Prix de Mazars 2008 Onderzoeksrapport

Transcriptie

1 Prix de Mazars 2008 Onderzoeksrapport Publieksprijs voor verslaggeving door beursgenoteerde bedrijven

2

3 Publieksprijs voor verslaggeving door beursgenoteerde bedrijven Onderzoeksrapport door Aalt Klaassen 3

4

5 Inhoud Voorwoord 7 Conclusies 9 1. Inleiding Scores jaarverslagen Combinatie van doelstellingen & strategie AEX-bedrijven Overige genoteerde bedrijven Informatie: belang, beperkte/uitgebreide rapportage en waar Belang van informatie Informatie: publicatie waar en beperkt of uitgebreid Enige praktijkvoorbeelden jaarbericht versus jaarverslag Jaarverslagen: informatief en leesbaar AEX-bedrijven Overige genoteerde bedrijven Open vraag beste jaarverslag Beste website Informatie over risico: belang en voorzien in behoefte Aandacht voor risicoaspecten 24 Bijlage 27 Sponsors / partners Aalt Klaassen bv All rights reserved. No part of this report may be reproduced, stored in a retrieval system, or be disclosed to the public, or transmitted, in any form or by any means, electronically, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of Aalt Klaassen bv. Models, survey data, techniques and tools, including software, used in performance of the assignment or included in the advice or survey results shall remain the property of Aalt Klaassen bv. 5

6

7 Voorwoord Verandering is een constante. Dat motto is de afgelopen tien jaar zeker van toepassing op de jaarverslaggeving van zowel beursgenoteerde als niet-beursgenoteerde ondernemingen. De van toepassing zijnde wet- en regelgeving ontwikkelt zich voortdurend evenals de aard van de informatie in de verslaggeving. Van oorsprong ging het hoofdzakelijk om financiële informatie, geleidelijk aan krijgen stakeholders ook meer vraag naar niet-financiële informatie in de jaarrekening. Bovendien ontstaat er als gevolg van internationalisering in combinatie met diversificatie meer behoefte aan gesegmenteerde informatie. Verder is er een duidelijke ontwikkeling naar meer informatie en openheid over beheersing van risico s, een direct gevolg van de recente onverwachte en snelle (bijna)ineenstortingen van een aantal gerenommeerde bedrijven. En last but not least is ook duidelijk dat stakeholders steeds vaker hun toevlucht nemen tot internet om de verantwoording van een organisatie te raadplegen. Wat niet is veranderd: de verslaggeving door bedrijven heeft door de jaren heen de warme belangstelling van een brede groep stakeholders gehouden (aandeelhouders, beleggers, investeerders, analisten, afnemers, leveranciers, financiers, werknemers, overheden, wetenschap etc.). Meer informatie staat echter niet gelijk aan beter geïnformeerd zijn. Het is in deze tijd lastig om daadwerkelijk transparant te zijn, nu de roep om meer informatie vrijwel continu aan de orde is. Een overvloed aan informatie bedreigt immers de leesbaarheid en begrijpelijkheid van de gepresenteerde informatie. Bedrijven zoeken in hun jaarverslagen dan ook naar manieren om de juiste balans hierin te vinden. En ze omarmen ook steeds vaker andere communicatiemiddelen voor dit doel. Mazars draagt graag bij aan die zoektocht en reikt dit jaar voor dat doel voor het eerst de Prix de Mazars uit. Dit is de publieksprijs voor het beste jaarverslag voor beursgenoteerde bedrijven (categorieën: AEX en Overige genoteerde bedrijven), gebaseerd op de meningen van een groot aantal gebruikers (financieel geïnteresseerden en professionals) van jaarverslagen en gerelateerde informatie. Wij hopen dat de best practices die daaruit voortvloeien andere bedrijven kunnen inspireren om de kwaliteit van de verslaggeving te verbeteren. Zodat ze hun vertrouwensrelatie met de markt kunnen versterken. Het onderzoek naar de jaarverslagen over 2007 heeft geleid tot vijf genomineerde bedrijven in de categorie AEX genoteerde bedrijven: in alfabetische volgorde gaat het om Koninklijke DSM, Heineken, Randstad, SBM Offshore en TomTom. In de categorie Overige genoteerde bedrijven gaat het om ARCADIS, Fugro, Imtech, Koninklijke Boskalis Westminster en Nutreco. De winnaars zijn dit jaar Koninklijke DSM (AEX genoteerde bedrijven) en Koninklijke Boskalis Westminster (Overige genoteerde bedrijven). In de ogen van het publiek hebben beide bedrijven een voorbeeld van excellente verslaggeving tentoongespreid. Wij feliciteren deze organisaties van harte met deze prestatie. Jos van Huut, Bestuursvoorzitter Mazars Nederland Paul Steman, Bestuurslid Mazars Nederland 7

