Verslag bijeenkomst consultatie Herverdeling Gemeentefonds Groningen 31 oktober 2011

Transcriptie

1 Verslag bijeenkomst consultatie Herverdeling Gemeentefonds Groningen 31 oktober 2011 De voorzitter, Jacob Bruintjes wethouder te Borger-Odoorn opent de vergadering en heet iedereen welkom. Gijs Oskam van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten geeft een presentatie over de uitgangspunten voor de huidige verdeling en de plannen van het kabinet voor de toekomstige verdeling van het gemeentefonds. Bij de uiteenzetting over de wijzigingen op het gebied van de behandeling van de overige inkomsten, worden door de heer Heijerman van de gemeente Tynaarlo en wethouder Matty Siersema van de gemeente Menterwolde vraagtekens gezet bij de omvang van 5% van het begrotingstotaal aan eigen inkomsten nu de grondexploitatie en toeristenbelasting buiten haken worden geplaatst en de dividenden nutsbedrijven eveneens niet meedoen. Burgemeester Gerrit Krol van de gemeente Het Bildt vraagt van wie het initiatief uitgaat. Waarom doen we dit? Daarbij vraagt hij of de VNG een en ander blanco ter besluitvorming voorlegt of is de VNG op pad met iets wat ze niet zitten? Daarbij vraagt hij of de VNG kan aangeven wat de herverdeeleffecten zijn (van groot naar klein?). Gijs Oskam, VNG, geeft aan dat het initiatief niet vanuit de VNG komt. Er was scheefgroei dus was er aanleiding voor het Rijk om ernaar te kijken. De VNG was verrast dat het Rijk ook het systeem voor de verdeling wil aanpassen, dus niet alleen de verdeling. VNG heeft nog geen positie ingenomen. Op 2 november spreken de adviescommissies over de voorstellen en op 10 november volgt besluitvorming door het VNG-bestuur. Op voorhand is op dit moment niet te zeggen of de kleine of juist de grote gemeenten er op vooruit gaan. Burgemeester Krol, gemeente Het Bildt, geeft aan dat gemeenten komende jaren de handen vol hebben aan de decentralisaties, herindelingen en ombuigingen vanwege de economische recessie. Het is in zijn ogen verstandig de herverdeling een paar jaar en in elk geval voor deze raadsperiode uit te stellen, zodat dit dossier niet ook nog hoofdbrekens oplevert. Wethouder Joostens, gemeente Delfzijl, constateert dat krimp bij de nieuwe herverdeling niet wordt gehonoreerd. Dit moet in zijn ogen juist wel worden gehonoreerd. Krimp overkomt je en is geen keuze. Op dit punt moet er meer solidariteit in het gemeentefonds komen. Wethouder Olthof, gemeente Zaanstad, vraagt of de excessieve problematiek van de G4 ook is omschreven. Met het extra bedrag dat ze tot nu toe kregen, zijn ook extra uitgaven gedaan. Zo komen de extra kosten in het onderzoek naar de verdeling van het gemeentefonds terug. Op basis waarvan zijn de kosten van de G4 getoetst?

2 Gijs Oskam, VNG, antwoordt dat men zich bewust is van de kip-ei problematiek. Maar daarom is er ook diep onderzoek geweest, waarbij andere gemeenten hebben meegekeken. Wethouder Van de Kolk, gemeente Stadskanaal, vraagt zich af of een normatief oordeel over de hoogte van de kosten wel gewenst is, nadat Gijs Oskam heeft uiteengezet dat door de grote dynamiek de verdeling van het fonds in de toekomst veel vaker gaat worden bijgesteld. Wethouder Piek, gemeente Zwolle, zet vraagtekens bij het jaarlijks aanpassen van de verdeling. Het veroorzaakt bij voortduring veel rumoer over de verdeling onder gemeenten of het wordt te technisch. De voorzitter onderbreekt om de discussie een andere richting op te bewegen. Hij vraagt de aanwezigen of nu het juiste moment is voor een herverdeling. Voor burgemeester Krol van gemeente Het Bildt is dit niet het geval. Wethouder Joostens, gemeente Delfzijl, vindt dat als krimp wordt gehonoreerd het wel degelijk een goed moment is voor herverdeling. Wethouder Van de Kolk, gemeente Stadskanaal, vindt ook dat het het juiste moment is voor herverdeling, omdat zo de effecten van de decentralisatie op het sociale domein kunnen worden weggenomen. Wethouder Pen van Menameradiel merkt op dat er nog geen flauw benul is over de effecten van de decentralisaties en dus verwerking van de herverdeeleffecten nog niet goed mogelijk is. Wethouder Siersema, gemeente Menterwolde, vindt dat een herverdeeleffect niet gewenst is in het huidige tijdsgewricht. Wethouder Olthof, gemeente Zaanstad, vindt een herijking op zich goed, maar niet u vanwege de decentralisaties. Wethouder Winter, gemeente Skarsterlân, vindt het vanwege de decentralisaties en ook de recessie een ongelukkig moment. Wethouder Hiemstra, gemeente Hoogeveen, heeft geen standpunt. Hij kan geen oordeel vellen over de effecten voor zijn gemeente. Hij vraagt zich wel af of er bij de huidige voornemens niet meer maatstaven komen in plaats van minder. En werpt de vraag op of er ooit wel een goed moment is voor een herverdeling. De heer Sloots, gemeente Emmen, vindt het moment om over een herverdeling te spreken onhandig gekozen. De voorzitter vraagt zich af of we niet kunnen zeggen: Nu even niet, maar later. Gijs Oskam, VNG, geeft aan dat de VNG vrij is in haar antwoord. Ze is nog nergens aan gebonden. Wethouder Berenst, gemeente Smallingerland, vindt dat de eerste vraag juist moet zijn: Wat gebeurt er met de autonomie van gemeenten. De autonomie moet overeind worden gehouden. Gemeenten moeten niet tegen elkaar worden uitgespeeld. De voorzitter stelt een snelle stemming voor over het tijdstip van de herverdeling. De meningen blijken verdeeld. De ene helft van de aanwezigen is voor uitstel. De andere helft voor het laten doorgaan van de herverdeling. 2

