Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose
|
|
- Ruth Kuiper
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose Stijn Vanden branden OLV Aalst Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen Restrictiedieet Allergie FODMAP Vezels Pré- en probiotica 1
2 Definitie PDS (IBS) Chronische darmstoornis waarbij de beweeglijkheid (peristaltiek) van het darmstelsel chronisch verstoord is Functionele darmaandoening Definitie IBS (Rome III) Terugkomende abdominale pijn of -last ten minste 3 dagen/maand, samen met 2 of meer van volgende criteria: Verbetering na stoelgang Verandering van de frequentie van de stoelgang Verandering van de vorm van de stoelgang Voldoen aan deze criteria gedurende de laatste 3 maanden met een begin van de symptomen minstens 6 maanden voor de diagnose Longstreth et al.,
3 IBS symptomen: natuurlijk verloop Divorce Enteric Infection IBS patient IBS symptoms Symptom-free Stability Time (year) Epidemiologie IBS: subgroepen Overwegend constipatie Afwisselend diarree/constipatie Overwegend diarree Bommelaer et al,
4 Epidemiologie IBS: 17% 21% 60 jaar < 30 jaar jaar jaar jaar Man 38% 24% 20% Vrouw 62% 18% Man Vrouw Medistrat Survey 2007, n = 1012 Epidemiologie IBS: totale prevalentie 10-20% 4
5 Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen Restrictiedieet Allergie FODMAP Vezels Pré- en probiotica Pathofysiologie: niet gekend Psycho-sociale factoren Centraal Zenuw stelsel Enterisch zenuwstelsel Motiliteitstoornissen Darm Hyperviscerale gevoeligheid 5
6 Huidige symptomatische behandeling IBS Abdominal pain/discomfort Common antispasmodics Antidepressants TCAs/SSRIs Constipation Fiber Laxatives PEG solutions 5HT4 (Tegaserod) Abdominal pain/ discomfort Altered bowel function Bloating/ distention Bloating and distention Antiflatulents Common antispasmodics Dietary modification in & out cellular Ca ++ blokker + tachykinin blokker (Otilonium) Diarrhea Opioids Imodium Cholestyramine 5HT3 (Alosetron) Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen restrictiedieet Allergie FODMAP Vezels Pré- en probiotica 6
7 Dieetmaatregelen 40-70% placebo-effect!! Spiller et al. Am J Med 1999;107:91S-97S; Restrictiedieet Correlatie tussen klachten en voedsel in 60-70% van de gevallen Maar case (n=99) control (n=119) 5 0 alcohol fructose caffeine lactose tarwe 7
8 Restrictiedieet Maar.. Systematische review ( Park 2006) N=540 patienten Verbetering klachten ( 12,5% -67%) Ontbreken van controlegroepen -> er valt niets te zeggen over de grootte van het placebo-effect Restrictiedieet Geen overtuigend bewijs dat speciale restrictiediëten een effect hebben op de IBSsymptomen Risico op een onvoldoend evenwichtig eetpatroon 8
9 allergie Prevalentie algemene bevolking 4% Klassiek Ig E gemedieerd Slechte correlatie tussen type allergie en resultaten allergietesten allergie Grafiek 3 Dainese et al. Discrepancies between reported food intolerance and sensitization test findings in IBS patients Am J Gastroenterol 1999;94:
10 Malabsorptie suikers FODMAP hypothese Fermentable Oligo, Di-, Monosaccharides And Polyols. fructose lactose fructane polyolen (zoetvervangers) Slecht geabsorbeerd in dunne darm Hoge osmotische activiteit Snelle fermentatie door intraluminele bacterieën, oa productie methaangas FODMAP-hypothese Enkele placebo gecontroleerde studies bevestigen het gunstig effect van een dieet Nadeel: kleine onderzoekspopulaties!! Algemene conclusie: restriction of FODMAP-rich food may reduce IBS symptoms 10
11 FODMAP-hypothese vezels Tendens vroeger:hoe meer hoe beter groot aantal placebo-gecontroleerde onderzoeken geen duidelijk gunstiger resultaat zien bij de groep die de met vezels verrijkte voeding gebruikte dan bij de met placebo's behandelde groep. vaker last van opgeblazen gevoel Enkel een gunstig effect met oplosbare vezels (Isphagula) bij patiënten met IBS die ook lijden aan een ernstige vorm van obstipatie 11
12 vezels Tabel meta-analyse Ford et al. Clin Gastroenterol Hepatol 2008; 6: Fig 2 Proportion of patients with adequate relief of symptoms each week (intention to treat analysis). *P<0.05. Bijkerk C J et al. BMJ 2009;339:bmj.b
13 Pre- en probiotica Prebiotica levensmiddeleningrediënten, die selectief de groei en/of de activiteit van één of meerdere soorten bacteriën in de dikke darm stimuleren Probiotica Levende micro-organismen in voldoende aantallen, dat de microflora in een bepaald orgaan van de gastheer verandert en daarmee een gezondheidsbevorderend effect heeft op de gastheer Anti-inflammatoir effect Pijnstillend effect Verbeteren de mucosale barrière van de darm Verhogen het immuunsysteem probiotica Er is een matige hoeveelheid bewijs voor de werkzaamheid van probiotica Beste resultaten Bifidobacteriae 13
