Stand van de Industrie

Transcriptie

1 Stand van de Industrie Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Analyses Casper Burgering Senior sector econoom Industrie & Industriële Metalen maart 16

2 Stand van de Industrie is positief in maart Sheet Mondiale BBP Sheet 6 Global PMI Man. Sheet 7 PMI man. NL Sheet 8 % 3% % (16) 3,% (feb.) 5, (feb.) 51, % % % -% BBP NL (16) 1,7% Legenda: 15% % -15% Oranje lijn = LT-gemiddelde Groene lijn = actueel verloop Grijze stippellijn = neutrale grens Verwachting ABN AMRO Sheet 8 1% 8% -% % % -8% Investeringen NL (16) 3,3% Sheet 9 1% 9% 6% 3% % Export NL (16),8% Sheet 1 Producenten vertrouwen NL (feb.) 3, Sheet 11 8% % % Productie groei NL (jan.),8% -% Actuele stand van zaken Ongunstige omstandigheden Neutrale omstandigheden Gunstige omstandigheden Sheet 1 Sheet 13 PMI bezettingsgraad Sheet 1 Vacature Sheet 15 NL (feb./k1) PMI vs CBS 1% % -1% Omzetgroei (jan.) -5,3% buitenland binnenland -% , ,% 1-1 Indicator (feb.), Faillissementen (feb., mom) % Bron: ABN AMRO

3 in % v/h aantal ondernemers in % v/h aantal ondernemers in % v/h aantal ondernemers in % v/h aantal ondernemers in % v/h aantal ondernemers in % v/h aantal ondernemers saldo % pos/neg. ondernemers Belemmeringen en risico s in bedrijfsactiviteiten 8 6 Geen belemmeringen! Geen belemmeringen Het aantal ondernemers dat geen belemmeringen heeft, is in K1 toegenomen t.o.v. het vorige kwartaal. Aan het begin van 16 is 58,6% van de industriële ondernemers van mening dat er nagenoeg geen belemmering zijn. Onvoldoende vraag Tekort productiemiddelen Productiemiddelen, materiaal, ruimte Een tekort aan productiemiddelen is bij een toenemend aantal ondernemers minder relevant. Zij hebben bijv. te weinig machines/ installaties/ ruimte/grondstoffen/materialen om te kunnen voldoen aan de vraag. Financiële beperkingen 6 - Concurrentiepositie Nederlandse markt Markt binnen de EU Markt buiten de EU Een merendeel van de ondernemers denkt dat de concurrentiepostie is verbeterd, maar het aantal is relatief laag. Dit geldt voor zowel de NL-markt, de EU-markt als voor de markt buiten de EU. Vooral in de markt buiten de EU is de positie verder versterkt. Valuta & grondstoffen 3 1 Onvoldoende vraag De grootste belemmering voor veel ondernemers blijft onvoldoende vraag. In het 1e kwartaal ervaart 19,6% van de ondernemers beperkte vraag. Ten opzichte van het vorige kwartaal is dit een lichte afname Financiële beperkingen De financiële beperkingen nemen per kwartaal af. In het 1e kwartaal heeft 7,1% van de ondernemers aangegeven dat zij hier beperkingen ondervinden om te kunnen voldoen aan de vraag. De trend is nog steeds neerwaarts CRB index (l.as) EUR/USD (r.as) Een te hoge exposure in valuta en grondstofprijzen kan risico s met zich meebrengen. Valutaschommelingen en trends in grondstofprijzen kunnen de concurrentiepositie positief of negatief beïnvloeden. ABN AMRO gaat uit van een EUR/USD koers van 1,5 eind 16. Arbeidsmarkt Andere oorzaken Macro-economisch risico 6 Tekort aan arbeidskrachten Het vinden van vakkundig (vaak technisch geschoold) personeel is voor een deel van de ondernemers een grote opgave. In het 1e kwartaal geeft 3,7% van de ondernemers aan dat dit een belemmering vormt Weer, staking, sancties Onderbrekingen in het productieproces kan ertoe leiden dat niet aan de vraag kan worden voldaan. Factoren van invloed zijn bijv. het weer, stakingen van personeel en internationale sancties (bijv. de EU sancties tegen Rusland). Verdere vertraging industriële sectoren wereldwijd (China, VS, Duitsland) Sterkere afname fabrieksorders vanuit Duitsland Sterkere economische vertraging of harde landing in China Economische onrust in Europa, Griekenland, Brexit (17) Bron: CBS, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO 3