8

9 Conclusies Jaarverslag/website jaarverslag Kon. DSM winnaar bij AEX Kon. Boskalis Westminster lijstaanvoerder bij overige bedrijven informatief wint van leesbaar ING Group beste website 1. Kon. DSM is winnaar van de Prix de Mazars, de publieksprijs voor het beste jaarverslag 2007 in de AEX categorie. De behaalde 7.7 is een fraaie prestatie en geëvenaard door Heineken. Het iets homogenere oordeel voor Kon. DSM gaf de doorslag voor de eerste plaats. Het jaarverslag is bij de open vraag het vaakst spontaan genoemd als jaarverslag dat goed scoort op informatief karakter en leesbaarheid. De gemiddelde waardering van de AEX-jaarverslagen is ruim voldoende (7.1). 2. Kon. Boskalis Westminster heeft de Prix de Mazars, de publieksprijs voor het beste jaarverslag 2007 in de categorie Overige genoteerde bedrijven gewonnen. De onderneming heeft met de behaalde 7.9 Imtech en ARCADIS nipt verslagen. Een sterk punt van het jaarverslag is het informatieve karakter. 95% van de lezers van het jaarverslag van dit bedrijf heeft dat als kenmerkend aangegeven. De leesbaarheid blijft hierbij achter. Bij de overige genoteerde bedrijven is het gemiddelde cijfer Bij zowel de AEX als bij de overige genoteerde bedrijven domineert bij de meeste bedrijven het informatieve karakter ten opzichte van de leesbaarheid. Op leesbaarheid zijn derhalve wel wat slagen te maken. De jaarverslagen van SBM Offshore en van Wavin scoren in hun categorie het hoogst op informatief. Voor leesbaarheid zijn dat de jaarverslagen van TomTom en van SNS Reaal. 4. Bij de open vraag naar de beste website kwam die van ING Group als beste naar voren. Gemakkelijk te vinden, goede menustructuur, informatief en up to date zijn de gehanteerde motiveringen. Combinatie van doelstellingen en strategie (D&S) Kon. DSM goede balans tussen criteria uitdagend, geloofwaardig en op koers met realisatie Kon. Boskalis Westminster bovengemiddeld op 2 criteria probleem met de combinatie van doelstellingen en strategie bij sommige bedrijven 5. Bij de AEX-bedrijven scoort Kon. DSM het hoogst op de criteria, die van belang zijn bij de beoordeling van de combinatie van D&S. Voor het uitdagend zijn behaalt de onderneming een 7.6 (gemiddelde AEX 6.9), voor het geloofwaardig zijn een 7.7 (gemiddelde AEX 6.8) en voor het op koers liggen met de realisatie een 7.8 (gemiddelde AEX 6.5) op de 10-puntschaal. Bij Kon. DSM is er een goede balans tussen de afzonderlijke criteria. Dat kan bepaald niet van alle AEX-bedrijven worden gezegd. 6. Bij de overige bedrijven levert Kon.Boskalis Westminster een bovengemiddelde prestatie op geloofwaardig zijn (7.6 tegen 6.9 gemiddeld) en op op koers liggen (7.7 tegen 6.5 gemiddeld). De score op het derde criterium, het uitdagend zijn, blijft enigszins achter (6.7 tegen 7.0 gemiddeld) en veroorzaakt een zekere mate van onbalans tussen de criteria. Binnen deze categorie bedrijven is er minimaal één onderneming, die in ieder geval op geloofwaardigheid een groot probleem heeft, gezien de behaalde Ten aanzien van de combinatie van D&S hebben sommige bedrijven hopelijk slechts een communicatieprobleem (de markt begrijpt de D&S niet). Gevreesd moet worden dat bij sommige bedrijven de situatie zorgelijker is (zijn, gegeven de respons, de D&S wel goed?). Er lijkt sprake van een meer fundamenteel probleem. Informatie en publicatie meeste informatieonderwerpen belangrijk jaarverslag meest uitgebreid; jaarbericht meest beperkt 8. De informatieonderwerpen doelstellingen & strategie, financiële resultaten, belangrijkste financiële kengetallen, vooruitzichten en de jaarrekening worden als zeer belangrijk gekwalificeerd. De meeste onderzochte onderwerpen vallen in het cluster belangrijk. 9. In grote lijnen kan het jaarverslag worden getypeerd als het document waar de meeste informatie-onderwerpen doorgaans uitgebreid aan de orde moeten worden gesteld. Bij de website en de AvA is dat in iets minder mate van toepassing. Bij het jaarbericht ligt het accent bij de meeste informatie-onderwerpen op een beperkte aandacht. Een belangrijke uitzondering op deze regel is de informatie die als zeer belangrijk wordt 9

10 omschreven. Deze moet in alle documenten/media uitgebreid aan de orde komen volgens de respondenten. De grootste winst in indikking valt te behalen door de toelichting op de jaarrekening achterwege te laten. Bij de AEX- en de AMX-bedrijven scheelt dat doorgaans 40% van het aantal bladzijden. Risico informatievoorziening over risico s voorziet onvoldoende in behoefte van de markt belangrijk bij risico s: in kaart brengen beheersen, en kwantificering van gevolgen 10. De informatie over de onderscheiden risico s wordt als belangrijk omschreven. Alleen over omgevingsrisico zijn de professionele respondenten van mening dat deze zeker van belang is in plaats van belangrijk. De mate waarin de informatievoorziening van de genoteerde bedrijven voorziet in de behoefte van de respondenten, laat te wensen over. Er is een te groot verschil tussen het belang aan de ene kant en de voorziening in de behoefte aan de andere kant. De professionele respondenten geven blijk van een wat betere match tussen belang en de mate waarin in hun informatiebehoefte wordt voorzien, ten aanzien de financiële risico s en het omgevingsrisico. 11. De markt vindt het belangrijk dat de genoteerde bedrijven in de risicoparagraaf van het jaarverslag hun risico s in kaart brengen, aangeven hoe zij de risico s beheersen en een kwantitatieve indicatie geven over de eventuele effecten van deze risico s. Vooral ten aanzien van dit laatste is het de vraag of markt en bedrijven wel genoeg begrip hebben voor enerzijds de wens en anderzijds de mogelijkheid daaraan te voldoen. Een proces van overleg en samenwerking zal moeten leiden tot een voor beide partijen werkzame oplossing. 10

11 Onderzoek 11

12

13 Onderzoek 1. Inleiding Van 29 mei tot en met 7 juli 2008 is door Aalt Klaassen BV een onderzoek gedaan rond jaarverslagen. Van dit onderzoek is Mazars de hoofdsponsor. Als co-sponsoren/partners zijn opgetreden het tijdschift Management Scope, de VEB en CloseContact. Daarnaast heeft een aantal genoteerde bedrijven hun medewerking verleend door het laten benaderen van hun contactpersonen, primair professionele beleggers en analisten. De gehanteerde vragenlijst is in overleg met Mazars tot stand gekomen. Het onderzoek is via een webbased vragenlijst afgenomen. Bij een aantal vragen zijn naast de resultaten van de totale groep respondenten, eveneens die van de professionals (professionele beleggers, analisten en pers) verstrekt. Dankzij de medewerking van bijna 400 respondenten (30 professionals en 350 overigen) zijn de resultaten van een dusdanige kwaliteit, dat hiermee een bijdrage kan worden geleverd aan een verdere verbetering van de jaarverslagen van met name genoteerde bedrijven Scores jaarverslagen Tabel 1 Top 5 gemiddelde scores op de jaarverslagen 2007 (10-puntschaal) 2 AEX-bedrijven Overige aan Euronext Amsterdam genoteerde bedrijven volgorde bedrijf cijfer bedrijf cijfer 1 Kon. DSM 7.7 Kon. Boskalis Westminster Heineken 7.7 Imtech SBM Offshore 7.6 ARCADIS Randstad 7.4 Fugro TomTom 7.4 Nutreco Holding 7.7 gemiddelde AEX 7.1 gemiddelde overige bedrijven 7.4 laagste score 6.3 laagste score 6.6 Kon. DSM winnaar bij AEX gemiddeld ruim voldoende voor AEX Kon. DSM en Heineken staan ex aequo bovenaan met een 7.7. Daarmee worden beide jaarverslagen min of meer als goed beoordeeld. Ook op de tweede decimaal bleken de scores van beide bedrijven gelijk te zijn. Op grond van een lagere waarde voor de standaarddeviatie en daarmee een meer unaniem oordeel is Kon. DSM nummer 1 geworden. Het gemiddelde cijfer van de AEX is 7.1. Daarmee wordt aangegeven dat de respondenten de jaarverslagen gemiddeld als ruim voldoende omschrijven. Het laagste cijfer van 6.3 is een indicatie voor de vooruitgang die de jaarverslagen hebben doorgemaakt. In het wat verdere verleden werden jaarverslagen nog wel eens als onvoldoende gekwalificeerd. De Henri Sijthoff prijs met de daarbij behorende criteria, de tucht van de financiële markten en de opstelling van de bedrijven zelf hebben ongetwijfeld een positieve bijdrage geleverd aan de verbetering van de kwaliteit van de jaarverslagen. Overigens waren er drie bedrijven in de AEX-categorie die te weinig waarnemingen hadden om mee te worden genomen in de ranglijst. 1 De auteur is veel dank verschuldigd voor de bijdrage van en de prettige manier van samenwerken met Mariëlle van Batenburg van CloseContact en Dirk-Jaap en Jurjen Klaassen van Aalt Klaassen BV. Uiteraard blijft de auteur volledig verantwoordelijk voor het onderzoek en de rapportage. Heerhugowaard augustus Ter bepaling van de score per jaarverslag hebben de cijfers van de professionele respondenten een weging van twee gekregen en de overige respondenten een weging van één. Verder zijn alleen jaarverslagen meegenomen in de ranking, waarvoor minimaal 15 waarnemingen waren. De winnaars van de Prix de Mazars, de publieksprijs voor het beste jaarverslag, kunnen het eerstvolgende jaar niet meedingen naar de prijs binnen hun huidige categorie. 3 Fugro viel tot onder de categorie overige genoteerde bedrijven. Vanaf heeft Fugro een AEX-notering. 13

