohol oplosbare eiwitfractie van tarwe, haver, rogge, gerst, spelt en kamut. Bij mensen

Nadere informatie

Weet wat je eet... JOUW HANDLEIDING VOOR GLUTENVRIJ ETEN

Weet wat je eet... JOUW HANDLEIDING VOOR GLUTENVRIJ ETEN Weet wat je eet... JOUW HANDLEIDING VOOR GLUTENVRIJ ETEN ...en geniet ervan! Glutenvrij eten is voor sommige mensen een vrijwillige keuze om verantwoorder te eten, terwijl het voor anderen een noodzaak

Nadere informatie

Etiketten lezen voor beginners & nieuwe allergenenwetgeving. Nederlandse Coeliakie Dag 2015 Esther Melenberg, dietiste NCV

Etiketten lezen voor beginners & nieuwe allergenenwetgeving. Nederlandse Coeliakie Dag 2015 Esther Melenberg, dietiste NCV Etiketten lezen voor beginners & nieuwe allergenenwetgeving Nederlandse Coeliakie Dag 2015 Esther Melenberg, dietiste NCV Agenda 1. Etiketten lezen: de basis 2. Glutenvrij en etiketten 3. Wat is er veranderd

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Couliakie

Werkstuk Biologie Couliakie Werkstuk Biologie Couliakie Werkstuk door een scholier 2084 woorden 4 april 2010 9 8 keer beoordeeld Vak Biologie Couliakie Het eerst waar ik aan dacht was Voor biologie moesten we een verslag maken over

Nadere informatie

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)

Nadere informatie

Coeliakie is een aandoening van de dunne darm, diehet gevolg is van een intolerantie ( dit is onverdraagzaamheid) voor gluten.

Coeliakie is een aandoening van de dunne darm, diehet gevolg is van een intolerantie ( dit is onverdraagzaamheid) voor gluten. Waarom een spreekbeurt over coeliakie Ik houd mijn spreekbeurt over coeliakie, omdat mijn moeder coeliakie heeft en ik er dus veel mee te maken heb. Door de spreekbeurt kom ik er zelf nog iets meer over

Nadere informatie

NCV Horecarichtlijn. Voor glutenvrije maaltijden

NCV Horecarichtlijn. Voor glutenvrije maaltijden NCV Horecarichtlijn Voor glutenvrije maaltijden In uw horecagelegenheid kunt u te maken krijgen met gasten met coeliakie oftewel glutenintolerantie. Dit vergt extra aandacht van u en uw werknemers. De

Nadere informatie

Scriptie Biologie Coeliakie

Scriptie Biologie Coeliakie Scriptie Biologie Coeliakie Scriptie door een scholier 1663 woorden 26 november 2005 7,8 34 keer beoordeeld Vak Biologie Coeliakie Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen om dat ik zelf ook Coeliakie heb.

Nadere informatie

Voedselallergie en voedselintolerantie

Voedselallergie en voedselintolerantie DC 29 Voedselallergie en voedselintolerantie 1 Inleiding Bij voedselallergie of voedselintolerantie is er sprake van overgevoelige reacties op voedsel of bepaalde bestanddelen in voedsel. De informatie

Nadere informatie

Lijsten met gluten- en melkvrije AH Eigen Merk producten

Lijsten met gluten- en melkvrije AH Eigen Merk producten Lijsten met gluten- en melkvrije AH Eigen Merk producten Over deze lijsten Deze lijsten zijn niet meer dan een richtlijn. Ofschoon Albert Heijn veel zorg besteedt aan een actuele beschrijving, kan het

Nadere informatie

Ik doe mijn werkstuk over: Coeliakie. Hoofdstukken: 3) Hoe ontdek je coeliakie? bloedtesten dunnedarmbiopsie

Ik doe mijn werkstuk over: Coeliakie. Hoofdstukken: 3) Hoe ontdek je coeliakie? bloedtesten dunnedarmbiopsie Ik doe mijn werkstuk over: Coeliakie Hoofdstukken: 1) Inleiding 2) Wat is coeliakie en wat is gluten? 3) Hoe ontdek je coeliakie? bloedtesten dunnedarmbiopsie 4) Hoe leef/overleef je coeliakie? Het coeliakie

