Prix de Mazars 2009 Onderzoeksrapport

Transcriptie

1 Prix de Mazars 2009 Onderzoeksrapport Publieksprijs voor verslaggeving door beursgenoteerde bedrijven

2

3 Bewijsvoering belang ondernemingwaarden in jaarverslag Internationaal onderzoek door Aalt Klaassen 3

4

5 Inhoud Voorwoord: Prix de Mazars 7 Conclusies 9 1. Inleiding Scores jaarverslagen Jaarverslagen: informatief en leesbaar AEX-bedrijven Niet-AEX bedrijven Open vraag beste jaarverslag Open vraag beste website Open vraag beste duurzaamheidverslag Combinatie van Doelstellingen & Strategie AEX-bedrijven Niet-AEX bedrijven Capita selecta met behulp van stellingen Trading updates Bron van (financiële) informatie over bedrijven en wensen bij digitaal jaarverslag Duurzaamheidverslag en relatie met algemeen jaarverslag 21 6 (Onderneming)waarden Belang van ondernemingwaarden Karakteristiek zijn van ondernemingswaarden Quotiënt belang en karakteristiek zijn van ondernemingwaarden per type bedrijf Raad van Commissarissen (RvC) English summary Introduction Conclusions 31 Bijlage 34 Sponsors/partners 39 Mazars 39 Close Contact 40 Management Scope 40 PropertyNL en PropertyEU 41 VBDO Aalt Klaassen bv All rights reserved. No part of this report may be reproduced, stored in a retrieval system, or be disclosed to the public, or transmitted, in any form or by any means, electronically, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of Aalt Klaassen bv. Models, survey data, techniques and tools, including software, used in performance of the assignment or included in the advice or survey results shall remain the property of Aalt Klaassen bv. 5

6

7 Voorwoord Sinds de eerste Prix de Mazars in het najaar van 2008 is de wereld aanmerkelijk veranderd. En onder druk wordt alles vloeibaar, zo luidt een bekend gezegde. Onder de druk van de financiële en economische crisis staan verslaggevingsregels, die nog niet eens zo lang geleden zijn ingevoerd alweer ter discussie. Regels waarover lang en zorgvuldig is nagedacht. Maar ook andere factoren en omstandigheden spelen een rol in het nog steeds hoge tempo waarin bestaande regels worden aangepast en nieuwe regels worden geïmplementeerd. Onder de noemer van transparantie en begrijpelijkheid vinden vereenvoudigingen plaats, terwijl op sommige onderdelen juist het tegenovergestelde het geval is. Ondanks dit alles moeten gebruikers van de jaarverslaggeving van ondernemingen hun toch al onzekere gedachten bepalen, hun mening vormen en beslissingen nemen. En dit vindt lang niet altijd plaats zoals de regelgevers het hebben bedoeld of voorzien. In de driehoek van ondernemingen, gebruikers van financiële verslaggeving en de regelgevers vervullen accountants een historisch ingegeven, maar nog altijd actuele rol. Wij hechten dan ook, mede vanuit de dialoog die wij met ondernemingsleiders en de Autoriteit Financiële Markten voeren, buitengewoon belang aan de meningen van gebruikers van financiële informatie. De Prix de Mazars is een publieksprijs; de mening van de gebruikers telt, misschien wel meer dan de theoretische, welhaast wetenschappelijke mening van deskundigen. Als een gebruiker aangeeft dat een jaarverslag onduidelijk of zelfs onleesbaar is, is dat van belang voor zowel de ondernemingsleiding als voor de accountant. Alleen overeenstemming met wet- en regelgeving blijkt dan niet voldoende. In de onzekere tijden van nu kan vertrouwen alleen terugkeren als alle stakeholders op de juiste wijze worden geïnformeerd. Deze rapportage geeft u inzicht in de mening van gebruikers over de financiële verslaggeving over het boekjaar 2008 van beursfondsen in twee categorieen: de AEX bedrijven en de niet-aex bedrijven. Naast winnaar Fugro waren in de categorie categorie AEX genomineerd: Unilever, Philips Electronics, Boskalis Westminster en Corio. In de categorie Overige genoteerde bedrijven waren dit naast winnaar Arcadis: Vopak, Imtech, Nutreco Holding en Eurocommercial Properties. Vanzelfsprekend feliciteren wij zowel Fugro als Arcadis met de welverdiende eerste plaatsen. Hun jaarverslaggeving over 2008 is op onderscheidende elementen hoog gewaardeerd door de gebruikers, maar ook de andere in dit onderzoeksrapport vermelde elementen kunnen dienen als inspiratie voor de verdere verbetering van de verslaggeving van anderen. We zien uit naar de verdere dialoog die we op basis van het onderzoek met zowel onze cliënten als ook met andere geïnteresseerden mogen voeren. Niet alleen op basis van regels, maar vooral op basis van de behoeften van de gebruikers: rules don t rule! Jos van Huut, Bestuursvoorzitter Mazars Nederland Paul Steman, Bestuurslid Mazars Nederland 7