14 Kon. Boskalis Westminster lijstaanvoerder bij overige bedrijven. gemiddeld ruim voldoende voor overige bedrijven Kon. Boskalis Westminster heeft bij de overige aan Euronext Amsterdam genoteerde bedrijven met een 7.9 het hoogste cijfer behaald voor het jaarverslag Ook in deze categorie is er een ex aequo notering, maar nu met drie bedrijven. Op basis van de tweede decimaal hebben Imtech en ARCADIS deze keer de eer moeten laten aan Kon. Boskalis Westminster. Bij de overige bedrijven is het gemiddelde van 7.4 goed voor een meer dan ruime voldoende. Het laagste cijfers is in deze categorie bedrijven 6.6. Overigens waren in deze categorie bedrijven verhoudingsgewijs veel bedrijven, die onvoldoende waarnemingen hadden, om op een ranglijst te kunnen worden meegenomen. 3. Combinatie van doelstellingen & strategie vraag onderzoek In het onderzoek is eveneens ingegaan op de combinatie van doelstellingen en strategie. Aan de respondenten is gevraagd aan te geven of zij de combinatie van doelstellingen en strategie voldoende uitdagend, geloofwaardig en op koers vonden wat betreft de realisatie. Daarbij is gebruik gemaakt van een 10-puntschaal met 1 = laagste en 10 = hoogste waardering. 3.1 AEX-bedrijven Figuur I Score van Kon. DSM op criteria combinatie van doelstellingen & strategie (10-puntschaal) Kon. DSM Gemiddeld Laagste Uitdagend Geloofwaardig Op koers Kon. DSM leidend en goed in balans AEX gemiddeld in onbalans richting uitdagend communicatieprobleem of meer? Kon. DSM scoort op alle afzonderlijke criteria van de AEX-bedrijven het hoogst. De afstand ten opzichte van de afzonderlijke gemiddelden is substantieel. De afgelopen jaren heeft Kon. DSM ingrijpende wijzigingen aangebracht in haar product-markt portfolio. De onderneming heeft een duidelijke koers aangegeven en het transformatieproces in de ogen van de markt succesvol afgerond dan wel is daarmee nog bezig. De absolute scores op de afzonderlijke criteria zijn vergelijkbaar in positieve zin. Kon. DSM is erin geslaagd een goede balans te behouden tussen het uitdagende karakter van de combinatie van doelstellingen en strategie, de geloofwaardigheid en het op koers liggen met de realisatie. Dat is eerder uitzondering dan regel. Overigens zijn ook de gemiddelde AEX scores niet onbevredigend. Wel lijkt er een zekere onbalans te zijn richting uitdagend. Zeker ten opzichte van de score bij op koers met realisatie is dat voor een aantal bedrijven duidelijk een punt van aandacht. Op grond van de laagste scores moet de conclusie zijn dat sommige bedrijven op zijn minst wat hebben uit te leggen. Een communicatieprobleem is niet prettig, maar valt op te lossen. Als dit evenwel niet het vraagstuk is dat moet worden opgelost, dat ligt de zaak fundamenteler. Er is wellicht onvoldoende vertrouwen in het business model of in het management. In dat geval zullen er meer ingrijpende maatregelen moeten worden getroffen. 14

15 3.2 Overige genoteerde bedrijven Figuur II Score van Kon. Boskalis Westminster op criteria combinatie van doelstellingen & strategie (10-puntschaal) Kon. Boskalis Westminster Gemiddeld Hoogste Laagste Uitdagend Geloofwaardig Op koers op 2 criteria goede prestatie Kon. Boskalis Westminster combinatie van D&S blijft achter in uitdagend zijn bedrijf met laagste geloofwaardigheid groot probleem Kon. Boskalis Westminster neemt op dit onderdeel niet de eerste plaats in. Op twee criteria presteert de onderneming bovengemiddeld. Van de drie criteria is die betreffende de geloofwaardigheid ons inziens het belangrijkst. Op dit criterium is de achterstand van Kon. Boskalis Westminster ten opzichte van nummer 1 binnen acceptabele grenzen. Ook bij het tweede criterium verkeert de onderneming in een toppositie. De afstand ten opzichte van het gemiddelde is zeer royaal. Ten aanzien van het voldoende uitdagend zijn van de combinatie van doelstellingen en strategie blijft de onderneming zelfs achter bij het gemiddelde van deze categorie ondernemingen. Dat is een situatie die aandacht vereist. In hoofdlijnen kunnen de volgende situaties zich voordoen. Of de markt heeft gelijk, in dat geval staat de onderneming mogelijk voor een belangrijke uitdaging. Onderzocht moet worden of dit vooral aan de doelstellingen ligt, of aan de strategie of dat het de combinatie is. Vervolgens zal de onderneming dan duidelijk moeten maken wat zij hieraan denkt te gaan doen. Als de markt geen gelijk heeft, dan lijkt het vooral een communicatie-issue. De onderneming is er niet in geslaagd de markt duidelijk te maken dat de combinatie van doelstellingen en strategie wel uitdagend is. Vooral wanneer een bedrijf er min of meer continu in slaagt de eigen doelstellingen te realiseren met de gekozen strategie, treedt er een zeker gewenningsproces op. Het zicht op de onderliggende inspanningen is dan mogelijk niet altijd duidelijk in de markt. Het bedrijft realiseert zich niet altijd dat kennis daarvan binnen het bedrijf vanzelfsprekend is, maar daarbuiten niet. Dikwijls is dit een bron van misverstand tussen bedrijf en markt. De laagste waarden voor de criteria zijn van toepassing op een bedrijf dat de achterliggende periode een aantal keren met een onaangename verrassing is gekomen. Vooral de lage score op geloofwaardigheid is een zeer serieus en fundamenteel probleem. De ervaring is dat het herstellen van deze geloofwaardigheid doorgaans een kwestie van jaren is. De toegang van het betrokken bedrijf tot de deelmarkt voor eigen vermogen is hierdoor niet positief beïnvloed. 15