14 Moayeddi et al. The efficacy of probiotics in the therapy of irritable bowel syndrome Gut 2008, Conclusie IBS en dieet Onvoldoende bewijs voor restrictiediëten Verder onderzoek ivm FODMAP-hypothese is noodzakelijk Geen verband tussen type voedsel dat niet wordt verdragen en resultaat van allergietest Onvoldoende bewijs voor vezels, enkel in de subgroep met ernstige constipatie Matig bewijs voor probiotica, voornamelijk Bifidobacteria 14
15 constipatie Defaecatiefrequentie < 3/week Minstens 3 maanden / jaar Types Secundaire constipatie ( neurologisch-metabool-mechanisch-medicatie) Primaire constipatie Obstructieve Hypomotiliteit Dieetkenmerken constipatie Voldoende voedingsvezels, minimaal 15g/1000 kcal en/of streven naar g meer dan gebruikelijk voeding Combinatie oplosbare en onoplosbare vezels Normale dagelijkse vochtinname, enkel extra vocht bij deshydratatie Regelmatig eten om de gastrocolische reflex te bevorderen» Marel-sluijter S. Handboek dieetbehandelingsrichtlijnen: Elsevier
16 DIVERTICULOSE DIVERTICULOSE Oorzaken Ouderdom (spierlaag rond darm wordt zwakker) Drukstijging door obstipatie/ hard persen < gebrek aan vezels Symptomen Meestal asymptomatisch Vage buikpijn, wijziging stoelgangpatroon Complicatie diverticulitis 16
17 DIVERTICULOSE Doelstelling dieet Diverticulose: verlichten van symptomen en voorkomen van complicaties Diverticulitis: genezen van infectie en ontsteking en rust voor de darm DIVERTICULOSE Dieetkenmerken diverticulosis voldoende voedingsvezels, streven naar g meer dan gebruikelijk voeding normale dagelijkse vochtinname, enkel extra vocht bij deshydratatie Regelmatig eten om de gastrocolische reflex te bevorderen» Marel-sluijter S. Handboek dieetbehandelingsrichtlijnen: Elsevier
18 TAKE HOME MESSAGES Onvoldoende bewijs voor restrictiediëten bij PDS Verder onderzoek ivm FODMAP-hypothese is noodzakelijk Geen verband tussen type voedsel dat niet wordt verdragen en resultaat van allergietest Onvoldoende bewijs voor vezels bij PDS, enkel in de subgroep met ernstige constipatie Matig bewijs voor probiotica bij PDS, voornamelijk Bifidobacteria Gunstig effect vezels bij chronische constipatie Gunstig effect vezels bj diverticulosis coli 18
Prikkelbare Darm Syndroom
Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Te behandelen of behelpen? Synoniemen Prikkelbare darm syndroom Irritable bowel syndrome Spastische dikke darm Spastisch colon Definitie Chronische buikpijn
Nadere informatieFunctionele buikklachten
Functionele buikklachten Achtergronden Behandeling Nieuwe medicamenten Discussie Signalen wijzend op somatisch substraat Acute klachten Algemene ziekteverschijnselen (koorts/ hemodynamiek) Ongewenst gewichtsverlies
Nadere informatie3 onderwerpen. Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief
3 onderwerpen Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief 1 IBS in het kort 2 Kennis van IBS patienten over hun aandoening 3 Het patientenperspectief/vooroordelen Carla Flik Klinisch
Nadere informatieHet laag FODMAP dieet
Het laag FODMAP dieet Voeding - gezonde leefstijladviezen & het laag FODMAP dieet Prikkelbare darm syndroom (PDS) is een chronische aandoening van de dikke darm. Bij PDS is de werking van de dikke darm
Nadere informatieFunctionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014
Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014 Obstipatie Obstipatie is de meest voorkomende gastro-intestinale aandoening op de kinderleeftijd. Naar
Nadere informatiebuikklachten: Is de aardappel in discrediet? Prof. Dr. Ben Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Wageningen Universiteit
buikklachten: Is de aardappel in discrediet? Prof. Dr. Ben Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Wageningen Universiteit 2 GEEN DISCLOSURES! Prikkelbaar Darm Syndroom meest voorkomende oorzaak
Nadere informatieIrritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief. 3 onderwerpen. 1 IBS in het kort. 2 Kennis van IBS patienten over hun aandoening
Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief Carla Flik Klinisch Psycholoog / Psychotherapeut St. Antonius Ziekenhuis 3 onderwerpen 1 IBS in het kort 2 Kennis van IBS patienten over hun
Nadere informatieDarmklachten? Patiëntenfolder
Darmklachten? Patiëntenfolder Alle micro-organismen (bacteriën, gisten en schimmels) die zich in het spijsverteringskanaal bevinden, worden samen de darmflora genoemd. De darmflora bestaat voor het grootste
Nadere informatieLeefstijladviezen bij darmklachten
Leefstijladviezen bij darmklachten Deze folder geeft informatie over darmklachten, de oorzaak ervan en wat ertegen te doen is. Het is belangrijk om de informatie aandachtig door te lezen want het geeft
Nadere informatieFODMAP: de primaire behandeling bij prikkelbaar darmsyndroom?
