Donderdag 4 oktober 2018

Transcriptie

1 PROGRAMMA Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde PAOKC MDL; KRIEBELS IN DE BUIK Donderdag 4 oktober 2018 Musis, Arnhem

2 INTRODUCTIE Van Ede in de Gelderse Vallei tot aan Doetinchem in de Achterhoek, van Boxmeer in Noord-Limburg tot aan Tiel in de Betuwe en van Nijmegen aan de Waal tot Arnhem aan de Rijn. In de verschillende ziekenhuizen en het academisch medisch centrum behorend tot de regio Kring Gelre van de NVKC gebeurt er veel op het gebied van Maag, Darm en Leverziekten. Met gepaste trots presenteren we als Kring Gelre een PAOKC over maag, darm en leverziekten met als titel MDL; Kriebels in de buik. In deze PAOKC zullen sprekers uit onze regio het onderwerp MDL in de volle breedte behandelen. Zo worden de nieuwste inzichten in de kliniek in relatie tot een gezonde darmflora en bariatrische chirurgie besproken, waarbij uitvoerig aandacht besteed zal worden aan de analyse van de micronutriëntenstatus (vitamines en mineralen). Ook wordt er dieper ingegaan op de benodigde laboratoriumdiagnostiek bij coeliakie, auto-immuun leveraandoeningen en pancreas disfunctie. Daarnaast zullen er innovatieve screeningsmogelijkheden in het kader van het bevolkingsonderzoek naar darmkankerscreening aan bod komen deze dag, alsmede een overzicht van de stand van zaken van dit bevolkingsonderzoek tot dusverre. De dag wordt afgesloten met een interactief programma met casuïstiek vanuit de huisartsenpraktijk waarbij MDLgerelateerde laboratoriumdiagnostiek (onder meer calprotectine, vitaminestatus en functietesten) centraal staat. 2

3 PROGRAMMA Ontvangst Welkom door de dagvoorzitters Dr. H.K. de Wolf, laboratorium specialist klinische chemie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel Dr. M.P. Schuijt, laboratorium specialist klinische chemie, Slingeland Ziekenhuis Doetinchem Darmintegriteit bij ziekte: rol van microbioom en voeding Prof. B.J.M. Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei Bariatrische chirurgie: een gewichtige ingreep Drs. M.I. Cooiman, arts-onderzoeker afd. Heelkunde, Rijnstate Micronutrientstatus, voeding en bariatrische chirurgie: meten is (w)eten Dr. M.G.J. Balvers, onderzoeker afd. Agrotechnologie en voedingswetenschappen, Wageningen University & Research Pauze en standbezoek Autoantistoffen in autoimmuun leverziekten; Klinische en diagnostische relevantie Dr. R.G. van der Molen, medisch immunoloog & drs. S. Pape, arts-onderzoeker, RadboudUMC Pancreaspathologie: als een klein verscholen orgaan zich van zijn slechtste kant laat zien drs. M. van der Kolk, chirurg-intensivist & Dr. E van Geenen, MDL-arts, RadboudUMC Spijsvertering en standbezoek Het BeVolkingsOnderzoek darmkanker (BVO). Waarom, Hoe en Resultaten! Dr. G. den Hartog, coördinerend MDL-arts bevolkingsonderzoek darmkanker regio oost, RIVM enose, het neusje van de zalm op gebied van darmkankerscreening!? Ir. A. Elands, CEO, The enose company Pathofysiologie van Coeliakie; van diagnostiek tot diagnose Dr. R.L. Smeets, laboratorium specialist klinische chemie/medisch immunoloog, RadboudUMC Pauze en standbezoek Komt een patiënt bij de dokter! Drs. P. Giessen, huisarts & dr. P. Geutjes, laboratorium specialist klinisch chemie, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Afsluiting vanaf Borrel 3