Nadere informatie

Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt

Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt Hilde Maris 4 TherapieWijzer Een woordje uitleg... 9 1. De geschiedenis van granen... 13 1.1. Tarwe is genetisch

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Coeliaki

Praktische opdracht ANW Coeliaki Praktische opdracht ANW Coeliaki Praktische-opdracht door een scholier 2225 woorden 2 november 2002 7,3 26 keer beoordeeld Vak ANW Motivatie voor keuze Ik heb voor de ziekte Coeliakie gekozen omdat deze

Nadere informatie

Coeliakie. Werkstuk van Loïs Starke Obs Baggelhuizen Februari 2014 Groep 8B

Coeliakie. Werkstuk van Loïs Starke Obs Baggelhuizen Februari 2014 Groep 8B Coeliakie Werkstuk van Loïs Starke Obs Baggelhuizen Februari 2014 Groep 8B Voorwoord: Ik doe mijn werkstuk over Coeliakie. Ik heb het onderwerp gekozen omdat,ik het zelf heb en het is best interessant

Nadere informatie

Een leerling met Coeliakie

Een leerling met Coeliakie Een leerling met Coeliakie Nederlandse Coeliakie Vereniging Voorjaar 2010 Onderwijsmap Landelijk Netwerk Ziek - zijn & onderwijs Coeliakie 1 Inhoudsopgave - Inleiding pag. 3 - Wat is coeliakie pag. 3 -

Nadere informatie

Mini-symposium. Diëtisten

Mini-symposium. Diëtisten Mini-symposium Diëtisten Inhoud Voedingsstoffen Koolhydraten Vetten Eiwitten Hoe gezond eten? Fabels en feiten 2 Voedingsstoffen Koolhydraten Vetten Eiwitten Water Vitaminen en mineralen Voedingsvezels

Nadere informatie

Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten

Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting door J. 1049 woorden 5 januari 2017 5,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende

Nadere informatie

GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK?

GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? P R A K T I J K D E W A T E R L E L Y GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? WWW.PRAKTIJKDEWATERLELY.NL WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? Auteur: Petra Vermeer Orthomoleculair- en

Nadere informatie

Moeten mensen er echt mee leren leven of... zou het ook aan onze voeding kunnen liggen?

Moeten mensen er echt mee leren leven of... zou het ook aan onze voeding kunnen liggen? Darmklachten zijn een steeds vaker voorkomend probleem. Ondanks de toename van het aantal klachten is er nog steeds geen passende oplossing gevonden voor het probleem. In mijn praktijk Detoxenzo kloppen

Nadere informatie

COELIAKIE Coeliakie bij kinderen

COELIAKIE Coeliakie bij kinderen COELIAKIE Coeliakie bij kinderen Bij uw kind is de diagnose coeliakie gesteld en misschien al een tijd geleden. Coeliakie bij kinderen wordt vaak rond het 2e levensjaar gediagnosticeerd. Wanneer er via

Nadere informatie

Checklist voor navragen dieettrouw bij blijvend verhoogde antistoffen en/of aanhoudende klachten.

Checklist voor navragen dieettrouw bij blijvend verhoogde antistoffen en/of aanhoudende klachten. Checklist voor navragen dieettrouw bij blijvend verhoogde antistoffen en/of aanhoudende klachten. Deze checklist is opgesteld door DINC en heeft als doel een secure navraag te doen naar mogelijke dieetfouten

Nadere informatie

Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012. Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem

Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012. Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012 Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Coeliakie is een ziekte die voornamelijk bij kinderen voorkomt. Stellingen Coeliakie

Nadere informatie

Stellingen. Stellingen 2. Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012

Stellingen. Stellingen 2. Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012 Tropical Sprue Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012 Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Non tropical sprue Gee - Herter s disease Idiopathic Steatorrhea?

Nadere informatie

U heeft een leerling met coeliakie in de klas. Deze lesbrief is bedoeld om zijn/haar klasgenoten te leren wat coeliakie is en hoe je ermee omgaat.