4 Teleurstellende macro-cijfers, maar geen recessie 8% 7% 6% 5% World GDP % growth 16: 3.% Indonesia EMERGING ASIA Vietnam China India GDP % growth (yoy) 17 % 3% % 1% Brazil Greece LATIN AMERICA Russia EMERGING EUROPE Argentina Norway Switzerland Belgium Italy France Japan UK US Turkey UAE Spain Netherlands Germany EUROZONE Poland Ireland Australia S. Korea Colombia Czech Rep. World GDP % growth 17: 3.5% % -% -% % % % 6% 8% 1% GDP % growth (yoy) 16 Onzekerheid viert hoogtij in de mondiale economie. Met name de zorgen over de staat Chinese economie en slechte cijfers uit de VS voeden de onrust. De Chinese economie koelt af en toenemende onzekerheid, in combinatie met de lage olieprijs, veroorzaakt veel turbulentie op markten. Om deze reden zijn we iets minder positief over de mondiale economie. Een recessie in de Amerikaanse economie lijkt onwaarschijnlijk, maar veel cijfers zwakte wel sterker af dan verwacht. Het ondernemersvertrouwen is lager en nog steeds kent de verwerkende industrie in de VS relatief zwakke bedrijvigheid. Maar de huizenmarkt groeit nog in een gematigd tempo en de investeringen in de woningbouw stegen licht. De Chinese economie blijft geleidelijk afkoelen, maar de transitie zal hobbelig blijven verlopen. De trends in de inkoopmanagersindices (PMI s) bevestigen ons basisscenario van een aanhoudende, geleidelijke groeivertraging. De hoge en verder toenemende schuldniveaus in China vormen een belangrijk risico. In de EU-economie geven de macrocijfers een wisselend beeld maar zij wijzen niet op een aanstaande recessie. Het consumentenvertrouwen daalde in februari in de eurozone, al bevindt dit zich nog steeds boven het historische gemiddelde. Ook verslechterde het ondernemersvertrouwen, maar positief is dat de kredietgroei aanhoudt. De Latijns Amerikaanse economie gaat door moeilijke tijden en de kansen op tegenvallers blijven reëel. Een uitbundig herstel in 17 is niet waarschijnlijk. Naast de invloed van een zwakke mondiale groei, laag blijvende grondstofprijzen en toegenomen risicoaversie spelen interne factoren een steeds belangrijkere rol. Bron: ABN AMRO

5 Global PMI Mondiale productie % groei (joj) Januari begon nog relatief goed, maar in februari kantelt het beeld weer Krimptempo industriële productie in de VS neemt af, groei EU output ook sterk minder. Mondiale staalproductie krimpt sterk in januari, met in alle regio s sterke afnames. De wereldhandelsgroei vertraagd jan., en ligt ver onder zijn LT-gemiddelde. (% groei industriële productie op jaarbasis) (% groei staal productie op jaarbasis) Wereldhandel groeit volgens ABN AMRO % met 3, in 16 en 3,5 in 17 China 1% EU 1% China 1% EU 6% 5.% 1% % 6% % % % -% -% US 5% % -5% % 1% % -1% -% Japan Krimp in februari in mondiale nieuwe orders voor industrie, stand is nagenoeg... % -1% % % -1% US -% % -1% % 5% % -5% Japan -1% en tegelijkertijd neemt ook de mondiale output een duikvlucht naar terrein 5% % 3% % 1% %.7% Wereldhandel LT-gemiddelde Gemiddelde 15 terwijl de index op werkgelegenheid direct in de krimpfase schiet. 55 (PMI nieuwe orders, index > 5 is expansie in bedrijfsactiviteiten) 55 (PMI productie, index > 5 is expansie in bedrijfsactiviteiten) 55 (PMI werkgelegenheid, index > 5 is expansie in activiteiten) Bron: Thomson Reuters Datastream, CPB, CBS

