Combinatie van groeivertraging en politieke onrust bron van onzekerheid

Transcriptie

1 ING Investment Office Publicatiedatum: 12 december 2018, uur Maandbericht beleggen december 2018 Combinatie van groeivertraging en politieke onrust bron van onzekerheid November December Assetallocatie - + Neutrale positionering gehandhaafd, voorkeur kortlopende obligaties aangezet Aandelen Wij handhaven de neutrale positionering in de verhouding tussen zakelijke en Vastgoed vastrentende waarden in onze tactische assetallocatie. Het sentiment op de financiële markten blijft overwegend negatief. Voortdurende (geo)politieke onrust, in combinatie met afnemende economische en winstgroeiverwachtingen, speelt hierbij een belangrijke rol. Zorgen over een negatief effect op de groei van de handelsoorlog tussen de VS en China en de brexit versterken de negatieve stemming. Grote koersbewegingen op de aandelenmarkten zijn het gevolg. De afnemende groeiverwachtingen en de vlucht naar veilige havens leiden tot dalende rentes op de veilig geachte staatsobligaties van Duitsland en de VS. De Amerikaanse rentecurve is hierdoor vlakker geworden en een zogeheten inverse curve dreigt. Deze wordt door veel beleggers als een goede recessievoorspeller gezien, wat weer bijdraagt aan het negatieve marktsentiment. Ook wij zien de groei afnemen, maar voorzien geen recessie. We vinden dat veel slecht nieuws in de koersen is ingeprijsd en zien geen reden om negatiever te worden op aandelen. Omdat we na de recente daling nog weinig neerwaartse ruimte zien voor de rente, zetten we onze voorkeur voor kortlopende obligaties nog wat verder aan. Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie aandelen Noord-Amerika Europa Japan Opkomende markten Pacific (exclusief Japan) Sectorallocatie aandelen Energie Basismaterialen Industriegoederen Duurzame consumentengoederen Dagelijkse consumentengoederen Gezondheidszorg Financiële waarden Informatietechnologie Telecommunicatie Nutsbedrijven Allocatie obligaties Staatsobligaties Bedrijfsobligaties Hoogrentende bedrijfsobligaties Opkomende markten Hoofdpunten: Wij handhaven onze neutrale positionering in zowel zakelijke als vastrentende waarden Combinatie van afnemende groei en geopolitieke onrust maakt beleggers nerveus maar van een recessie is voorlopig nog geen sprake Politieke onzekerheid duurt voort, maar zal er altijd zijn Kans op pauze in renteverhogingen Fed is toegenomen Olieprijs stabiliseert na akkoord Opec en Rusland Angst voor inverse rentecurve, en dus recessie, weer toegenomen Wij verwachten dat rente niet veel verder daalt en zetten onze voorkeur voor kortlopende staatsobligaties wat sterker aan Wij houden de allocatie binnen obligaties en aandelen ongewijzigd.

2 Groei economie en bedrijfswinsten zwakt af Markten handelen op de richting van de verandering Een belangrijke eigenschap van de financiële markten is dat ze zich voortdurend aanpassen aan de ontwikkelingen in de economie. Voor de koersvorming is daarom niet zozeer het niveau van de economie of de bedrijfswinsten van belang, maar de trend. Met andere woorden, markten handelen op de richting van de verandering. En die is al enige tijd neerwaarts. De economische groei vertraagt, vooral in de ontwikkelde markten op de VS na. Macro-economische cijfers verrassen vaker in negatieve dan in positieve zin (zie grafiek). De sterke groei van de bedrijfswinsten is eveneens op zijn retour. Deze zijn vooral in de VS nog sterk, maar voor een belangrijk deel gedreven door de belastingverlagingen. Het positieve effect hiervan op de economische en winstgroei wordt komend jaar minder sterk. Het winstmomentum is op dit moment erg negatief, wat betekent dat analisten veel meer neerwaartse dan opwaartse bijstellingen van hun winstgroeiverwachtingen voor 2019 doorvoeren. Economische cijfers verrassen vaker negatief dan positief Liquiditeitsinfuus wordt langzaam dichtgedraaid Grens wat mogelijk is aan groei is al eerder bereikt Beleggers moeten weer wennen aan volatiliteit Centrale banken draaien infuus langzaam dicht Daarbij komt dat ook de richting die de centrale banken zijn ingeslagen voor de markten niet de meest gunstige