8

9 Conclusies Jaarverslag/website jaarverslag Fugro winnaar bij AEX ARCADIS nummer 1 bij niet-aex informatief blijft winnen van leesbaar, maar bij niet-aex is verschil afgenomen 1. Fugro is in 2009 winnaar van de Prix de Mazars, de publieksprijs voor het beste jaarverslag 2008 in de AEX categorie. De behaalde 7.8 is gelijk aan de score van vorig jaar. Daarmee slaagt Fugro er in de ogen van de markt in om met het jaarverslag een consistente prestatie neer te zetten. De gemiddelde waardering van de AEX-jaarverslagen is net als in 2008 gelijk aan ARCADIS heeft dit jaar met een 7.9 de Prix de Mazars voor het beste jaarverslag 2008 in de categorie niet-aex bedrijven gewonnen. Ook deze onderneming geeft er blijk van jaar in jaar uit goed te presteren met het jaarverslag. Bij de niet-aex bedrijven is het gemiddelde cijfer 7.0 tegen 7.4 in Bij zowel de AEX- als bij de niet-aex bedrijven vinden gemiddeld procentueel meer respondenten de afzonderlijke jaarverslagen informatief dan leesbaar. Het verschil is bij de niet-aex bedrijven evenwel minder uitgesproken dan in Bij de AEX-bedrijven domineert informatief ook leesbaar en is het verschil wat groter, maar ongewijzigd ten opzichte van Het jaarverslag van Corio wordt bij de open vraag naar het beste jaarverslag op informatieve waarde en leesbaarheid van alle afzonderlijke jaarverslagen het vaakst genoemd. 4. Bij de open vraag naar de beste website kwam Corio op de eerste plaats. Het beste duurzaamheidverslag is te vinden bij Royal Dutch Shell en Unibail Rodamco. Combinatie van doelstellingen en strategie Fugro hoogst op geloofwaardig zijn, maar wel onbalans met uitdagend ARCADIS top 3 positie op beide criteria bij niet-aex 5. Bij de AEX-bedrijven scoort Fugro met een 7.2 (AEX gemiddeld 6.8) het hoogst op het geloofwaardig zijn van de combinatie van doelstellingen en strategie. Voor het uitdagend zijn behaalt de onderneming een 6.5 (AEX gemiddeld 6.9) op de 10-puntsschaal. Daarmee is er sprake van een zekere onbalans bij Fugro, maar wel in de goede richting. De gemiddelde waarden liggen voor beide criteria lager dan vorig jaar. Dit lijkt een indicatie te zijn van de onzekerheid die in de markt heerst. 6. Bij de niet-aex bedrijven neemt ARCADIS op geloofwaardig zijn (7.3) en uitdagend zijn (7.0) bij beide criteria een plaats in de top 3 in. De scores op de criteria zijn redelijk met elkaar in balans. De gemiddelde cijfers van de niet-aex bedrijven zijn respectievelijk 6.3 voor geloofwaardig zijn en 6.6 voor uitdagend zijn. Ook in deze categorie bedrijven liggen de gemiddelde waarden lager dan in Enige stellingen ook voorkeur voor cijfers in trading update staat bedrijf op netvlies, dan corporate website en digitaal jaarverslag favoriete informatiebronnen 7. Ten aanzien van omzet(verdeling) en (resultaat)verdeling is de conclusie dat cijfers ook in een trading update de voorkeur verdienen, maar dat deze vergezeld dienen te gaan van kwalitatieve uitspraken. Gemiddeld kan het belang van cijfers met een 4.5 op een 5-puntschaal als zeer belangrijk worden omschreven. Kwalitatieve informatie wordt meer als complementair gezien, maar wordt toch nog gekwalificeerd als belangrijk (score net 4). 8. Wanneer gericht wordt gezocht naar (financiële) informatie over een bedrijf zijn de corporate website en de digitale versie van het jaarverslag favoriet boven andere media/ documenten. Maar het grote probleem is en blijft hoe komt een bedrijf op het netvlies als beleggingsobject of als bijvoorbeeld een mogelijke werkgever? 9. Bij een digitale versie van het jaarverslag zijn (zeer) belangrijk een downloadbare pdfversie en een zoekfunctie. 10. Er bestaat een voorkeur om het duurzaamheidverslag als apart hoofdstuk op te nemen in het jaarverslag of het daarmee volledig te integreren 9

10 Ondernemingwaarden integriteit, betrouwbaarheid en professionaliteit zeer belangrijk resultaatgericht nog meest kenmerkende waarde afwijking tussen belang en karakteristiek zijn zeer fors, vooral bij financials en vastgoed 11. Integriteit, betrouwbaarheid en professionaliteit worden voor genoteerde bedrijven, financiële instellingen, vastgoedbedrijven en accountants als zeer belangrijke ondernemingwaarden gezien. Voor de genoteerde bedrijven komt daar nog bij heldere communicatie, voor de financials heldere communicatie en klantgerichtheid en voor de accountants nog risk & control gericht en onafhankelijkheid. 12. Bij de afzonderlijke sectoren zijn de volgende waarden min of meer kenmerkend. Bij genoteerde bedrijven: resultaatgericht, professionaliteit, ondernemerschap en kwaliteitsgericht. Bij de financiële sector: resultaatgericht. Bij de vastgoedsector: resultaatgericht en ondernemerschap en bij de accountants: risk & control gericht, professionaliteit, integriteit, betrouwbaarheid en kwaliteitsgericht. 13. Gemiddeld gezien is er geen enkele sector, waar het karakteristiek zijn van de ondernemingswaarden gemiddeld maar enigszins correspondeert met het bijbehorende gemiddelde belang. Vooral de financiële sector laat met een gemiddelde afwijking van 26% een forse underperformance zien. De vastgoedsector doet het met een afwijking van 23% iets minder slecht, maar ook de beide andere typen organisaties laten nog een gemiddelde afwijking van 19% zien. Raad van Commissarissen (RvC) RvC moet eigen functioneren jaarlijks beoordelen met behulp van externe deskundige meer informatie voor RvC buiten RvB om RvC dichter op operationeel proces 14. Verantwoording afleggen door een RvC aan aandeelhouders kan op meer instemming rekenen dan het voeren van een dialoog met aandeelhouders. De relatie van RvC met medewerkers lijkt een punt van discussie te worden. 15. Verder zijn de respondenten van mening dat de commissarissen niet alleen jaarlijks hun eigen functioneren moeten beoordelen, maar dat zij daarbij gebruik moeten maken van een externe deskundige. Uit een recent Finem-rapport (zie blz. 27) bleek dat commissarissen ten aanzien van dit laatste punt een andere mening zijn toegedaan. 16. De respondenten zijn net als de commissarissen uit het Finem-rapport van mening dat elke commissaris bestuurservaring moet hebben. 17. Op grond van de resultaten van het onderzoek en signalen uit de praktijk lijkt het aannemelijk dat een RvC meer en vermoedelijk ook vaker informatie met betrekking tot de onderneming buiten de Raad van Bestuur om zal willen krijgen. 18. Ondanks een afwijzende houding van de RvB ziet het ernaar uit dat een RvC bij een genoteerde onderneming dichter op het operationele proces gaat zitten 10

