Industrie. Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses. december Economisch Bureau Nederland Casper Burgering. Senior sector econoom

Transcriptie

1 Industrie Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses december 214 Nederland Casper Burgering Senior sector econoom

2 Stand van de Industrie is positief in december Sheet 3 Sheet 4 Sheet 5 Sheet 6 - Mondiale BBP (215) 3,8% 1-1 Mondiale handel (215) 6, Global PMI Man. (november) 51, PMI man. NL (november) 54, Sheet 7 BBP Sheet 7 Investeringen Sheet 8 Export Sheet 9 - (215) 1, 12% -12% (215) 3,8% 12% -12% (215) 4,2% Producenten vertrouwen (november) 2, Sheet 1 Sheet 11 Sheet 12 Vacature Sheet Productie groei (215) 3, Bezettingsgraad (Q4) 8,3% Indicator (sept.), Faillissementen oktober (mom) -2% Oranje lijn = LT-gemiddelde Groene lijn = actueel verloop Verwachting ABN AMRO Actuele stand van zaken Ongunstige omstandigheden Neutrale omstandigheden Gunstige omstandigheden

3 Mondiale economische groei trekt aan GDP % growth (yoy) 216 8% 7% De Amerikaanse economie trekt fors aan. Het herstel van de arbeidsmarkt wordt krachtiger, bedrijven beginnen meer te investeren en de balansen van huishoudens zijn verbeterd. Het vertrouwen bij ondernemers is sterk toegenomen en zal hoog blijven. Investeringen in de woningbouw blijven echter nog achter bij de verwachtingen. Group Economics De Chinese economie blijft geleidelijk afkoelen. De vertraging komt vooral door de correctie in de vastgoedmarkt, de maatregelen tegen schaduwbankieren en de anti-corruptiecampagne. De hervorming van het economisch model gaat nog wel jaren duren en in die tijd moeten we rekening houden met groeiscenario's die relatief lager liggen. World GDP % growth 215: 3.8% 6% India Vietnam EMERGING South Poland Indonesia ASIA EMERGING LATIN Africa Turkey UAE EUROPE AMERICA Mexico Sweden World GDP % 4% growth 216: Portugal Australia South Korea 3.9% 3% Belgium Norway Ireland US UK EUROZONE Greece 2% Japan Brazil Canada Russia Germany Spain 1% Netherlands Switzerland France Italy 1% 2% 3% 4% 6% 7% 8% GDP % growth (yoy) 215 De EU-economie herstelt in een slakkengang. Voor 115 en 216 verwachten we nog geen spectaculair herstel. Het bedrijfsklimaat is vooral getroffen door de geopolitieke spanningen, maar ook de groei in Italië en Frankrijk viel behoorlijk tegen. Hierdoor waren de export en de investeringen de afgelopen kwartalen relatief zwak. 2 1 Wereldhandel j-o-j % groei LT-gem De wereldhandel trekt in het laatste kwartaal van 214 langzaam maar zeker aan. In 215 en 216 verwacht ABN AMRO dat de wereldhandel zal groeien met 6% joj. Met de aantrekkende economische groei zal de mondiale vraag versnellen. En aangezien productie en consumptie georgrafisch gescheiden zijn, trekt ook de wereldhandel aan. 6 China Global Man. PMI neutral De Manufacturing PMI voor de mondiale industriële activiteit zwakte in november af met,4 index punten. De index staat daarmee op 51,8 punten, en dat is nog steeds ruim boven de neutrale grens van. De mondiale industriële activiteit zal de komende maanden boven de punten blijven, vanwege het herstel in de VS. Bron: ABN AMRO, CPB, Markit Economics 3

4 Mondiale productie Global PMI Mondiale industriële productie pas op de plaats % groei (joj) % groei (joj) % groei (joj) Mondiale industriële productie groeit in september met 3,3% joj De situatie in Latijns Amerika stelt het meeste teleur, maar ook de EU is zwak Maar de wereldhandel versnelde in september met 4,6% joj Wereldhandel groeit volgens ABN AMRO met 3% joj in 214 en 6% joj in 215 Mondiale industriele productie LT-gemiddelde VS LatAm Europe Asia Wereldhandel LT-gemiddelde De nieuwe orders zwakte verder af in november, maar blijft boven de en gelijktijdig neemt de productie-index ook af, in een vergelijkbaar tempo waardoor de werkgelegenheid geen kans krijgt in november te herstellen Nieuwe orders - PMI index mondiaal Productie - PMI index mondiaal 47 Werkgelegenheid - PMI index mondiaal Bron: Thomson Reuters Datastream, CPB, CBS 4

