Transport & Logistiek

Transcriptie

1 Transport & Logistiek Sectormonitor maart 211 Transportsector verhoogt omzetgroei van 2,5% in 21 naar 3% in 211 Wegvervoer en binnenvaart boeken hogere groei, andere modaliteiten zwakken af Hogere olieprijs in 211 is een bedreiging voor het rendement van de sector

2 1 Sectormonitor Transport & Logistiek maart 211 ABN AMRO Economisch Bureau COLUMN Staat positionering in 211 ook op uw agenda? De start van een nieuw jaar vind ik persoonlijk altijd erg boeiend. Iedereen gaat met frisse energie aan de slag. Collega s, klanten, je ziet en merkt de beweging. Gemaakte plannen kunnen nu écht uit de bureaulades en voor wat betreft de budgetten staan de tellers weer op nul. Wat deze periode ook boeiend maakt zijn de publicaties die een indruk geven van het echte 21 en de economische cijfers die 211 doen loskomen en hiermee het sentiment bepalen. Momenteel weliswaar een gemiddeld gezien positief sentiment, echter met aandacht voor sluimerende risico s (ontwikkeling olieprijs). Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik ben altijd razend benieuwd naar de feiten van 21 en de richting voor 211. Laten we er eens een aantal uit halen. De grote rederijen Maersk, CMA CGM en Hapag Lloyd hebben onlangs prachtige 21-cijfers geschreven. En uit het lopende orderboek spreken ambitieuze plannen, in sommige gevallen erg ambitieus. Ik noem de mega-order van Maersk bij Daewoo: een 1-tal deepsea carriers met recordcapaciteit van 18. teu. Dat gaat wel heel hard, en hoe de markt dat gaat absorberen is nog maar de (terechte) vraag. Ook grote Europese logistieke dienstverleners als Kühne+Nagel en DSV hebben erg mooie 21-cijfers laten zien, vergezeld van een positieve outlook voor 211. Eén van de concurrenten, het franse Norbert Dentressangle, valt op door de strategische overname van TDG. En dat terwijl de verf van de overname van Christan Salvesen zogezegd nog nat is. Doorschakelen noemen ze dat! Iets dichter bij huis is ook toenemende consolidatie-activiteit waarneembaar. Wat te denken van de overname van onze eigen Wim Bosman Groep door het Nieuw Zeelandse MainFreight, die hiermee een significant European presence realiseert. Mooie ontwikkelingen ook bij VCK die haar logistieke tak uitbreidt met een 5% belang in het Duitse ComPass, Versteijnen en Huisman Transport die Geurts overnemen, en, meest recent de overname van Swaans Transporten door C. Huybegts uit Tilburg. Positionering lijkt daarmee wellicht hét item voor 211 te worden. Een thema dat ook terugkomt in het nieuwe sectorrapport 1 van ABN AMRO, Nederland als één logistiek netwerk, dat onlangs is gepubliceerd. Hierin geven we een schets van logistiek Nederland, en wordt het belang van positionering van ieder individueel bedrijf benadrukt. Op zoek naar nieuwe concepten die het bedrijf, én Nederland krachtiger maken. Ik hoop dat het nieuwe jaar voor u een goede start heeft gebracht. En natuurlijk ben ik samen met mijn sectorcollega s in het land. Wij zijn erg benieuwd naar de plannen voor úw positionering. Bart Banning Sector Banker Transport en Logistiek PS: het volgend kwartaal geen sectormonitor, maar dan de nieuwe ABN AMRO Visie Op Sectoren! 1 Rapport Nederland als één logistiek netwerk, te downloaden op

3 2 Sectormonitor Transport & Logistiek maart 211 ABN AMRO Economisch Bureau INHOUDSOPGAVE MACRO VISIE 3 Belangrijkste exportlanden Kengetallen Nederland Sectorvisie verladers TRANSPORT & LOGISTIEK 4 Omzetontwikkeling Olie- en dieselprijzen Omzetverwachtingen BINNENVAART EN ZEEVAART 5 Omzet binnenvaart Havencijfers Rotterdam Achterlandverbindingen Rotterdam WEGVERVOER EN LOGISTIEK 6 Omzet en tarieven wegvervoer Faillissementen Omzetontwikkeling logistieke dienstverlening