11 Onderzoek 11

12

13 Onderzoek 1. Inleiding tweede editie internationale onderzoek met hoofdsponsor Mazars verdubbeling respons; een derde niet uit Nederland bijna één derde financiële professional onderwerpen onderzoek 2009 Van 17 juli tot en met 26 augustus 2009 is door Aalt Klaassen BV voor het tweede jaar in successie een onderzoek gedaan bij gebruikers van jaarverslaginformatie. Van dit onderzoek is Mazars, net als in 2008, de hoofdsponsor. Als co-sponsoren/partners zijn opgetreden Management Scope, PropertyNL, PropertyEU, de VBDO en CloseContact. Daarnaast heeft een zeventiental bedrijven hun medewerking verleend door het laten benaderen van hun contactpersonen, primair professionele beleggers en analisten. Het onderzoek is via een webbased vragenlijst afgenomen. Bij een aantal vragen zijn naast de resultaten van de totale groep respondenten, eveneens die van de financiële professionals (professionele beleggers, analisten en pers) en de overigen verstrekt. Vergeleken met vorig jaar, is de respons verdubbeld. Dit jaar hebben 761 respondenten hun medewerking verleend tegen 380 vorig jaar. Van de respondenten komt 32% van buiten Nederland. De samenstelling van de overall respons is vergeleken met vorig jaar ingrijpend gewijzigd. Van de 761 respondenten zijn er 227 financiële professionals (waarvan 108 buiten Nederland), 286 vastgoed professionals (waarvan 75 buiten Nederland) en 248 overigen, waaronder 87 particuliere beleggers. Het aandeel van de financiële professionals is van 8% (30 waarnemingen) in 2008 gestegen naar 30%. Het aandeel van de vastgoedprofessionals is 38%. Naast de standaardvragen rond het jaarverslag en de combinatie van doelstellingen en strategie is dit jaar in de vorm van stellingen aandacht geschonken aan: trading updates, bronnen voor (financiële) informatie over een bedrijf, duurzaamheidverslag en de raad van commissarissen. Daarnaast is onderzocht voor genoteerde bedrijven (=listed), financiële instellingen (=financials), vastgoedbedrijven (= Real Estate) en accountants het belang van en het karakteristiek zijn van ondernemingwaarden. Een belangrijk ander deel had betrekking op de vastgoedsector. Hierover wordt een separaat rapport uitgebracht. 2. Scores jaarverslagen Tabel 1 Top 5 gemiddelde scores op de jaarverslagen 2008 (10-puntschaal) 1 AEX-bedrijven Overige aan Euronext Amsterdam genoteerde niet-aex bedrijven volgorde bedrijf cijfer bedrijf cijfer 1 Fugro 7.8 ARCADIS Unilever 7.7 Vopak Philips Electronics 7.3 Imtech Kon. Boskalis Westminster 7.3 Nutreco Holding Corio 7.3 Eurocommercial Properties 7.5 gemiddelde AEX 7.1 gemiddelde niet-aex bedrijven 7.0 laagste score 6.4 laagste score 6.1 Fugro winnaar bij AEX Fugro staat bovenaan met een 7.8. Daarmee wordt het jaarverslag bijna als goed beoordeeld. Vorig jaar scoorde Fugro ook al hoog, maar toen in de categorie Overige aan Euronext Amsterdam genoteerde niet-aex bedrijven. 1 Ter bepaling van de score per jaarverslag hebben de cijfers van de financiële professionele respondenten een weging van twee gekregen en de overige respondenten een weging van één. Verder zijn alleen jaarverslagen meegenomen in de ranking, waarvoor minimaal 15 waarnemingen waren. De winnaars van de Prix de Mazars, de publieksprijs voor het beste jaarverslag, kunnen het eerstvolgende jaar niet meedingen naar de prijs binnen hun huidige categorie. 13

14 gemiddeld ruim voldoende voor AEX ARCADIS dit jaar eerste bij niet-aex gemiddeld ruim voldoende voor overige bedrijven Het gemiddelde cijfer van de AEX is net als vorig jaar een 7.1. De respondenten waarderen de jaarverslagen daarmee gemiddeld als ruim voldoende. Het laagste cijfer van 6.4 (in ) is een indicatie van het redelijk volwassen zijn van de jaarverslagen. Overigens hadden alle bedrijven in de AEX-categorie voldoende waarnemingen om mee te worden genomen in de ranglijst. ARCADIS ziet na de fraaie derde plaats van vorig jaar de bestendige goede prestaties op het gebied van Investor Relations en het jaarverslag bekroond worden met een eerste plaats in de tweede categorie ondernemingen, de niet-aex bedrijven. Bij de niet-aex bedrijven is het gemiddelde van 7.0 eveneens goed voor een ruime voldoende. Het laagste cijfer is in deze groep ondernemingen 6.1. In deze categorie bedrijven is het aantal bedrijven met voldoende waarnemingen om op de ranglijst te kunnen worden meegenomen, sterk toegenomen. 3. Jaarverslagen: informatief en leesbaar 3.1 AEX-bedrijven Tabel 2 Jaarverslagen AEX: informatief en leesbaar (% respons per bedrijf) informatief leesbaar quotiënt (informatief/leesbaar) Fugro gemiddelde hoogste laagste informatief: Corio het best Wereldhave leidend bij leesbaar bij meeste jaarverslagen informatief dominant over leesbaar Fugro presteert met haar jaarverslag op informatief karakter net benedengemiddeld en ruim onder het jaarverslag van Corio dat het hoogst scoort op dit criterium met 67%. Het jaarverslag van Air France-KLM neemt met 35% de laatste plaats in op informatief karakter. Op leesbaarheid scoort Wereldhave het beste. 60% van de lezers van dat jaarverslag vindt het jaarverslag leesbaar. Dat is ruim boven het gemiddelde van 50% voor de AEX-bedrijven. Fugro scoort op leesbaarheid bij de lezers van haar jaarverslag met 38% benedengemiddeld. Het jaarverslag met de procentueel minste aanhangers voor leesbaarheid (28%) is dat van ArcelorMittal. Gezien het quotiënt (= informatief/leesbaar) van 1.3 domineert het informatieve karakter bij Fugro duidelijk boven leesbaarheid. Gemiddeld overtreft het procentuele aantal respondenten dat een jaarverslag informatief vindt het aantal respondenten dat het jaarverslag leesbaar vindt met 20%, gezien het gemiddelde quotiënt van Bij een beperkt aantal bedrijven overheerst het aantal aanhangers voor leesbaarheid. Dit betreft de jaarverslagen van Air France-KLM, DSM en Reed Elsevier. 6 bedrijven presteren op zowel leesbaarheid als informatief karakter bovengemiddeld. Overigens liggen de gemiddelde scores voor het informatieve karakter en de leesbaarheid voor de jaarverslagen 2008 van de AEX-bedrijven lager dan voor die van

