Toelichting bij brief aan Stas Klijnsma dd. 14 maart 2014, P.C./MVE/ Mag een pensioenfonds gewogen stemverhoudingen hanteren in het bestuur?

Transcriptie

1 Toelichting bij brief aan Stas Klijnsma dd. 14 maart 2014, P.C./MVE/ Mag een pensioenfonds gewogen stemverhoudingen hanteren in het bestuur? Pensioenfondsbesturen bereiden zich voor op hun nieuwe samenstelling als gevolg van het invoeren van de Wet Versterking bestuur pensioenfondsen. De gepensioneerden van een fonds krijgen een vertegenwoordiging in het fondsbestuur. Die vertegenwoordiging is aan een maximum gebonden, te weten maximaal 25% van het aantal zetels in een bestuur. Tijdens de behandeling van het wetvoorstel hebben gepensioneerdenverenigingen zoals de KNVG/NVOG in hun brief van 3 juli 2013 aan de Eerste Kamer gewezen op de nadelige gevolgen voor de gepensioneerden. Mocht een bestuur uit 6 leden bestaan, dan betekent dit 2 zetels voor de werknemers en 1 zetel voor de pensioengerechtigden. In de statuten van een fonds kan geregeld zijn dat er met gewogen stemverhoudingen gewerkt wordt in het bestuur. Zo kan 1 zetel meer (of minder) stemmen vertegenwoordigen. In de Code Pensioenfondsen, die onderdeel is van de Pensioenwetgeving, wordt ruimte geboden voor gewogen stemverhoudingen. De Nederlandse Bank (DNB) heeft op zijn website gepubliceerd dat gewogen stemverhoudingen alleen in uitzonderlijke en tijdelijke omstandigheden gerechtvaardigd zijn. Gewogen stemverhoudingen kunnen volgens DNB afbreuk doen aan de evenwichtige belangenafweging en kunnen gevolgen hebben voor de dynamiek in het bestuur, tijdsbeslag en de geschiktheid van de bestuurders Het doel bij paritaire verhoudingen in het bestuur is dat niet één van de geledingen (de vertegenwoordigers van de werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden) een doorslaggevende stem heeft in de besluitvorming. DNB verwacht bij gewogen stemverhoudingen blijkbaar dat van deze paritaire verhoudingen wordt afgeweken. Onlangs heeft DNB (in zijn Nieuwsbrief van begin maart) als voorbeeld van uitzonderlijke omstandigheden een situatie genoemd waarin het bestuur een aanzienlijke vermindering van het aantal zetels voor ogen heeft ten behoeve van de efficiency en stemverhoudingen toepast binnen de werkgeversgeleding. Deze situatie moet na één jaar op zijn werkbaarheid worden geëvalueerd.

2 2 Deze laatste uitleg van DNB is een gevolg van diverse reacties vanuit de pensioenwereld. Zo heeft de Pensioenfederatie (PF) het starre standpunt van DNB aangemerkt als juridisch niet houdbaar en onwenselijk. De PF onderschrijft het standpunt van one man one vote. Maar de PF benadrukt dat het binnen de Pensioenwet en binnen de Code Pensioenfondsen toelaatbaar is dat een geleding binnen het bestuur minder zetels bezet dan beschikbaar zijn en dat er wordt gewerkt met gelijktijdige verhoging van het stemgewicht van die geleding. Uiteraard met goedkeuring van alle geledingen in het bestuur. Het geeft besturen de mogelijkheid om effectief en efficiënt te werken. De KNVG en NVOG ondersteunen het standpunt van de Pensioenfederatie. Zeker omdat met gewogen stemverhoudingen juist recht gedaan kan worden om alle geledingen in het bestuur een gelijk gewicht te geven. Zo kunnen de gepensioneerden met een belang van meer dan 25% in een paritair bestuur van 6 zetels met 1 zetel 1,5 stem krijgen. Verenigingen van Gepensioneerden kunnen het bestuur van hun pensioenfonds wijzen op deze mogelijkheid bij het vaststellen van de bestuurstructuur. Hierna vindt u de standpunten van de Pensioenfederatie en de Nederlandse Bank en betrokken artikelen uit de Pensioenwet en Code Pensioenfondsen. De Nederlandse Bank: Vraag: Mag een pensioenfonds gewogen stemverhoudingen hanteren in het bestuur? Antwoord: In principe niet. De Wet versterking bestuur pensioenfondsen beoogt een versteviging van de governance. Daartoe kent de wet bij de samenstelling van paritair bestuur, verantwoordingsorgaan en belanghebbendenorgaan veel gewicht toe aan het in balans brengen van onderlinge verhoudingen tussen vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden. Gewogen stemverhoudingen kunnen afbreuk doen aan de evenwichtige belangenafweging en kunnen gevolgen hebben voor de dynamiek in het bestuur, tijdsbeslag en de geschiktheid van de bestuurders. Echter, in het geval van uitzonderlijke en tijdelijke omstandigheden kan het gebruik van gewogen stemverhoudingen gerechtvaardigd zijn. Dit laatste is in lijn met de Code Pensioenfondsen. De Wet versterking bestuur pensioenfondsen kent, voor zover sprake is van paritaire vertegenwoordiging in organen, een wettelijke verdeling van zetels over de geledingen in deze organen. Zie hiervoor artikel 100 en artikel 102 Pensioenwet. Het doel bij paritaire verhoudingen in het bestuur is dat niet één van de geledingen (de vertegenwoordigers van de werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden) een doorslaggevende stem heeft in de besluitvorming. Daarbij heeft de wetgever gekozen voor