U heeft een leerling met coeliakie in de klas. Deze lesbrief is bedoeld om zijn/haar klasgenoten te leren wat coeliakie is en hoe je ermee omgaat. LESBRIEF Wij zijn GLUTENVRIJ, en jij? VOOR DE DOCENT U heeft een leerling met coeliakie in de klas. Deze lesbrief is bedoeld om zijn/haar klasgenoten te leren wat coeliakie is en hoe je ermee omgaat. Wij

Nadere informatie

FAQ productinformatie en levensmiddelenwetgeving

FAQ productinformatie en levensmiddelenwetgeving Inleiding In deze factsheet van Zeelandia wordt achtergrondinformatie gegeven over een aantal veel gebruikte voedingsclaims, beweringen en levensmiddelenwetgeving gerelateerde onderwerpen. Inhoud: 1. Vezels

Nadere informatie

Vitaminen en mineralen. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Vitaminen en mineralen. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Vitaminen en mineralen Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Vitaminen 3 Mineralen 4 Voeding 4 Dagelijkse behoefte 4 Wanneer extra vitaminen gebruiken

Nadere informatie

Diabetes mellitus. Victoza en voeding

Diabetes mellitus. Victoza en voeding Diabetes mellitus Victoza en voeding In het kort Wat is diabetes? Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 3. Voeding 6. Slaap 22. Houding 30. Naar de dokter 37. Kleding 65. Mode 74. Kleding wassen 77

Inhoud. Voorwoord 3. Voeding 6. Slaap 22. Houding 30. Naar de dokter 37. Kleding 65. Mode 74. Kleding wassen 77 Inhoud Voorwoord 3 Voeding 6 Slaap 22 Houding 30 Naar de dokter 37 Kleding 65 Mode 74 Kleding wassen 77 6 VOEDING Weet wat je eet Je eet elke dag. Alles wat je eet (en drinkt) heet voeding. Is elke voeding

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Inleiding Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling

Nadere informatie

Beknopte informatie voor de kantine. Mijn kind mag geen gluten...

Beknopte informatie voor de kantine. Mijn kind mag geen gluten... Beknopte informatie voor de kantine Mijn kind mag geen gluten... Geacht keukenteam! Mijn kind mag geen gluten eten! Weet u wat glutenintolerantie is? Hierdoor getroffen (coeliakie/glutengevoelige) kinderen

Nadere informatie

Wat als ik gezonder van het leven wil genieten?

Wat als ik gezonder van het leven wil genieten? Wat als ik gezonder van het leven wil genieten? Over goede en minder goede eetgewoonten en waarom een consequente keuze voor de mediterrane voedingsstijl belangrijk is. De Deurwaerder Micheline / september

Nadere informatie

9 Coeliakie. etiologie

9 Coeliakie. etiologie 9 Coeliakie Definitie en etiologie Incidentie Bij coeliakie bestaat er intolerantie voor gluten. Gluten ( lijm ) is de verzamelnaam voor de in alcohol oplosbare eiwitten van tarwe, rogge, haver en spelt

Nadere informatie

Coeliakie. Kirsten ten Have. Groep 7. Harm Smeengeschool

Coeliakie. Kirsten ten Have. Groep 7. Harm Smeengeschool Coeliakie Kirsten ten Have Groep 7 Harm Smeengeschool 19 februari 2016 Inhoudsopgave: Voorwoord blz. 2 Hoofdstuk 1 Wat is coeliakie? blz. 3 Hoofdstuk 2 De klachten van coeliakie blz. 5 Hoofdstuk 3 Hoe

Nadere informatie

Tarwe intolerantie vs. glutenintolerantie & glutensensitiviteit

Tarwe intolerantie vs. glutenintolerantie & glutensensitiviteit Tarwe intolerantie vs. glutenintolerantie & glutensensitiviteit Prima vertering graanproducten Vezelrijk, bevordert de stoelgang Vermindert opgeblazen gevoel na de maaltijd Iemand met coeliakie kan absoluut

Nadere informatie

Pendelkaart allergenen

Pendelkaart allergenen Voedingsmiddelen die een reactie kunnen geven Hieronder worden voedingsmiddelen aangegeven die een allergische reactie of intolerantie kunnen veroorzaken. Bij een intolerantie geeft dit voedingsmiddel

Nadere informatie

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Zonder tarwe, fytinezuur en gluten ben je gezonder, energieker en slanker Zonder tarwe, fytinezuur en gluten ben je gezonder, energieker en slanker. En gezonder leven willen we natuurlijk allemaal. Nu

Nadere informatie

Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog

Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd

Nadere informatie

Het glutenvrije dieet

Het glutenvrije dieet Het glutenvrije dieet Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. Wat is coeliakie?... 3 Gevolgen van coeliakie...