6 PMIs industrie in BRICs nemen toe, activiteit Italië zwakt sterk af Februari PMIs verwerkende industrie VS Wereld: % -.% -1.8% PMI output - februari (index, 5 = ) Europa: Japan % -3.% % -.% % Brazilie % %.% Rusland -1.% % % 5.1 India 51. Eurozone: China -1.7% % -.8% PMI nieuwe orders - februari (index, 5 = ) Output Cijfers gecorrigeerd voor seizoensinvloeden Nieuwe orders De PMIs voor de industriële verwerking doen in februari in vrijwel alle landen een stapje terug. Op Oostenrijk (+1,% m-o-m) en Frankrijk (+,% m-o-m) na zwakten de PMIs mondiaal af. In Europa neemt de PMI in Duitsland en het VK relatief gezien een stevige duikvlucht, maar de PMI verliezen in overig Europa zijn ook aanzienlijk. Buiten Europa neemt de PMI sterk af in Brazilië en Japan. Latijns Amerika kampt met veel tegenwind. Naast de invloed van een zwakke mondiale groei, laag blijvende grondstofprijzen en toegenomen risicoaversie spelen interne factoren een steeds belangrijkere rol. Wat dat betreft valt de krimp in de PMI van de verwerkende industrie in China nog relatief mee. De Chinese economie transformeert naar een meer op consumptie gericht economisch verdienmodel en dat gaat ten koste van de bedrijfsactiviteit in de verwerkende industrie. Dat de PMI daardoor ook afzwakt is dan niet verwonderlijk, maar het tempo valt nog mee. Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics 6

7 bijdrage in indexpunten van onderdelen PMI aan de wijziging van PMI totaal PMI - industrie (totaal) PMI verliest terrein in februari en zakt weg naar 51, Bezettingsgraad Personeel 6 Input prijzen 1 5 Onderhanden werk 5 Nieuwe orders Aankoopvoorraden 3 Output -1 6 Inkoophoeveelheden Output prijzen PMI - werkgelegenheid PMI - nieuwe orders PMI - productie PMI - levertijden PMI - voorraad ingekocht materiaal PMI - Industrie (r.as) Nieuwe export orders Voorraad eindproduct Levertijden Stand PMI in januari LT-gemiddelde In lijn met de trends van de PMI s in andere landen, zien we ook in Nederland zwakte ontstaan. De PMI voor de verwerkende industrie is 5 maanden achtereenvolgend afgezwakt en is in februari gedaald naar het laagste niveau in 18 maanden. De enige deelindicator die in februari positief bijdroeg aan de totale PMI was werkgelegenheid. Maar aangezien de werkgelegenheid altijd iets trager reageert op economische trends, past dit in het totaalbeeld. De overige onderdelen die de PMI vormen droegen allen negatief bij, met een hoofdrol voor de deelindicator nieuwe orders. Ondanks de sterke afname van de totaal index, blijft de index nog steeds in positief terrein en staat zelfs,1 indexpunt onder zijn lange termijn gemiddelde. Wederom staan de inputprijzen sterk onder druk en dat valt te verklaren uit de sterke afname van de grondstofprijzen in de laatste paar maanden, maar anderzijds heeft de afname van de orderontvangst ook een rol. In een poging om het marktaandeel te behouden en de condities aantrekkelijk te houden voor eindafnemers, worden prijzen verlaagd. Bron: NEVI, Markit Economics, Thomson Reuters Datastream De Purchasing Managers Index (PMI) van het NEVI is een verzamelingsindex gebaseerd op 5 individuele indexen met de volgende zwaarte verdeling: nieuwe orders (,3), productie (,5), werkgelegenheid (,), levertijden (,15), voorraad ingekocht materiaal (,1), met de levertijden index omgekeerd zodat de cijfers zich in een vergelijkbare richting bewegen. 7