Gastro-Enterologie A Holvoet S Decock J Arts Ph Van Hootegem FODMAP: de primaire behandeling bij prikkelbaar darmsyndroom? Joris Arts, MD, PhD AZ Sint-Lucas Brugge UZ Leuven IBS Irritable Bowel Syndrome
Nadere informatieBuikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018
Buikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018 Korte introductie MDL-arts in Martini ziekenhuis sinds 1 september 2016 Gestudeerd
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom (PDS)
26-1-2018 1574 Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) Het prikkelbare darmsyndroom is een stoornis van de functie van het maagdarmkanaal. Patiënten met een prikkelbare darmsyndroom hebben vaak klachten van buikpijn
Nadere informatieHet prikkelbare darmsyndroom (PDS)
Het prikkelbare darmsyndroom (PDS) Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Het prikkelbare darmsyndroom Voor sommige darmklachten die langdurig aanhouden of steeds terugkomen, is geen lichamelijke oorzaak
Nadere informatieMoeten mensen er echt mee leren leven of... zou het ook aan onze voeding kunnen liggen?
Darmklachten zijn een steeds vaker voorkomend probleem. Ondanks de toename van het aantal klachten is er nog steeds geen passende oplossing gevonden voor het probleem. In mijn praktijk Detoxenzo kloppen
Nadere informatieObstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven
Obstipatie bij kinderen Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Normaal stoelgangspatroon postnataal: 99% defaecatie binnen 48 uren borstvoeding volwassenen: 3x/dag tot 3x/week
Nadere informatiePDS komt voor bij 15 tot 20 procent van de vrouwen en 5 tot 20 procent van de mannen, voornamelijk
Werkstuk door een scholier 1655 woorden 14 december 2005 7,7 50 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Voor mijn literatuuronderzoek voor biologie in 6 vwo heb ik voor het onderwerp Prikkelbare Darm Syndroom
Nadere informatieDietisten Geldrop Februari 2016 PRIKKELBARE DARM, KAN DE DIETIST U HELPEN?
Dietisten Geldrop Februari 2016 PRIKKELBARE DARM, KAN DE DIETIST U HELPEN? Inhoud Klachten Beïnvloeding van Darmen Leefadviezen Voedingsadviezen, vezels, vocht Feiten en fabels Gasvorming Vezels: 30-40
Nadere informatieVoedingsadvies voor een gezond spijsverteringsstelsel
Voedingsadvies voor een gezond spijsverteringsstelsel . Algemene beschouwingen rond het spijsverteringsstelsel I n h o u d s o p g a v e. Algemene beschouwingen rond het spijsverteringsstelsel.. D E G
Nadere informatieFODMAP- arm dieet. Linda van den Berg Diëtistenpraktijk EETinzicht
FODMAP- arm dieet Linda van den Berg Diëtistenpraktijk EETinzicht Inhoud 1. Wat zijn FODMAPs? 2. Geschiedenis van het onderzoek naar FODMAPs 3. FODMAP-arm dieet, hoe ziet het eruit? - Eliminatie fase -
Nadere informatieLeefstijladviezen bij darmklachten
Leefstijladviezen bij darmklachten Inleiding Deze folder geeft informatie over darmklachten, de oorzaak ervan en wat ertegen te doen is. Het is belangrijk om de informatie aandachtig door te lezen want
Nadere informatieBonus Rapport : Zo krijg jij je darmen onder controle
Bonus Rapport : Zo krijg jij je darmen onder controle Zo krijg jij je darmen ond der controle Gedaan met die prikkelbare darmen Katjaa Callens Copyright 2009. Alle rechten voorbehouden. www.wegmetdiekilos.com
Nadere informatieKennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen
Kennislacunes Buikpijn bij kinderen Kennislacunes 1. Prevalentie prikkelbare darm syndroom bij kinderen met chronische buikpijn (noot 5, 15). 2. Verschil in prognose van kinderen met prikkelbare darm syndroom
Nadere informatiePrikkelbare darm syndroom
Prikkelbare darm syndroom Inhoudsopgave Wat is het Prikkelbare darm syndroom? Wat zijn de klachten? Wat zijn de oorzaken? Hoe wordt de diagnose gesteld? Wat zijn de behandelopties? Wat kunt u zelf doen?