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Minder vaak ziek en gezonder door volkoren producten Een groep vooraanstaande voedingswetenschappers, het International Carbohydrate Quality Consortium (ICQC), meldt dat vaker volkoren eten direct samenhangt

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap www.jijwij.nl Tijdens de zwangerschap kunnen er problemen optreden bij de verwerking van koolhydraten (suiker) uit de voeding. Dit wordt aangetoond

Nadere informatie

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap 2 Bij de Glucose Tolerantie Test was uw bloedsuiker (ook wel bloedglucose genoemd) te hoog. Daarom ontvangt u deze informatie. Wat is glucose?

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke toestemming

Nadere informatie

ImuPro wijst de weg naar een voor u goede voeding. Het is uw route naar een betere gezondheid.

ImuPro wijst de weg naar een voor u goede voeding. Het is uw route naar een betere gezondheid. Uw persoonlijke ImuPro Screen + documenten Testnummer: 2017 Geachte heer/mevrouw, Samen met deze brief ontvangt u het ImuPro resultaat van uw persoonlijke voedingsintolerantie test. Dit rapport laat in

Nadere informatie

Voeding en spijsvertering

Voeding en spijsvertering Symposium: Het verhaal van bijzondere granen Voeding en spijsvertering Wageningen, 12 Mei 2015 Zsuzsan Proos Kennisspecialist voeding en gezondheid Inhoud Wat wordt beweerd over brood en gezondheid? Wat

Nadere informatie

Beknopte informatie voor de basisschool. Mijn kind leeft glutenvrij...

Beknopte informatie voor de basisschool. Mijn kind leeft glutenvrij... Beknopte informatie voor de basisschool Mijn kind leeft glutenvrij... Beste pedagoog! Weet u wat glutenintolerantie is? Hierdoor getroffen kinderen en volwassenen (coeliakie/glutengevoeligheid) mogen geen

Nadere informatie

Colofon. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid

Colofon.  Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)

Nadere informatie

Patiënteninformatie Interne geneeskunde. Zwangerschapsdiabetes

Patiënteninformatie Interne geneeskunde. Zwangerschapsdiabetes Patiënteninformatie Interne geneeskunde Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt, gebeurt

Nadere informatie

SAMENVATTING Samenvatting Coeliakie is een genetische aandoening waarbij omgevingsfactoren en meerdere genen bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte. De belangrijkste omgevingsfactor welke een rol

Nadere informatie

Laboratoria Nieuwsbrief December 2011 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium

Laboratoria Nieuwsbrief December 2011 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium Laboratoria Nieuwsbrief December 2011 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium In dit nummer: - Vitamine D - Coeliakie diagnostiek Inleiding Voor u ligt de nieuwe

Nadere informatie

Wij hebben in de les de ziekte coeliakie toebedeeld gekregen. Aanvankelijk wisten wij natuurlijk niet wat

Wij hebben in de les de ziekte coeliakie toebedeeld gekregen. Aanvankelijk wisten wij natuurlijk niet wat Werkstuk door een scholier 3081 woorden 6 juni 2005 7.8 37 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud -1- Inhoud -2- Inleiding -3- De oorzaak van coeliakie -4- Wat is coeliakie? -5- Hoe wordt de diagnose gesteld?

Nadere informatie

Gluten. vriend of vijand? Wacht de diagnose af

Gluten. vriend of vijand? Wacht de diagnose af Wacht de diagnose af NIET TE SNEL VERANDEREN Ga niet zomaar glutenvrij eten zolang u niet weet of u daar baat bij hebt. K.Bruninx Gluten vriend of vijand? Stéphanie Bonnewyn Evelyne Deltenre Marc Guéret

Nadere informatie

DE 3 GEZONDE VOEDINGSMIDDELEN DIE DARMKLACHTEN VEROORZAKEN

DE 3 GEZONDE VOEDINGSMIDDELEN DIE DARMKLACHTEN VEROORZAKEN GRATIS CHEAT SHEET DE 3 GEZONDE VOEDINGSMIDDELEN DIE DARMKLACHTEN VEROORZAKEN Welkom! Wouter hier... ik ga jouw grootste zorg uitklaren indien je hier nieuw bent... WIE BEN IK EN WAAROM ZOU JE NAAR MIJ