8 Economische groei verwachtingen in 16 en 17 wat lager Kerncijfers Nederlandse economie: Rente- en valutavooruitzichten: Vooruitzichten: groei dit jaar mogelijk wat lager Wij verwachten dat de economische groei aanhoudt. De onzekerheden ten aanzien van de wereldeconomie, met name de opkomende economieën, zijn de laatste tijd echter verder toegenomen. Het lijkt erop dat de mondiale groei lager uitvalt dan we tot voor kort dachten. Dat zal dan ook de Nederlandse economie raken. Enkele maanden geleden dachten we nog dat de groei in ons land dit jaar nog wat hoger kon uitvallen dan in 15. Nu houden we er rekening mee dat de groei juist wat lager uitvalt.. Lange rente blijft langer laag De tienjaars rente is door alle turbulentie weer gedaald, want beleggers kozen voor veilige havens. De door ons verwachte maatregelen van de ECB zullen de lange rente laag houden. De kapitaalmarktrente zal daarom de eerstkomende kwartalen vermoedelijk lager blijven dan we eerder dachten. In het najaar zou de rente licht kunnen oplopen vanwege de economische groei in de eurozone en de verwachting dat de Amerikaanse centrale bank in 17 de rente weer gaat verhogen. De zeer lage korte rente remt de stijging van de lange rente echter af. Euro wordt dit jaar zwakker Mede vanwege de recente ontwikkelingen hebben we onze dollarraming voor dit jaar wat aangepast: wij verwachten iets minder waardestijging van de munt. Maar nog steeds gaan we ervan uit dat de dollar dit jaar ten opzichte van de euro sterker wordt. Dat hangt samen met de verdere versoepeling van het beleid door de ECB. Commentaar van Draghi (ECB) gedurende de persconferentie dat meer renteverlagingen in de toekomst geen waarschijnlijkheid zijn, verhoogde echter in eerste instantie de EUR/USD koers. Bron: ABN AMRO (Nico Klene/Philip Bokeloh) (zie voor meer achtergrond en analyse: de Nederlandse Economie in Zicht en Visie op rente en euro op ABN AMRO Insights) 8

9 Economisch sentiment neemt mondiaal scherp af in februari Sentiment onder analisten over mondiale economie neemt verder af, met name in het VK (ZEW Financial Analyst Expectations, saldo % pos/neg analisten) Eurozone Frankrijk VS Duitsland VK Japan (Macro-economisch klimaat in China, index) China In Duitsland neemt de industriële activiteit in januari toe met,5% en zien we ook de orderintake in januari licht stijgen. Maar ondanks deze goede start van 16, zijn de risico s nog niet verdwenen. De risico s hebben vooral te maken met de buitenlandse vraag vanuit de eurozone en de toenemende druk op de fabrieksorders vanuit de niet-eurozone. De autoverkopen krimpt fors in februari. De totale autoverkopen daalde in februari met 8% op jaarbasis, terwijl de retailverkopen (excl. auto s) nog redelijk stand houdt begin 16. De groei van het aantal bouworders begin 16 volgt het pad van de sterke acceleratie in bouwoutput eind 15. Dat komt voornamelijk door de sterke toenames in de woningbouw. Industriële productie januari 16: +,5% j-o-j % Industriele productie 15% 1% 5% % -5% Nieuwe orders industrie januari 16: +1,% j-o-j 5% Nieuwe orders industrie % 15% 1% 5% % -5% -1% Retailverkopen (ex. auto s) januari 16: De totale bouworders t/m december: +,1% j-o-j +,7% j-o-j 5% Retail verkopen % Bouworders % 3% % 1% % -1% -% -3% % 15% 1% 5% % -5% -1% -15% -% (ex. auto's) Totale autoverkopen in februari 16: -8,% j-o-j 5% Autoverkopen 3% % 1% % -1% -% De export t/m december: +,6% j-o-j % Export 15% 1% 5% % -5% -1% -15% Bron: ZEW, Thomson Reuters Datastream 9