16 4. Informatie: belang, beperkte/uitgebreide rapportage en waar 4.1 Belang van informatie vraag onderzoek resultaten in bijlage In het onderzoek is de volgende vraag opgenomen: Kunt u ten aanzien van het jaarverslag van een onderneming aangeven welk belang u hecht aan de opname van informatie over onderstaande onderwerpen / aandachtsgebieden. Hanteer hierbij een 5-puntschaal met 1 = zeer onbelangrijk, 2 = onbelangrijk, 3 = deels onbelangrijk/deels belangrijk, 4 = belangrijk en 5 = zeer belangrijk In tabel 3 van de bijlage staan de resultaten per informatieonderwerp weergegeven in volgorde van afnemende belangrijkheid. Deze laatste is dan gebaseerd op de opvattingen van de totale groep respondenten. Tabel 2.a Belangrijkste informatieonderwerpen (5-puntschaal) in afnemende volgorde van belangrijkheid Informatieonderwerp belang totaal prof. 4 doelstellingen en strategie financiële resultaten belangrijkste financiële kengetallen vooruitzichten jaarrekening 4,5 4.4 Tabel 2.b Minst belangrijke informatieonderwerpen corporate governance human resources MVO / duurzaam ondernemen clusters qua belang doelstellingen en strategie bovenaan Er kan een viertal clusters worden onderscheiden in termen van belangrijkheid ten aanzien van de te verstrekken informatie, nl: Zeer belangrijk (score 4.5): hierin valt de informatie over de doelstellingen en strategie tot en met de jaarrekening; Belangrijk (4.0 score < 4.5): dit betreft kernactiviteiten tot en met accountantsverklaring; Zeer van belang ( 3.5 score < 4.0): corporate governance; Van belang (3.0 score < 3.5): human resources en MVO/duurzaam ondernemen. Alle onderscheiden informatieonderwerpen zijn van belang. In het hoogste cluster bevinden zich 5 onderwerpen. Bovenaan staan de doelstellingen en strategie. Hiermee wordt als het ware de koers van de onderneming aangegeven. Hierna volgen in een notendop informatie over geleverde prestaties en vooruitzichten. Het belang van belangrijkste financiële kengetallen wordt waarschijnlijk ingegeven doordat een lezer graag wil worden geholpen bij het selecteren van de informatie. De jaarrekening en de toelichting daarop zijn dusdanige boekwerken geworden dat het de vraag is in hoeverre een niet-specialist dit nog allemaal kan/wil lezen en begrijpen. Een samenvatting in de vorm van een aantal belangrijkste financiële kengetallen kan dan uitermate behulpzaam zijn. De professionele respondenten vinden de informatie over de doelstellingen en strategie en over de financiële resultaten erg belangrijk, gezien de 4.9. De andere drie informatieonderwerpen blijven daar qua belang iets bij achter. In dit cluster is het verschil in belang tussen de professionele respondenten en de totale groep respondenten binnen een acceptabele bandbreedte van 0.3 punt. 4 Totaal staat in deze en volgende tabellen voor het totaal aantal respondenten. Prof. heeft dan betrekking op de opvattingen van de professionele respondenten. 16

17 meeste onderwerpen in cluster belangrijk bij professionals criteria belangrijker dan uiteindelijke beloning professionals minder oog voor besturing bedrijf HR en MVO bij professionals niet van belang niet-financiële kengetallen ondergewaardeerd De meeste informatieonderwerpen (17) zijn te vinden in het cluster belangrijk. In dit cluster bestaan wel enkele grote verschillen in opvattingen tussen professionals en de totale doelgroep. Opvallend zijn onder andere de verschillen ten aanzien van het belang van informatie over risk management, beloning RvC en verslag van de RvC. De professionals kennen hieraan verhoudingsgewijs minder belang toe dan de niet-professionals. Dit krijgt nog wat meer reliëf als wordt bedacht dat de jury van de Henri Sijthoff prijs de laatste jaren juist heeft aangegeven dat informatie over risico s en het verslag van de RvC nog verbeteringen behoeven. Uitvoering strategie/ondernemingsplan, meerjarenoverzicht, ondernemingsprofiel en producten/diensten zijn onderwerpen, die door de professionals belangrijker worden gevonden dan door de andere respondenten. Het belang van informatie over het onderwerp uitvoering strategie/ondernemingsplan is daarmee bij deze subgroep in lijn met het belang dat wordt toegekend aan informatie over doelstellingen en strategie. De verhoudingsgewijs lage score bij de professionals van de informatie over de beloning van de RvB (3.8 versus 4.2 voor de totale populatie) valt ook op. Gezien het belang dat de professionals toekennen aan informatie over de onderliggende prestatiecriteria zijn zij blijkbaar meer geïnteresseerd in deze criteria dan in de uiteindelijke absolute beloning van de RvB. In contrast daarmee staat enigszins het geringere belang dat zij toekennen aan informatie over de belangrijkste niet-financiële kengetallen (3.7). In het cluster zeker van belang valt slechts één informatieonderwerp, namelijk corporate governance. Ook nu geven de professionals daaraan een substantieel lager belang (3.4) dan de andere respondenten. Bij de professionals lijkt daarmee enige consistentie te bestaan met het belang dat zij toekennen aan risk management (3.6). Het lijkt wel of de professionals daarmee blijk geven van een zekere desinteresse in de aansturing van en zeggenschapsverhoudingen bij een bedrijf. De vraag is of dat inderdaad zo is of dat de bedrijven er niet in slagen het belang van informatie over deze onderwerpen voldoende duidelijk te maken. Met name ten aanzien van informatie over risicomanagement en risico s is bij menig bedrijf de discussie nog niet afgerond. Het wordingsproces is nog volop gaande. De in de ogen van vele financiële experts zachte waarden als human resources en MVO/duurzaam ondernemen zijn wel van belang, maar staan onderaan in de rangorde. Bij de professionals zijn deze beide onderwerpen evenwel (zeker) niet van belang. Daarmee wijken hun standpunten (fors) af van die van professionals uit eerdere onderzoeken en uit een recent internationaal onderzoek. Ten aanzien van deze onderwerpen constateren we ontwikkelingen, die niet geheel in lijn zijn met het belang dat aan deze informatieonderwerpen wordt toegekend. In toenemende mate geven grote, internationale professionele beleggers aan dat CSR/MVO, waaronder Human Resources, expliciet wordt meegenomen in hun beleggingsproces. Ook de sell side analisten van de grote brokers en banken houden bij hun analyses hiermee in toenemende mate rekening. Ook zien we dat bedrijven hoe langer meer informatie over deze onderwerpen verstrekken. Het onderwerp heeft daarmee een meer structurele plaats gekregen in het analyse- en beleggingsproces. De antwoorden van de respondenten ademen een nog wat klassieke benadering uit van de onderneming. Dit komt onder andere tot uiting in het verschil in belang tussen financiële (4.6) en niet- financiële kengetallen (4.0) en financiële (4.3) en niet-financiële prestatiecriteria (4.0) bij de beloning van de leden van de RvB. Vooral bij de kengetallen is het verschil in belang erg groot. Uit een ander onderzoek door de auteur van de jaarverslagen van de op 1 februari in de AMX opgenomen bedrijven blijkt dat gemiddeld 95% van de kengetallen in het kengetallenoverzicht financiële kengetallen zijn. Slechts 5% is niet financieel van aard. Daarvan heeft 4% ten opzichte van het totaal betrekking op HR-gerelateerde kengetallen. Meestal zijn dit het aantal medewerkers per jaarultimo en het gemiddeld aantal werknemers. 17