5 PMI s in 3 grote Europese economieën onder de November PMIs verwerkende industrie Wereld: VS % -.8% Japan % -.8% Europa: % 1.1% Brazilie % % % 49. Rusland PMI output - november (index, = ) PMI nieuwe orders - november (index, = ) Output % India % Eurozone: China % Cijfers gecorrigeerd voor seizoensinvloeden Nieuwe orders De PMI in de verwerkende industrie staat voor veel landen gunstig. Wat vooral opvalt aan de nieuwste PMI-data is dat in drie grote economieën de PMI onder punten staat en dat duidt op krimpende activiteit. De vraag rijst of deze situatie vertraagd doorwerkt op de andere economieën in Europa. Vooralsnog staat de rest van Europa er gunstig voor. In Nederland steeg de index met 3%, een sterke toename in vergeleken met andere landen. Het ziet er niet naar uit dat deze index de komende maanden onder de zal duiken, aangezien de stand van andere indicatoren daar zeker niet op duiden. Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics 5

6 bijdrage in indexpntn van onderdelen PMI aan de wijziging van PMI totaal PMI - industrie (totaal) Meer bedrijvigheid verwerkende industrie NL PMI - werkgelegenheid PMI - nieuwe orders PMI - productie PMI - levertijden PMI - voorraad ingekocht materiaal PMI - Industrie (r.as) Begin november nam de PMI index voor de verwerkende industrie sterk toe: van 53 in oktober naar 54,6 in november. De productie en nieuwe orders (samen goed voor 5 van de totaalindex) droegen met name bij aan deze toename. Na maanden van afwezigheid is uiteindelijk ook de werkgelegenheid ook weer in herstel. In november droeg dit onderdeel positief bij aan de totaalindex. Dit is een indicatie dat bij de grotere ondernemingen in Nederland weer personeel nodig hebben om aan de vraag te kunnen voldoen. Het MKB daarentegen blijft in november nog overwegend negatief gestemd wat betreft de personeelssterkte. De Purchasing Managers Index (PMI) van het NEVI is een verzamelingsindex gebaseerd op 5 individuele indexen met de volgende zwaarte verdeling: nieuwe orders (,3), productie (,25), werkgelegenheid (,2), levertijden (,15), voorraad ingekocht materiaal (,1), met de levertijden index omgekeerd zodat de cijfers zich in een vergelijkbare richting bewegen. Bron: NEVI, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO 6

7 Verder herstel Nederlandse economie in (zie voor meer achtergrond en analyse de Nederlandse Economie in Zicht op ABN AMRO Insights) Kerncijfers Nederlandse economie BBP-groei in % joj % mutaties BBP -,7,8 1,5 1,9 Particuliere consumptie -1,6 -,1,7 1,5 Overheidsconsumptie -,2, -,1 -,1 Investeringen -3,9 1,8 3,8 4,5 Uitvoer 2,2 4, 4,2 5, Invoer 1, 4, 4,4 5,3 Consumentenprijzen (CPI) 2,5 1, 1,3 1,6 Lonen 1,2 1,2 1,6 2, Niveaus Werkloosheid (% beroepsbevolking) 8,3 8,3 7,9 7,5 Idem internationale definitie 6,7 6,8 6,4 6, Lopende rekening (% BBP) 1,2 9,5 9,4 9,3 Saldo overheid (% BBP) -2,3-2,7-2,1-1,7 Herziene cijfers zijn gecursiveerd Ramingen: ABN AMRO - De vooruitzichten voor de Nederlandse economie lijken positief. Dat heeft te maken met de vooruitzichten voor de wereldeconomie en - dichterbij - de eurozone. We verwachten dat de economische groei in de eurozone binnenkort weer aantrekt. Dat is gunstig voor de Nederlandse uitvoer. - Belangrijk is dat binnenlandse groeiremmers (woningmarkt en pensioenmaatregelen) duidelijk zijn afgezwakt. Daardoor hoeft de Nederlandse economie niet langer achter te blijven bij de eurozone-economie. - Er zijn de nodige risico s voor ons scenario. De kans op tegenvallers is dan ook groter dan de kans op meevallers. 7 Bron: ABN AMRO