Nadere informatieProgramma. IBS in de huisartsenpraktijk. IBS diagnostiek Multifactoreel probleem:
IBS in de huisartsenpraktijk Irene Salverda, dietist FoodChoice, eigen praktijk Jenny Brouns, dietist MUMC+ Maastricht Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling
Nadere informatieVoeding en inflammatoire darmziekten
Voeding en inflammatoire darmziekten J.Brouns Diëtist MDL Maastricht UMC+ 25-06-2018 geen eetlust Agenda: Een gezonde basis Voeding tijdens opvlamming Veel gestelde vragen Ruimte voor uw eigen vragen Is
Nadere informatieFunctionele buikpijn bij kinderen. Marleen Jiskoot Walther Tjon A Ten Janneke Stapelbroek
Functionele buikpijn bij kinderen Marleen Jiskoot Walther Tjon A Ten Janneke Stapelbroek Leerdoelen Diagnose functionele buikpijn bij kinderen zeer waarschijnlijk maken met beperkt aanvullend onderzoek.
Nadere informatieFECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER
FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER 2016 Yvette van Beurden arts onderzoeker VUmc y.vanbeurden@vumc.nl Procedure www.ndfb.nl Geschiedenis van Nood et al 2013 Clostridium difficile
Nadere informatieDiverticulitis. chirurgie
Diverticulitis chirurgie Bij u is door uw behandelend arts de darmaandoening diverticulitis vastgesteld. Voor de behandeling hiervan bent u opgenomen op de afdeling chirurgie. In deze brochure krijgt u
Nadere informatieDe rol van voeding bij darmkanker
De rol van voeding bij darmkanker Stefanie Mortier Oncologisch centrum 26 maart 2015 Inhoud 1. Oorzaken 2. Preventie 3. De nog niet behandelde patiënt 4. Radio- en chemotherapie 5. Chirurgie 6. Herstel,
Nadere informatieOorzaken Diagnose stellen Medische behandeling
Prikkelbare darm Een prikkelbare darm is een onschuldige darmaandoening, die wel veel lichamelijke klachten kan geven. Men spreekt niet van een ziekte omdat een prikkelbare darm niet samengaat met zichtbare
Nadere informatieWetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet
Wetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet Dr Laurens van der Waaij, MDL-arts Martini Ziekenhuis Groningen 11 april 2014 FODMAP-beperkte dieet Recent een aantal gerandomiseerde studies 68-87% significante
Nadere informatieIBS in de huisartsenpraktijk
IBS in de huisartsenpraktijk Irene Salverda, dietist FoodChoice, eigen praktijk Jenny Brouns, dietist MUMC+ Maastricht Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling
Nadere informatieUitleg wat de diagnose Prikkelbare Darm Syndroom betekent en wat er aan te doen is.