is. Na de financiële crisis hebben de markten jarenlang aan het infuus gelegen van de centrale banken en hebben zij enorme hoeveelheden liquiditeit toegediend gekregen. Dit aanbod van goedkoop geld heeft geleid tot flinke inflatie op de financiële markten. Niet alleen aandelen zijn in die jaren flink duurder geworden (hogere koers-winstverhoudingen, k/w s), ook obligaties werden duurder, met (zeer) lage rentes tot gevolg. Nu de centrale banken, met de Amerikaanse Fed ver voorop, de geldkraan langzaam (willen) dichtdraaien, zien we een omgekeerde beweging. Aandelen worden goedkoper (k/w's omlaag) en obligatiekoersen dalen (rentes omhoog). Deze ontwikkeling is geen grote verrassing De toekomstige economische situatie ziet er dus wat minder rooskleurig uit dan de huidige. In onze ogen niet iets om ons heel erg druk om te maken. Het is geen verrassing dat de groei in met name de ontwikkelde economieën zal afnemen. In veel economieën is de grens van wat mogelijk is aan groei al eerder bereikt. Deze afnemende groei wordt al veel langer voorspeld. Dat de winstgroei een paar tandjes lager zal schakelen mag geen verrassing zijn, ook dit wordt al langere tijd door analisten voorspeld. Ook de centrale banken hebben duidelijke aanwijzingen gegeven welke kant hun beleid zou opgaan. al lijken beleggers nu pas wakker geschud Beleggers lijken de afgelopen maanden niettemin wakker te zijn geschud. Zij waren gewend geraakt aan een langere periode van aantrekkende groei van de economie en bedrijfswinsten. Daarbij was de beweeglijkheid van de aandelenkoersen, de volatiliteit, gedaald tot historisch lage niveaus. Dit jaar hebben we echter een kentering gezien. De combinatie van afnemende groeiverwachtingen en oplopende (geo)politieke spanningen lijkt de trigger te zijn geweest voor groeiende nervositeit op de markten. Maandbericht Beleggen december

3 Combinatie van afnemende groei en politieke onrust drukt sentiment Geopolitieke onrust drukt nu wel op sentiment De uitkomst van het brexitreferendum of de verkiezing van Donald Trump als president van de VS hadden slechts een zeer kortstondig negatief effect op de markten. De reden is dat deze gebeurtenissen plaatsvonden onder een gunstig economisch gesternte. Dat is dit jaar anders. Het oplopende handelsconflict tussen de VS en China, de moeizame aanloop naar de brexit in maart 2019 en de nieuwe, populistische Italiaanse regering die het conflict zoekt met Brussel; zij zijn in staat om het sentiment dusdanig negatief te beïnvloeden omdat zij samenvallen met afnemende groeiverwachtingen. We zien ook dat markten hierdoor erg beweeglijk zijn en sterk reageren op nieuwe ontwikkelingen in bovengenoemde politieke conflicten. Een korte update van de stand van zaken, al kan morgen alles weer anders zijn. Handelsconflict duurt voort Het handelsconflict tussen de VS en China is al enige tijd de belangrijkste factor die de stemming op de markten bepaalt, omdat de potentiële gevolgen voor de wereldeconomie groot zijn. Even leek er sprake van optimisme na de ontmoeting tussen de presidenten van beide landen op de G-20 top in Argentinië begin december. Er werd een staakt-het-vuren van 90 dagen aangekondigd, wat betekent dat de VS in deze periode geen tariefsverhogingen zullen doorvoeren op Chinese goederen. In de tussentijd blijft er onderhandeld worden om tot een duurzaam handelsakkoord te komen. Optimisme over mogelijke handelsdeal VS en China van korte duur Brexitdrama neemt nieuwe wending Risicopremie op Italiaanse staatsobligaties iets afgenomen Fed lijkt in 2019 pauze in te lassen Het optimisme was echter van korte duur, omdat enkele dagen later bekend werd dat Canada, op verzoek van de VS, de financiële topvrouw van Huawei had gearresteerd. De Chinese producent van onder andere smartphones wordt verdacht van het schenden van de Amerikaanse handelssancties tegen Iran. De Chinese autoriteiten reageerden verbolgen en riepen de ambassadeurs van Canada en de VS op het matje. Het incident maakt de onderhandelingen over een handelsakkoord er ongetwijfeld niet makkelijker op. Risico van harde brexit toegenomen De brexitsaga kende al vele verrassende wendingen. Een stemming