18 Als met het kengetallenoverzicht in één oogopslag een beeld moet worden gegeven van de onderneming, dan kan worden betwijfeld of de huidige set van financiële kengetallen, die veelal historisch is bepaald, daaraan voldoet. Als een bedrijf aangeeft dat bijvoorbeeld veiligheid essentieel is voor het voortbestaan van een onderneming, dan zou op zijn minst mogen worden verwacht dat op dit gebied een kengetal wordt opgenomen in het kengetallenoverzicht. Hetzelfde geldt voor een bedrijf dat aangeeft dat een bepaald percentage van de omzet en resultaat afkomstig moet zijn uit meerjarencontracten of uit recent ontwikkelde producten/diensten. Een kengetal dat de prestaties en de ambities op die gebieden laat zien, voegt dan wel meer waarde toe in een kengetallen overzicht dan variant nummer x op de EBIT. 4.2 Informatie: publicatie beperkt of uitgebreid en waar vraag onderzoek quotiënt: indicator voor beperkte of extensieve weergave Een andere vraag had betrekking op het medium/document, waar de informatie moet worden gepubliceerd. Tevens is daarbij gevraagd aan te geven of dit in beperkte of extensieve mate zou moeten geschieden. De vraag luidt: Als u van mening bent dat (de informatie over) het betrokken onderwerp moet worden gepubliceerd/opgenomen in het jaarverslag, in het jaarbericht (= een verkorte versie van het jaarverslag), op de website en/of in de presentatie op de algemene vergadering van aandeelhouders (=AvA), wilt u dan aangeven met een X of dit in beperkte mate (= BP) of extensief (=Ext) moet zijn. Per document/medium is het aantal respondenten dat bij een bepaald onderwerp beperkt heeft ingevuld gedeeld door het aantal respondenten dat extensief heeft ingevuld. Als dit quotiënt 1 is betekent dit dat de respondenten ten aanzien van dat onderwerp in evenwicht zijn. Is de waarde (veel) < dan 1, dan zijn er meer respondenten die dit onderwerp in extensieve mate behandeld willen hebben. Een waarde van 0.8 impliceert dat 20% meer respondenten voor de uitgebreide versie gaan. Is de waarde (veel) > dan 1 dan zijn er meer respondenten die het betrokken onderwerp juist beperkt aan de orde willen zien komen. Een quotiënt van 1.2 impliceert dat 20% meer respondenten voor de uitgebreide weergave gaan. Tabel 3 Quotiënt aantal voorstanders beperkte informatie/aantal voorstanders uitgebreide informatie 5 Informatieonderwerp Jaarverslag Jaarbericht website doelstellingen en strategie 0,2 0,7 0,3 0,3 financiële resultaten 0,1 0,4 0,4 0,2 belangrijkste financiële kengetallen 0,1 0,6 0,4 0,4 vooruitzichten 0,3 0,8 0,5 0,3 jaarrekening 0,2 0,9 0,5 0,4 gemiddelde 0,5 1,6 0,7 0,9 hoogste 2,0 4,7 1,3 2,9 laagste 0,1 0,4 0,2 0,2 AvA 5 Voor de volledige tabel verwijzen wij u naar de bijlage, tabel 5, pagina

19 jaarverslag uitgebreid jaarbericht kort repeterende zaken: hoofdlijn in jaarverslag, details op website zeer belangrijke informatie altijd uitgebreid drietal klassen: beperkt midden uitgebreid Op grond van het gemiddelde van de quotiënten per medium/document kan worden geconcludeerd dat het jaarverslag (0.5) de meest uitgebreide versie moet zijn. De website (0.7) en de AvA (0.9) volgen hierna. Het jaarbericht (= beperkt jaarverslag) dient ook daadwerkelijk beperkt (1.6) te zijn. Het is het enige document/medium, waar het quotiënt boven de 1.0 ligt. Dit betekent dat er meer respondenten zijn die een korte behandeling van een onderwerp prefereren boven een meer uitgebreide. Bij deze opvattingen zijn wel enige kanttekeningen te plaatsen. De omvang van de jaarverslagen heeft de laatste jaren de neiging gehad alleen maar toe te nemen. In het algemeen leent de website zich ervoor om meer informatie te verstrekken en deze ook eerder te actualiseren dan bijvoorbeeld een jaarverslag. Ten aanzien van Human Resources en MVO/duurzaam ondernemen lijken de respondenten hiermee in te stemmen. Verhoudingsgewijs dient er meer informatie op de website te staan dan in de andere document respectievelijk op de andere media. De waarde van het quotiënt is het laagst bij de website. De complementariteit van de website ten opzichte van het jaarverslag leent zich ervoor om op bepaalde onderwerpen die door de jaren heen nauwelijks veranderen, beperkt en op hoofdlijnen in het jaarverslag te rapporteren en naar de website te verwijzen voor een meer uitgebreide toelichting. Onderwerpen, waarbij dit het geval zou kunnen zijn, betreffen corporate governance en remuneratie. Dit zijn onderwerpen met een hoog repeterend karakter en van jaar tot jaar weinig nieuwe informatie. In een aantal gevallen blijkt dat diverse ondernemingen al voor een dergelijke aanpak gekozen hebben. Informatie die als zeer belangrijk wordt gekwalificeerd door de respondenten, moet bij alle documenten/media volgens het merendeel van de respondenten uitgebreid aan de orde komen. Dit geldt ook voor het jaarbericht, zij het dat de waarden van de quotiënten bij dit document gemiddeld het hoogst zijn, maar nog steeds onder de evenwichtswaarde van 1.0. In onderstaande figuur is een drietal klassen onderscheiden. De eerste klasse betreft het aantal onderwerpen waar het quotiënt BP/Ext 0.75 is. Het aantal respondenten dat een voorkeur heeft voor een extensieve rapportage, overtreft het aantal respondenten dat een voorkeur heeft voor een verkorte rapportage met meer dan 25%. Een tweede klasse bevat het aantal onderwerpen, waarbij het quotiënt BP/Ext Nu overtreft het aantal respondenten met een voorkeur voor een beperkte rapportage het aantal respondenten met ene extensieve rapportage met meer dan 25%. Het middensegment tenslotte is het gedeelte, waar het quotiënt binnen een bandbreedte ligt met een afwijking van 25% rond de evenwichtswaarde van 1.0. Figuur III Aantal onderwerpen per medium/document in afzonderlijke klassen (in %) Jaarverslag Jaarbericht Website AvA 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Beperkt 1.25 Midden 0.75 < 1.25 Uitgebreid % onderwerpen jaarverslag uitgebreid Ook op deze manier is visueel duidelijk, waar de accenten liggen bij de afzonderlijke documenten/media. Bij het jaarverslag is bij 92% van de informatieonderwerpen het aantal voorstanders van een uitgebreide rapportage minimaal 25% hoger (i.e. quotiënt < 0.75) dan het aantal voorstanders van een beperkte rapportage. De afwijkende onderwerpen betreffen Human Resources en MVO/duurzaam ondernemen. 19 1