8 Duitsland dipt, terwijl VK en VS versterken Duitsland Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten PMI - nieuwe orders en export Duitse industrie index: > = expansie en < = krimp nieuwe orders export Groothandel machines & onderdelen saldo (%) ondernemers positief/negatief ondernemingsklimaat voorraadniveau order ontwikkeling komende 3 mndn order ontwikkeling komende 6 mndn Nieuwe orders industrie index (21 = 1) totaal kapitaal goederen consumptie goederen intermediaire goederen Economisch sentiment Economisch sentiment (ZEW, l.as) Economisch sentiment indicator (ECFIN, r.as) PMI Manufacturing 4 Nwe exp. orders Productiviteit Import industriele producten Nwe orders PMI totaal index (21 = 1) 7 Chemie Machines Metaal ertsen Basis materialen Nwe orders 214 Nwe exp. orders Productie Klantvoorraden Werkgelegenheid Economisch sentiment ISM Manufacturing Economisch sentiment (ZEW, l.as) Sentiment over toekomst (SENTIX, r.as) Huidige sentiment economie (SENTIX, r.as) PMI import index Import index Het ABN AMRO basisscenario gaat uit van een bescheiden economisch herstel voor de eurozone, groeivertraging in China en de economie in de VS zal naar verwachting ruim boven het trendmatige niveau groeien. De risico s ten aanzien van dit scenario zijn: deflatie, het politieke klimaat in Europa, een harde landing in China, instabiliteit door renteverhogingen in de VS en geopolitieke ontwikkelingen. Duitsland lijkt weer langzaam te herstellen, na een dip gedurende het derde kwartaal. Wij verwachten dat de investeringen in machines en apparatuur in de komende kwartalen weer toenemen. De winstgevendheid van het bedrijfsleven blijft goed en de balansen van bedrijven zijn gezond. Ondanks dat sommige indicatoren nog weinig overtuigend overkomen, gaan wij ervan uit dat per saldo de situatie in Duitsland aan het verbeteren is. De daling van de olieprijzen en de afzwakking van de euro zullen bijdragen aan het verdere herstel. In het VK zien we dat het economisch sentiment weer aantrekt, na een periode van afname in zowel de PMI s als het oordeel over het economisch klimaat. De import van industriële producten blijft echter stabiel en in het derde kwartaal zien we een lichte afzwakking in de niveaus. In de VS gaat het nog voor de wind. De meeste indicatoren voor de verwerkende industrie staan er gunstig bij. Ook andere vertrouwensindicatoren geven aan dat het sentiment nog steeds goed is. Dit beeld wordt bevestigd door het optimisme in de orderportefeuille. De Nederlandse uitvoer is goed voor bijna een derde van het BBP. Dat onderstreept het belang van de uitvoer voor de economie. Nederland exporteer in waarde het meeste naar Europa. Ruim driekwart van de uitvoer van goederen en diensten blijft binnen Europa. Qua goederenuitvoer is Duitsland onze belangrijkste handelspartner met een aandeel van circa 2 in de totale export van goederen naar Europa. De handelspartners die het dichtstbij liggen, zijn minder belangrijk. Het VK en de VS blijken juist belangrijker dan gedacht. Voor meer achtergrond hierover, zie: Focus op Nederland Exportland op ABN AMRO Insights. Bron: Thomson Reuters Datastream 8