4 SPREKERS / ORGANISATIE Prof. B.J.M. Witteman MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei Drs. M.I. Cooiman arts-onderzoeker afd. Heelkunde, Rijnstate Dr. M.G.J. Balvers onderzoeker afd. Agrotechnologie en voedingswetenschappen, Wageningen University & Research Dr. R.G. van der Molen medisch immunoloog, RadboudUMC Drs. S. Pape arts-onderzoeker, RadboudUMC Drs. M. van der Kolk chirurg-intensivist, RadboudUMC Dr. E van Geenen MDL-arts, RadboudUMC Dr. G. den Hartog coördinerend MDL-arts bevolkingsonderzoek darmkanker regio oost, RIVM Dr. H.K. de Wolf laboratorium specialist klinische chemie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel (dagvoorzitter) Dr. M.P. Schuijt laboratorium specialist klinische chemie, Slingeland Ziekenhuis Doetinchem (dagvoorzitter) Dr. J.M.W. van den Ouweland laboratoriumspecialist klinische chemie, Canisius- Wilhelmina ziekenhuis Dr. A.W.H.M. Kuypers laboratoriumspecialist klinische chemie, Maasziekenhuis Pantein Dr. M.W. Pot laboratoriumspecialist klinische chemie i.o., Rijnstate Dr. M.M.J.F. Koenders laboratoriumspecialist klinische chemie, Elkerliek ziekenhuis (namens de PAOKC commissie) V. Vergeer Bureau NVKC Ir. A. Elands CEO, The enose company Dr. R.L. Smeets laboratorium specialist klinische chemie/medisch immunoloog, RadboudUMC Drs. P. Giessen huisarts Dr. P. Geutjes laboratorium specialist klinisch chemie, Canisius- Wilhelmina Ziekenhuis 4

5 DARMINTEGRITEIT BIJ ZIEKTE: ROL VAN MICROBIOOM EN VOEDING Prof. B.J.M. Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei De onderzoeksresultaten over voeding bij inflammatoire darmziekten zijn niet consistent. Wellicht is dit de reden dat voedingsinterventie bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa (IBD) nauwelijks wordt toegepast. Echter, patiënten zelf hebben vaak positieve ervaringen als het om voeding gaat. Zo bleek uit recent enquête onderzoek onder 294 CCUVN leden dat 59% van de IBD patiënten het dieet belangrijker vindt dan de medicatie die gebruikt wordt voor hun ziekte. 64% had de ervaring dat aanpassen van het dieet een gunstiger effect hadden dan ophogen van de medicatie. 62% was in staat de IBD goed onder controle te houden met behulp van aanpassingen in het dieet [1]. Voeding wordt dus door IBD patiënten gezien als een belangrijk instrument om hun ziektebeloop te beheren. Hun eigen ervaring blijkt de belangrijkste bron van hun voedingskennis. Vaak heeft er geen overleg met een voedingsprofessional (diëtist) plaatsgevonden. Uit een ander onderzoek bleek dat in IBD patiënten significant vaker een lage vit D, foliumzuur, calcium, magnesium of selenium bloedspiegel hebben (t.o.v. Nederlandse normaalwaarde) [2]. Bovendien willen IBD-patiënten een meer actieve rol spelen in de behandeling van hun ziekte [3]. IBD gaat vaak gepaard met een afgenomen darmbarrièrefunctie en een afgenomen diversiteit van het microbioom [4]. Deze beide aspecten kunnen worden beïnvloed door aanpassingen in het dieet. In dit kader zou een zgn. anti-inflammatoir dieet een rol kunnen spelen als add-on -therapie naast de medicamenteuze behandeling van IBD. MICROBIOTA medication NUTRITION lifestyle IBD Genetics Catabolism GUT HEALTH permeability Absorption/barrier Anorexia Vomiting diarrhoea 3 Referenties [1] Vries de JHM, Dijkhuizen M, Tap P, Witteman BJM. Patient s dietary beliefs and behaviours in inflammatory bowel disease. Submitted. [2] Berg van den M, Plas M, Mares W, Witteman BJM, Klein Gunnewiek J, Vries de JHM. Evaluatie van de voedingsstatus van Nederlandse patiënten met chronische inflammatoire darmziekten: een pilotonderzoek. Nederlands Tijdschrift voor Voeding & Diëtetiek, februari [3] Ghosh S, Mitchell R. Impact of inflammatory bowel disease on quality of life: results of the European Federation of Crohn s and Ulcerative Colitis Associations (EFCCA) patients survey. J Crohns Colitis 2007;1(1): [4] Michielan A, D Inca R. Intestinal Permeability in Inflammatory Bowel Disease: Pathogenesis, Clinical Evaluation, and Therapy of Leaky Gut. Mediators Inflamm. 2015; 2015:

6 MICRONUTRIËNTSTATUS, VOEDING EN BARIATRISCHE CHIRURGIE: METEN IS (W)ETEN Dr. M.G.J. Balvers, onderzoeker Klinische Chemie (Ziekenhuis Gelderse Vallei, ZGV) en Voeding & Farmacologie (Wageningen Universiteit, WUR) Micronutriënten spelen een belangrijke rol in diverse lichaamsprocessen, zoals de opname van calcium uit de darm (vitamine D) en de vorming van erythrocyten in het beenmerg (foliumzuur en vitamine B12). Deficiënties van micronutriënten komen regelmatig voor en worden veroorzaakt door b.v. onvoldoende inname via de voeding, of door een probleem met de vertering en absorptie. Van belang is onderscheid te maken tussen voedings-gerelateerde deficiënties en deficiënties met een medische oorzaak. ZGV en WUR zijn in 2015 van start gegaan met NutriProfiel, een dienst waarbij laboratoriumdiagnostiek van vitamines wordt gekoppeld aan gegevens van het voedingspatroon van de patiënt. Op basis van deze gegevens wordt een voedingsadvies opgesteld dat aan het EPD of HIS wordt teruggekoppeld. Met het voedingsadvies krijgt de arts inzicht in het voedingspatroon van de patiënt, waarmee deze een onderbouwd advies kan geven. De patiënt kan met dit advies zelf aan de slag om de leefstijl te verbeteren en bij te dragen aan preventie. Micronutriëntdeficiënties worden vaak aangetroffen bij bariatrische patiënten, zowel voor als na de ingreep (gastric bypass of gastric sleeve). Voor deze patiëntenpopulatie is het van belang dat micronutriëntdeficiënties worden behandeld en dat ze een goed voedingspatroon aanhouden. Persoonlijke voedingsadviezen kunnen hierbij helpen, maar de beschikbare tools zijn tot op heden niet ontwikkeld voor deze patiëntenpopulatie. Om de voedingszorg voor deze patiënten te verbeteren werken ZGV en WUR samen met obesitaskliniek Vitalys en Rijnstate. In een gezamenlijk onderzoeksproject dat is gefinancierd vanuit de Alliantie Voeding in de Zorg, wordt gewerkt aan een persoonlijk voedingsadvies voor bariatrische patiënten. 6