PROJECT REDUCE PDS Behandeling Optie #1 Algemene Informatie Uitleg wat de diagnose Prikkelbare Darm Syndroom betekent en wat er aan te doen is. Inleiding/leeswijzer In deze brochure treft u informatie
Nadere informatieStichting Educatie Atrium Innovations
Stichting Educatie Atrium Innovations Maak kennis met de mogelijkheden die voeding en suppletie kunnen bieden voor de veerkracht van onze gezondheid en de kwaliteit van leven Groeien in gezondheid door
Nadere informatiePDS B e l a n g e n v e r e n
r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P De diagnose PDS 2 Het Prikkelbare Darm Syndroom, een functionele aandoening Ziekten met een duidelijke diagnose zijn
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom
MEDISCH CENTRUM Prikkelbare Darm Syndroom 2 Wat is een prikkelbare darm? We spreken van het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) of spastisch colon wanneer iemand gedurende tenminste 12 weken in de loop van
Nadere informatieMaag-, darm- en leverziekten
Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten (PDS) 1 Het Prikkelbare darmsyndroom Voor sommige darmklachten die langdurig aanhouden of steeds terugkomen, is geen lichamelijke oorzaak te vinden. Men
Nadere informatie92(',1*6,17(59(17,(%,-35,..(/%$$5'$506<1'5220:$7:(7(1:(
92(',1*6,17(59(17,(%,-35,..(/%$$5'$506
Nadere informatieDieet bij PDS volgens de Maastricht Approach
OVERZICHTSARTIKEL Dieet bij PDS volgens de Maastricht Approach Er is geen consensus over de dieetbehandeling bij PDS. De afdeling diëtetiek, MDL-artsen en wetenschappers van het Maastricht UMC+ hebben
Nadere informatieHet zit zeker tussen mijn oren? De rol van stress bij lichamelijk onbegrepen klachten en syndromen
Het zit zeker tussen mijn oren? De rol van stress bij lichamelijk onbegrepen klachten en syndromen Anamnese/ Laatste maand toenemend last van pijn voeten, daarbij al langer bestaande moeheid, nekpijn,
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS)
Prikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS) MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl U heeft van uw arts gehoord dat u een Prikkelbare Darm heeft. Een andere benaming voor Prikkelbare Darm Syndroom
Nadere informatiePDS B e l a n g e n v e r e n
r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P Het Prikkelbare Darm Syndroom 2 Wat is PDS? Voor sommige darmklachten die langdurig aanhouden of steeds terugkomen,
Nadere informatie1574a. REDUCE-PDS Behandeling met gezonde voeding. Voeding is nodig! Wanneer gaat het fout met onze voeding? PDS en voeding
26-1-2018 1574a REDUCE-PDS Behandeling met gezonde voeding U heeft als één van de behandelingen van uw PDS gekozen voor Gezonde voeding. Voor een goed begrip van deze behandeling is het van belang dat
Nadere informatieFODMAP arm dieet basisboek
FODMAP arm dieet basisboek Voedingsadvies voor mensen met prikkelbare darm syndroom 1 Inhoudsopgave Woord vooraf pagina 4 Hfst 1 Het FODMAP arme dieet pagina 6 Hfst 2 De verschilldende FODMAPs pagina 10
Nadere informatieOBSTIPATIE FRANCISCUS VLIETLAND
OBSTIPATIE FRANCISCUS VLIETLAND Wat is obstipatie? Voedsel komt via de slokdarm en de maag in de darm terecht. Water en voedingsstoffen worden in de darm gedeeltelijk in de bloedbaan opgenomen. De stoffen
Nadere informatieHerintroductie FODMaPs
Herintroductie FODMaPs Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Na minimaal zes weken het FODMaP-beperkte dieet te hebben gevolgd zijn uw klachten als gevolg van het
Nadere informatieDiverticulose en diverticulitis
Diverticulose en diverticulitis U heeft last van uitstulpingen in uw dikke darm (diverticulose) of van een ontsteking van deze uitstulpingen (diverticulitis). In deze folder leest u meer over het ontstaan
Nadere informatieMultidisciplinaire aanpak van functionele buikklachten met speciale aandacht voor FODMAP dieet
Multidisciplinaire aanpak van functionele buikklachten met speciale aandacht voor FODMAP dieet Prof. Dr. Ben Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Wageningen Universiteit 2 GEEN DISCLOSURES!
Nadere informatiePrikkelbare darm syndroom. Edinburgh nov 2017 Yasser Alderlieste, MDL-arts Beatrix Ziekenhuis
Prikkelbare darm syndroom Edinburgh nov 2017 Yasser Alderlieste, MDL-arts Beatrix Ziekenhuis 1. Over PDS 2. Diagnostiek bij PBS ifobt Faecaal calprotectine 3. Behandeling 4. Nieuwe strategie in BZ: volgens
Nadere informatieWerkboek. Herintroductie FODMaPs. Martini Ziekenhuis. Postbus 300033 Van Swietenplein 1 9700 RM Groningen 9728 NT Groningen. Algemeen telefoonnummer
Werkboek Herintroductie FODMaPs Martini Ziekenhuis Postadres Bezoekadres Postbus 300033 Van Swietenplein 1 9700 RM Groningen 9728 NT Groningen Algemeen telefoonnummer (050) 524 5245 www.martiniziekenhuis.nl
Nadere informatieProgramma. IBS in de huisartsenpraktijk. IBS diagnostiek Definitie: IBS diagnostiek Multifactoreel probleem: Irritable Bowel Syndrome
IBS in de huisartsenpraktijk Irene Salverda, dietist FoodChoice, eigen praktijk Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling Jenny Brouns, dietist MUMC+ Maastricht
Nadere informatieEigen regie bij het Prikkelbare darm Syndroom
Eigen regie bij het Prikkelbare darm Syndroom Patiënten informatie bij het PDS spreekuur Haaksbergen Auteur Anja van Kempen, huisarts Versie 1.1 2019 Samengesteld o.b.v. PDSreduce, belangenvereniging PDS
Nadere informatieHet prikkelbare darmsyndroom. polikliniek maag-, darm-, leverziekten
Het prikkelbare darmsyndroom polikliniek maag-, darm-, leverziekten Uw behandelend arts en/of maag, darm, lever (MDL) verpleegkundig specialist heeft met u gesproken over het prikkelbare darm syndroom
Nadere informatieFaecaal calprotectine. Eva Lefevre 14 mei 2013
Faecaal calprotectine Eva Lefevre 14 mei 2013 Inleiding Faecaal calprotectine Calcium bindend eiwit Afkomstig uit neutrofiele granulocyten Aanwezigheid in faeces is evenredig met mate van neutrofiele migratie
Nadere informatieEen korte cursus behandeling van Crohn en Colitis voor patiënten met ervaring.