in het Britse parlement over het akkoord dat premier May eind november in Brussel had gesloten over het vertrek van de Britten uit de Europese Unie, werd deze week uitgesteld. De stemming zou met grote meerderheid zijn uitgedraaid op een afwijzing van de deal. Met name de kwestie over de grens tussen Ierland en Noord-Ierland blijft een struikelblok. In de komende dagen wordt mogelijk meer bekend over hoe het nu verder moet. Momenteel maakt May en rondje langs Europese regeringsleiders om te peilen of er heronderhandeld kan worden. Deze donderdag en vrijdag staat een Eurotop op de agenda en dan zal waarschijnlijk duidelijk worden of er water bij de wijn kan worden gedaan. Als dat niet het geval is, neemt het risico dat de Britten zonder een deal uit de Europese Unie stappen, duidelijk toe. Italiaanse regering lijkt wat toe te willen geven De zorgen over de Italiaanse begroting zijn wat afgenomen, als we afgaan op de risicopremie ( spread ) op Italiaanse staatsobligaties. Deze is de afgelopen weken iets afgenomen, op berichten dat de Italiaanse regering bereid zou zijn om het voorgenomen begrotingstekort van 2,4% van het bruto binnenlands product (bbp) voor volgend jaar bij te stellen tot 1,9% of 2%. Toch is het zeer de vraag of de Europese Commissie daarmee akkoord gaat. Die dreigt Italië met een strafprocedure vanwege de te hoge staatsschuld van ruim 130% van het bbp, terwijl de Europese begrotingsregels hooguit 60% toestaan. De huidige begrotingsplannen leiden tot een nog hogere schuld, geheel tegen alle EU-afspraken in. Markten krijgen steun van de Fed Te midden van alle onrust lijken de markten steun te krijgen van de Amerikaanse centrale bank, de Fed. Die slaat de laatste tijd een iets voorzichtigere toon aan, oftewel wat meer dovish. Voorzitter Jerome Powell liet onlangs weten dat het huidige rentetarief nog maar net onder het neutrale niveau ligt, het niveau waarop de rente stimulerend noch remmend werkt. Markten vatten deze uitspraak positief op, omdat dit erop duidt dat de Fed in 2019 mogelijk een pauze inlast wat betreft renteverhogingen. Na de verwachte verhoging met 0,25%-punt naar 2,5% op de komende vergadering van 18 december, rekent de markt nu nog maar op één verhoging in Maandbericht Beleggen december

4 Wij verwachten dat inflatie VS verder oploopt Deze verwachting werd gesterkt door het laatste arbeidsmarktrapport. In november groeide het aantal banen minder hard dan verwacht, terwijl de toename van de uurlonen ook iets kleiner was dan verwacht. Een lagere loongroei betekent minder opwaartse druk op de inflatie en dus minder noodzaak voor de Fed om de rente verder te verhogen, zo is de gedachte. Krapte op arbeidsmarkt zal voor opwaartse druk op de lonen blijven zorgen Onze verwachtingen voor komend jaar lees je in onze Beleggingsvisie 2019 Olieprijs zo n 25% gedaald vanaf hoogtepunt begin oktober Wij gaan nog altijd uit van minimaal twee renteverhogingen van de Fed in Een belangrijke oorzaak van de lager dan verwachte toename van het aantal banen is namelijk dat bedrijven moeilijk geschikte werknemers kunnen vinden. Uit het maandelijkse onderzoek van de National Federation of Independent Businesses (NFIB), de federatie van Amerikaanse MKB-bedrijven, komt al enkele maanden een recordniveau aan respondenten naar voren dat niet in staat is zijn vacatures in te vullen. Juist door dit tekort aan geschikt personeel verwachten wij dat de druk op de lonen verder zal toenemen. Uit het zogeheten beige book van de Fed blijkt ook dat in veel delen van de VS bedrijven in toenemende mate met elkaar concurreren om de gunst van de werknemer op arbeidsvoorwaarden zoals ziektekostenverzekeringen, bonussen en betaalde vakantiedagen. Economische cijfers VS blijven sterk Economische cijfers geven voorlopig nog geen aanleiding voor een lager tempo van renteverhogingen door de Fed. Behalve de aanhoudend grote vraag naar personeel, blijven ook de vertrouwenscijfers in de VS sterk. De inkoopmanagersindices, die een goede indicator zijn voor het vertrouwen van bedrijven, stegen in november voor zowel de productie- als de dienstensector. In beide gevallen was op een kleine daling