7 AUTOANTISTOFFEN IN AUTOIMMUUN LEVERZIEKTEN; KLINISCHE EN DIAGNOSTISCHE RELEVANTIE Dr. R.G. van der Molen, medisch immunoloog, Laboratoriumgeneeskunde, Laboratorium Medische Immunologie, Radboudumc Drs. S. Pape, arts-onderzoeker, Maag-, Darm- en Leverziekten, Radboudumc Autoimmuun leverziekten met name autoimmuun hepatitis (AIH), primaire billiare cholangitis (PBC; voorheen cirrose) en primaire scleroserende cholangitis (PSC) zijn zeldzame ziekten waarvan de pathogenese niet precies bekend is en die kunnen leiden tot levercirrose en leverfalen. De diagnose berust op een combinatie van klinische, laboratorium, radiologische en histologische gegevens. Bij met name AIH en PBC spelen autoantistoffen een belangrijke rol in het stellen van de diagnose. Zowel AIH en PBC komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. AIH is soms moeilijk te onderscheiden van andere leverziekten. Het kan sluipend beginnen met atypische klachten zoals moeheid, koorts, gewrichtsklachten en pijnklachten onder de ribbenboog, maar kan bij presentatie ook sterk lijken op acute virale hepatitis. Bij AIH zijn serum ASAT en ALAT verhoogd. Daarnaast is er een verhoging van het totaal IgG en de totale gammaglobulinespiegel. De diagnose AIH wordt gesteld door middel van een scoringssysteem waarbij punten worden gegeven aan de aanwezigheid van autoantistoffen, de mate van IgG verhoging, het aspect van het histologisch beeld (infiltraat van plasmacellen, interface hepatitis) en de afwezigheid van virale hepatitis. Op basis van het autoantistof profiel en leeftijd van presentatie kan AIH onderverdeeld worden in 2 typen, echter klinisch is dit weinig relevant. AIH type I kan zich op elke leeftijd presenteren, terwijl AIH type II zich met name presenteert op de kinderleeftijd. Patiënten met AIH type II hebben vaak al gevorderde leverfibrose of cirrose bij presentatie. Bij AIH type I kunnen verschillende autoantistoffen gevonden worden nl. F-actine reactieve glad-spier antistoffen (SMA; smooth muscle antigen), anti-nucleaire antistoffen (ANA), anti-neutrofiele cytoplasmatische antilichamen (panca) en antistoffen tegen oplosbaar lever antigeen (SLA/LP; soluble liver antigen of liver pancreas antigen). AIH type II is geassocieerd met anti-lever nier microsomen (LKM-1; liver kidney microsomes) en anti-lever cytosol (LC1) antistoffen. Anti-SLA en anti- LKM-1zijn specifiek voor AIH maar komen maar weinig voor (sensitiviteit 2-14%). Naarmate er meer antistoffen worden aangetoond des te waarschijnlijker is de diagnose. Bij circa 20% van de patiënten worden geen antistoffen gevonden. De behandeling van AIH bestaat uit remissie inductie met prednison gevolgd door onderhoudsbehandeling met azathioprine en is vaak levenslang. 7

8 PBC komt met name voor bij vrouwen van middelbare leeftijd. Klachten die vaak gehoord worden bij presentatie zijn vermoeidheid, jeuk en gewrichtsklachten, maar deze kunnen ook afwezig zijn. PBC is geassocieerd met andere auto-immuunziekten zoals hypothyreoïdie en syndroom van Sjögren. Voor het stellen van de diagnose PBC moet volgens internationale richtlijnen voldaan worden aan 2 van de volgende criteria: 1. aanwezigheid antistoffen tegen mitochondriën (AMA); 2. verhoogd serum alkalische fosfatase (AF) > 6 maanden; 3. passend histologisch beeld. AMA komen bij 90% van de patiënten voor en kunnen het beste worden gedetecteerd met een indirecte immuunfluorescentie test met rattenniersubstraat. AMA zijn voornamelijk gericht tegen het E2 subunit van het 2-oxo-acid dehydrogenase complex (pyruvate dehydrogenase complex [PDC-E2]. Er zijn ook patiënten (circa 50%) die antistoffen hebben tegen 2-oxoglutarate dehydrogenase complex [OGDC-E2], branched-chain 2-oxoacid dehydrogenase complex [BCOADC-E2]) en veel zeldzamer tegen de E1 en E3 subunits. Naast AMA komen bij patiënten met PBC (circa 25-30%) soms ANA voor met een specifiek nucleair-membraanporiën of multiple-nucleaire-dot patroon (MND). Antistoffen tegen nucleaire membraan poriën zijn gericht tegen met name GP210 antigenen, terwijl MND antistoffen gericht zijn tegen o.a. SP100 en promyelocytic leukemia nuclear body antigen (PML). De detectie van deze PBC-specifieke ANA is mogelijk via een immunoblot methode en kan behulpzaam zijn in het opsporen van AMA-negatieve PBC patiënten. Bij patiënten met PBC wordt soms ook een gespikkeld of centromeer ANA patroon gezien, wat zou kunnen duiden op de aanwezigheid van een andere autoimmuun ziekte zoals bv systemische sclerose patiënten met anti-centromeer antistoffen. De behandeling van PBC bestaat uit ursodeoxycholzuur en is er op gericht tot een daling van het AF te komen, daar dit gecorreleerd is met goede prognose op de lange termijn. Binnenkort zal obeticholzuur op de markt komen voor patiënten die ondanks ursodeoxycholzuur behandeling een verhoogd AF behouden. Heel soms worden de leverspecifieke autoantistoffen ook aangetroffen bij asymptomatische patiënten met normale leverfunctie, waarbij ze vooraf kunnen gaan aan het eventueel ontwikkelen van een autoimmuun leverziekte. Lever specifieke autoantistoffen kunnen dus behulpzaam zijn in het stellen van de diagnose van een autoimmuun leverziekte. 8