Een korte cursus behandeling van Crohn en Colitis voor patiënten met ervaring. 1. wat is er aan de hand bij uw klachten? 2. wat is uw behandeldoel? Leerdoelen 1. Hoe ontstaat IBD (inflammatory bowel disease)
Nadere informatieIedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge
LEKENSAMENVATTING Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er geen duidelijke medische verklaring
Nadere informatieINLEIDING _Gut feeling_1-21.indd 6 18/01/18 11:52
Inhoud Inleiding 7 Het FODMAP-arme dieet bij spijsverteringsstoornissen 22 Ontbijt en brunch 40 Lunch 60 Diner 86 Bouillons, dressings, dips, spreads, bijgerechten en sauzen 110 Dessert 128 Snacks 144
Nadere informatieBuikpijn- een opvlamming? Dr. F.H.J. Wolfhagen, MDL-arts
Buikpijn- een opvlamming? Dr. F.H.J. Wolfhagen, MDL-arts 24 november 2018 IBD en buikpijn Pijn is belangrijk als waarschuwing voor mogelijk schadelijke invloeden Veel voorkomende klacht bij IBD Bij colitis
Nadere informatiePATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)
PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) In deze brochure krijgt u informatie over het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS). De brochure geeft informatie over de mogelijke oorzaken,
Nadere informatieNieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie
Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Dr. S. Vande Velde Dienst kindergastro-enterologie UZ Gent Prof Dr Van Winckel Prof Dr Van Biervliet Dr De Bruyne 1 Meisje 8 jaar oud Op spoed met mama, al 2 maand
Nadere informatieDivertikels. Afdeling Diëtetiek
Divertikels Afdeling Diëtetiek Voedingsadvies bij divertikels Deze informatie is bedoeld als ondersteuning van het consult door een diëtist. De informatie in deze folder kan een persoonlijk dieetadvies
Nadere informatieGeschreven door Diernet Team zaterdag, 11 december 2010 15:44 - Laatst aangepast vrijdag, 17 december 2010 13:16
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Chronische diarree is een verandering in de frequentie, consistentie, of het volume van de stoelgang (ontlasting) voor meer
Nadere informatieVOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS
VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Deze informatie is bestemd voor patiënten die bekend zijn met chronische darmontstekingen. De meest bekende zijn: de ziekte van Crohn
Nadere informatieDivertikels en diverticulitis. Oorzaak en behandeling
Divertikels en diverticulitis Oorzaak en behandeling In deze folder krijgt u informatie over divertikels en diverticulitis. Deze folder geeft informatie over de oorzaak van divertikels en diverticulitis.
Nadere informatieSPIJSVERTERINGSKOLDER
Ik wil de Maag Lever Darm Stichting steunen: Ja, natuurlijk steun ik het belangrijke werk van de MLDS en stort mijn gift op giro 2737 Ja, natuurlijk steun ik het belangrijke werk van de MLDS. Ik betaal
Nadere informatieVoeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies. 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos
Voeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos Veel patiënten klagen over tegenstrijdige adviezen Eet gewoon volgens de Schijf van Vijf Voeding is je medicijn
Nadere informatieHypnotherapie als behandeling van het Prikkelbaredarmsyndroom
Hypnotherapie als behandeling van het Prikkelbaredarmsyndroom Een pilot studie naar de behandeling door PDS-therapeuten Methode studiepopulatie 285 patiënten (leeftijd 18-65 jaar, 74% vrouw), gediagnosticeerd
Nadere informatieDarmkanker: Het openbaren van het onbekende. Vasilios Kousoulas MDL-arts ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten
Darmkanker: Het openbaren van het onbekende Vasilios Kousoulas MDL-arts ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten Wanneer kun je spreken van een normale dikke darm? (1) Wanneer kun je spreken van een normale
Nadere informatieVoeding en leefstijl bij Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS)
Voeding en leefstijl bij Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS) In deze folder vindt u adviezen over voeding en leefstijl bij het Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS). PDS wordt ook wel IBS (Irritable Bowel Syndrome)
Nadere informatieIntakeformulier FODMaP-dieet
Intakeformulier FODMaP-dieet Om een zo duidelijk mogelijk beeld te krijgen van uw huidige darmklachten, vraagt de diëtist u onderstaande vragen te beantwoorden. De ingevulde vragenlijst zal vertrouwelijk
Nadere informatieWat zijn divertikels?