15 3.2 Niet-AEX bedrijven Tabel 3 Jaarverslag niet-aex bedrijven: informatief en leesbaar (% respons per bedrijf) informatief leesbaar quotiënt (informatief/leesbaar) ARCADIS gemiddelde hoogste laagste meest informatief VastNed Retail Aalberts Industries het hoogst op leesbaarheid ook bij niet-aex bedrijven domineert informatief Bij de niet-aex bedrijven vindt 72% van de lezers van het jaarverslag van ARCADIS dat het informatief is. Dit percentage is hoog en ruim bovengemiddeld. Bij het jaarverslag van VastNed Retail is dit percentage met 78% het hoogst. DPA Flex Groep heeft de minste aanhang voor informatief (11%). Qua leesbaarheid vindt 53% van de respondenten dat het jaarverslag van ARCADIS daaraan voldoet. Dat is bovengemiddeld. Binnen de categorie niet-aex bedrijven presteert Aalberts Industries het best (73%). Voor AMG Groep zijn er, gezien de 21%, nog verbeteringen wenselijk. Het quotiënt bij ARCADIS is met 1.4 een indicatie van het overheersende karakter van informatief boven leesbaarheid. De hoogste waarde voor dit kengetal is behaald door Crucell. Het gemiddelde quotiënt bedraagt bij deze categorie ondernemingen Gemiddeld vindt 14% meer respondenten dat het jaarverslag informatief is dan leesbaar. Bij 8 bedrijven domineert leesbaarheid het informatieve karakter. Het betreft: Aalberts Industries, AMG Groep, Draka Holding, Imtech, Mediq, Océ, ProLogis European Properties en Ten Cate. Er zijn 12 bedrijven die op leesbaarheid en informatieve karakter beide bovengemiddeld presteren. 3.3 Open vraag beste jaarverslag 2 Tabel 4 Jaarverslagen spontaan genoemd als beste jaarverslag op informatief en leesbaar informatief leesbaar 1 Corio 1 Corio 2 Unibail-Rodamco 2/3 Royal Dutch Shell 3 Wereldhave 2/3 Unibail-Rodamco jaarverslag Corio meest genoemd bij informatief informatief Het Corio jaarverslag is spontaan het meest genoemd als een goed jaarverslag vanwege het informatieve karakter. Als motivering zijn vooral genoemd de informatie over de portefeuille en de toelichting op de strategie. Het jaarverslag van Unibail Rodamco komt op de tweede plaats. De meest genoemde motiveringen zijn: een helder en transparant verslag. Bij het jaarverslag van Wereldhave komen als motivering naar voren: duidelijk en relevante, voldoende gedetailleerde overzichten. jaarverslag Corio ook op leesbaarheid eerste plaats leesbaar Ook qua leesbaarheid is het jaarverslag van Corio het vaakst genoemd. Omschrijvingen die worden gehanteerd in de motivering zijn: goed leesbaar, duidelijk en goede balans tussen beeld en tekst. De jaarverslagen van Royal Dutch Shell en Unibail-Rodamco zijn beide even vaak genoemd als beste jaarverslag op leesbaarheid. Bij het jaarverslag van Shell zijn de opmerkingen zeer divers van aard. Bij Unibail-Rodamco zijn vaker genoemd leest goed weg en heldere structuur. 2 In het onderzoek is een aantal open vragen opgenomen, zoals wat vindt u het beste jaarverslag ten aanzien van informatieve waarde (leesbaarheid)? En wat is uw motivering daarvoor. Ook is gevraagd naar de beste website en het beste duurzaamheid verslag. In de tabellen zijn de ondernemingen genoemd met de meeste vermeldingen. 15

16 3.4 Open vraag beste website Tabel 5 Top drie beste websites spontaan genoemd rang bedrijf 1 Corio 2 Unibail-Rodamco 3/4 Ahold/VastNed Retail Corio beste website Corio heeft de meeste nominaties ontvangen voor de beste website. Als toelichtingen zijn termen gehanteerd als: informatief, gebruikersvriendelijk en overzichtelijk. Unibail-Rodamco staat op de tweede plaats met kwalificaties als informatief en goed overzicht van de vastgoedportfolio. Ahold en VastNed Retail delen ex aequo de derde plaats. Bij Ahold wordt overzichtelijk een aantal keren genoemd. Voor VastNed zijn vaker dan één keer genoemd: duidelijk, up-to-date en heldere menustructuur. 3.5 Open vraag beste duurzaamheidverslag Tabel 6 Top drie beste duurzaamheidverslagen spontaan genoemd (10-puntschaal) rang bedrijf 1/2 Royal Dutch Shell/ Unibail-Rodamco 3/4 Corio/TNT Royal Dutch Shell en Unibail-Rodamco beste duurzaamheidverslag Uit de antwoorden kan worden opgemaakt dat de respondenten onder duurzaamheidverslag ook verstaan de verantwoording in het algemene jaarverslag. Shell en Unibail-Rodamco staan ex aequo op de eerste plaats. Bij beide ondernemingen is geen motief vaker dan één keer genoemd Corio en TNT staan ex aequo op de derde plaats. Ook bij deze ondernemingen zijn de motiveringen te divers voor een aparte vermelding. 4. Combinatie van Doelstellingen & Strategie vraag onderzoek In het onderzoek is eveneens ingegaan op de combinatie van doelstellingen en strategie. Aan de respondenten is gevraagd aan te geven of zij de combinatie van doelstellingen en strategie voldoende uitdagend en geloofwaardig vonden. Daarbij is gebruik gemaakt van een 10-puntschaal met 1 = laagste en 10 = hoogste waardering. 4.1 AEX-bedrijven Figuur 1 Score van Fugro op criteria combinatie van doelstellingen & strategie Fugro Gemiddeld Hoogste Laagste Score Uitdagend Geloofwaardig 16

17 Fugro leidend op geloofwaardigheid, maar onbalans richting uitdagend AEX gemiddeld matige en lagere scores communicatieprobleem of meer? Wat betreft het uitdagend zijn van de combinatie van G&S scoort Fugro met een 6.5 voldoende. Daarmee behaalt de onderneming een zeventiende plaats bij de AEXbedrijven. De afstand tot de hoogste score (7.2) is fors. Bovendien is het verschil met vorig jaar voor Fugro op dit criterium aanzienlijk. Fugro scoort op het geloofwaardig zijn meer dan ruim voldoende (7.2) en heeft hiermee zelfs de eerste plaats gerealiseerd. Ten aanzien van Fugro is er sprake van een onbalans in scores. Het verschil in appreciaties is ons inziens te hoog. Positief is wel dat de score op geloofwaardigheid hoger is dan die op uitdagend zijn. Dat kan een indicatie zijn van een in de ogen van de markt voorzichtige opstelling van Fugro. Geen al te optimistische verwachtingen uitspreken, maar wel presteren Overigens zijn de gemiddelde AEX scores dit jaar matig met een 6.6 op uitdagend zijn (6.9 in 2008) en een 6.5 op geloofwaardig zijn tegen 6.8 in De gemiddeld lagere scores van dit jaar lijken een indicatie te zijn van het onzekere economische klimaat. Op grond van de laagste scores, een 5.9 op uitdagend en een 5.4 op geloofwaardig zijn van de combinatie van doelstellingen en strategie, zijn er bedrijven die op zijn minst wat hebben uit te leggen. Het is te hopen dat voor de bedrijven die het betreft, dat een aanpassing van de communicatie tot een bijstelling van de opvattingen van de markt kan leiden. Zo niet dan hebben de betrokken bedrijven een wat groter probleem. 4.2 Niet-AEX bedrijven Figuur 2 Score van ARCADIS op criteria combinatie van doelstellingen & strategie (10-puntschaal) ARCADIS Gemiddeld Hoogste Laagste Score Uitdagend Geloofwaardig ARCADIS top drie positie ook nu lagere score op beide criteria voor niet- AEX gemiddeld laagste scores wijzen op problemen ARCADIS scoort ruim voldoende op de criteria betreffende het uitdagend (7.0) en geloofwaardig (7.3) zijn van de combinatie van doelstellingen en strategie. De onderneming bevindt zich op deze criteria in de top drie. Ten aanzien van het uitdagend zijn, slaagt ARCADIS er vooral in de financiële professionals van deze visie te overtuigen. De overige respondenten zijn nog niet zover. De gemiddelde waarderingen voor de niet-aex-bedrijven liggen gemiddeld lager dan vorig jaar met een 6.6 (7.0 in 2008) voor uitdagend en een 6.3 (7.0 in 2008) voor geloofwaardig. Ook nu denken wij dat het economische klimaat een rol heeft gespeeld bij deze lage waarderingen. ARCADIS heeft zich helaas niet kunnen onttrekken aan deze gemiddelde daling. In 2008 was de score van ARCADIS op de beide criteria 7.8 (uitdagend zijn) respectievelijk 7.7 (geloofwaardig zijn). De laagste waarden voor de criteria zijn dit jaar niet van toepassing op één bedrijf. Voor uitdagend is de laagste score een 5.5 en voor geloofwaardig een 4.7. Het betreft in beide gevallen bedrijven die om uiteenlopende redenen in de publiciteit zijn geweest. 17