9 PANCREASPATHOLOGIE: ALS EEN KLEIN VERSCHOLEN ORGAAN ZICH VAN ZIJN SLECHTSTE KANT LAAT ZIEN Drs. B.M. van der Kolk, chirurg-intensivist, Abdomencentrum, Radboudumc Dr. E. van Geenen, MDL-arts, Abdomencentrum, Radboudumc De meest voorkomende vormen van Pancreaspathologie bestaat uit ontsteking of maligniteit. De klinische eerste signalen van een ontsteking bestaan doorgaans uit pijn in epigastrio. De differentiërende waarde van de klachten die ook op maagpathologie of galweg pathologie kan duiden is meestal een verhoogd amylase. In het verloop van het ziekte beeld speelt deze waarde een niet zo grote rol meer. Leverfunctie stoornissen kunnen een aanwijzing geven dat er sprake is van een galsteen als basis. Indien er sprake is van afwijking die ook zou kunnen berusten op alvleesklier kanker dan kunnen andere waardes een rol spelen. In deze presentatie gaan we de verbinding leggen naar de kliniek van een acute pancreatitis patiënt en een patiënt met een pancreascarcinoom. Tevens zullen we het belang van snelle laboratorium diagnostiek in de postoperatieve fase bespreken, want wat zegt ons clinici een CRP waarde op de afdeling. 9

10 HET BEVOLKINGSONDERZOEK DARMKANKER (BVO). WAAROM, HOE EN RESULTATEN! Dr. G. den Hartog, coördinerend MDL-arts, RCMDL Bevolkingsonderzoek regio Oost Jaarlijks overlijden in Nederland 5000 mensen aan dikkedarmkanker. Daar uit eerdere onderzoeken gebleken is dat dikkedarmkanker een goed behandelbare aandoening is, mits in een vroeg stadium opgespoord, besloot toenmalig minister Schippers op advies van de Gezondheidsraad in 2011 tot landelijke invoering van het BeVolkingsOnderzoek (BVO) darmkanker. Het doel: na volledige invoering van het BVO in 2020 een stijging van de voorspelde vijfjaarsoverleving bij de deelnemers naar 85% (is nu 59%) en dat er 2400 mensen minder overlijden aan darmkanker. Na een drietal aanvullende proefbevolkings-onderzoeken in de regio Amsterdam, Nijmegen en Rijnmond is halverwege 2014 landelijk het BVO darmkanker opgestart. Middels een gefaseerde invoering van het BVO met zorgvuldig samengestelde geboortecohorten i.v.m. onvoldoende capaciteit voor het vervolgonderzoek (coloscopie), worden mannen en vrouwen tussen 55 en 75 jaar om de twee jaar uitgenodigd om mee te doen middels het insturen van een buisje ontlasting samen met een korte vragenlijst. Na ongeveer zes jaar (2020) is iedereen uit de doelgroep jarigen op deze wijze tenminste éénmaal uitgenodigd. Is iemand éénmaal uitgenodigd dan krijgt hij/zij elke twee jaar een nieuwe uitnodiging tot 75 jaar. De landelijke coördinatie en regie van het BVO berust bij het RIVM, maar de uitvoering gebeurt door een vijftal regionale screeningsorganisaties. Het primaire proces van het BVO darmkanker en aansluitende zorg bestaat uit vijf fasen: 1. Selectie en uitnodigen, 2. Screenen (FIT-test), 3. Communiceren en verwijzen, 4. Diagnostiek en 5. Behandeling en surveillance. Het bevolkingsonderzoek darmkanker bestaat uit fase 1 tot en met 3. Dit is gratis voor de deelnemer. De aansluitende zorg bestaat uit fase 4 en 5. Dit wordt gefinancierd vanuit de zorgverzekering van de deelnemer. De kosten hiervoor zijn afhankelijk van het eigen risico. Tijdens de voordracht zal naast het primaire proces van het BVO, ook het ontstaan van darmkanker evenals de kengetallen darmkanker, incidentie, prevalentie, sterfte en erfelijke belasting kort worden besproken. Maar met name zal uitgebreid aandacht gegeven worden aan de resultaten zoals die tot nu toe van het BVO bekend zijn. Conclusie: Sinds start BVO is incidentie Colorectale tumoren door eerdere detectie toegenomen Screeningsgedetecteerde carcinomen hebben een gunstiger stadiumverdeling en deze patiënten ondergaan een minder ingrijpende behandeling dan patiënten met nietscreeningsgedetecteerde carcinomen Het is aannemelijk dat op basis van deze bevindingen de sterfte aan CRC op termijn verder zal dalen 10