20 grootste winst in blz. jaarbericht door weglaten toelichting op jaarrekening website concentratie in middensegment bij AvA veel onderwerpen met uitgebreide aandacht voor product/dienst niet teveel aandacht op AvA accountantsverklaring: conditio sine qua non op AvA Bij het jaarbericht kan volgens de respondenten 64% van de onderwerpen in verkorte vorm worden behandeld. Behalve bij de zeer belangrijke informatie is bij alle andere informatieonderwerpen het quotiënt > 1.0. Ergo, een (lichte) voorkeur voor een beperkte rapportage. Hieronder valt onder andere de toelichting op de jaarrekening. Daarmee hebben de bedrijven een mogelijkheid in handen om de verkorte versie substantieel in te dikken ten opzichte van het uitgebreide verslag. Bij de per 1 februari 2007 in de AMX opgenomen bedrijven maakt de toelichting op de jaarrekening namelijk 40% uit van het totaal aantal bladzijden. Bij de op die datum genoteerde AEX-bedrijven was dit percentage 38%. Bij een gemiddelde omvang van het AEX-jaarverslag van 175 bladzijden scheelt dit 69 bladzijden. Op de website kan 44% van de informatieonderwerpen volgens een meerderheid van de respondenten in uitgebreide vorm worden weergegeven. 52% bevindt zich in het middensegment en 4% kan beperkt worden tot een verkorte rapportage. Dit laatste betreft dan Human Resources. Opvallend is dat in de AvA het aantal onderwerpen met een voorkeur voor een uitgebreide behandeling nog 60% van het totaal is. Naast de informatieonderwerpen die als zeer belangrijk worden aangemerkt, vallen hier onderwerpen onder die specifiek wat met de AvA te maken hebben. Daarbij kan onder andere worden gedacht aan: de beloning van de RvB en de onderliggende criteria, de beloning van de RvC, het verslag van de RvC en de uitvoering van de strategie/ondernemingsplannen. Tot de onderwerpen die in beperkte mate aan de orde behoeven te worden gesteld, vallen onder andere: Human Resources, MVO/duurzaam ondernemen, ondernemingsprofiel en producten/diensten. Dit laatste is wel frappant. Menig bedrijf spant zich in om ook of misschien wel juist op de AvA de aanwezigen wat zicht te geven op de producten respectievelijk diensten van het bedrijf. Opvallend is dat in de reeks van reguliere onderwerpen de accountantsverklaring slechts beperkt aan de orde hoeft te komen. Enerzijds kan dit een indicatie zijn van het vertrouwen dat bestaat ten aanzien van de kwaliteit van de accountantswerkzaamheden. Anderzijds kan het ook een weerspiegeling zijn van de opvatting van de beleggers dat zij dit niet het meest inspirerende deel vinden van een jaarverslag/ava. De derde verklaring impliceert dat een accountantsverklaring een conditio sine qua non is. Zolang deze wordt verstrekt, is het geen punt van discussie. Pas als die verklaring niet wordt verstrekt of afwijkend is ten opzichte van de standaard (goedkeurende) verklaring, neemt het belang toe. Deze laatste verklaring lijkt ons de meest aannemelijke van de drie. 4.3 Enige praktijkvoorbeelden jaarbericht versus jaarverslag ARCADIS, ING Group en Heijmans ter illustratie vooral weglaten toelichting jaarrekening levert winst in bladzijden verschillen In de bijlage staat in de tabellen van ARCADIS, Heijmans en ING Group een inventarisatie weergegeven van de vindplaats van de afzonderlijke informatieonderwerpen in het jaarverslag respectievelijk jaarbericht en het aantal bladzijden, dat daarvoor is gereserveerd. Hierna wordt in het kort een aantal observaties gegeven. Overeenkomsten: De belangrijkste indikking is gerealiseerd door de toelichting op de jaarrekening geheel of bijna geheel achterwege te laten; Risk management wordt in het geheel niet of zeer beperkt besproken; In alle drie de jaarberichten staan plaatjes, terwijl deze in de betrokken jaarverslagen ontbreken; Op compliance wordt in de jaarberichten niet expliciet ingegaan; Een accountantsverklaring en een begrippenlijst ontbreken in het jaarbericht; Corporate governance ontbreekt of is sterk ingedikt. Enige verschillen: ARCADIS laat het aantal bladzijden dat is gewijd aan de uitvoering van de strategie nagenoeg gelijk in tegenstelling tot de beide andere bedrijven; 20