Diverticulitis Wat zijn divertikels? Divertikels zijn ballonachtige uitstulpingen van de wand van het maagdarmkanaal. Divertikels stulpen naar buiten uit, door de spierlaag heen. Je kunt ze vergelijken
Nadere informatieFunctionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015)
Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015) Take home Functionele gastro intestinale ziekte (FGID) bij kinderen en adolescenten Pediatrische Rome
Nadere informatiePerifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014
Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014 Vraag Maskeert een perifere zenuwblokkade het optreden van
Nadere informatieeen bepaalde ziekte, zoals een darmontsteking, het prikkelbare darmsyndroom (IBS), diabetes of een kwaadaardige aandoening.
Verstopping Regelmatig ontlasting hebben, is voor veel mensen een teken van goede gezondheid. De regelmaat verschilt van mens tot mens: de een heeft drie keer per dag ontlasting, de ander drie keer per
Nadere informatieVoedingsrichtlijnen bij constipatie Pediatrie
Voedingsrichtlijnen bij constipatie Pediatrie Inhoudsopgave 1 Constipatie of verstopping?... 3 2 Oorzaken... 3 3 Richtlijnen voor een goede stoelgang... 4 4 Vezels... 6 5 Producten met probiotica of probiotica...
Nadere informatieSPIJSVERTERINGS- STELSEL
P A T H O L O G I E SPIJSVERTERINGS- STELSEL De darmen / het buikgebied..... ongetwijfeld het meest onbegrepen en ondergewaardeerde (lymfatisch) orgaan in ons lichaam... De darmen / het buikgebied.....
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom (PDS)
Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) Afdeling interne geneeskunde mca.nl Inhoudsopgave Wat is PDS? 3 Behandeling van PDS 4 Wat kunt u zelf doen? 5 Behandeling met medicijnen 6 Uw vragen 8 Bijlage 9 Notities
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom en de PDSB
Prikkelbare Darm Syndroom en de PDSB Wat is PDS? Het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) werd vroeger ook wel spastische dikke darm of spastisch colon genoemd. In het Engels heet het Irritable Bowel Syndrome
Nadere informatieOverzicht. Help! Statistiek! Probioticum. Bronnen. Probioticastudie (1) Probioticastudie (2)
Help! Statistiek! Overzicht Doel: Informeren over statistiek in klinisch onderzoek. Tijd: Doorlopende serie laagdrempelige lezingen, voor iedereen vrij toegankelijk. Derde woensdag in de maand, 12-13 uur
Nadere informatieChronische buikpijn te lijf
Chronische buikpijn te lijf Een multidisciplinaire avond 15 april 2014 Programma Vier uiteenlopende casus met referaten 2 casus Pauze 1900-1930 2 casus Einde: 2100 1) Voetnoot 2 Casus 1 Vrouw van 34 komt
Nadere informatieNaam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29
Diverticulitis Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. Inhoud...2 Wat is diverticulitis?...3 Oorzaken
Nadere informatie7,7. Werkstuk door een scholier 1769 woorden 9 maart keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1769 woorden 9 maart 2005 7,7 18 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is colitis ulcerosa? Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Colitis
Nadere informatieColofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid
Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)
Nadere informatiePrikkelbare Darmsyndroom en het LAAG FODMAP DIEET. Marleen Genetello, diëtiste dienst gastro-enterologie, volwassenen en kinderen UZ Gent
Prikkelbare Darmsyndroom en het LAAG FODMAP DIEET Marleen Genetello, diëtiste dienst gastro-enterologie, volwassenen en kinderen UZ Gent Overzicht: Wat is IBS? Welke dieetbehandelingsrichtlijnen bestaan
Nadere informatieFunctionele dyspepsie
Functionele dyspepsie Maag-, darm- en leverziekten Beter voor elkaar 2 Van uw MDL-arts heeft u te horen gekregen dat u een (functionele) dyspepsie heeft. Om te begrijpen wat deze term precies inhoud en