4 3 Sectormonitor Transport & Logistiek maart 211 ABN AMRO Economisch Bureau % j-o-j groei MACRO ECONOMISCHE OMGEVING BBP groei belangrijkste landen Eurozone Duitsland VK VS China Nederland Wereldwijde economische groei stabiel in 211 Het herstel van de wereldeconomie in 21 is geleid door opkomende markten als Brazilië, India en vooral ook China. Via een sterke groei van de wereldhandel is de industrie in ontwikkelde landen een voorloper geweest in de economische opleving. Vooral exportgerichte landen als Nederland en Duitsland hebben hiervan geprofiteerd; Duitsland laat in 21 zelfs een bovengemiddelde groei zien. Voor 211 geldt echter dat de wereldwijde groei van de handel afneemt. In opkomende economieën proberen overheden uit angst voor oververhitting en inflatie de hoge groei wat af te remmen. China is een duidelijk voorbeeld van deze trend, die zorgt voor een wereldwijde groeivertraging van de handel en industrie. Tegelijkertijd kampen Europese overheden nog met relatief grote begrotingstekorten, een overblijfsel uit de recessie. In een delicate balanceeroefening proberen overheden met bezuinigingen de tekorten terug te dringen, met zo min mogelijk gevolgen voor de economische groei. Samen met de vertraging van de wereldhandel zorgt dit ervoor dat de groei in Europa niet versnelt, maar in 211 nog redelijk stabiel blijft. Voor de Eurozone verwacht ABN AMRO een iets hogere economische groei in 211 van 1,8%. omzetgroei j-o-j Bron: ABN AMRO Economisch Bureau Economische kengetallen Nederland (groei in %) Kengetal Werkloosheid 4,8 5,5 5, Koopkracht* 1,8 -,4 -,8 Consumptie -2,5,4,8 Export -7,9 1,9 6,4 Investeringen -12,7-4,9 2,1 BBP -3,9 1,7 1,9 Bron: ABN AMRO Economisch Bureau, *CPB Omzetontwikkeling belangrijkste sectoren 2% 15% 1% 5% % -5% -1% -15% -2% -25% Industrie Retail Bouw Transport Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research Nederlandse economie steunt op export en investeringen Voor Nederland geldt dat de economie in 21 is hersteld op basis van export en industriële productie. De bestedingen door consumenten zijn sterk achtergebleven en bedrijfsinvesteringen hebben een krimp laten zien. Komend jaar verschuift dit beeld enigszins. Voor 211 zijn de verwachtingen over de export minder hoog gespannen en wordt een lagere exportgroei voorzien van 6,4%. De omzetgroei van de industrie zakt ook in, juist omdat 21 zo n goed jaar is geweest. Hier staat tegenover dat de bedrijfsinvesteringen toenemen en de consumptie eveneens weer bescheiden toeneemt. Al met al leidt dit volgens ABN AMRO tot een groei van de Nederlandse economie met 1,9%. Dit is ongeveer in lijn met de ontwikkeling van de Eurozone. Net als in de ons omringende landen blijft de groei relatief laag door een afzwakkende groei van de wereldhandel en het uitblijven van significante groei van de consumptie en bedrijfsinvesteringen. De Nederlandse consument kruipt dit jaar weliswaar voorzichtig uit zijn schulp, maar is nog te onzeker om volop te gaan besteden. Door onzekerheid over de economie, pensioenen, de woningmarkt en potentiële overheidsbezuinigingen maken consumenten voorlopig een pas op de plaats. Industrie en detailhandel groeien, de bouw krimpt opnieuw De transportsector is in 21 vooral aangedreven door de industriesector. Van de drie belangrijkste sectoren, hebben verladers uit de industrie via de export gezorgd voor de benodigde vrachtvolumes. De detailhandel is vorig jaar achtergebleven met nagenoeg een nulgroei en de bouw heeft een rampzalig jaar beleefd met een sterke omzetdaling. Deze twee sectoren hebben qua vrachtvolumes dus weinig stimulans gegeven aan de transportsector. Ook dit beeld zal dit jaar enigszins verschuiven. Met een afnemende exportgroei, neemt ook de groei van de productievolumes in de industrie af in 211. En dit is voor de transportsector minder gunstig. Daarentegen gaat de detailhandel dit jaar weer volumegroei laten zien, al zal deze nog relatief beperkt zijn. Consumenten durven iets meer uit te geven, maar halen nog niet echt de hand van de knip. Het beperkte herstel van de detailhandel zorgt voor een lichte stimulans van het binnenlandse transport. Van de bouw moet de transportsector het dit jaar wederom niet hebben, deze sector zal naar verwachting opnieuw een productiedaling moeten incasseren. Al met al verschuift de transportvraag enigszins en krijgt de industrie een beperktere impact, terwijl de detailhandel juist meer transportopdrachten zal gaan uitzetten.