gerekend. Ook het vertrouwen van consumenten blijft op een hoog niveau. Wel verwachten we dat de economische groei in de VS volgend jaar zal vertragen. Een van de belangrijkste redenen hiervoor is dat de impuls die de groei dit jaar van de belastingverlaging heeft gekregen, volgend jaar geleidelijk verdwijnt. Meer over onze groeiverwachtingen voor 2019, onze rendementsschattingen en wat onze analisten van de verschillende sectoren verwachten, kun je lezen in onze Beleggingsvisie Akkoord over productiebeperking na sterke daling olieprijs Een factor die de komende maanden zeker niet voor opwaartse druk op de inflatie zal zorgen, is de olieprijs. De prijs voor een vat ruwe olie van Brent-kwaliteit is sinds het hoogtepunt van ongeveer $86 begin oktober met ruim 25% gedaald. Zorgen over overaanbod, onenigheid tussen olieproducerende landen over productiebeperking en het terugdraaien van posities door beleggers die op een hogere olieprijs speculeerden, leidden de afgelopen tijd tot een dalende olieprijs. Vorige week vrijdag bereikten de leden van de organisatie van olieproducerende en -exporterende landen, de Opec, en Rusland een akkoord over het beperken van de productie met 1,2 miljoen vaten per dag vanaf januari. Dat moet voor minder aanbod en dus hogere prijzen zorgen. In reactie op het akkoord steeg de olieprijs en lijkt er nu sprake van enige stabilisatie. Olieprijs lijkt te stabiliseren Maandbericht Beleggen december

5 Een inverse rentecurve is niet per se een voorbode van een recessie Angst voor inverse rentecurve speelt weer op De zorgen over afnemende groei en een vlucht van beleggers naar veilige havens hebben geleid tot dalende rentes op staatsobligaties. In de VS zijn de rentes op 2-jaars en 10-jaars staatsobligaties dichter naar elkaar toe gekropen en er dreigt een inverse rentecurve te ontstaan. Die wordt door veel beleggers gezien als een betrouwbare recessievoorspeller. Hoewel ook wij een afkoeling van de Amerikaanse economie voorzien, betekent dit niet automatisch dat een recessie aanstaande is. Een inverse rentecurve is inderdaad voorafgegaan aan enkele recessies in de vorige eeuw, en ook voor de uitbraak van de financiële crisis was er sprake van een inverse rentecurve. Maar of zo n inversie ook deze keer een recessie zal aankondigen, betwijfelen wij. Het op zeer grote schaal opkopen van staatsobligaties door de Fed heeft de rentes in de VS de afgelopen jaren behoorlijk beïnvloed. Tot slot wijzen veel macro-economische cijfers, zoals de inkoopmanagersindices en cijfers over de arbeidsmarkt, zeker niet op een nakende recessie. Verschil tussen 10-jaars- en 2-jaarsrente VS weer kleiner geworden Wij zetten onze voorkeur voor obligaties met een korte looptijd verder aan Wij sorteren voor op een rentestijging Ook in Europa zijn de rentes op staatsobligaties gedaald. De rente op de Duitse 10-jaars staatsobligatie, de Bund, is gedaald tot 0,24%, een niveau dat voor het laatst in juni 2017 was te zien. Hierdoor is de Duitse 10-jaarsrente de onderkant van de bandbreedte genaderd waarin deze de laatste twee jaar heeft gebivakkeerd. Wij zijn al enige tijd gepositioneerd op een stijgende rente in Europa wat tot uitdrukking komt in een onderwogen duratie, oftewel een voorkeur voor korte gemiddelde resterende looptijden. Deze positie heeft de afgelopen twee maanden dus tegen ons gewerkt. Omdat wij denken dat de rente niet veel verder meer zal dalen, hebben we deze positie nog wat verder aangezet. Daarmee zijn we nog iets minder gevoelig voor een rentestijging. 10-jaarsrente Duitsland aan onderkant bandbreedte van laatste twee jaar Maandbericht Beleggen december