Nadere informatieRegionale Transmurale Afspraak Prikkelbaar Darm Syndroom versie december 2015
Regionale Transmurale Afspraak Prikkelbaar Darm Syndroom versie december 2015 Inleiding Het landelijke REDUCE PDS onderzoek dat in maart 2015 is afgerond heeft aangetoond dat ernstige PDS klachten behandeld
Nadere informatieRegionale Transmurale Afspraken Prikkelbaar Darm Syndroom Reduce PDS (IBS)
Regionale Transmurale Afspraken Prikkelbaar Darm Syndroom Reduce PDS (IBS) Versie Beheer Bernhoven, Synchroon Voor het laatst bijgewerkt in december 2015 Distributielijst Huisartsen in de regio Oss-Uden-Veghel,
Nadere informatieVoedingsadvies bij short bowel
Afdeling: Onderwerp: Diëtetiek De dunne darm is een belangrijk onderdeel van de spijsvertering. Na een maaltijd komt het voedsel via mond, slokdarm en maag in de dunne darm terecht. In de dunne darm wordt
Nadere informatiePDS B e l a n g e n v e r e n
r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) Informatie voor de bedrijfs-/keuringsarts en/of arbeidsdeskundige én voor de werkgever
Nadere informatieHet prikkelbaredarmsyndroom (PDS), ook wel IBS
Stand van zaken FODMAP-beperkt dieet bij prikkelbaredarmsyndroom Laurens A. van der Waaij en Janneke Stevens Het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) is een veelvoorkomende, soms invaliderende aandoening waarvoor
Nadere informatieShiatsu en het Prikkelbaar Darm Syndroom. de zoektocht naar een behandeling
Shiatsu en het Prikkelbaar Darm Syndroom de zoektocht naar een behandeling Bianca Vollering Dutch Shiatsu Academy Groep 2004 Begeleidend docent Renske de Jong Naaldwijk, oktober 2009 Inleiding Als afsluiting
Nadere informatieInformatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Prikkelbare Darm Syndroom
Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Prikkelbare Darm Syndroom De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid
Nadere informatieMaak De Beste Start Met Het FODMAP-arm Dieet
Maak De Beste Start Met Het FODMAP-arm Dieet Marloes Collins www.fodmap-dieet.nl Helpt het FODMAP-arm dieet voor het verminderen van je buikpijn? 75% van de deelnemers heeft aantoonbaar minder klachten!
Nadere informatieFODMAP DIEET: IDEAAL DIEET VOOR MENSEN MET EEN PRIKKELBARE DARM SYNDROOM UPDATE DOOR SIGRID VD MAREL, GECERTIFICEERD KCL DIËTIST.
FODMAP DIEET: IDEAAL DIEET VOOR MENSEN MET EEN PRIKKELBARE DARM SYNDROOM UPDATE DOOR SIGRID VD MAREL, GECERTIFICEERD KCL DIËTIST www.fodmapfoodies.nl Prikkelbare darm syndroom 1 op de 4 mensen heeft in
Nadere informatie1 sachet à 5 gram bevat 3,25 gram psylliumvezels (fijngemalen en gegranuleerde vezels van de Plantago ovata).
Sandoz B.V. Page 1/5 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 1 sachet à 5 gram bevat 3,25 gram psylliumvezels (fijngemalen en gegranuleerde vezels van de Plantago ovata).
Nadere informatieKindergynaecologie: Pijnlijke menstruaties bij adolescenten
Kindergynaecologie: Pijnlijke menstruaties bij adolescenten Chantal Staal, huisarts Achtse Barrier Simone Kuppens gynaecoloog CZE Sjors Coppus, gynaecoloog MMC Casus Casus 16 jaar Sinds 1 jaar hevige met
Nadere informatieIntroductie Probiotica. Even voorstellen Welkom bij dit webinar! 12 december Stichting Educatie Atrium Innovations
Introductie Probiotica Welkom bij dit webinar! 12 december 2016 Even voorstellen Medewerkers afdeling educatie & marketing Stichting Educatie Atrium Innovations 3 1 Dit webinar is Onder auspiciën van Stichting
Nadere informatieVOEDINGSVEZELVERRIJKTE VOEDING
VOEDINGSVEZELVERRIJKTE VOEDING 1056 Inleiding In deze folder vindt u informatie over de rol van voeding en leefstijl in de behandeling van obstipatie, diverticulosis (uitstulpingen in de darm) of van een
Nadere informatieCoby Wijnen diëtist VSN
netwerk diëtisten voor spierziekten Coby Wijnen diëtist VSN voeding groei en onderhoud weerstand en conditie lekker en gezellig secundaire gevolgen spierziekten minder bewegen gevolgen voor voeding: gewicht
Nadere informatie