9 Oordeel over economisch klimaat minder positief De PMI voor de verwerkende industrie is in november sterk toegenomen, met vooral een sterke toename in nieuwe orders en productie. Ook staat het producentenvertrouwen op een niveau die we al sinds mei 211 niet meer hebben meegemaakt. Verder blijken veel ondernemers positief gestemd over het verwachte productieniveau en is een groot deel nog optimistisch over de orderportefeuille. Maar ondanks dat de stand van veel indicatoren op optimisme duidt, is het oordeel van industriële ondernemers over het economische klimaat voor de komende 3 maanden in vrijwel alle branches afgenomen. Met name in de metaalproductenindustrie en de meubelindustrie is het sentiment gekeerd van positief naar negatief. De afname in sentiment is echter het sterkst in de elektrische apparatenindustrie. PMI - industrie 58 PMI 56 Neutraal LT gem. = 51, Langetermijn gem. Niveau november Vertrouwen, oordeel economisch klimaat en sentiment Consumentenvertrouwen Producentenvertrouwen Koopmoment duurzame goederen Oordeel economisch klimaat oktober november (saldo (%) ondernemers positief/negatief) saldo (%) ondernemers positief/negatief Ontwikkeling orderportefeuille Verwachting toekomstig productie niveau Productie (saldo (%) ondernemers positief/negatief) -4 Cons. goederen Intermediaire goederen Duurz. cons. goederen Investeringsgoederen Bron: CBS, NEVI, ABN AMRO 9

10 Productie industrie krabbelt weer op in oktober De industriële productie nam in oktober licht toe met,4% joj. Wederom kwam de tegenvallende productiecijfer volledig voor rekening van de voedings- en genotmiddelenindustrie. De productie in de voedings- en genotmiddelenindustrie kromp in oktober met 7,8% joj. De sluiting van een fabriek in de tabaksindustrie was hiervan de oorzaak, waar de productie over de afgelopen 4 maanden al gemiddeld met ruim 57% is gedaald. In de elektrotechnische en chemische industrie kromp de productie het hardst in oktober; de kledingindustrie loopt doorgaans een maand achter, maar daar werd ook een aanzienlijke krimp in de productie geregistreerd. In de transportmiddelenindustrie nam het tempo van de productiegroei af naar 8% joj, terwijl de productie in de machine-industrie stabiliseerde. Nog steeds moet de industrie het vooral hebben van het buitenland, aangezien we daar met name sterkere omzetgroei zien. Omzet (totaal) Omzet (binnen-/buitenland) Productie Meubels Transport Machines -1% Metaalproducten Basismetaal Rubber- en kunststof -8% Chemie Textiel INDUSTIE -2% 12% 18% 3% 1% 4% 3% 29% 1% 3% 1% % j-o-j september 214 oktober % 23% Rubber- en kunststof % j-o-j Meubels Transport Machines Metaalproducten Basismetaal Chemie Textiel INDUSTIE - -4% -1% -4% -18% -5. 9% 9% 1 1% 2% 4% 4% 4% 37% -% % omzet buitenland oktober omzet binnenland oktober Meubels Transport Machines -4% Elektrische app. Elektrotechnisch Metaalproducten Basismetaal Rubber- en kunststof Chemie -6% Kleding* -12% Textiel INDUSTRIE -3% -1% -1% -2% -.4% 4%.4% -2 2 % j-o-j september 214 oktober 214 * = data september vs. augustus 1 Bron: CBS, ABN AMRO 8% 1% 2% 2% 3% 1% 1% 7% 16% 3% 8%

11 Bezettingsgraad blijft onder het lange termijn gem. Bezettingsgraad licht beter M.n. metaal boven LT-gemiddelde Langetermijn gemiddelde: 82.4 Hoog: 86.1 Gemiddelde sinds Lehman: Rubber en plastic Papier en print Metaalproducten Machines Laag: Cons. goederen Chemie TOTAAL Hoog Sinds Lehman Langetermijn gemiddelde Laag PMI Capacity Utilisation (r.as) Basismetaal Bezetting % Q4 214 Langetermijn gem. De bezettingsgraad is licht verbeterd in het vierde kwartaal van 214. Van 79,7% in het derde kwartaal naar 8,3% nu. Daarmee blijft de bezettingsgraad nog onder zijn lange termijn gemiddelde en in historisch perspectief nog relatief laag. De PMI bezettingsgraad staat al enige tijd boven de punten, wat duidt op een verdere versterking van de bezettingsgraad. Dit is vooral een weergave van de ontwikkeling bij de grotere bedrijven in de verwerkende industrie. Kennelijk zijn de grotere bedrijven beter in staat hun productie capaciteit te benutten dan de kleinere bedrijven in de sector. De grotere bedrijven hebben vaker een sterkere oriëntatie op het buitenland en de orderintake gaat daar relatief goed. Bij een herstellende economie neemt de vraag naar industriële producten en investeringsgoederen toe, waardoor de bezettingsgraad van machines wordt opgevoerd en de gebruiksintensiteit van de machines stijgt. Gezien de prognoses voor de eurozone en de Nederlandse economie, gaan wij uit van verder herstel van de bezettingsgraad in de komende kwartalen. De bezettingsgraad in de metaal gerelateerde branches binnen de industrie staan boven hun lange termijn gemiddelde. Ook de bezettingsgraad in de rubber- en kunststofindustrie staat nog steeds boven zijn LT-gemiddelde. In papier & print en bij de branches die consumentengoederen produceren, is de huidige bezettingsgraad aanzienlijk lager dan het lange termijn gemiddelde. 11 Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics

12 uitzenduren in % joj PMI werkgelegenheid (> = expansie) Groei uitzenduren industrie houdt stand Vacature-indicator iets afgezwakt 3 (max. is 3 en min is -3) Groei uitzenduren industrie zwakt af ondernemers optimistisch Totaal ondernemers pessimistisch Industrie Uitzenduren industrie (l.as, % joj) PMI-werkgelegenheid (r.as) De totale vacature-indicator is weer iets afgezwakt en staat net onder nul. Daarmee zijn ondernemers licht pessimistisch over de vacatureontwikkeling. In oktober daalde ook de indicator in de industrie. De daling was weliswaar licht, maar ten opzichte van de start van dit jaar heeft de index al aardig wat terrein verloren. De index werd vooral gedrukt door de afname van het oordeel van ondernemers in de industrie over het economische klimaat voor de komende 3 maanden. Ondernemers zijn kennelijk nog niet geheel gerust over de komende bedrijvigheid en willen in dit stadium niet al te veel risico nemen. Zij bouwen daarom eerst een flexibele schil op, om eventuele onvoorziene schokken in de economie snel op te kunnen vangen. De groei in het aantal uitzenduren van flexwerkers in de industrie houdt stand. Tot en met de 11 e periode is de gemiddelde groei in het aantal uren 5,1% joj. De PMI voor de werkgelegenheid nam echter weer sterk toe. 12 Bron: CBS, ABU, NEVI, Markit Economics

13 aantal Aantal faillissementen neemt in okt. af met 4% mom Industrie, totaal (okt. 214): - maandbasis: -4% - jaarbasis: -28% - jan. t/m okt. (joj): -2 Overig Meubelindustrie Transportmiddelenindustrie Machine-industrie Elektrische apparatenindustrie Elektrotechnische industrie Metaalproductenindustrie Basismetaalindustrie Rubber- en kunststofindustrie Chemische industrie Voedingsmiddelenindustrie Tot en met oktober is het aantal faillissementen gedaald met 2 j-o-j In oktober zijn in totaal 46 industriële bedrijven failliet gegaan. Ten opzichte van september is dit een afname van 4%. Vergeleken met het aantal faillissementen in oktober 213 is het aantal faillissementen afgenomen met 28%. En tot slot is het aantal faillissementen tot en met oktober gedaald met 2 op jaarbasis. In augustus vonden de meeste faillissementen plaats in de meubelindustrie (14). Op afstand volgt de machine-industrie (5), de elektrotechnische industrie (5) en de metaalproductenindustrie (5). Deze drie samen vormen bijna 63% van het totaal aantal faillissementen in oktober. 13 Bron: CBS

14 Daling olieprijs heeft gevolgen voor andere grondstoffen Prijs daalt doordat OPEC haar productiequotum niet heeft aangepast, en handhaafde 3 miljoen vaten per dag De aansterkende dollar en de dalende olieprijs heeft de prijs van koper gedrukt dit jaar. 7,6 7,4 7,2 7, 6,8 6,6 Crude Oil-Brent (USD/bbl) 6 1-jan-14 1-apr-14 1-jul-14 1-okt-14 LME-Copper (Grade A, USD/Mt) 6,4 1-jan-14 1-apr-14 1-jul-14 1-okt-14 1,4 1,3 1,2 1,1 1, Vrijwel alle kunststofprijzen zijn gedaald door de olieprijs ruim 4 verloor sinds zijn piek op 19 juni De aluminiumprijs zwakt af door onzekerheid in China. Een hogere prijs voor volgend jaar ligt in het verschiet. 2,2 2,1 2, 1,9 1,8 1,7 1,6 Kunststof (USD/t) PVC (USD/t, l.as) PET (USD/t, l.as) 8 1-jan-14 1-mei-14 1-sep-14 Polystyrene (USD/t, r.as) LME-Aluminium (99.7%, USD/Mt) 1, 1-jan-14 1-apr-14 1-jul-14 1-okt De aardgasprijs in Europa heeft na 19 juni (piek olieprijs) een opwaartse trend ingezet en is gestegen met 32% EU/NL aardgasprijs (TTF, Euro/KwH) 14 1-jan-14 1-apr-14 1-jul-14 1-okt-14 Overcapaciteit en zwakke vraag drukt de mondiale staalprijs met name in Europa en China Mondiale staalprijs (HRC, USD/t) 53 1-jan-14 1-apr-14 1-jul-14 1-okt Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO

15 Annex: oordeel industriële ondernemers naar regio s Bezettingsgraad Nederland: - Kwartaal 4: 8,3% > 8,3% = 8,3% < 8,3% 82,9% 75,6% 79,3% 84, 81,2% 82, Economisch klimaat NL (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) > tussen 1- tussen min 1 en min < - Nederland: - oktober: 5,4% - november:,9% 12,4% -4,7% -,8% 2,1% -6,2% 11,2% Personeelssterkte NL (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) > tussen 1- tussen min 1 en min < - Nederland: - oktober: -6,7% - november: -7,1% -19,3% -7,1%,8% -11,7% -15,7% -,6% 81,2% 78,9% 8,6% 3,1% -6,3%,3% -8, -1,4% -6,8% 83,1% 78,4% -5,8% 2,9% -8,6% 1,2% 78, -1, -9,7% Bron: CBS Totale orderpositie (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) > tussen 1- tussen min 1 en min < - -19,2% -16,6% -31,3%,6% Totale buitenlandse orderpositie (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) > tussen 1- tussen min 1 en min < - -16,8% -17,3% -13,4% 8,4% Orders in maanden werk NL (industrie) > 5 maanden 4-5 maanden 3-4 maanden 2-3 maanden -2 maanden 2,7 1,6 3,3 4,3 Nederland: - oktober: -7,6% - november: -1, -6,3% -3,7% Nederland: - oktober: -6,2% - november: -7,2% -9,3% 1,4% 3,4 5,4-8,1% -1,4% -1,2% -6, 1, -1,4% 4,4 4, 2,6 1, -5,3% 1,6% -4, 3,8 3,7-13, -12,2% 2,9 Nederland: - oktober: 3,5 maanden - november: 3,6 maanden 15 Bron: CBS

16 Overige informatie & disclaimer Voor meer informatie over deze sector, neem contact op met: Casper Burgering Senior sector econoom Industrie & industriële metalen ABN AMRO tel: casper.burgering@nl.abnamro.com ABN AMRO op internet Disclaimer: Copyright 214 ABN AMRO and affiliated companies ( ABN AMRO ), Gustav Mahlerlaan 1, 182 PP Amsterdam / PO Box 283, 1 EA Amsterdam, The Netherlands. All right reserved. This material is provided to you for information purposes only. Before investing in any product of ABN AMRO Bank NV, you should inform yourself about various consequences that you may encounter under the laws of your country. ABN AMRO Bank NV has taken all reasonable care to ensure that the information contained in this document is correct but does not accept liability for any misprints. ABN AMRO Bank NV reserves the right to make amendments to this material. This material which is subject to change without notice is provided for informational purposes and should not be construed as a solicitation or offer to buy or sell any securities or related financial instruments. While ABN AMRO makes reasonable efforts to obtain information from sources, which it believes to be reliable, ABN AMRO makes no representation or warranty of any kind, either express or implied as to the accuracy, reliability, up-to-dateness or completeness of the information contained herein. Nothing herein constitutes an investment, legal, tax or other advice nor is it to be relied on in any investment or decision. Certain services and products are subject to legal restrictions and therefore may not be available for residents of certain countries. You should obtain relevant and specific professional advice before making any investment decision. The past performance is not necessarily a guide to the future result of an investment. The value of investments may go up or down due to various factors including but not limited to changes in rates of foreign exchange and investors may not get back the amount invested. ABN AMRO disclaims any responsibility and liability whatsoever in this respect. 16