Nadere informatie

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de

Nadere informatie

Coeliakie, een glutenallergie en de rol van voeding

Coeliakie, een glutenallergie en de rol van voeding Coeliakie en voeding Coeliakie, een glutenallergie en de rol van voeding Steeds vaker wordt onderkend dat juiste voeding een belangrijke rol speelt bij het voorkomen van ziektes. Tientallen ziektes worden

Nadere informatie

VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS

VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Deze informatie is bestemd voor patiënten die bekend zijn met chronische darmontstekingen. De meest bekende zijn: de ziekte van Crohn

Nadere informatie

Allergenen. Gluten. Schaaldieren

Allergenen. Gluten. Schaaldieren Allergenen Allergenen zijn stoffen in producten die bij iemand met een voedselallergie een allergische reactie kunnen veroorzaken. Dit kan variëren van jeuk en tranende ogen tot ademhalingsproblemen en

Nadere informatie

Voeding bij pancreatitis

Voeding bij pancreatitis UMC St Radboud Voeding bij pancreatitis (alvleesklierontsteking) Patiënteninformatie Deze brochure geeft u algemene informatie over de voeding bij pancreatitis. Heeft u na het lezen van deze brochure nog

Nadere informatie

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes Inhoud 1. Inleiding 3 2. Diabetes bij CF 4 3. Behandeling 4 3.1. Doel van de behandeling

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes en voeding

Zwangerschapsdiabetes en voeding Gynaecologie Zwangerschapsdiabetes en voeding www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Zwangerschapsdiabetes... 3 Glucosedagcurve... 3 Behandeling... 4 Adviezen met betrekking tot uw voeding... 4 Hanteer een

Nadere informatie

Lactosevrij proefdieet voor uw kind

Lactosevrij proefdieet voor uw kind Lactosevrij proefdieet voor uw kind Diëtetiek mca.nl Inhoudsopgave Lactose-intolerantie wat is dat? 3 Het proefdieet 3 Producten met lactose 3 Op het etiket of de verpakking 4 Wat mag wel bij een lactosevrij

Nadere informatie

Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis

Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis Richtlijnen Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis Wouter P. Nieuwenhuis, C.M. (Frank) Kneepkens, Roderick H.J. Houwen, Hans J.A. de Beer, Chris J. Mulder, M. Luisa Mearin Gerelateerd artikel:

Nadere informatie

Artikelnummer: EAN: Stroganoffsaus

Artikelnummer: EAN: Stroganoffsaus Henri Saus op basis van mayonaise met paprika, ui, peterselie en rode wijn. EAN: 8713041824062 (CE) Basisgegevens Commerciële naam Wettelijke naam Functionele naam Op basis van mayonaise met paprika, ui,

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Locatie Purmerend/Volendam Wat is zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum)? Zwangerschapsdiabetes ofwel diabetes gravidarum is een meestal

Nadere informatie

Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus

Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus Een koolhydraatarm dieet De arts of diëtist heeft met u besproken dat u gedurende drie maanden een koolhydraatarm dieet gaat volgen. Dit dieet volgt u in overleg

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes DIETETIEK Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Bij de behandeling van zwangerschapsdiabetes hoort een voedingsadvies. Vaak zijn maar een paar aanpassingen nodig in de voeding om nadelige gezondheidsgevolgen

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij coeliakie en dermatitis herpetiformis

Voedingsadviezen bij coeliakie en dermatitis herpetiformis Voedingsadviezen bij coeliakie en dermatitis herpetiformis Wieke Bastiani, diëtist Amphia Ziekenhuis, Breda lid van Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC) Inhoud Dermatitis Herpetiformis Dieetbehandelplan

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes Interne Geneeskunde

Zwangerschapsdiabetes Interne Geneeskunde Zwangerschapsdiabetes Interne Geneeskunde Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes

Nadere informatie

Coeliakie. Alles wat je altijd al wilde vragen. Zitzaksessie, Amsterdam, 4 april Frank Kneepkens kinder-mdl VUmc