21 ARCADIS en Heijmans benutten het jaarbericht door veel meer aandacht te schenken aan producten/diensten. ING Group sterkste reductie in omvang ING Group is het enige bedrijf, waar echt gesproken kan worden van een verkort bericht. Het jaarbericht bevat 32 bladzijden tegen 258 voor het jaarverslag. Bij ARCADIS is het verschil minder groot. Het jaarverslag kent 147 bladzijden en het jaarbericht 78. Bij Heijmans is de reductie nog geringer, namelijk van 162 bladzijden (jaarverslag) naar 116 bladzijden (jaarbericht). 5. Jaarverslagen: informatief en leesbaar 5.1 AEX-bedrijven Tabel 4 jaarverslagen AEX: informatief en leesbaar (in % respons) informatief leesbaar quotiënt (informatief/leesbaar) Kon. DSM ,35 gemiddelde ,17 hoogste ,87 laagste ,81 informatief SBM Offshore het best TomTom leidend bij leesbaar bij meeste jaarverslagen informatief dominant over leesbaar Kon. DSM presteert met haar jaarverslag op informatief karakter net bovengemiddeld, maar ruim onder het jaarverslag van SBM Offshore dat het hoogst scoort op dit criterium met 76%. Het jaarverslag van ASML Holding neemt met 47% de laatste plaats in op informatief karakter. Op leesbaarheid scoort TomTom het beste. 63% van de lezers van dat jaarverslag vindt het jaarverslag leesbaar. Dat is ruim boven het gemiddelde van 53% voor de AEXbedrijven. Kon. DSM scoort op leesbaarheid bij de lezers van haar jaarverslag met 49% benedengemiddeld. Het jaarverslag met de procentueel minste aanhangers voor leesbaarheid is dat van SBM Offshore. Gezien het quotiënt (= informatief/leesbaar) van 1.35 domineert het informatieve karakter bij Kon. DSM duidelijk boven leesbaarheid. Gemiddeld overtreft het procentuele aantal respondenten dat een jaarverslag informatief vindt het aantal respondenten dat het jaarverslag leesbaar vindt met 17%, gezien het gemiddelde quotiënt van Bij een beperkt aantal bedrijven overheerst het aantal aanhangers voor leesbaarheid. Dit betreft de jaarverslagen van ASML Holding, KPN, TomTom en Wolters Kluwer. Er zijn 6 bedrijven die op leesbaarheid en informatieve karakter beide bovengemiddeld presteren. 5.2 Overige genoteerde bedrijven Tabel 5 jaarverslagen AEX: informatief en leesbaar (in % respons) informatief leesbaar quotiënt (informatief/leesbaar) Kon. Boskalis Westminster ,90 gemiddelde ,29 hoogste ,90 laagste ,89 Wavin meest informatief Bij de overige genoteerde bedrijven vindt 95% van de lezers van het jaarverslag van Kon. Boskalis Westminster dat het informatief is. Dit percentage is hoog en ruim bovengemiddeld. Bij het jaarverslag van Wavin is dit percentage met 100% het hoogst. Aalberts Industries en LogicaCMG hebben de minste aanhang voor informatief. Iets meer dan de helft (60%) van de lezers van de jaarverslagen van beide bedrijven is deze mening toegedaan. 21

22 SNS Reaal hoogst op leesbaarheid ook bij overige bedrijven domineert informatief Qua leesbaarheid vindt 50% van de respondenten dat het jaarverslag van Kon. Boskalis Westminster daaraan voldoet. Dat blijft fors achter bij het gemiddelde. Binnen de categorie overige bedrijven presteert SNS Reaal het best (76%). Voor Océ zijn er, gezien de 41%, blijkbaar nog verbeteringen mogelijk. Het quotiënt bij Kon. Boskalis Westminster is met 1.9 duidelijk een indicatie van het overheersende karakter van informatief boven leesbaarheid. Het is de hoogste waarde voor het jaarverslag van een onderneming in deze categorie bedrijven. Het gemiddelde quotiënt bedraagt bij deze categorie ondernemingen Gemiddeld vindt bijna 30% meer respondenten dat het jaarverslag informatief is dan leesbaar. SNS Reaal is het enige bedrijf, waar leesbaarheid het informatieve karakter domineert. Het quotiënt bij deze onderneming is Er zijn 7 bedrijven die op leesbaarheid en informatieve karakter beide bovengemiddeld presteren. 5.3 Open vraag beste jaarverslag Tabel 6 Jaarverslagen spontaan genoemd als beste jaarverslag informatief leesbaar 1 Kon. DSM 1 Kon. DSM 2 ING Group 2/3 Kon. Ahold 3 Royal Dutch Shell 2/3 Philips Electronics jaarverslag Kon. DSM meest genoemd bij informatief jaarverslag Kon. DSM ook op leesbaarheid eerste plaats informatief Het Kon. DSM jaarverslag is het meest spontaan genoemd als een goed jaarverslag vanwege het informatieve karakter. Als motivering is onder andere genoemd dat het jaarverslag zeer uitgebreid is en een en ander helder heeft weergegeven. Het jaarverslag van ING Group komt op de tweede plaats. Enkele motiveringen zijn: consistent verantwoord risico nemen, goed duidelijk verslag maar wel wat groot. Gezien het aantal bladzijden van 258 is het laatste deel van de opmerking goed voorstelbaar. ING Group is dan ook met een jaarbericht gekomen dat met 32 bladzijden vermoedelijk eerder integraal zal worden gelezen dan het volledige jaarverslag. Het jaarverslag van Royal Dutch Shell krijgt typeringen als: begrijpelijk en overzichtelijk. leesbaar Ook qua leesbaarheid is het jaarverslag van Kon. DSM het vaakst genoemd. Omschrijvingen die worden gehanteerd in de motivering zijn: simpel, begrijpelijk en aantrekkelijke weergave. De jaarverslagen van Kon. Ahold en Philips Electronics zijn beide even frequent genoemd als beste jaarverslag op leesbaarheid. Bij Kon. Ahold is er meer een inhoudelijke motivering gegeven dan een onderbouwing van de leesbaarheid. Bij Philips Electronics zijn omschrijvingen gehanteerd als: begrijpelijk, overzichtelijk en kort, goed Nederlands. 6. Beste website Tabel 7 Top drie beste websites spontaan genoemd rang bedrijf 1 ING Group 2/3 Royal Dutch Shell 2/3 TNT ING Group beste website ING Group heeft de meeste nominaties ontvangen voor de beste website. Als toelichtingen zijn termen gehanteerd als: gemakkelijk te vinden, goede menustructuur, veel informatie, zeer informatief en up to date. 22