6 Geen wijzigingen binnen obligaties en aandelen Wij handhaven onze positionering in obligaties, wat neerkomt op overwogen posities voor bedrijfsobligaties en obligaties uit opkomende markten en onderwogen posities voor staatsobligaties en hoogrentende bedrijfsobligaties. In onze aandelenpositionering voeren wij eveneens geen wijzigingen door. Vorige maand maakten we onze sectorpositionering al iets defensiever door de weging van energie te verlagen en die van dagelijkse consumentengoederen te verhogen. Op dit moment niet opportuun om weging van aandelen te verlagen of verhogen Handhaving neutrale weging zakelijke versus vastrentende waarden Wij handhaven onze neutrale positie in aandelen en vastgoed ten opzichte van vastrentende waarden. Vastgoedaandelen hebben de afgelopen maand, maar ook over het gehele jaar, goed gepresteerd ten opzichte van aandelen en obligaties. Zij hebben een defensief karakter en staan bekend om hun relatief hoge dividendrendement. Ook doen zij het relatief goed in tijden van dalende rentes. Aandelen kennen een tegenvallend jaar en hebben vooral sinds oktober veel rendement ingeleverd. Wij vinden het op dit moment niet opportuun om onze neutrale positionering aan te passen. Wij denken dat er al veel slecht nieuws is ingeprijsd in de koersen en zien mogelijkheden voor een herstel als de rust enigszins terugkeert. Maar omdat de onzekerheid voorlopig groot blijft, denk aan de ontwikkelingen rond brexit, zal ook de volatiliteit hoog blijven. Een neutrale positionering vinden wij daarom op dit moment de beste keuze. Maandbericht Beleggen december

7 Meer weten? Kijk op ing.nl/beursnieuws Disclaimer Deze beleggingsaanbeveling is uitgebracht en voor het eerst verspreid op 12 december 2018, uur door het ING Investment Office, onderdeel van ING Bank N.V. Voor het opstellen van deze beleggingsaanbeveling is gebruik gemaakt van de volgende wezenlijke informatiebronnen: S&P Capital IQ, Bloomberg, CreditSights, ING FM, HSBC, Citi, J.P.Morgan, Oddo Securities, Standard & Poor s, Thomson Reuters Datastream, Moody s, Fitch, UBS Neo, Reuters Metastock en/of Sustainalytics. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op de volgende waarderingsgrondslagen, methoden en aannames: koerswinstverhouding, koersboekwaardeverhouding en/of net asset value (NAV). Voor deze beleggingsaanbeveling zijn geen beschermde modellen gebruikt. Een beschrijving van het ING-beleid ten aanzien van informatiebarrières en belangenverstrengeling kunt u hier vinden. Tenzij anders vermeld, zal ING Bank N.V. de beleggingsaanbeveling niet actualiseren. Ontwikkelingen die zich na het opstellen van deze beleggingsaanbeveling hebben voorgedaan, kunnen van invloed zijn op de juistheid van de aannames waarop deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd. Beleggingsaanbevelingen worden over het algemeen 2 tot 4 keer per jaar herzien. Deze beleggingsaanbeveling behelst geen individueel beleggingsadvies maar slechts een algemene aanbeveling waarop beleggers hun beleggingsbeslissingen mede kunnen baseren en vormt geen uitnodiging tot het aangaan van welke overeenkomst of verbintenis dan ook. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op aannames en vormt geen garantie voor een bepaalde ontwikkeling of resultaat. Aan deze beleggingsaanbeveling kunnen geen rechten worden ontleend. Beslissingen op basis van deze beleggingsaanbeveling zijn voor uw eigen rekening en risico. Noch ING Bank N.V. noch ING Groep N.V. noch enige andere rechtspersoon die tot de ING Groep behoort, aanvaardt aansprakelijkheid voor enige schade in welke mate dan ook die voortvloeit uit het gebruik van bovenstaande beleggingsaanbeveling of de daarin opgenomen informatie. Beleggen brengt risico s met zich mee. U kunt uw inleg of een deel ervan verliezen. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. ING Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934, respectievelijk de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, en evenmin in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika (hierna tezamen: Amerikaanse beleggingswetgeving ). Deze beleggingsaanbeveling is niet gericht tot en niet bestemd voor U.S. Persons in de zin van de Amerikaanse beleggingswetgeving. Kopieën hiervan mogen niet worden verzonden of worden meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan U.S. Persons. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr Amsterdam en staat onder toezicht van Autoriteit Financiële Markten AFM. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Alle rechten voorbehouden. Deze beleggingsaanbeveling mag niet worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ING Bank N.V ING Bank N.V., Amsterdam.