18 5. Capita selecta met behulp van stellingen 5.1 Trading updates Europese transparantierichtlijn van kracht gevolg: meer verplichte tussentijdse publicaties met vrijheidsgraden voor trading updates praktijk: kwalitatieve uitspraken met omzet op groepsniveau mening en wensen gebruikers gevraagd De Eerste Kamer heeft op 23 september 2008 de wijzigingen in de Wet op het financieel toezicht (Wft) goedgekeurd. Met deze wetswijziging wordt een Europese transparantierichtlijn in Nederland van kracht. De belangrijkste wijziging betreft de verplichte publicatie van tussentijdse informatie. Beursgenoteerde bedrijven moeten binnen twee maanden na afloop van de eerste helft van het boekjaar een halfjaarrapport openbaar te maken. Naast het halfjaarrapport dient ook tweemaal per boekjaar een tussentijds verklaring te worden gepubliceerd, één in de eerste helft van het boekjaar en één in de tweede helft van het boekjaar. Dit kan in de vorm van een kwartaalrapport. Bedrijven die geen kwartaalcijfers uitbrengen, hanteren voor de tussentijdse publicatie in het eerste en het tweede halfjaar vaak de constructie van het uitbrengen van een trading update. De trading update kent geen wettelijk voorgeschreven indeling. Wel is bepaald dat een dergelijk document een weergave bevat van de financiële positie en de prestaties van de onderneming en haar groepsmaatschappijen. Ook dienen belangrijke gebeurtenissen en transacties te worden vermeld, met inbegrip van de financiële gevolgen. Voor de tussentijdse verslaggeving is het niet noodzakelijk dat kwantitatieve, financiële gegevens worden opgenomen. Een onderneming kan aan de vereisten voldoen door middel van een beschrijvende toelichting. Uit een beperkte steekproef van een aantal onderzochte trading updates blijken de meeste bedrijven vooral te kiezen voor een kwalitatieve weergave van de ontwikkeling van omzet en resultaat. Als er al een cijfer wordt gegeven, dan betreft dit doorgaans de omzet op groepsniveau. In het onderzoek is de gebruikers van jaarverslaginformatie naar hun mening/wensen gevraagd. Allereerst is aan de orde gesteld het belang dat zij toekennen aan informatie over omzet, omzetverdeling, totaal resultaat, resultaatverdeling en de jaarrekening. Daarbij is een onderscheid aangebracht tussen cijfermatige en kwalitatieve informatie. Vervolgens is gevraagd in welke vorm de betrokken informatie moet worden gepubliceerd, in kwantitatieve of in kwalitatieve vorm. Figuur 3 Belang van informatie (5-puntschaal) Omzet Omzetverdeling Resultaat Resultaat verdeling belang Bedragen Kwalitatief voorkeur voor cijfers Er kunnen 2 conclusies worden getrokken, namelijk: De informatie in kwantitatieve vorm is min of meer voor de onderzochte onderwerpen zeer belangrijk (score 4.5) Dit geldt ook voor de jaarrekening als totaal; en Dezelfde informatie, maar dan in kwalitatieve termen blijft belangrijk, maar wordt systematisch lager geapprecieerd dan de kwantitatieve informatie. 18

19 Verder blijken de financiële professionals informatie over alle onderzochte onderwerpen belangrijker te vinden dan de overige respondenten. Gemiddeld liggen de cijfers 2% tot 13% hoger. Figuur 4 % respondenten dat vindt dat informatie in genoemd document moet staan Omzet Omzetverdeling Resultaat Resultaat verdeling Bedragen in % Jaarverslag Halfjaarverslag Trading update Omzet Omzetverdeling Resultaat Resultaat verdeling Kwalitatief in % Jaarverslag Halfjaarverslag Trading update cijfers op één; aangevuld met kwalitatieve informatie trading update op derde plaats Over de hele linie blijkt dat de voorkeur van de respondenten uitgaat naar het vermelden van bedragen zowel in het jaarverslag, in de trading update als in het halfjaarverslag. Wat betreft de voorkeur voor de kwantitatieve weergave variëren de percentages van de respondenten bij het jaarverslag van 95% tot 98%. Bij de kwalitatieve weergave lopen deze percentages uiteen van 85% tot 90%. Bij de trading update liggen deze percentages tussen de 79% en de 89% voor de bedragen en tussen de 67% en 74% voor de kwalitatieve informatie. Voor het halfjaarverslag, tenslotte, lopen de percentages respondenten met voorkeur voor bedragen uiteen van 88% tot 95%. Ten aanzien van de kwalitatieve informatie varieert het percentage van 77% tot 88%. Overigens zijn de professionals grotendeels van mening dat jaarverslag en halfjaarverslag niet moeten verschillen qua informatie op genoemde onderwerpen. Opname van de jaarrekening in het jaarverslag is nagenoeg geen punt van discussie. In mindere mate geldt dit voor het halfjaarverslag en nog minder voor de trading update. Van de financiële professionals wil 100% de jaarrekening opgenomen zien in het (half) jaarverslag en 78% dit in de trading update. Dit kan erop wijzen dat er tussen de financiële professionals en de bedrijven, die geen kwartaalbericht uitbrengen, nog een stevige discussie aankomt. De conclusie moet dan ook zijn dat cijfers de voorkeur verdienen, maar dat deze vergezeld dienen te gaan van kwalitatieve uitspraken. Het getal is dan te beschouwen als de feitelijke informatie. De kwalitatieve informatie wordt dan vermoedelijk gezien als een uitspraak, waarmee betekenis / lading wordt gegeven aan het getal in termen van bijvoorbeeld een forse stijging/daling of een verwachte verbetering. Verder neemt het jaarverslag van de drie documenten de belangrijkste plaats in gevolgd door het halfjaarverslag. De trading update blijft iets achter bij de andere twee documenten. Wellicht speelt hier mee dat de ervaringen met de trading updates nog beperkt zijn. Ook kan het zijn dat kwartaalcijfers, waarmee de trading updates worden geassocieerd, toch wat minder dominant zijn bij een deel van de partijen op de kapitaalmarkt dan door menigeen wordt verondersteld. 19 1