11 ENOSE, HET NEUSJE VAN DE ZALM OP GEBIED VAN DARMKANKERSCREENING!? Ir. A. Elands, CEO, The enose company Al sinds de Griekse oudheid is bekend dat uitgeademde lucht informatie bevat over iemands gezondheidstoestand. Ook vandaag de dag kunnen artsen in een aantal gevallen een diagnose stellen op basis van de geur, die een patiënt verspreidt. Ook dieren zoals honden en ratten worden hiertoe ingezet. In alle gevallen is training nodig om ziek en gezond van elkaar te kunnen onderscheiden. Ook een elektronische neus moet getraind worden om dit onderscheid te kunnen maken. De Aeonose is een draagbare elektronische neus waarin zich drie metaaloxide sensoren bevinden met verschillende oppervlakte-eigenschappen. Vele vluchtige verbindingen (Volatile Organic Compounds VOC s), die zich in uitgeademde lucht bevinden kunnen reageren met de sensoroppervlakken en ten gevolge van een redox-reactie een verandering in de geleidbaarheid teweeg brengen. Dit effect is afhankelijk van de aanwezige VOC s, de materiaaleigenschappen van de sensoren, en het temperatuurprofiel waardoor de sensoren geleid worden. De patiënt dient gedurende 5 minuten rustig in- en uit te ademen via de Aeonose. Een (disposable) mondstuk met Hepa-filter voorkomt eventuele besmetting en de patiënt ademt in via een koolstoffilter om mogelijke invloed van verstorende stoffen in de omgevingslucht te verminderen. Na deze 5 minuten kan de Aeonose op tafel geplaatst worden en start spoelen van de sensoren met schone lucht. Vervolgens wordt een preconcentrator verwarmd (zgn Tenax-buisje) waaraan VOC s geadsorbeerd zijn. Ook deze worden langs de sensoren geleid waarna een tweede regeneratie met schone lucht plaatsvindt. Het totale meetproces duurt op deze manier 15 minuten waarna de Aeonose weer gereed is voor een volgende meting. In de trainingsfase worden ademprofielen verzameld en samen met de diagnose gebruikt om een neuraal netwerk te trainen. Een enkele meting bevat duizenden waarden voor de geleidbaarheid. Om overfitting te voorkomen worden de data eerst gecomprimeerd zodat per patiënt een vector met circa tien componenten overblijft. Om fitting op andere aspecten dan het ziektebeeld te vermijden, wordt zgn. Leave-10%-Out kruisvalidatie toegepast. De uitkomsten daarvan worden in een ROC-curve gerepresenteerd. Een gedetailleerde beschrijving van de dataanalyse is te vinden in [artikel Sharina Kort]. Na de trainingsfase kan validatie plaatsvinden. De nieuwste versie van de Aeonose verstuurt de gemeten data via Bluetooth naar een ipad, die ze vervolgens doorstuurt naar een server in Amsterdam. Daar worden de meetwaarden door het getrainde neurale netwerk geleid waardoor in seconden de uitslag beschikbaar komt. Dit resultaat wordt teruggestuurd naar de ipad. Deze ademtest met het Aeonose device is inmiddels toegepast op diverse ziektebeelden zowel in de oncologie als voor infectieziekten, maar ook bijvoorbeeld in de Neurologie. Diverse artikelen zijn inmiddels gepubliceerd en nog meer staan klaar voor publicatie. Resultaten van de ademtest op gebied van de MDL zullen nader worden toegelicht gedurende 11 de presentatie