3 Daarop stelt de voorzitter voor om te spreken over het voornemen van het Rijk om ook een oordeel over een efficiënte uitvoering bij het vaststellen van de ijkpunten voor de herverdeling te betrekken. Wethouder Berenst, gemeente Smallingerland, vindt dat we dat als gemeenten ons niet moeten laten opleggen. Kijken naar efficiency is een lokale afweging. Gemeenten hebben daar ook zelf belang bij. Wethouder Wassink, gemeente AA en Hunze vindt het betrekken van het beginsel efficiënte uitvoering bij eveneens geen begaanbaar pad. De heer Sloots, gemeente Emmen, vindt dat we daar niet aan moeten beginnen. Een efficiënte uitvoering is op nationaal niveau niet objectief vast te stellen. Er wordt gewezen op een cases. De invoering van het BTW-compensatiefonds bleek een succes en vervolgens werden gemeenten gekort. De oorzaak van het succes bleek niet objectief vast te stellen. Of er nu sprake was van meer investeringen of dat er meer werd uitbesteed werd niet duidelijk. Men vindt het zorgelijk dat rijksprioriteiten leidend worden. We moeten oppassen dat dit niet leidt tot fikse kortingen. Wethouder Olthof, gemeente Zaanstad, vraagt zich af wat dan de norm voor een efficiënte uitvoering is. En is die norm de volgende keer dan nog lager? Dat valt in Den Haag niet vast te stellen. De voorzitter concludeert dat we vinden dat de norm efficiënte uitvoering niet bij de herverdeling moet worden betrokken. De voorzitter stelt voor nu in te gaan op het punt of het Rijk moet meebeslissen over het gemeentebeleid via beïnvloeding van de verdeling van middelen. De heer Doorn, gemeente Achtkarspelen, merkt op dat gemeenten meer beleidsvrijheid hebben gekregen door vermindering van het aantal specifieke uitkeringen. Via een omweg tracht het Rijk invloed terug te winnen door gemeenten in de hokjes van de clusters van het gemeentefonds te drukken. Al snel concludeert de voorzitter de stemming in de zaak aftastend, dat iedereen het oneens is met de rijksbemoeienis met het gemeentebeleid door rijksprioriteiten bij de verdeling van het gemeentefonds te laten meewegen. De voorzitter stelt het punt van het laten meewegen van ketenafhankelijkheid aan de orde en vraagt aan de heer Oskam, VNG, wat daar mee wordt bedoeld. Deze speelt de vraag door aan mevrouw Nijenhuis van het ministerie van BZK. Mevrouw Nijenhuis legt uit dat bepaald gemeentelijk beleid externe effecten kan hebben op andere beleidsterreinen van het gemeentelijk beleid. Daar wil het Rijk met de verdeling van het gemeentefonds rekening mee houden. Wethouder Usmany, gemeente Appingedam, merkt op dat dit een lastig meetbare factor is. De heer Joostens, gemeente Delfzijl, haalt de casus van de werkpleinen aan. Eerst werd de ketenbenadering uitgerold en vervolgens vonden er kortingen plaats. Men reduceert eerst de verwachte kosten en dat wordt vervolgens een taakstelling voor de gemeente. Vreemd is dat nu de werkpleinen worden ontmanteld dat dat vervolgens weer een verwachte kostenreductie met zich mee brengt. Wethouder Olthof, gemeente Zaanstad, vindt dat op deze wijze wat nodig is aan middelen voor de decentralisaties en wat aan middelen in het gemeentefonds zit door elkaar gaan lopen. 3