10 Vertrouwen onder ondernemers nog gunstig, maar krijgt rake klappen Het vertrouwen van Nederlandse industriële ondernemers staat in februari 16 nog relatief gunstig, maar neemt sterk af. De PMI voor de verwerkende industrie daalt sterk (duikt zelfs onder het lange termijn gemiddelde), maar blijft desondanks nog in de expansiefase. Maar de ingeslagen neerwaartse trend (met 5 maanden op rij een daling in de PMI) is een zorgelijke ontwikkeling. Ook op veel deelindicatoren (met name nieuwe orders ) is de stand in februari minder positief. De vertraging houdt verband met de zwakke bedrijfsactiviteit in Duitsland (lagere fabrieksorders) en de groeivertragingen in opkomende landen. Ook de economische onrust bij handelspartners zoals de VS en het VK speelt hier een rol. De economische zorgen in het buitenland zien we terug in het oordeel over het economisch klimaat in bepaalde branches. Veel ondernemers in de sterk export georiënteerde branches zoals chemie en transportmiddelen zijn gedurende februari minder optimistisch over het economisch klimaat. Maar ook de meer consument georiënteerde industriële branche zullen vertragingen ondervinden, aangezien het consumentenvertrouwen ook onder vuur ligt. PMI - industrie LT gem. = 51,8 PMI Neutraal Vertrouwen, oordeel economisch klimaat en sentiment Consumentenvertrouwen Producentenvertrouwen Koopmoment duurz. goederen Economisch sentiment LT-gemiddelde Oordeel economisch klimaat (saldo % pos./neg. ondernemers) Ontwikkeling orderportefeuille Verwachting toekomstig productie niveau Langetermijn gem. Niveau februari januari februari saldo (%) ondernemers positief/negatief Bron: CBS, NEVI, ABN AMRO 1

11 Industriële productie maakt een goede start in 16 Chemie Rubber-kunststof Basismetaal Metaalproducten Elektrotechnisch Elektrische apparaten Machines Transportmiddelen Meubels Legenda: Groei gemiddelde dagproductie industriële branches (in ). - = productie ontwikkeling - = 3-maands voortschr. gem. - = lange termijn gemiddelde De Nederlandse industrie is 16 in termen van productiegroei goed van start gegaan. De totale productie nam in januari met,8% op jaarbasis toe (incl. food). De meest positieve uitschieter was de elektrotechnische industrie (met producten zoals meet- en regelapparatuur, elektronische componenten, maar ook consumentenelektronica) met een groei in output van,1 in januari. Ook de meubelindustrie (+11,6) en de transportmiddelenindustrie (+8,) zagen de output sterk toenemen. De groei in productie in de chemische industrie zwakte af na een sterk K 15. Slechts twee branches in de industrie lieten in januari een krimp in de output zien: de machine-industrie (-,8) en de basismetaalindustrie (-3,3% joj). Bron: CBS, ABN AMRO 11