20 5.2 Bron van (financiële) informatie over bedrijven en wensen bij digitaal jaarverslag De respondenten is een aantal stellingen voorgelegd dat betrekking heeft op het verkrijgen van (financiële) informatie over een afzonderlijk bedrijf. Vervolgens is een aantal stellingen aan de orde gesteld met betrekking tot de digitale versie van het jaarverslag. Figuur 5 Mate van instemming met bron van informatie over een bedrijf (5-puntschaal) Geprint jvsl Digitaal jvsl Website Verzamel website Beleggingswebsite Mate van instemming Legenda: jvsl: jaarverslag; 1 = volstrekt mee oneens 2 = oneens, 3 = deels oneens/deels eens, 4 = eens en 5 = volstrekt mee eens voor gerichte informatie naar corporate website De corporate website komt duidelijk op de eerste plaats als een geïnteresseerde (financiële) informatie zoekt over een bedrijf. Bovendien zijn de respondenten tamelijk unaniem in hun oordeel. Beleggingswebsites en verzamelwebsites 3 lijken in tegenstelling tot het verleden niet meer de eerst aangewezen bron te zijn voor gerichte informatie verstrekking over een onderneming. Wat betreft het gericht zoeken van informatie, en dat was de vraag, is dit begrijpelijk. Het laatste decennium is de kwaliteit van de corporate websites met sprongen vooruit gegaan. Op de tweede plaats komt de digitale versie van het jaarverslag als bron van informatie. Hieruit kan wellicht worden geconcludeerd dat de onderzochte gebruikers primair interesse hebben voor jaarverslaginformatie. Ook dit valt te kwalificeren als gerichte informatie vanuit bekendheid met de naam van het bedrijf als zodanig. Vooral de financiële professionals geven blijk van instemming met de rol van het digitale jaarverslag. Het lijkt er op dat website en digitaal jaarverslag even belangrijk zijn voor deze doelgroep. Voor beide media is hun gemiddelde instemming 4.4. accountantsverklaring bij website wordt optie uitdaging: hoe komt bedrijf onder ogen van geïnteresseerde (belegger)? Stel dat de gezochte informatie niet in de digitale versie van het jaarverslag is opgenomen, maar separaat op de website staat. Veronderstel dat dergelijke informatie een complementaire rol gaat vervullen/vervult ten opzichte van het jaarverslag. Dan kan zich de volgende ontwikkeling voordoen. Enerzijds willen bedrijven uitstralen dat de aldus verstrekte informatie aan alle eisen voldoet en betrouwbaar is. Het kan dan zijn, dat zij dan zelf het initiatief nemen om een soort accountantsverklaring op te nemen bij (het relevante deel van) de website om dit daarmee duidelijk te maken. Anderzijds kan het zijn, dat juist bij andere spelers op de kapitaalmarkt de behoefte manifest wordt om middels de accountantsverklaring bij (het relevante deel van) de website het kwaliteitsstempel van betrouwbaarheid te willen zien. In de huidige stand van zaken weten vermoedelijk de meeste mensen wel dat (financiële) informatie over een bedrijf op de corporate website staat. Dat is het probleem niet. Het probleem is wel om de onderneming op het netvlies te krijgen van mogelijke beleggers en geïnteresseerden. Daarmee is dit een algemeen bekend marketingprobleem. Vanuit de investor relations en de financiële discipline is er wel aandacht voor het aspect van informatievoorziening vanuit de onderneming via de website. Aandacht voor, laat staan 3 Onder een verzamelwebsite wordt in dit rapport verstaan een website, waarop over meer ondernemingen tegelijk bepaalde informatie wordt verstrekt. Voor een beleggingswebsite geldt in feite hetzelfde, zij het dat hierop dan meer specifieke beleggingsinformatie staat. 20

21 investeren in het krijgen van traffic naar de website staat nog niet hoog op de prioriteitenlijst. Om een onderneming als mogelijk beleggingobject onder de aandacht te brengen kunnen, naast analistenrapporten en roadshows, verzamelwebsites en beleggingswebsites wel degelijk de startrol vervullen. Vandaar dat het van belang is en blijft dat genoteerde ondernemingen hun zichtbaarheid op dergelijke sites koesteren en stimuleren. Ceteris paribus geldt dit ook voor niet-genoteerde ondernemingen. Figuur 6 Wensen bij digitaal jaarverslag (5-puntschaal) Downloadbare PDF versie HTML versie Zoekfunctie Deel kunnen downloaden Mate van instemming downloadbare pdf-een must Aan een downloadbare pdf-versie van het digitale jaarverslag wordt veel waarde gehecht. Blijkbaar bestaat er toch behoefte om het jaarverslag als integraal document ter beschikking te krijgen. Niet onwaarschijnlijk is dat de volgende stap na het downloaden toch het printen is van (een deel van) het document. Dit laatste zou vooral bij de financiële professionals het geval kunnen zijn, gezien de mate van instemming met het kunnen downloaden van een gemarkeerd deel van het digitale jaarverslag (4.2). De overige respondenten hebben hieraan minder behoefte. Maar ook de 3.7 die deze subgroep gemiddeld laat zien, geeft aan dat deze functionaliteit zeer aanbevelenswaardig is. Overigens zijn de opvattingen van deze tweede doelgroep zeer divers. Ook ten aanzien van de zoekfunctie zijn de respondenten van mening dat deze in combinatie met het digitale jaarverslag wenselijk is. HTML-versie nog geen succesnummer De minste belangstelling bestaat er nog voor de HTML-versie van het digitale jaarverslag. De financiële professionals (3.0) zijn wat minder afwijzend dan de overige respondenten (2.8). Overigens zijn bij beide subgroepen de opvattingen niet unaniem. Zowel de gemiddelde score als de variërende opvattingen zijn wellicht een indicatie van een aarzelende houding. De respondenten weten nog niet wat zij met deze nog niet breed toegepaste optie kunnen/moeten doen. Ook kan het zijn dat zij nog geen behoefte/zin hebben zich erin te verdiepen. 5.3 Duurzaamheidverslag en relatie met algemeen jaarverslag In toenemende mate blijken bedrijven en organisaties mede door maatschappelijke druk de noodzaak te ervaren om ook op het gebied van duurzaamheid 4 beleid te formuleren en hierover verantwoording af te leggen. In het onderzoek is bewust een aantal stellingen opgenomen om aan de hand van de resultaten een bijdrage te leveren aan de discussie bij bedrijven. 4 Duurzaamheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en corporate social responsibility (CSR) worden in dit rapport als een en hetzelfde container begrip gehanteerd. 21