12 PATHOFYSIOLOGIE VAN COELIAKIE; VAN DIAGNOSTIEK TOT DIAGNOSE Dr. R.L. Smeets, laboratorium specialist klinische chemie/medisch immunoloog, Radboudumc Coeliakie, ook wel gluten intolerantie genoemd, ontstaat door het niet kunnen verdragen van producten die gluten bevatten. Het eiwit gluten komt voor in meelproducten bereid vanuit bijvoorbeeld tarwe of gerst en veroorzaakt darmschade in de vorm van vlokken atrofie. Deze ziekte kan al op jonge leeftijd voorkomen. Echter in veel gevallen wordt de ziekte niet, of op late leeftijd pas geconstateerd. In dit verhaal gaan we in op het ontstaan van de ziekte, de verschijning en het gebruik van het woord intolerantie bij een ziekte die ernstige verschijningsvormen kent. Hierbij stellen we ons de vraag of we coeliakie geen systemische auto-immuunziekte moeten noemen, waarvan de trigger wel bekend is. Daarnaast zullen we het huidige diagnostische pallet beschrijven, de inzet van de verschillende testen, en de bruikbaarheid en de plaats binnen het diagnostisch pallet van de HLA DQ2/8 typering bij deze ziekte. 12

13 KOMT EEN PATIËNT BIJ DE DOKTER! Drs. P. Giessen, huisarts Dr. P. Geutjes, laboratorium specialist klinisch chemie, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis In deze interactieve sessie komen de deelnemers meer te weten over de diagnosen bij patiënten met buikklachten in de huisartspraktijk. De casus zal variëren van patiënten met vage tot hele specifieke buikpijnklachten, met een acuut tot een chronisch beloop. De deelnemers worden gevraagd om, met behulp van aanvullende gegevens, de probleemlijst van de betreffende casus nader te specificeren. Hierbij zal kort worden ingegaan op de pathofysiologie van de betreffende maag- of darmaandoening, de laatste ontwikkelingen op de huidige (beroeps)richtlijnen en de toegevoegde waarde van laboratoriumdiagnostiek. Voor dit laatste onderdeel zal de klinisch chemicus met de volgende vragen om advies worden gevraagd. Welk onderzoek zou u adviseren en met welk doel? Wat is de waarde van de uitslag? Wel of niet de patiënt verwijzen? Welke behandeling en/of leefstijladviezen kent u? Na afloop zullen de deelnemers meer inzicht hebben in de huidige richtlijnen en de waarde van de laboratoriumdiagnostiek bij patiënten met buikklachten binnen de eerste lijn. Aan het einde van de sessie heeft u inzicht verkregen in: 1. De diagnosen bij de klacht buikpijn in de huisartspraktijk 2. Het diagnostisch proces van de huisarts bij de klacht buikpijn 3. De toegevoegde waarde van laboratoriumonderzoek 13

14 14 AANTEKENINGEN

15 AANTEKENINGEN 15

16 SPONSOREN SILVER BRONZE Contactadres: Bureau NVKC Catharijnesingel 49A 3511 GC Utrecht T F E buro@nvkc.nl W