12 Het sterke omzetherstel van december krijgt geen navolging Chemie Rubber-kunststof Basismetaal Metaalproducten Machines Transportmiddelen Meubels Omzet totale industrie Totale omzet industrie Omzet binnenland Omzet buitenland Legenda: Groei totale omzet industriële branches (in ). - = productie ontwikkeling - = 3-maands voortschr. gem. - = lange termijn gemiddelde De groei van de totale omzet in de industrie heeft in januari de lijn van december niet doorgezet. De totale omzet kromp in januari weer sterk: met 5,3% j-o-j. De krimp in de totale omzet houdt verband met de sterk gedaalde grondstofprijzen van metalen en olie gedurende januari (vooral door de onrust op de Chinese beurs) en de zwakkere vraag naar Nederlandse industriële producten uit het buitenland. De sterkste krimp in omzet vond plaats in de basismetaalindustrie (-1,1) en in de machine-industrie (-13,8). De positieve uitschieters waren op 1 hand te tellen: de meubelindustrie (+7,9), de rubber- & kunststofproductenindustrie (+5,5) en de elektrische apparatenindustrie (+,). Bron: CBS, ABN AMRO 1

13 in % Bezettingsgraad Nederland blijft onder lange termijn gemiddelde Bezettingsgraad Bezettingsgraden eurozone: Eurozone Bezettingsgraad (%, l.as) Productie (index, r.as) Frankrijk Bezettingsgraad (%, l.as) Productie (index, r.as) Duitsland Spanje Jaarlijks gemiddelde Lange termijn gemiddelde Hoog Laag Bezettingsgraad (%, l.as) Productie (index, r.as) Bezettingsgraad (%, l.as) Productie (index, r.as) De piek in de bezettingsgraad in Nederland bereikte de industrie in 1989, terwijl het dieptepunt iets recenter ligt (9). Het lange termijn gemiddelde (sinds 1979) van de Nederlandse industrie staat op 8,3% en in het eerste kwartaal van 16 neemt de bezettingsgraad stabiel ten opzichte van het voorgaande kwartaal en blijft hangen onder zijn lange termijngemiddelde. In de Duitsland staat de bezettingsgraad over K1 16 ruim boven zijn lange termijn gemiddelde, maar in de rest van de eurozone is het beeld van achterblijvende bezettingsgraden niet veel anders. In Frankrijk staat de bezettingsgraad ruim onder het lange termijn gemiddelde. De opmars van de bezettingsgraad in Spanje sinds 13 is positief, maar dit heeft nog niet geleidt tot een positie boven het LT-gemiddelde. Bedrijven zijn minder geneigd te investeren als er nog sprake is van onderbenutting van de productiecapaciteit. Uiteraard spelen ook verwachtingen van ondernemers een rol. Als die verbeteren, kan dat een prikkel worden om te gaan investeren, ook als de benutting van de productiecapaciteit nog niet terug is op het oude niveau (zie ook ABN AMRO Insights Focus op investeringen Zijn de investeringen te laag? van Nico Klene). Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics 13

14 x 1. Dip uitzenduren industrie in december opgevolgd door sterke groei Vacature-indicator op lager niveau (max. is 3 en min is -3) - ondernemers pessimistisch Totaal Bouwnijverheid ondernemers optimistisch Industrie Commerciële dienstverlening Stand arbeidsmarktindicatoren: Uitzenduren industrie (% j-o-j) Personeelssterkte (komende 3 mndn) - (saldo % ondernemers positief vs. negatief) PMI - werkgelegenheid (index) LT-gemiddelde Ontstane banen industrie In navolging van de vertragingen in industriële indicatoren, neemt de vacature-indicator in de industrie ook een neerwaartse trend aan sinds het e kwartaal van 15. Maar ondanks de vertraging blijft de vacature-indicator nog op een relatief hoog niveau staan. Op het moment dat de industriële indicatoren (ook die vanuit het buitenland) verder verzwakken, dan zal ook de vacature-indicator in de industrie een soortgelijk patroon volgen. Na een korte dip in de groei van het aantal uitzenduren gedurende december, zien we het aantal uitzenduren in de eerste periode van 16 (week 1- ) weer sterk aantrekken. De krimp in de laatste weken van het jaar hadden niet alleen van doen met de afname in output van diverse branches, maar ook met de relatief kortere werkweek (i.v.m. timing van de feestdagen). De scherpe toename in het aantal uren houdt deels verband met een inhaalslag in januari. Ondanks deze afzwakkingen in de arbeidsmarkt zijn ondernemers over het algemeen nog steeds positief gestemd over de vacature-ontwikkeling, getuige de stand van de vacature-indicator. Deze positieve insteek zien we ook terug in het oordeel van ondernemers over de personeelssterkte voor de komende 3 maanden en het aantal ontstane banen in de industrie. Bron: CBS, ABU, NEVI, Markit Economics 1