22 Figuur 7 Mate van instemming met stellingen over MVO (5-puntschaal) Fin. professionals Overige Mate van instemming voorkeur voor opname MVO in algemeen jaarverslag Het is duidelijk dat de financiële professionals en de overige respondenten gemiddeld bij drie van de vier stellingen van mening verschillen met elkaar. Alleen de uitspraak dat het MVO verslag geïntegreerd moet worden in het algemene verslag kan min of meer op een gelijke mate van instemming rekenen. De overige respondenten geven blijk van meer affiniteit met dit onderwerp dan de financiële professionals. Dat blijkt ook uit de opmerkingen van menig ondernemingsbestuurder wanneer deze uitspraken doet of het onderwerp tijdens de roadshows of de analisten en investor presentaties aan de orde is geweest. Het antwoord is dan bijna altijd steevast ik krijg er geen enkele vraag over. Het ziet ernaar uit dat de respondenten het minst voelen voor een apart MVO-verslag. De voorkeur gaat uit naar een opname in het algemene verslag, hetzij als apart hoofdstuk hetzij geïntegreerd in het geheel. Over opname van MVO-kengetallen in het overzicht in het jaarverslag met de belangrijkste kengetallen lijken de overige respondenten daarvoor wel wat te voelen. De financiële professionals zijn gemiddeld nog niet zo ver. Wel lopen hun opvattingen uiteen. 6. (Onderneming) waarden ondernemingwaarden: belang en karakteristiek zijn in de ogen van de buitenwereld bewijsvoering ondernemingwaarden nog braakliggend gebied In toenemende mate valt te constateren dat bedrijven en organisaties om wat voor reden dan ook bepaalde (onderneming)waarden in hun bedrijfsvoering en uitstraling centraal (pretenderen te) stellen. Raadpleging van de diverse jaarverslagen, gedragscodes en branding-achtige brochures laat zien dat organisaties daar in meer of minder uitgebreide vorm aandacht aan schenken. Veel organisaties bevinden zich nog in de beginfase van dit proces. Eerst wordt er een aantal (onderneming-)waarden vastgesteld. Vervolgens worden soms programma s ontwikkeld om deze waarden te verankeren in de organisatie. Zowel bij het formuleren als bij het verankeren lopen de inspanningen van de bedrijven ver uiteen. Bij sommige lijkt het hele proces een vorm van lippendienst bewijzen aan bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen. Bij andere lijkt het erop dat het echt serieus en structureel wordt opgepakt. Een van de aspecten, die in de communicatie naar buiten beperkt tot niet aan de orde komt, is het leveren van de bewijsvoering. Hoe ervaart de buitenwereld, dat bepaalde waarden van belang zijn en ook kunnen worden geassocieerd met de betrokken instelling? De antwoorden op deze vragen worden niet altijd gezocht en zeker niet altijd gepubliceerd. Ons inziens past een benadering, waarbij klanten en andere belanghebbenden een meer structurele plaats krijgen in dit proces van verankeren van ondernemingswaarden, uitstekend in het proces van de klant centraal stellen of meer luisteren naar de klant en andere belanghebbenden. Daarbij past dan ook dat juist in het jaarverslag duidelijk wordt gemaakt dat ondernemingwaarden ook leven in de onderneming en niet alleen maar als een cosmetisch vernisje dienst doen. In het licht van het voorafgaande is besloten om in onderhavig onderzoek de buitenwereld te vragen hoe belangrijk zij bepaalde ondernemingswaarden vinden en in welke mate zij die karakteristiek vinden voor bepaalde typen bedrijven/organisaties. Binnen het onderzoek zijn genoteerde bedrijven (listed), financiële instellingen (financials), vastgoedbedrijven (RE= real estate) en accountants expliciet opgenomen in het onderzoek. 22

23 6.1 Belang van ondernemingwaarden Figuur 8 Belangrijkste ondernemingswaarden (5-puntschaal) 5 Integriteit Betrouwbaarheid Professionaliteit Heldere communicatie Klantgericht Kwaliteitsgericht BELANG integriteit, betrouwbaarheid en professionaliteit zeer belangrijk Als zeer belangrijk (waarde 4.5) worden getypeerd: integriteit, betrouwbaarheid en professionaliteit. De verschillen tussen de afzonderlijke typen bedrijven blijven beperkt tot maximaal 0.3 bij integriteit. Aan de ene kant scoort de accountantsprofessie een 4.8 voor deze waarde, het hoogste belang voor een afzonderlijke ondernemingswaarde, en aan de andere kant de vastgoedsector een 4.5. Op dit niveau zijn deze verschillen weliswaar indicatief, maar doen niets af aan het zeer belangrijke karakter dat door de respondenten aan deze waarden wordt toegekend. De opvattingen van de financiële professionals en de overige respondenten met betrekking tot deze waarden bij de afzonderlijke typen organisaties verschillen niet substantieel van elkaar. In de categorie belangrijk (4 waarde < 4.5) vallen de ondernemingswaarden: heldere communicatie, klantgericht en kwaliteitsgericht. Bij deze ondernemingswaarden zijn de verschillen tussen de afzonderlijke typen bedrijven verwaarloosbaar. Wat betreft de verschillen tussen de financiële professionals en de overige respondenten manifesteert zich alleen een groot verschil bij de genoteerde bedrijven ten aanzien van heldere communicatie. De financiële professionals kennen hieraan een 4.8 toe en de overigen een 4.4. Het standpunt van de financiële professionals is begrijpelijk. Informatie en heldere communicatie daarover raken hun dagelijkse beroepsuitoefening in de kern. Andere waarden, die gemiddeld ook nog als belangrijk worden aangemerkt, zijn: risk & control gericht (4.3), onafhankelijkheid (4.1), resultaatgericht (4.0) en proactiviteit (4.0). Alleen bij de laatste waarde zijn de onderlinge verschillen tussen de afzonderlijke typen bedrijven beperkt. Op de andere waarden komen we verder in het rapport terug. De overige waarden vallen in de categorie zeker van belang (3.5 waarde < 4). Het betreft de waarden: ondernemerschap (3.9), zorg voor de omgeving (3.9), medewerkergericht (3.9), zorg voor de maatschappij (3.8), innovatief (3.7) en toonaangevend (3.7). toonaangevend niet zo belangrijk in ogen van de markt Bij medewerkergericht, zorg voor de maatschappij en toonaangevend zijn de verschillen tussen de afzonderlijke bedrijven beperkt tot maximaal 0.3. En alleen ten aanzien van zorg voor de maatschappij bij de vastgoedsector lopen de opvattingen van de professionals (3.4) en die van de overige respondenten (3.8) gemiddeld wat verder uiteen. Aangezien bij de overigen ook een groot aantal vastgoedprofessionals is opgenomen, lijkt het ons dat hier in ieder geval sprake is van een perceptieverschil tussen relatieve buitenstaanders in casu de financiële professionals en de mensen uit de sector. Wie er gelijk heeft is minder relevant. Wel is het van belang te constateren dat een aantal vastgoedmaatschappijen zich de laatste jaren wat meer bezighoudt met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarbij neemt de sector bepaald geen voorhoede positie in. In dat licht wekt het geen bevreemding dat de financiële professionals het belang van + De hier gepresenteerde cijfers voor belang zijn de gemiddelde cijfers van het belang voor een genoteerd bedrijf, een financiële instelling, een vastgoedbedrijf en een accountant. De afzonderlijke cijfers staan vermeld in de bijlage in tabel 4 t/m 6 23