Coeliakie. Alles wat je altijd al wilde vragen. Zitzaksessie, Amsterdam, 4 april Frank Kneepkens kinder-mdl VUmc Coeliakie Alles wat je altijd al wilde vragen Zitzaksessie, Amsterdam, Frank Kneepkens kinder-mdl VUmc Een stukje geschiedenis Coeliakie Geschiedenis Tweede eeuw na Christus: Aretaeus van Cappadocia Kοιλιακος

Nadere informatie

Toenemende aandacht voor gevoeligheid voor gluten

Toenemende aandacht voor gevoeligheid voor gluten Voeding en ziekte Toenemende aandacht voor gevoeligheid voor gluten In het kielzog van Lady Gaga, Oprah Winfrey en cardioloog William Davis schrappen steeds meer mensen producten als tarwebrood en pasta

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Interne geneeskunde alle aandacht Inleiding Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt,

Nadere informatie

Voedingsadvies bij reactieve hypoglycemie

Voedingsadvies bij reactieve hypoglycemie VOEDING & DIEET Voedingsadvies bij reactieve hypoglycemie ADVIES Voedingsadvies bij reactieve hypoglycemie Als we een maaltijd gebruiken met veel koolhydraten (suikers en/of zetmelen), maakt onze alvleesklier

Nadere informatie

Voeding bij zwangerschaps diabetes. Diabetes Gravidarum

Voeding bij zwangerschaps diabetes. Diabetes Gravidarum Voeding bij zwangerschaps diabetes Diabetes Gravidarum Universitair Medisch Centrum Groningen Zwangerschapsdiabetes is een vorm van suikerziekte die kan optreden tijdens de zwangerschap. Deze brochure

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Interne geneeskunde alle aandacht Inleiding Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt,

Nadere informatie

Artikelnummer: EAN: Zoetzure kip pilaf

Artikelnummer: EAN: Zoetzure kip pilaf Henri Kip in een rode, zoetzure saus met diverse groenten en vruchten. EAN: 8713041841243 (CE) Basisgegevens Commerciële naam Wettelijke naam Functionele naam Kip pilaf Kip in een zoetzure fruitige saus.

Nadere informatie

Postprandiale hypotensie

Postprandiale hypotensie Diëtetiek Geriatrie Postprandiale hypotensie i Patiënteninformatie Lage bloeddruk na het eten Slingeland Ziekenhuis Algemeen Postprandiale hypotensie betekent een lage bloeddruk na het eten. Als de bloeddruk

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Oergranen goed voor je gezondheid Oergranen goed voor je gezondheid, gelukkig zijn er steeds meer mensen die kiezen voor pure, onbewerkte en eerlijke ingrediënten in hun voeding. Oergranen zijn minder

Nadere informatie

Inflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten

Inflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Inflammatoire (ontsteking) van darmziekten (IBD) is een groep van gastro-intestinale (maagdarm) ziekten waarbij ontstekingen

Nadere informatie

24 mei 2011 Gezonde voeding voor senioren

24 mei 2011 Gezonde voeding voor senioren 24 mei 2011 Gezonde voeding voor senioren Annette Schormans, diëtist Lezing 26 januari 2015 KBO Boxtel Gezondheidsproblemen leefregels voor senioren goede keuze in voeding maken blijven bewegen hersenen

Nadere informatie

Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk?

Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk? Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk? Dr E De Greef Kindergastroenterologie UZ Brussel www.pedigastro.com Vlaamse Coeliakie Vereniging Malle 2011 Overzicht

Nadere informatie

GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4. Gezonde voeding

GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4. Gezonde voeding GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen

Nadere informatie

Prikkelbare Darm Syndroom

Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Te behandelen of behelpen? Synoniemen Prikkelbare darm syndroom Irritable bowel syndrome Spastische dikke darm Spastisch colon Definitie Chronische buikpijn

Nadere informatie

Waterstofademtest Radboud universitair medisch centrum

Waterstofademtest Radboud universitair medisch centrum Waterstofademtest In overleg met uw behandelend arts hebt u besloten tot een waterstofademtest. Dit onderzoek vindt plaats op de Functieafdeling Maag Darm Lever van het Radboudumc. In deze folder leest

Nadere informatie

COELIAKIE Coeliakie bij volwassenen

COELIAKIE Coeliakie bij volwassenen COELIAKIE Coeliakie bij volwassenen Bij u is de diagnose coeliakie gesteld en dit is misschien al een tijd geleden. Om klachten en complicaties te voorkomen is het van essentieel belang dat u begeleid

Nadere informatie

Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29

Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 Diverticulitis Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. Inhoud...2 Wat is diverticulitis?...3 Oorzaken

Nadere informatie

Checklist voor navragen dieettrouw bij blijvend verhoogde antistoffen en/of aanhoudende klachten.