4 Wethouder Piek, gemeente Zwolle, begrijpt dat men er naar kijkt, maar vindt dat het niet direct moet leiden tot herverdeling. De heer Sloof, gemeente Emmen, snapt dat het in beeld wordt gebracht, maar vindt dat het pas effect op de verdeling mag hebben als de effecten in de gemeentelijke uitgaven zijn uitgekristalliseerd. De voorzitter concludeert dat ook voor dit voorstel geen enthousiasme bestaat. Externe effecten moeten niet op voorhand in de verdeling worden betrokken. De voorzitter vraagt hoe de aanwezigen tegenover het verminderen van het aantal maatstaven staan. Wethouder Gopal, gemeente Hoogezand-Sappermeer, vindt dat er grote verschillen tussen gemeenten zijn. Het aantal maatstaven maakt niet uit. Het gaat om een rechtvaardige verdeling. Verschillende aanwezigen vragen zich af of zo n vereenvoudiging wel haalbaar is zonder afbreuk te doen aan een rechtvaardige verdeling. Burgemeester Van Zuijlen, vindt dat als met minder maatstaven hetzelfde is te bereiken we het niet moeten nalaten. Een Sense of Simplicity moet zeker worden meegenomen. Je kunt het doorrekenen. De voorzitter concludeert dat vereenvoudiging geen doel op zich moet zijn. Maar als het kan, dan is het prima. Vervolgens vraagt de voorzitter of vaker uitgaven moeten worden versleuteld in de verdeling over de clusters door uit te gaan van de uitgaven van het basisniveau. Wethouder Piek, gemeente Zwolle, vindt dat als we dat gaan doen het Rijk gaat sturen. Wat hem betreft moeten we voor de herverdeling gewoon de oude systematiek volgen. Wethouder Siersema, gemeente Menterwolde, merkt op dat Groenbeleid en Minimabeleid twee verschillende dingen zijn. Het aantal minima overkomt je. Wethouder Olthof, gemeente Zaanstad, vindt dat met dat standpunt wordt uitgegaan van wat de goedkoopste gemeente doet en dat gemeenten de rest dan maar uit eigen middelen moeten bekostigen. De eigen middelen van gemeenten zijn echter zeer beperkt. Het vindt het een zeer enge gedachte van het ministerie van BZK. Het verdienvermogen van gemeenten is geheel afwezig in de discussie. Wethouder Hiemstra, gemeente Hoogeveen, vindt dat als je uitgaat van de uitgaven van het basisniveau voor de verdeling je het Rijk invloed geeft over dat basisniveau. De voorzitter concludeert dat ook op dit punt terughoudend moet worden betracht en daarnaast niet duidelijk is wat het Rijk hier bedoelt. Wethouder Piek, gemeente Zwolle, merkt op dat als we een herijking willen dat dan alle afwijkingen moeten worden meegenomen en er niet selectief moet worden gewinkeld. Wethouder Usmany, gemeente Appingedam, merkt op dat er niet meer geld komt. Wethouder Piek, gemeente Zwolle, vult aan dat op dit moment er meer overschrijdingen van uitgaven in de clusters zijn dan onderschrijdingen. Een herijking moet plaats vinden over alle clusters. Het Rijk moet daarbij geen bemoeienis hebben door het maken van selectieve keuzes. De voorzitter concludeert dat ook op dit punt er geen enthousiasme in de zaal is. Er worden vervolgens twee casussen gepresenteerd over afwijkingen van het ijkpunt en de voorzitter stelt de vraag of in elk van de twee casussen herijking gewenst is. 4

5 Bij de casus over onderwijshuisvesting uitten verschillende aanwezigen hun twijfels over de cijfers. Dekken die wel alle kosten die gemeenten maken? Is alles wel goed in beeld gebracht? Dekken deze cijfers wel de kosten van gemeenten? De voorzitter concludeert dat er vraagtekens rijzen bij de cijfers. De heer Oskam merkt op dat de verdeling in 97 kunstmatig is aangepast. De vraag die nu voorlegt is wat doen we er mee. Tot slot vraagt wethouder Winter, gemeente Skarsterlân, wat de aanwezigen kunnen terug zien van de discussie. Wat gebeurt er mee? De heer Oskam antwoordt dat de punten die op deze bijeenkomst naar boven kwamen ook op de andere bijeenkomsten waren te horen. Wel was op die andere bijeenkomsten het geluid van nu niet herverdelen veel sterker. Alles wat hier is opgebracht wordt meegenomen in de besluitvorming. Het verslag van de bijeenkomst komt op de VNG-site. De voorzitter sluit af met een dankwoord voor de inbreng van de aanwezigen. 5