24 deze ondernemingswaarde wat laag inschatten. Dit verschil in opvattingen tussen beide subgroepen doet zich vooral voor bij de vastgoedsector. Hierop komen we verder in het rapport terug. Opvallend is de lage score voor toonaangevend. Menig bedrijf geeft al snel in het begin van het jaarverslag aan een toonaangevend bedrijf te willen zijn. In het vervolg van het jaarverslag wordt de term nog regelmatig herhaald. Bewijsvoering is om het eufemistisch uit te drukken dan evenwel niet het sterkste punt van het jaarverslag. Figuur 9 Belang ondernemingswaarden (met verschillen > 0.3) (5-puntschaal) Risk&control gericht Onafhankelijkheid Resultaatgericht Ondernemersschap Innovatief belang Listed RE Financial Accountant listed: genoteerde ondernemingen; financial: financiële instellingen; RE: real estate, vastgoedsector; accountant: accountantsprofessie. risk & control gericht en onafhankelijkheid zeer belangrijk voor accountant voor financiële professionals ondernemingwaarden bij vastgoed minder belangrijk De ondernemingwaarden, die in figuur 9 zijn weergegeven, laten onderlinge verschillen zien tussen de afzonderlijke typen organisaties die boven de 0.3 liggen. Het grootste verschil doet zich voor bij ondernemerschap (1.1) gevolgd door innovatief (0.8) en onafhankelijkheid (0.8). Uit de figuur valt een tweedeling te constateren. Bij risk & control gericht en bij onafhankelijkheid worden deze waarden voor de financiële sector en de accountants belangrijker gevonden dan voor beide andere typen bedrijven. Voor de accountants is dat zeer belangrijk en voor de financiële sector belangrijk. Bij resultaatgericht, ondernemerschap en innovatief is het beeld tussen de typen bedrijven precies tegengesteld. Ondernemerschap en innovatief komen bij de accountants met een gemiddelde score van 3.2 net boven het niveau van deels niet van belang/deels wel van belang. Gedeeltelijk zal dit ook te maken hebben met de mogelijke negatieve associatie bij de accountants van de begrippen ondernemerschap en innovatief in relatie tot de begrippen integriteit, betrouwbaarheid en onafhankelijkheid. Een term als creatief boekhouden komt al gauw naar boven als wordt gedacht aan innovatief. Ook zien sommige respondenten vermoedelijk een onoverbrugbaar spanningsveld tussen bijvoorbeeld ondernemerschap aan de ene kant en onafhankelijkheid en betrouwbaarheid aan de andere kant. De meeste grote verschillen tussen financiële professionals en de overige respondenten doen zich voor bij de vastgoedsector. De gemiddelde waardering van de financiële professionals ligt 0.3 lager dan de gemiddelde waardering van de overige respondenten. Bij de volgende vijf ondernemingwaarden ligt het verschil boven de 0.3: zorg voor de maatschappij (0.4), ondernemerschap (0.5), innovatief (0.6), toonaangevend (0.6) en onafhankelijkheid (0.6). Bij de genoteerde bedrijven doen zich drie van dergelijke verschillen voor, namelijk bij heldere communicatie, prestatiegericht en toonaangevend. De laatste ondernemingswaarde is duidelijk minder belangrijk bij de financiële professionals. De andere twee zijn juist belangrijker. Bij de financiële sector is er slechts één groot verschil tussen beiden subgroepen en bij de accountants geen. Bij de financials willen de financiële professionals een meer proactieve opstelling. 24

25 6.2 Karakteristiek zijn van ondernemingswaarden Figuur 10 Mate van karakteristiek zijn van ondernemingswaarden per type bedrijf (5-puntschaal) Listed Financials Real estate Accountants Mate van karakteristiek zijn Legenda: 1 = zeer slecht, 2 = slecht, 3 = deels slecht/deels goed, 4 = goed en 5 = zeer goed financiële sector presteert slecht op ondernemingswaarden resultaatgericht grosso modo meest kenmerkende waarde zorg voor maatschappij en omgeving bijna geen kenmerkende waarde financiële professionals zeer kritisch De gemiddelde score voor de mate waarin de ondernemingswaarden karakteristiek zijn voor de betrokken typen bedrijven is matig. Bij de genoteerde bedrijven (3.4) gaat het duidelijk naar de positieve kant. In iets mindere mate geldt dit ook voor de accountants (3.3). De vastgoedsector (3.2), maar vooral de financials (3.0) hebben duidelijk een probleem. De resultaten voor de financiële sector zijn vermoedelijk een weerslag van het huidige economische en maatschappelijke klimaat. Deze sector zit al dan niet terecht in de hoek waar de klappen vallen. De ondernemingwaarde die gemiddeld het meest karakteristiek wordt geacht, is die betreffende het resultaatgericht zijn. De waarde per sector varieert van een 3.9 voor de vastgoedsector tot een 3.4 bij de accountants. Voor de genoteerde bedrijven en de financials is een 3.8 gescoord. Alleen bij de accountants is resultaatgericht niet de meest karakteristieke waarde, maar zijn deze professionaliteit en risk & control gericht met elk een 3.7. Bij de afzonderlijke sectoren zijn de volgende waarden min of meer kenmerkend, dat wil zeggen de score is een 3.5 of hoger. Bij de: - genoteerde bedrijven: resultaatgericht (3.8), professionaliteit (3.7), ondernemerschap (3.6) en kwaliteitsgericht (3.5); - financiële sector: resultaatgericht (3.8); - vastgoedsector: resultaatgericht (3.9) en ondernemerschap (3.7); en - accountants: risk & control gericht (3.7), professionaliteit (3.7), integriteit (3.6), betrouwbaarheid (3.6) en kwaliteitsgericht (3.6). Een waarde onder de 3.0 wordt door ons beschouwd als niet kenmerkend voor de betrokken ondernemingwaarde. Op basis hiervan hebben de genoteerde bedrijven 2 waarden die niet kenmerkend zijn, de vastgoedsector 3 waarden waarbij dit het geval is, en de financiële sector en de accountants hebben elk 5 waarden die niet kenmerkend worden geacht. Zorg voor de maatschappij wordt in geen enkele sector karakteristiek geacht. Het zelfde gaat bijna op voor zorg voor de omgeving. De financiële professionals zijn bij elke type bedrijf gemiddeld negatiever dan de overige respondenten. Bij de genoteerde bedrijven is dat verschil bij 4 van de 16 onderzochte waarden groter dan 0.3, bij de financials en de vastgoedbedrijven is dat 12 en bij de accountants 4 keer het geval. Over de gehele linie geven de financiële professionals blijk van een zeer kritische houding. Er lijkt sprake te zijn van een grondig wantrouwen of scepsis ten aanzien van vooral de financiële en de vastgoed sector. 25