Checklist voor navragen dieettrouw bij blijvend verhoogde antistoffen en/of aanhoudende klachten. Checklist voor navragen dieettrouw bij blijvend verhoogde antistoffen en/of aanhoudende klachten. Deze checklist is opgesteld door DINC en heeft als doel een secure navraag te doen naar mogelijke dieetfouten

Nadere informatie

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Coeliakie

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Coeliakie Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Coeliakie De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld

Nadere informatie

Anamneseformulier. Voorn 16 1511 LJ Oostzaan (06) 40 55 9990 info@biophysis.nl www.biophysis.nl

Anamneseformulier. Voorn 16 1511 LJ Oostzaan (06) 40 55 9990 info@biophysis.nl www.biophysis.nl Anamneseformulier Datum:... Naam:... Adres:... Postcode en plaats... Huistelefoon:... Mobiel:... E-mail adres :... Geboortedatum:... Burg. Staat:... Beroep:... Lengte:... Gewicht... Huisarts :... Specialist

Nadere informatie

DE MAAND ZONDER SUIKER

DE MAAND ZONDER SUIKER DE MAAND ZONDER SUIKER Spelregels Hoe werkt het experiment? De maand november is voor Kassa de Maand Zonder Suiker. Helemaal suikervrij is niet gezond: in fruit zit bijvoorbeeld van nature suiker, maar

Nadere informatie

Coeliakie. Door Laurie Mentink

Coeliakie. Door Laurie Mentink Coeliakie Door Laurie Mentink Ik heb coeliakie.??? Wie van jullie weet wat dat is? 1 op de 200 mensen heeft coeliakie, (ook wel gluten allergie genoemd) Maar lang niet iedereen weet het. Ik wil jullie

Nadere informatie

Marinade Italiaans Pesto

Marinade Italiaans Pesto Smedes Fine Food Lichtgroene marinade op oliebasis. et een fijne tekening & pesto smaak. Namen Commerciele naam Wettelijke benaming Functionele naam arinade Ingrediënten informatie Plantaardige olie (Raapzaad,

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE COPD EN VOEDING

PATIËNTENINFORMATIE COPD EN VOEDING PATIËNTENINFORMATIE COPD EN VOEDING 2 COPD EN VOEDING Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informatie geven over de rol van voeding bij COPD. Indien u specifieke

Nadere informatie

Wat is het verschil tussen vitamines en mineralen?

Wat is het verschil tussen vitamines en mineralen? Vitaminen Wat zijn het? Kleine organische (levende natuur) stoffen. Onmisbaar/ noodzakelijk voor groei en ontwikkeling Op vitamine D na, kan ons lichaam geen vitamines maken. Er bestaan 13 vitamines. Oorsprong

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Ondervoeding. in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek

PATIËNTEN INFORMATIE. Ondervoeding. in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek PATIËNTEN INFORMATIE Ondervoeding in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Ondervoeding bij ziekte Ondervoeding door ziekte is in ziekenhuizen een veel voorkomend probleem. Ongeveer 1 op de 4 patiënten is

Nadere informatie

Voedselovergevoeligheid

Voedselovergevoeligheid Voedselovergevoeligheid Diëtetiek Beter voor elkaar 2 Voedselovergevoeligheid Wat is voedselovergevoeligheid? Voedselovergevoeligheid is de overkoepelende term voor overgevoeligheidsreacties op voedsel

Nadere informatie

FODMAP arm dieet basisboek

FODMAP arm dieet basisboek FODMAP arm dieet basisboek Voedingsadvies voor mensen met prikkelbare darm syndroom 1 Inhoudsopgave Woord vooraf pagina 4 Hfst 1 Het FODMAP arme dieet pagina 6 Hfst 2 De verschilldende FODMAPs pagina 10

Nadere informatie