15 aantal aantal bedrijven Aantal faillissementen blijft relatief laag gedurende februari 1 Industrie, totaal (feb. 16): - maandbasis: % jaarbasis: -33% - jan. en feb. 16 (joj): -6% Overig 1 Meubelindustrie 8 8 Overige transportmiddelenind. 6 Transportmiddelenindustrie Machine-industrie 6 9 Elektrische apparatenindustrie Elektrotechnische industrie Metaalproductenindustrie Basismetaalindustrie 19 Rubber- en kunststofindustrie Chemische industrie Voedingsmiddelenindustrie Totaal faillissementen industrie Hoog 1 mnds voortschr. gem. (faillissementen) en is ten opzichte van januari 16 stabiel gebleven Lange termijn gemiddelde Laag In februari zijn 7 industriële bedrijven failliet gegaan, precies hetzelfde aantal als een maand geleden. Ten opzichte van februari 15 is dit een afname van 33%. Het totaal aantal industriële bedrijven dat failliet is gegaan over heel 16 is 5, en dit is 33% minder op jaarbasis. Daarmee blijft het aantal faillissementen op een laag niveau. Wederom had de metaalproductenindustrie het grootste aandeel in het totaal aantal faillissementen in de industrie. De metaalproductenindustrie noteerde 8 failliete bedrijven en dat is een aandeel van bijna 31% in het totaal. In februari 16 is de daling in het totaal aantal faillissementen in Nederland (over alle sectoren) 6% op jaarbasis. Voor heel 16 gaat ABN AMRO uit van een verdere daling van het aantal faillissementen en naar verwachting zal het aantal in 16 dalen met 1-15% op jaarbasis. Bron: CBS 15

16 Olieprijs veert op en neemt veel grondstoffen met zich mee US dollar wordt niet veel sterker in 16 zal dit niet langer als remmende factor werken op een mogelijk herstel van de olieprijs 7 Crude Oil-Brent (USD/bbl) De olieprijs neemt weer toe er de kunststofprijzen reageren daar parallel aan, met name polystyrene prijzen Kunststof & olieprijs (index) Milde winters = minder vraag naar gas en dat houdt de prijs laag. Juist vanwege het weer, blijft gasprijs duiding een lastige opgave. 6 EU/NL aardgasprijs (TTF, Euro/KwH) De koperprijs herstelt in navolging van de olieprijs. Toch blijven de marktcondities nog uitdagend met name wat betreft de vraag. 6,9 LME-Copper (Grade A, USD/Mt) 6, 5,9 5,,9, De aluminiumvraag is verbeterd en dat uit zich in de prijs. Maar overaanbod overheerst en dat tempert de opwaartse trend., LME-Aluminium (99.7%, USD/Mt) 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1, Polystyrene PVC PET Olie Met de aangekondigde productiebeperkingen in China is het sentiment verbeterd en dat brengt enig herstel in de staalprijzen Mondiale staalprijs (HRC, USD/t) Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO 16