5 4 Sectormonitor Transport & Logistiek maart 211 ABN AMRO Economisch Bureau groei in % j-o-j SECTOR TRANSPORT & LOGISTIEK Omzet en tariefontwikkeling Transport en Logistiek Omzet Tarieven Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research 21 en 211 zijn overgangsjaren voor de transportsector Het dramatische recessiejaar 29 werpt een lange schaduw vooruit in de transportsector. Naar het zich laat aanzien zal ook 211 nog een overgangsjaar zijn. Wel heeft de sector vorig jaar de recessie achter zich gelaten met hernieuwde omzetgroei. Na een sterk derde kwartaal, loopt de groei van omzet en tarieven echter licht terug. Het slechte winterweer in Europa in de maand december heeft de transportsector omzetgroei gekost. In het vierde kwartaal zet de sector een plus neer van 4,6%. Voor 211 zijn de verwachtingen van ABN AMRO weliswaar positief, maar niet hooggespannen. De omzetgroei in de gehele transportsector versnelt maar beperkt van 2,5% naar circa 3%. Zowel volumes en herstel van tarieven zullen hieraan gaan bijdragen. Hier en daar bestaat er in bepaalde segmenten van de markt ook nog overcapaciteit, vooral in de binnenvaart. Belangrijker is dat bij een lage omzetgroei, het resultaat bij veel transportondernemingen onder druk kan komen te staan. Door forse stijging van de olieprijs begin dit jaar, zullen de kosten voor brandstoffen in 211 gemiddeld hoger zijn dan in 21. Andere kostenposten zoals salarissen stijgen mee met de toenemende inflatie. Daarnaast hebben veel bedrijven door de recessie nog te maken met een krappe financiële ruimte en dus een laag incasseringsvermogen. Prijsontwikkeling Brent-olie en diesel Stijging olieprijs bedreigt rendement transportsector Na de zeer volatiele bewegingen in de jaren 27-29, heeft de olieprijs zich in 21 in eerste instantie redelijk gestabiliseerd tussen de USD 75 en 8 per vat Brent-olie. Vanaf eind vorig jaar laat de olieprijs echter weer een stijgende trend zien als gevolg van het strenge winterweer en de dalende voorraden in de Verenigde Staten. Begin 211 staat de prijs ruim boven de USD 1 per vat als gevolg van de onrust in het Midden-Oosten. ABN AMRO verwacht dat de prijs in de rest van het jaar weer wat gaat dalen om uit te komen op een gemiddelde prijs van USD 99. De prijs van diesel volgt de olieprijs nauwgezet, met enige marge voor de kosten van raffinage en distributie. Brandstoffen maken ongeveer 25-3% uit van de totale kosten van bijvoorbeeld wegvervoerders en zijn met arbeidskosten de grootste kostenpost. Hoewel de meeste vervoerders met brandstofclausules werken, zal het lastig zijn om alle kostenstijgingen dit jaar door te berekenen in de tarieven. De stijgende olieprijs dreigt daarmee het herstel in de transportsector te gaan frustreren. Want de risico s in de sector lijken zich na de recessie te verschuiven van volumes en omzet richting de kostenkant EUR cent per liter Diesel Nederland excl. belasting Brent Olie Bron: Thomson Reuters Datastream US $ per vat Voor meer informatie over de olieprijs, zie de Monthly Oil Market Monitor van ABN AMRO Omzetverwachtingen 211 TRANSPORT 21 w egvervoer luchtvaart expediteurs opslag zeevaart binnenvaart % 2% 