3 3 een vast omschreven samenstelling en onderlinge verhouding van de paritaire vertegenwoordigers in de organen. Gewogen stemverhoudingen kunnen afbreuk doen aan de evenwichtige afweging van alle bij het pensioenfonds betrokken belangen, bijvoorbeeld wanneer belanghebbenden zich bij afwijkende verhoudingen van de paritaire verhoudingen die de wet voorschrijft niet op een evenwichtige wijze vertegenwoordigd voelen. Als een bestuurder meer dan één zetel vertegenwoordigt met zijn stemrecht, roept dit bovendien vragen op ten aanzien van tijdsbeslag en geschiktheid. Dat wil zeggen: hoe kan een bestuurder de kennis, kunde, vaardigheden en tijdsbeslag van meerdere bestuurders vertegenwoordigen? Ook kunnen gewogen stemverhoudingen afbreuk doen aan de dynamiek in het bestuur, omdat de invloed die uitgeoefend wordt niet alleen afhankelijk is van het stemrecht, maar ook van de getalsmatige verhoudingen. Om deze redenen doet het toepassen van gewogen stemverhoudingen afbreuk aan de door de wet beoogde versteviging van de governance. Als uitzondering op deze regel geldt dat gewogen stemverhoudingen toegepast kunnen worden indien tijdelijk de feitelijke invulling van de bestuurszetels niet conform de paritaire verhoudingen is, bijvoorbeeld door het ontstaan van een vacature. In dit geval is het mogelijk om in overleg met de toezichthouder gewogen stemverhoudingen te hanteren om de paritaire samenstelling van het bestuur te weerspiegelen. Hierbij dient het pensioenfonds in de stemverhoudingen de vastgestelde paritaire zetelverhoudingen te volgen. Het bestuur zal moeten kunnen toelichten dat ook bij het hanteren van een gewogen stemverhouding sprake is van een evenwichtige belangenafweging bij de besluitvorming. In zijn nieuwsbrief van 5 maart reageert de DNB op reacties vanuit het veld, zoals de Pensioen Federatie. In sommige gevallen zal DNB wel voorlopig toestaan dat in een bestuur met gewogen stemverhoudingen wordt gewerkt: wanneer het gaat om een tijdelijke situatie en/of wanneer er sprake is van uitzonderlijke omstandigheden. Een uitzonderlijke omstandigheid heeft zich bijvoorbeeld voorgedaan in de situatie dat het bestuur een aanzienlijke vermindering van het aantal zetels ten behoeve van de efficiency voor ogen heeft, en stemverhoudingen toepast binnen de werkgeversgeleding (zie tabel). DNB heeft deze situatie toegestaan onder de voorwaarde dat het bestuur na een jaar de toepassing van gewogen stemverhoudingen evalueert en de bevindingen deelt met DNB. Geleding Zetels Stemmen (per zetel) Stemgewicht Werkgevers 4 (was 6) Werknemers 4 (was 6) 1 4 Pensioengerechtigden 2 1 2

4 4 Via good and bad practices, zoals hierboven uiteengezet, zal DNB verdere invulling geven aan de Q&A inzake gewogen stemverhoudingen. Deze zullen met de sector worden gecommuniceerd, bijvoorbeeld via deze Nieuwsbrief. Standpunt Pensioenfederatie. Reactie op DNB: gewogen stemverhoudingen in belang van goede governance In de Q&A van 4 februari 2014 heeft DNB aangegeven dat gewogen stemverhoudingen alleen in uitzonderlijke en tijdelijke omstandigheden gerechtvaardigd zijn. Dit standpunt is naar het oordeel van de Pensioenfederatie juridisch niet houdbaar en onwenselijk, omdat het besturen beperkt in hun mogelijkheden om te komen tot een effectief en efficiënt opereren. Met DNB is de Pensioenfederatie van oordeel dat het uitgangspunt one man one vote is. In de Code Pensioenfondsen is dat beginsel ook opgenomen. De Code geeft uitdrukkelijk de mogelijkheid om gemotiveerd van dit uitgangspunt af te wijken. De Pensioenfederatie benadrukt de vrijheid van ieder fonds om gemotiveerd te werken met gewogen stemverhoudingen. De strikte benadering van DNB doet afbreuk aan de Code en gaat voorbij aan de praktijk. Het is binnen de Pensioenwet en binnen de Code toelaatbaar dat wordt besloten dat een geleding binnen het bestuur minder zetels bezet dan beschikbaar zijn en wordt gewerkt met gelijktijdige verhoging van het stemgewicht van die geleding. Daarbij is het vanzelfsprekend dat die geleding zich kan vinden in dit besluit en dat de gewogen stemverhouding in lijn is met de doelstelling omtrent vertegenwoordiging in de Pensioenwet. Vanzelfsprekend zal deze keuze moeten worden beargumenteerd (de explain optie van de Code is van toepassing) en moeten worden aangegeven hoe rekening is gehouden met evenwichtige belangenbehartiging en tijdsbeslag. De zorgpunten die DNB in haar Q&A noemt in het geval er sprake is van een gewogen stemverhouding, kunnen goed worden ondervangen. De Pensioenfederatie meent dat er geen reden is de uitzondering op het beginsel van one man one vote zo beperkt op te vatten als DNB in de Q&A aangeeft. Sterker nog: het is contraproductief. De keuze van het pensioenfonds zal vanzelfsprekend wel steeds de uitkomst moeten zijn van een zorgvuldige afweging tussen de belangen van de verschillende geledingen en de slagvaardigheid van het bestuur. De stelling van DNB dat één bestuurder dan kennis, kunde, vaardigheden en tijdsbeslag van meerdere bestuurders in zich moet verenigen, mist elke grond. Immers, er bestaat geen vaste omvang van een goed bestuur. Noch juridisch, nog governance technisch. Het is steeds afhankelijk van de kwaliteit van de mensen die zitting hebben in het bestuur.