17 Annex: oordeel industriële ondernemers naar regio s Bezettingsgraad Economisch klimaat Personeelssterkte kwartaal : Bezettingsgraad - Kwartaal : 8,3% > 83% tussen 83 en 8% < 8% 86,% 81,9% 81,8% 83,6% 83,9% 81,5% 83,6% 81,% 81,3% 85,% 8,% Bezettingsgraad - Kwartaal 1: 81,% > 8% tussen 8 en 81% < 81% 87,3% 8,1% 79,8% 8,5% 8,6% 8,3% 83,% 81,% 77,% 79,3% 79,% 8,3% januari: Economisch klimaat NL (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) > 5% tussen 1-5% tussen min 1 en min 5% < -5% - januari: 5,1% - december: 1,1% 9,5%,3% -7,7% 9,5% -,9% 5,6% 11,9%,8% 5,7% (saldo pos./neg. ondernemers) 11,6% 7,5% > 5% tussen 1-5% tussen min 1 en min 5% < -5% - februari: 5,3% - januari: 5,1% -3,% -,7% 16,6% 7,9%,% 9,3% 8,6% 6,6% 5,% 1,8% 1,%,3% januari: Personeelssterkte NL (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) > 5% 1,6% tussen 1-5%,5% tussen min 1 en min 5% < -5% -,6% -1,% - januari: -,8% -,7% - december: -6,% -,9% 1,% 6,% -5,8% -1,1% 8,% (saldo pos./neg. ondernemers) > 5% tussen 1-5% tussen min 1 en min 5% < -5% - januari: -,3% - januari: -,8% 5,1% -6,% -13,7% 1,5% -1,8%,% -1,3%,5% -,3%,5% 1,% -7,% 78,7% 9,1%,9% Bron: CBS Bron: CBS Orderpositie Orderpositie buitenland Orders in maanden werk (saldo pos./neg. ondernemers) > 5% tussen 1-5% tussen min 1 en min 5% < -5% 1,8% -9,1% -3,1% -,9% (saldo pos./neg. ondernemers) > 5% tussen 1-5% tussen min 1 en min 5% < -5% -5,8% -6,8% -11,9% -,6% > 5 maanden -5 maanden 3- maanden -3 maanden - maanden,8 3,3 3, 3,1 5,% 9,8% - februari: -3,% -8,6% - februari: -3,9% -7,9% - januari: -3,8% - januari: -,8% januari: -,7%,% januari: januari: 9,% -11,9% -1,% Totale buitenlandse orderpositie (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) -7,3% Totale orderpositie (industrie) (saldo pos./neg. ondernemers) > 5% tussen 1-5% tussen min 1 en min 5% < -5% - januari: -3,8% - december: -6,% 3,1% -1,% 1,%,7% -,6% -6,% 15,9% -,% -9,6% -13,9% -6,8% -6,6% -6,5% 1,8% -,6% > 5% tussen 1-5% tussen min 1 en min 5% < -5% - januari: -,8% - december: -,8% 9,6% -1,8% -5,% 1,5% -,% -6,3% 9,8% 1,% -8,1% -9,5% -5,% -,9% -3,8% -3,5% -,% Orders in maanden werk NL (industrie) > 5 maanden -5 maanden 3- maanden -3 maanden - maanden 3,8,3 - januari: 3,8 maanden - december:, maanden,7,3 3,6 3, 3, 3,1 5,8,8 3, 3,1 3,8, - februari: 3,9 maanden - januari: 3,8 maanden,3 3,7 3,1,9 5,8,8 Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO 17

18 Voor meer informatie over deze sector, neem contact op met: Casper Burgering Senior sector econoom Industrie & industriële metalen ABN AMRO tel: casper.burgering@nl.abnamro.com ABN AMRO Group Economics op het internet Nederlandse publicaties Deze presentatie wordt u ter informatie aangeboden. Voordat u investeert in enig product van ABN AMRO Bank N.V., dient u zich te informeren over mogelijke restricties die u als gevolg van de op u van toepassing zijnde wet- en regelgeving ondervindt. ABN AMRO Bank N.V. heeft alle redelijkerwijs mogelijke zorg besteed aan de betrouwbaarheid van dit materiaal, aanvaardt echter geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. ABN AMRO Bank N.V. behoudt zich het recht voor deze presentatie te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. 18