23 Royal Dutch Shell en TNT delen ex aequo de tweede plaats. Bij Royal Dutch Shell worden als toelichting de volgende formuleringen aangetroffen: professioneel, veel informatie, duidelijk en overzichtelijk. Bij TNT komen als toelichting duidelijk en leesbaar naar voren. 7. Informatie over risico: belang en voorzien in behoefte Tabel 8 Informatie over risico: belang en mate waarin in behoefte wordt voorzien (5-puntschaal) belang voldoende informatie quotiënt: voldoende/belang totaal prof. totaal prof. totaal prof ondernemingsrisico (keuze van markten, producten/diensten, etc.) operationeel risico (het runnen van het bedrijf in de ruimste zin des woords) financieel risico (m.b.t. rente, valuta, etc.) omgevingsrisico (milieu, reputatie, etc.) informatie over risico s belangrijk te grote afwijking tussen belang en voorzien in behoefte rapportage over MVO / duurzaamheid nog lang niet volwassen MVO in jaarverslagen vaak fragmentarisch behandeld Informatie over alle vier genoemde risico s wordt belangrijk geacht. Gemiddeld scoort die over de financiële risico s het hoogst bij de totale doelgroep. Informatie over omgevingsrisico scoort gemiddeld het laagst, maar wordt nog steeds als belangrijk aangegeven. Daarmee krijgt dit een hogere score dan uit één van de vorige vragen naar voren kwam. Overigens blijven de professionele respondenten met een 3.5 (is zeker van belang) relatief laag waarderen op dit onderdeel. Gemiddeld gezien wordt er volgens de respondenten deels niet en deels wel in hun behoefte voorzien. Er is derhalve een te grote mismatch tussen belang en voorziening van informatie. De informatievoorziening over de financiële risico s wordt nog het hoogst aangeslagen. Dit is vooral bij de professionals het geval. Wij delen de opvattingen van deze subgroep ten aanzien van dit risico. Als er een risico is, waarover de bedrijven doorgaans uitgebreid en ook nog gekwantificeerd rapporteren dat is dat het financiële risico. Wel geschiedt dat veelal in de toelichting op de jaarrekening en niet in de risicoparagraaf. Daardoor dreigt deze informatie nog wel eens aan het oog van de lezer te ontsnappen. De informatievoorziening over omgevingsrisico s is volop in ontwikkeling. Diverse bedrijven brengen een apart CSR/MVO/duurzaamheidverslag uit. De kwaliteit daarvan loopt sterk uiteen. In toenemende mate wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde GRI-richtlijnen (Global Reporting Initiative). Een letterlijk volgen van deze richtlijnen leidt doorgaans tot een informatief jaarverslag. Maar de leesbaarheid wil dan nog wel eens tegenvallen. Ook in het algemeen jaarverslag zijn bedrijven er in toenemende mate toe overgegaan een paragraaf te wijden aan MVO/CSR/duurzaamheid. In het algemeen behoren dergelijke onderdelen niet tot de sterkste delen van het jaarverslag. Veelal blijven deze paragrafen steken in een fragmentarische opsomming van de meest uiteenlopende zaken rond CSR. Niet zelden ontstaat een beeld dat allerlei activiteiten er met de haren worden bijgesleept. Een goede, natuurlijke link met de ondernemingsactiviteiten ontbreekt helaas nogal eens. De negatieve associatie van de respondenten met dit onderwerp in relatie tot het jaarverslag kan wellicht mede hierdoor zijn ingegeven. Vergeleken met een aantal jaren geleden is er evenwel sprake van een vooruitgang. Gezien het belang dat beleggers en analisten van de grote huizen inmiddels aan dit onderwerp hechten en gezien de sterk groeiende hoeveelheid vermogen, dat inmiddels via zogeheten duurzaamheidfondsen wordt belegd, ligt het voor de hand dat bedrijven ook ten aanzien van dit onderwerp een (verdere) professionaliseringsslag zullen gaan maken. Bedacht dient te worden dat voor vele beleggers een jaarverslag een eerste, grondige kennismaking met een bedrijf kan zijn. Dat moet dan binnen marges over relevante zaken een volledig beeld geven, zeker op hoofdlijnen en qua beleid. 23

24 8. Aandacht voor risicoaspecten Tabel 9 Mate van instemming met enige stellingen rond risico (5-puntschaal) totaal prof. In de risicomanagement paragraaf van het jaarverslag moeten beursgenoteerde bedrijven: de voor hun onderneming relevante risico s in kaart brengen aangeven hoe zij deze risico s beheersen een kwantitatieve indicatie geven van de mogelijke gevolgen van de risico s 1 = volstrekt oneens, 2 = oneens, 3 = deels oneens/deels eens, 4 = eens, 5 = volstrekt eens bedrijven meeste aandacht voor in kaart brengen risico beheersing van risico s onvoldoende concreet toegelicht rapportage over risico s nog in ontwikkeling De markt vindt het belangrijk dat risico s in kaart worden gebracht, dat wordt aangegeven hoe bedrijven de risico s beheersen en indien mogelijk een kwantitatieve indicatie geven over de eventuele effecten van deze risico s. Wat opvalt bij het lezen van de jaarverslagen van veel bedrijven, is dat zij risico eenzijdig interpreteren. Er wordt alleen gekeken naar de negatieve kant. De positieve kant wordt niet meegenomen. Het zou goed zijn in de behandeling van de risico s wat meer terug te vallen op de tweezijdige dimensie van risico, zowel de mogelijke tegenvallers als ook de mogelijke meevallers Relatief het onderdeel dat de meeste aandacht krijgt, is het in kaart brengen van althans een deel van de risico s. Het onderdeel dat betrekking heeft op het aangeven hoe de bedrijven de risico s beheersen, munt vaak uit in algemeenheden en weinig concrete informatie. De kwantificering, tenslotte, beperkt zich doorgaans tot een deel van de financiële risico s. Nu blijkt dit onderdeel ook niet tot de gemakkelijkste onderdelen te behoren. Maar gedeeltelijk heeft dit vermoedelijk ook te maken met een nieuwe ontwikkeling, waarop zowel de bedrijven als ook de beleggers hun weg nog moeten vinden. De bedrijven schieten automatisch in het defensief en de beleggers en analisten denken nog wel eens te licht over de kwantificering en de subjectieve keuzes die daarbij moeten worden gemaakt. En vermoedelijk denken beide partijen nog onvoldoende na over hoe één en ander communicatief in goede banen moet worden geleid. Onze impressie is dat op de drie onderscheiden aandachtsgebieden van rapportage over risico s de nodige ontwikkelingen nog moeten plaatsvinden. Dat is een proces waar markt en bedrijf elkaar met een interactief proces moeten helpen. Zoals bedrijven soms te terughoudend zijn, zijn beleggers en analisten wel eens te veeleisend. 24

25

26

27 Bijlage 27

28 Tabel 1 Combinatie van D&S (10-puntschaal) AEX uitdagend geloofwaardig op koers Kon. DSM gemiddelde laagste Tabel 2 Combinatie van D&S (10-puntschaal) Overige bedrijven uitdagend geloofwaardig op koers Kon. Boskalis Westminster gemiddelde hoogste laagste Tabel 3 Belang van informatie (5-puntschaal) in afnemende volgorde van belangrijkheid informatie belang totaal totaal prof. gem. std. gem. doelstellingen en strategie financiële resultaten belangrijkste financiële kengetallen vooruitzichten jaarrekening kernactiviteiten toelichting op de jaarrekening markt en marktontwikkelingen beloning RvB en onderliggende financiële prestatiecriteria niet-financiële prestatiecriteria uitvoering strategie/ondernemingsplan meerjarenoverzicht concurrentiepositie risk management beloning RvC aandeelhoudersparagraaf ondernemingsprofiel producten/diensten verslag van de RvC belangrijkste niet-financiële kengetallen accountantsverklaring corporate governance human resources MVO/duurzaam ondernemen = zeer onbelangrijk, 2 = onbelangrijk, 3 = deels onbelangrijk/deels belangrijk, 4 = belangrijk en 5 = zeer belangrijk 28