5 5 De problemen die dit standpunt van DNB opleveren, zijn urgent. Immers, ieder fonds zal vóór 1 april a.s. de statuten aan DNB moeten voorleggen in het kader van de implementatie van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen. Het is ons bekend dat een aantal fondsen voornemens is om te blijven of te gaan werken met gewogen stemverhoudingen. Wij roepen die fondsen op om zich te melden bij de Pensioenfederatie. We gaan bezien op welke wijze we deze fondsen kunnen ondersteunen in het verzet tegen de beleidslijn van DNB. DNB heeft in de Nieuwsbrief van maart 2014 zijn beleid inzake gewogen stemverhoudingen genuanceerd in die zin dat ten behoeve van de efficiency vermindering van het aantal zetels in combinatie met gewogen stemverhoudingen toelaatbaar is. De Pensioenfederatie heeft er vertrouwen in dat goed beargumenteerde keuzes voor gewogen stemverhoudingen, die in overeenstemming met de bedoeling van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen zijn, ook in de toekomst mogelijk blijven Bron: Pensioenfederatie Actueel en Code Pensioenfonds : 3.3 Stemverhoudingen Lid 59 Ieder bestuurslid heeft stemrecht. Toelichting Ieder bestuurslid heeft stemrecht, ongeacht het bestuursmodel. Dat geldt dus ook voor onafhankelijke bestuursleden die aan een paritair bestuur worden toegevoegd. Dit neemt niet weg dat bepaalde bevoegdheden aan een deel van het bestuur gegeven kunnen zijn. In een gemengd model bijvoorbeeld kunnen de niet-uitvoerende bestuursleden de bevoegdheid hebben om te beslissen over de verdelingsvraagstukken. Bovendien sluit norm 59 niet uit dat een gewogen stemverhouding wordt afgesproken, bijvoorbeeld als de feitelijke personele samenstelling niet paritair is (bijvoorbeeld tijdelijk, vanwege een vacature). Betrokken artikelen uit de Pensioenwet: Art.100 lid 2 In het paritaire bestuur van een ondernemingspensioenfonds zijn de belanghebbenden op een zo evenwichtig mogelijke wijze vertegenwoordigd met dien verstande dat de werknemersvertegenwoordigers en vertegenwoordigers van pensioengerechtigden tezamen ten minste evenveel zetels bezetten als de werkgeversvertegenwoordigers. Vertegenwoordigers van pensioengerechtigden bezetten, zo nodig in afwijking van artikel 102, eerste lid, niet meer dan 25% of, indien sprake is van de in artikel 102, tweede lid, bedoelde situatie 50%, van het aantal zetels dat door

6 6 werknemersvertegenwoordigers, werkgeversvertegenwoordigers en vertegenwoordigers van pensioengerechtigden tezamen wordt bezet. Art 101a lid 2 Voor de samenstelling, zetelverdeling en benoeming van de uitvoerende bestuurders bij een paritair gemengd bestuur zijn de artikelen 100 en 102 van overeenkomstige toepassing. Art Lid 1 De verdeling van de zetels van vertegenwoordigers van werknemersverenigingen of werknemersvertegenwoordigers en vertegenwoordigers van pensioengerechtigden in het paritaire bestuur van een pensioenfonds vindt plaats op basis van de onderlinge getalsverhoudingen, met dien verstande dat de vertegenwoordigers van pensioengerechtigden ten hoogste de helft van het aantal zetels in het paritaire bestuur van een pensioenfonds bezetten dat vertegenwoordigers van werknemersverenigingen of werknemersvertegenwoordigers en vertegenwoordigers van pensioengerechtigden gezamenlijk bezetten. Van deze verdeling kan worden afgeweken indien de betrokken partijen daarmee akkoord zijn.