4% 6% 8% Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research 211 Vooruitzicht 211 is gematigd positief voor alle modaliteiten Normaliter volgt de transportsector een klassiek herstelpatroon, dat ook in grote lijnen voor de gehele economie van toepassing is: eerst herstelt de industrie via de export en vervolgens de consumptie in de detailhandel en op de woningmarkt. De transportsector moet het dus na een recessie in eerste instantie vooral hebben van extra vracht van industriebedrijven als verladers. En vervolgens trekken de verladers uit de detailhandel en de bouw de transportsector verder omhoog met hun vrachtorders. In het huidige economische klimaat heeft de eerste beweging in 21 duidelijk plaatsgevonden. De groei van de Nederlandse en Duitse industrie heeft voor een herstel gezorgd bij vooral de zeevaart, luchtvracht en binnenvaart. De tweede beweging blijft in 211 echter vooralsnog uit, omdat de detailhandel en de bouw nog niet echt zullen herstellen dit jaar. En dus zal 211 opnieuw een overgangsjaar worden voor de transportsector. ABN AMRO verwacht dit jaar wederom een relatief lage omzetgroei van 3%. Wel nemen de volumes en de tarieven in alle modaliteiten toe, al is de groei beperkt te noemen. Omdat het wegvervoer en de binnenvaart later uit de recessie is gekomen, boeken zij dit jaar een iets hogere omzetgroei dan in 21. In de zeevaart, luchtvaart en bij de logistieke dienstverleners neemt de omzetgroei in 211 juist wat af ten opzichte van vorig jaar.

6 5 Sectormonitor Transport & Logistiek maart 211 ABN AMRO Economisch Bureau % groei j-o-j BINNENVAART EN ZEEVAART Omzetontwikkeling binnenvaart Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research Omzetgroei binnenvaart iets hoger in is voor een deel van de binnenvaartschippers slecht van start gegaan met de wekenlange stremming op de Rijn in Duitsland. Honderden schippers zijn het jaar begonnen met een verliespost, die ze de rest van het jaar moeten zien goed te maken. Voor de binnenvaart als geheel verwacht ABN AMRO dit jaar een iets hogere omzetgroei van 2,5% ten opzichte van 1,8% in 21. De omzet zal voornamelijk gedreven worden door stijgende volumes, want de tarieven zullen niet significant verbeteren. In de binnenvaart is tijdens de recessie namelijk een overcapaciteit ontstaan door een stijging van het aantal nieuwe schepen in de vaart. Deze overcapaciteit verdwijnt maar langzaam weer uit de markt. Waarschijnlijk zal pas over enkele jaren, als de enkelwandige schepen grotendeels uit de vaart zijn genomen, weer een balans ontstaan in de markt. In 21 heeft de binnenvaart zich uit de recessie kunnen trekken door een toename van de vrachtvolumes uit de industriesector. Komend jaar blijft de industrie leidend als verlader voor de binnenvaart, omdat de bouwproductie in Nederland opnieuw een daling zal laten zien. Aangezien de groei van de industrie lager uitkomt, zal ook 211 voor de binnenvaart een overgangsjaar worden. Het wachten is op een significante verbetering van de tarieven. Maar ondanks diverse pogingen tot samenwerking in de sector is dit lastig voor elkaar te krijgen. Overslagcijfers haven van Rotterdam Groei % Goederenoverslag - totaal (mln ton) ,1 - w.v. containers (mln ton) ,7 - w.v. containers (mln TEU) 9,7 11,1 14,1 Marktaandeel Rotterdam in HLH-range* - bulk nat 49,3% 52,5% - bulk droog 32,6% 35,6% - containers 28,% 28,2% Marktaandeel totaal 36,8% 37,9% Bron: Haven Rotterdam, * Hamburg-Le Havre range Doorvoerverbindingen haven Rotterdam 45% 44% 4% 39% 35% 3% 3% 27% 25% 22% 23% 2% 15% 1% 7% 8% 5% Short Sea vervoer Binnenvaart Spoorvervoer Wegvervoer Bron: Haven Rotterdam Aanvoer vanuit de Rotterdamse haven blijft toenemen De haven van Rotterdam is na een slecht jaar 29 weer sterk opgeveerd. In 21 zijn de overslagvolumes met een groei van 11% zelfs gestegen tot boven het niveau van 28. De groei in overslag van containers groeide in TEU gemeten zelfs duidelijk harder dan gemiddeld. Voor 211 verwacht Rotterdam een meer genormaliseerde groei van de totale overslag van circa 2-3%. Vorig jaar heeft de haven, mede door een verlaging van de havengelden met gemiddeld 7%, marktaandeel kunnen winnen ten opzichte van directe Europese concurrenten in de Hamburg-Le Havre range. Voor de binnenvaart is dit gunstig, aangezien Rotterdam de belangrijkste drijver is van het vervoer over de Nederlandse waterwegen en de vaart naar Duitsland. Waar in het bulkgoed Rotterdam marktaandeel heeft veroverd, is het marktaandeel in het containersegment ongeveer gelijk gebleven. Vergeleken met Antwerpen (58%) en Hamburg (65%), is het aandeel van de containeroverslag in Rotterdam relatief klein (26%). Maar het havenbedrijf van Rotterdam heeft ambitieuze plannen voor de aanleg van nieuwe terminals voor containeroverslag op de Maasvlakte II. Voor de langere termijn kan de haven hiermee zijn aandeel in een bovengemiddeld groeiende containermarkt uitbreiden. Voor de Nederlandse binnenvaart biedt dit een uitgelezen kans. Binnenvaart en spoor cruciale schakels voor Rotterdam Om haar ambities in de containeroverslag in de toekomst waar te kunnen maken, is de haven van Rotterdam sterk afhankelijk van goede verbindingen met het achterland. En op dit punt geldt voor alle belangrijke havens dat congestieproblemen in dat achterland een risicofactor zijn. En dan is vooral de congestie van het wegvervoer de belangrijkste bottleneck. Rotterdam is van de drie grote havens het meest gevoelig voor congestie in het wegvervoer, omdat het Nederlandse wegennet als één van de drukste van Europa geldt. Het containervervoer via de Maasvlaktes is ook sterk afhankelijk van de capaciteit en doorstroming van de A15. De snelweg is de ader van de Rotterdamse haven en verbindt deze met de rest van het Nederlandse wegennetwerk. Hoewel de komende jaren uitbreiding plaatsvindt van de A15, hanteert de haven van Rotterdam een beleid van verschuiving van het wegvervoer richting de modaliteiten spoor en binnenvaart. Daarnaast is een recente tendens van samenwerking in plaats van concurrentie te bemerken tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen. Samen met Antwerpen wil Rotterdam gaan werken aan de verbetering van de binnenvaartverbindingen richting Duitsland. Het is duidelijk dat een sterkere positie van Rotterdam voor de Nederlandse containerbinnenvaart extra groei zal opleveren.

7 6 Sectormonitor Transport & Logistiek maart 211 ABN AMRO Economisch Bureau groei in % j-o-j % groei j-o-j WEGVERVOER EN LOGISTIEK Omzet- en tariefontwikkeling wegvervoer Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau Aantal faillissementen transportsector en wegvervoer Bron: CBS Omzetontwikkeling logistieke dienstverlening Bron: CBS Omzet Tarieven Wegtransport Expediteurs Totaal Totaal logistieke dienstverlening Laad-, los- en overslagbedrijven Expediteurs Opslag Wegvervoer schakelt door naar hogere versnelling 21 is voor het wegvervoer een overgangsjaar geweest, waarin de branche per saldo een omzetgroei heeft geboekt van 2,8%. Deze groei is vooral in de tweede helft van het jaar gerealiseerd; de eerste helft van 21 kende voor het wegvervoer nog twee magere kwartalen. Het herstel in de branche is relatief laat op gang gekomen zeker in vergelijking met andere modaliteiten als lucht- en zeevaart maar loopt in het vierde kwartaal op tot wel 8%. De hernieuwde omzetgroei eind vorig jaar is voornamelijk volumegedreven, want de tariefontwikkeling laat nog te wensen over. De tarieven nemen weliswaar weer bescheiden toe, maar zijn nog lang niet op het niveau van voor de crisis. ABN AMRO verwacht dit jaar slechts een lichte versnelling van de omzetgroei naar 3%. De detailhandel draagt komend jaar weer beperkt bij aan een toename van het aantal vrachtorders in het wegvervoer. De eerste twee kwartalen hebben nog het voordeel dat de vergelijkingsbasis met 21 gunstig is, in de tweede helft van 211 zakt de groei weer in. Belangrijk voor wegvervoerders is dit jaar de ontwikkeling van de tarieven. Met de stijgende kosten van salarissen en brandstof, is het realiseren van hogere tarieven cruciaal geworden voor de continuïteit. Faillissementen dalen, maar blijven op hoog niveau Het totaal aantal faillissementen in het Nederlandse bedrijfsleven is in 21 gedaald met 1% ten opzichte van 29. De transportsector is deze trend in grote lijnen gevolgd met een daling op jaarbasis van 11%. Hiermee doet transport het beter dan andere bedrijfstakken als horeca (+7%) en de bouw (+2%), waar het aantal faillissementen juist is toegenomen. Tegenvallend was wel dat in het vierde kwartaal opnieuw 97 transportbedrijven failliet zijn gegaan. Het risico op faillissement in de sector blijft dus op een relatief hoog niveau hangen, ver boven het meerjarig gemiddelde van 84 per maand. En dat terwijl de transportsector eind 21 juist twee gunstige kwartalen heeft beleefd. Traditioneel neemt het wegtransport het grootste deel van de verdwenen bedrijven voor zijn rekening. Deze modaliteit omvat een groot deel van de Nederlandse transportsector en kenmerkt zich door een versnipperde structuur en grote concurrentie. Veel chauffeurs opereren als zzp er en mede hierdoor is de dynamiek in bedrijvigheid relatief groot. Het aantal faillissementen in het wegvervoer is met 44 in het vierde kwartaal licht toegenomen. Het risico op onvrijwillige bedrijfsbeëindiging is dus ruim een jaar na de crisis nog steeds relatief hoog. Logistieke dienstverleners zien omzetgroei licht dalen De logistiek dienstverleners hebben in 21 binnen de sector Transport & Logistiek bovenmatig geprofiteerd van het herstel van de wereldhandel. Vooral de dienstverleners en expediteurs, die zich bezighouden met luchtvracht en zeevaart hebben de omzet sterk zien herstellen. De omzetgroei heeft in het derde kwartaal gepiekt (9,7%), maar zakt daarna wat terug. De opslagbedrijven kennen een geheel eigen omzettrend en hebben in 29 niet te maken gehad met een scherpe omzetdip. Het herstel van de omzet in de opslag is vorig jaar dan ook relatief achtergebleven. Expediteurs nemen binnen de transportsector een aparte plaats in. Door hun bemiddelingsfunctie zijn zij extra gevoelig voor schommelingen in de sector. De tariefontwikkeling binnen het transport heeft eveneens invloed op de margeontwikkeling van expediteurs. In de bemiddeling tussen verladers en transportbedrijven moeten expediteurs telkens weer hun meerwaarde bewijzen en daarnaast tariefverhogingen op tijd kunnen doorberekenen. Voor logistieke dienstverleners is 21 met een omzetgroei van circa 6% een goed jaar geweest. Zij scoren een hogere groei van de omzet dan de transportsector als geheel. Voor 211 verwacht ABN AMRO een lagere groei van de omzet voor expediteurs (4%) en opslagbedrijven (3%).

8 7 Sectormonitor Transport & Logistiek maart 211 ABN AMRO Economisch Bureau Economisch Bureau Sector Research Hans Arendshorst tel: +(31 2) hans.arendshorst@nl.abnamro.com Commercieel Contact Sector Banker Bart Banning tel: (+31 2) bart.banning@nl.abnamro.com Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. Teksten zijn afgesloten op 22 maart 211. ABN AMRO, maart 211 Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO.