Diversiteit, densiteit en biomassa van het macrobenthos in de westerscheide:

Transcriptie

1 Rijksuniversiteit Gent Instituut voor Dierkunde Sektie Mariene Biologie rijkswaterstaat dienst getijdewateren bibliotheek $ Diversiteit, densiteit en biomassa van het macrobenthos in de westerscheide: C.R. Janssen, E. Boel, R. Herman & M. Vinex Mei 988, in opdracht van de dienst getijden wateren, RWS, Nederland

2 rijkswaterstaat dienst getij de wateren bibliotheek ' ÏJÜkM.LQi.!iS.- : grenadiersweg PG middelburg Een van de belangrijkste en meest opvallende conclusies van de benthoswerkgroep op het Schelde symposium (Terneuzen mei 987) uas: "Zowel over de human impact op het systeem als het funtioneren van het systeem op zich, is bijna nog niets bekend. Dataverzameling is een eerste vereiste, terwijl voor de modelmatige benadering ook nu al gekozen kan worden " Hacrobenthische populaties worden sedert vele jaren gebruikt bij de ecologische monitoring van het aquatisch milieu in functie van het milieubeheer. Sinds september 978 uordt het macro- en meiobenthos van het Uesterschelde-estuarium seizonaal bemonsterd door de Rijksuniversiteit Gent, Sectie Mariene Biologie.Uan het oorsponkelijk uitgebreid bemonsteringsnet werden twee stations weerhouden.de resultaten van de periode zijn samengevat in een vorig rapport: diversiteit, densiteit en biomassa in de Uesterschelde C ); C. Heip, R, Herman, en J. Craeymeersch. In onderhavig rapport zijn de data van de periode maart 986 tot en met februari 988 weergegeven. _, <.,

3 . HATERIAAL en METHODEH : De twee stations werden maal per jaar Cmaart en september) bemonsterd. C5 '4''NB; 4 5'39''L) bevindt zich op de Platen van Valkennisse, in het mesohalien gebied» op + m MTL. US ligt in de flocculatlezone, deze zone strekt zich uit van Antwerpen tot de Bocht van Bath. In deze zone sedimenteert ongeveer 5. ton organisch materiaal per jaar. Stat.i.9n.. ys4 C5 '33 "NB; 4 49'"L) bevindt zich op de riiddenplaat, in het polyhalien gebied, op +.5 m ÏTL. De bemonstering gebeurde steeds bij laag water waarbij de platen te voet werden bezocht. De positiebepaling gebeurde via een radioverbinding met het schip <nauwkeurig tot op lm). De monsters werden genomen met een steekbuis met een oppervlakte van 77.8 cm, deze werd cm diep in het sediment gestoken. Voor maart en september 986 (beide stations) uordt een replicaat gevormd door de inhoud van 5 steekbuizen in een emmer te brengen; replicaat vertegenwoordigt dus een oppervlakte van 389 cm. Er werden 3 replicaten geanalyseerd. Alle andere replicaten (beide stations - maart, september 987 en februari 988) hebben een oppervlakte van 77.8 cm; hier werden 5 replicaten verwerkt. De monsters werden onmiddellijk met neutrale formol gefixeerd, en in het laboratorium op een --

4 mm zeef gebracht. Alle organismen werden gedetermineerd en geteld. Behalve de Oligochaeta en Nemertini werden individuen tot op species-niveau gedetermineerd. De biomassa van de grote groepen CPolychaeta, Oligochaeta, Hollusca, Crustacea) werd bepaald door de organismen te drogen bij C en te verassen bij 55 C. Er uerd een basisverwerking op de data-sets uitgevoerd. Deze verwerking laat ons toe een algemeen beeld te krijgen van de macrobenthos gemeenschap van onze twee stations. Het ligt voor de hand dat een meer doorgevoerde statistische verwerking wenselijk zou zijn, dit valt echter buiten het kader van deze studie. De diversiteit werd berekend met de diversiteitsindices van HILL C973): NO = S (aantal soorten) NI = expch') met H' de Shannon- Uiener index N = /SI met SI de Simpson-index Evenness werd berekend met de indices van HEIP <9745 en ALATALO C98), deze indices zijn modificaties voor soortenarme gemeenschappen van de evennessindices van HILL C973): N' = CexpCH')-l)/<S-l> N' = Cl/SI-l)/CexpCH')-l) -3-

5 3 3., Er werden 3 macrobenthische soorten geïdentificeerd in de stations: 4 species in US4 en in US.?Jba ; t - ion,, ys4: tabel & 3 ; figuren 5-9. Het gemiddeld aantal soorten varieert tussen 6 en 4 soorten. Opvallend is de lage uaarde (NI) in het voorjaar 987, dit vinden ue ook terug in station US. Ook de densiteit en biomassa vertonen erg lage uaarden in die periode. Er uerden soorten Polychaeta aangetroffen, met He,j^.r-9in.aS.k t i.s» PXSSSSASL' en QsMte^la,, als de meest abundante. Bi j de flollusca vinden ue slechts 5 soorten, met Q T. a -S,ï:, i d,ê.r.ül a - en yx^xjsfejls. als de belangrijkste. Crustacea zijn hier slecht vertegenuoordigd. Uan de 6 aangetroffen soorten, komen enkel BaJtjhxeoxeiJ!» en noemensuaardige densiteiten voor (max. resp. 46 en 8 In vergelijking met voorgaande jaren Ccf. rapport , Heip et> ii _ i al L._) kunnen ue stellen dat de soortensamenstel ing vrij analoog gebleven is, De diversiteit Ctab.3) schommelt tussen 5.33 en 3.5 (exp H'}. Het geringe verschil in diversiteit tussen vooren najaar Cgeen voorjaars maximuno uijat erop dat US4 een vrij stabiel station is. -4-

6 . tabel & 3; figuren 5-9. Het aantal soorten in station varieert van 3 tot 4 Ctab.) CNemertina en Oligochaeta niet meegerekend). Het gemiddeld aantal soorten bereikt piekwaarden in de zomer. Opvallend zijn de lage waarden van het voorjaar 987, Van de aangetroffen Polychaeta species zijn belangrijkste. n,a,coma_ (max. 35 N/m) en Mj a. <max. 43 N/m) zijn de belangrijkste vertegenwoordigers van de 4 ttollusca species. De H^djrjD^bjja, densiteiten zijn erg laag in vergelijking met de vorige jaren Ccf. vorig rapport). Er werden 4 soorten Crustacea aangetroffen; Corpjph..ium is hier de belangrijkste soort. In vergelijking met US4 zijn de Crustacea Cdus Cor ojdhjl.um ) belangrijker in US. De diversiteit CN) schommelt tussen.3 en 6. Ctab.3>. Ue vinden geen significante verschillen tussen VQOÏ en najaar. Dergelijke verschillen vinden we wel in vorig rapport: de diversiteit ligt meestal lager tijdens de zomermaanden, doordat de abundantiepieken in de zomermaanden door een enkele soort worden veroorzaakt. Deze dominantie van een soort vinden wij niet terug. -5-

7 3.. De totale densiteiten per replikaat en per station zijn weergegeven in tabel, Hier dient opgemerkt Ccf. materiaal en methoden) dat alle replikaten van maart en sept 986 een oppervlakte hebben van 389 cm, alle andere replikaten hebben een oppervlakte van 78.7 cm. Daarom is het alleen nuttig orn de densiteitn per m te vergelijken, Tabel 4 geeft de densiteiten per m: totaal macrofauna, per grote groep (polychaeten,oligochaeten, nernertinen, mollusken, en crustaceen), en per soort. Totale de^sj^texten.: figuren -5; tabellen 4 & 5. De totale macrofauna densiteiten liggen veel hoger in US dan in U54. De hoge waarden in US zijn voornamelijk een gevolg van zeer hoge zomer densiteiten van kleine Polychaeta- en Crustacea-species. Uoor maart 98? vinden ue opvallend lage densiteiten in beide stations. Ue zien geen opmerkelijke verschillen tussen deze data en densiteiten van de periode Hier volgt een korte bespreking per soort. Enkel uaar het relevant is wordt een vergelijking gemaakt met de periode èïï aa.tdlöê -.-K.SJSiiJ Ḷ ^-tj.. ; en k el aanwezig in US4. Deze soort treffen ue enkel in het najaar aan; in zeer lage densiteiten. -6-

8 . : heeft een gemiddelde densiteit van 9 N/m in US4, In US treffen we C^^ca^itata, enkel aan in het voorjaar '88. i fe,ë.one...lil9..s. : niet in US. Lage densiteiten in US4; piek in voorjaar '88. i y.ffli..d3 m. > Ean,au.inea,: een enkele keer gevonden in US. Hete:r_omastus m JLOJLJL9JCIBJL L' < f i g 6 ) abundant in beide stations. [Je zien duidelijke najaars pieken in US. n.an axy.!l!5x9.. n^.. _ky..f ḷ r..lïlll. : komt niet voor in US4. Met uitzondering van het voorjaar'8? treffen ue üj;.,,jajssjbuajr i na, in relatief hoge densiteiten aan in alle staalnamen in US. Deze soort werd slechts maal gevonden voor 985 (in zeer lage densiteiten: 6 N/m). Dit is een zeer kleine poluchaet wat de relatief lage biomassa waarden (voorjaar 86) en relatief hoge biomassa uaarden (najaar 86) in US verklaart (zie verder). N e rei _s ZLJÈ9SL.k U. : C f i g. 7 & 8) aanwezig in beide stations. In LJS zijn de soorten duidelijk toegenomen tijdens de laatste jaren, doch de schommelingen zijn zeer groot. Deze trend werd ook opgemerkt in vorig rapport. P,9,i.X*!i o X S9;,9X,këI},. : {?._.. i.jü3lïll. ^s een enkele keer aangetroffen in US4, P_..cij^a^a, uerd niet gevonden. In US4 bereikt P,. c y..i.a.k.. hoge densiteiten tijdens de zomermaanden.!?x^.9,.i l,pi,.,9., EL e -E,,ïï. s «: <fig.9) abundant in beide stations, SMES-LOSIS-S. a XEil9.,..L : ontbreekt in WS. Ook in US4 uerd deze soort niet rneer teruggevonden, alhoewel ze wel aanwezig uas voor 985! -7-

9 in US4. In US in lage densiteiten aanwezig. Ik^XXS,ffl..,L.i.,..i.. : niet in US, in US4 in matige densi teiten 5s.,,S H t..^,..r,ffl.=f,, e,cf,,u,,lê.. : Cfig.) aanwezig in beide stations, zeer abundant in US4! ll SHE fe.s.lk!li..3 i,. : Cfig.) aanwezig in beide stations. Is zeer abundant in US, met duidelijke najaarspieken Ccf.vorig rapport). ÏÏXÈl,,fe..i, a. ụ i,y..s!,. e,..: Cfig.) lage densiteiten in US. In het voorjaar 88 is H it- ^ulvae mh oad vertegenwoordigd <+ 75 ind./i) doch de piek waarden van de vorig jaren (zie vorig rapport) zijn niet teruggevonden. De seizoensfuctuatie is echter hier ook zeer groot. In US4 is deze soort beter vertegenwoordigd. rtya,.sgrec...,: ontbreekt in US4. Deze soortcen) is vooral in de twee laatste staalnamen zeer abundant in US. Batjiyjioreia ni.j: i l osa_: Cfig.3) aanwezig in beide stations in lage densiteiten. Q.9XJSJ9 ḷ h,},.!i!.!!).z:.s,9.9.rjt;.. n,. : Cfig.4) vooral in US zeer abundant Bmtnassa; figuren -4; tabellen 6 & 7. Voor US ligt de biomassa tussen.9 en.7 g afdw/m. De Polychaeta en de Crustacea zijn hier de belangrijkste groepen. De Polychaeta, voornamelijk -8-

10 .) en LYJ3, JL,,> zijn zowel in het voorals heb najaar een belangrijke component van de totale biomassa. De biomassa van de Crustacea Cvnl. Cj9XKJl.LyJ!l. s^ec,..) bereiken in de zomermaanden hoge waarden. De hoge biomassa van de polychaeten in het najaar 86 in vergelijking met de relatief lage densiteiten op dat tijdstip sijn te verklaren door de aanwezigheid van vooral grotere polychaeten. De kleine soort nanay^unkia a_es i t,ua n r,l. n i(., komt massaal voor in het voorjaar, doch is veel minder talrijk in het najaar. Vandaar de relatief lage biomassa voorjaar 86 Cweinig grote polychaeten) en de hoge biomassa najaar 86 Crelatief hoge aantallen grote polychaeten). In station US4 ligt de biomassa tussen.68 en 46.7 g afdw/m. De Hollusca vormen hier de belangrijkste groep (gemiddeld 9 % van de totale biomassa). Qex....k9,.S!, X.!I). a,. edul^e is hier verantwoordelijk voor het grootste gedeelte van de biomassa. De lengteverdelingen van de Nollusca zijn niet gemeten. Uel zijn er nog replicaat stalen aanwezig waaruit deze gegevens kunnen verzameld worden. t4. VERGELIJKING, : ggr iode l 7J- i,9 i 8 i 5 ini en, m i i 986 i -88 i : n, Ue hebben de figuren uit beide rapporten bijeengebracht in de appendix. Bij het vergelijken van ' deze figuren dient wel rekening te houden dat de : schaalgrootte op de Y-assen verschillend kunnen zijn.

11 Het vergelijken van de resultaten uit vorig rapport en onze gegevens geeft ons een idee van mogelijke trendscveranderingen) in de benthosgemeenschap van de Uesterschelde, Zoals reeds opgemerkt, zou een uitgebreide statistische verwerking wenselijk zijn om deze "zichtbare" en andere "onzichtbare" duidelijk te maken. Uoor U34 vinden ue vergelijkbare gemiddelde totale densiteiten. Ook het aandeel van de verschillende taxonomische groepen in de totale densiteit blijft behouden. Ue kunnen dus stellen dat de totale macrofauna densiteit in US4 niet opvallend veranderd is, gedurende de periode Uoor US vinden ue relatief hoge macrofauna densiteiten t.o.v, deze van de periode Deze hoge uaarden zijn voornamelijk toe te schrijven aan de hogere Polychaeta-uaarden, De uaarden van de andere groepen Eijn vrij analoog gebleven. Uoor beide starions blijft de diversiteit vrijuel gelijk gedurende deze jaar; er zijn geen opvallende trends. In US4 vinden we dezelfde hoge totale biomassa's als de vorige jaren. De verschillende grote groepen hebben hetzefde aandeel in de totale biomassa. In US krijgen ue vergelijkbare totale biomassa's als in vorig rapport. Het aandeel van de Crustacea hierin is de laatste jaren toegenomen. -fö-

12 Ondanks het feit dat, door grote natuurlijke fluctuaties, de interpretatie van macrobenthos data moeilijk is; kunnen ue toch stellen dat er in de laatste jaar geen drastische veranderingen zijn opgetreden. --

13 5. DISCUSSIE L Beide stations worden gekenmerkt door enkele Czeer) dominante soorten. Deze zijn nagenoeg dezelfde als in vorig rapport, wat erop wijst dat beide stations weinig veranderd zijn. In US zien tin vgl. met vorig rapport) we echter een toename van Nereji^-spec., ti^a-spec., en een duidelijke afname van Opvallend in US zijn de hoge densiteiten van nieuwkomer Manayunkia aestuarina. Een precieze reden voor deze veranderingen is zeer moeilijk te vinden zonder een uitgebreide abiotische dataset en de reeds vermelde statistische verwerking. lijkt voorgoed verdwenen in US4. Deze soort prefereert slib- en stikstofarme sedimentencdevelter 985), het verdwijnen van deze soort zou kunnen te wijten zijn aan een gewijzigde sed i mentssamenstei ng. De conclusies uit vorige rapport zijn hier ook geldig: - we kunnen grosso modo stellen dat de macrobenthosgemeenschappen van de Uesterschelde in de voorbije jaren essentieel hetzelfde zijn gebleven. - het macrobenthos van de Uesterschelde komt goed overeen met deze van het Krammer-Keeten-Volkerak estuarium CCoosen et al.983) en van de slikken van Uiaenen CDereu 98, Develter 985). -*

14 Een tijdsreeks van jaar is vrijwel uniek in het. macrobenthosonderzoek. Correlaties tussen de abiotische parameters en de macrobenthosgemeenschap, en tussen de soorten onderling kunnen ondermeer nagegaan worden na een een analyse met TUINSPAN en DCA; een trendanalyse CCraeymeersch, Coosen en van den Dool C988)) is eveneens uit te voeren op deze gegevens. --

15 REFERENTIES: ALATALO, R.U. 98. Problems in the measurement of evenness in ecology. Oikos 37: COOSEN, J, & UAN DEK DOOL A De gevolgen van het experimenteel lozingsprogramma Uolkeraksluizen op macrozoobenthos. Interimrapportage Zachtsub. DDHI rapport 3. CRAEYttEERSCH, J.A.; COOSEN, J. & UANDEN DOOL, A Trendanalyse van densiteit- en biomassauaarden van bodemdieren in het getijdengebied van de Oosterschelde C ), D.I.H.O. Rapporten en Uerslagen nr DEREU, J. 98. Ruimtelijke distributie van het macrozoobenthos op de slikken van Vianen COosterschelde, Nederland). Licentiaatsverhandeling RUG. DEVELTER, D, 985. Ecologische studie van het macrozoobenthos op de slikken van Vianen COosterschelde, Nederland). Licentiaatsverhandeling RUG. HEIP, C A neu index meaauring evenness. J. mar. biol. ass, U.K.. 54: HEIP, C.-HERÏIAN, R. & CRAEYEERSCH, J Diversiteit, densiteit en biomassa van het macrobenthos in de Uesterschelde: Rapport in opdracht Dienst Getijdenuateren, RUS, Nederland. HILL, H.. 973, Diversity and evenness: a unifying notation and its consequences, Ecology 54:

16 Figuur., , 7. 8, 9.,., 3, , ,,, Totale densiteit macrofauna Densiteit Polychaeta Densiteit igochaeta Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Densiteit Corophium spec. Diversiteit Hollusca Crustacea Heteromastus filiformis Neries diversicolor Neries spec. Pygospio elegans Cerastoderma edule Hydrobia ulvae tiacoma balthica Bathyporeia spec. macrofauna N macrofauna NI Diversiteit Diversiteit macrofauna N Evenness macrofauna N' Evenness macrofauna N' Biomassa totaal macrofauna Biomassa Polychaeta Biomassa igochaeta Biomassa Mollusca Biomassa Crustacea Fig, APPENDIX: vergelijking en Totale densiteit macrofauna 6. Densiteit Polychaeta 7. Densiteit Oligochaeta 8. Densiteit Mollusca 9. Densiteit Crustacea 3. Diversiteit N 3. Diversiteit NI 3. Diversiteit N 33. Evennesa N' 34. Evenness N' 35. Biomassa totaal macrofauna Biomassa Polychaeta Biomassa Hollusca 38. Biomassa Crustacea 39. Kaart ligging stations -4-

17 L,IJST.TABELLEN Tabel. Lijst der gevonden soorten en afkortingen. Densiteit,, diversiteit en evenness per replicaat 3. Gemiddelde diversiteit en evenness 4. Densiteit per soort US4 5. Dnesiteit per soort US 6. Biomassa grote groepen US4?. Biomassa grote groepen US RUUE DATA: densiteiten per soort en per replicaat US4 US4 US4 US4 US4 US US US US US 3/86 9/86 3/8? 9/87 /88 3/86 9/86 3/87 9/87 /88-5-

18 TABEL : Lijst der gevonden soorten en de gebruikte afkortingen. Ana.rcac Cap.cap Ete.lon Eum.san Het, f il Man.aes Nep.horc Ner.div Ner.suc Ner.sp. Oph.sp. Pcl.cil tel.lig Pyg.ele Spi.bom Tha.inar OLI NEM Cer.edu Byd.ulv Mac.bal Mya.sp. ^ys.bid Myt.edu Bat.pil Bat. sar Cor.are Cor.vol Car.mae Cra.cra Cum.gco Anaitides meculata Capitella capitata Etecne longa Eumida sanguinea Heteromastus filiforrcis Manayunkia aestuarina Nephtys hombergii Nereis diversicclcr Nereis succinea Nereis sp. Ophel ia sp. Polydcra ciliata Polydora ligni Pygospio elegans Spiophanes bombyx Tharyx mar ion i OLIGOCHAETA NEKERTINI Cerastoderma edule Hydrcbia ulvae Macoroa balthica Mya sp. Mysella bidentata Mytilus edulis Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi Corophium arenariun. Corophium volutator Carcinus ir,aenas Crangon crangon Cumopsis geedsiri

19 Densiteit, diversiteit en evenness per replicaat. Monster WS KS WS WS nr. /86 3/86 /86 S/86 9/86 9/86 3/87 /87 3/87 /87 3/87 9/67 9/87 9/87 9/L7 9/87 /88 /8Ê /86 /88 /88 3/56 3/86 /66 9/86 9/66 9/86 3/87 3/87 3/87 ï/87 3/87 S/87 9/87 9/87 9/87 9/8 7 /S8 /88 /88 /88 / Aantal ind. No NI N N' N' , , , , , , ,69, , , ,8,58

20 TABEL 3^ Gemiddelde (x) en standaardfout (SE) per station van de diversiteit en evenness. Monster WS WS VsS vcs KS nr. 3/86 9/86 i/87 9/8 7 /88 i/86 9/86 i/87 9/87 /86 X SE X SE X SE X SE X SE X SE X SE X SE X SE X SE No 3., C, , NI ,3 N i ,5.4 N' N'

21 TABEL 4: DENSIÏY MACROFAUNA hs (N/ir) WS 4 J/66 9/86 3/87 9/8 7 /88 MACRO POL J3 Ana.ïïiêc Cap.cap E te.ion Het.fil Nep. hoir, Ner.div isi e r. sp, Op h.sp. Fel.lig Fyg.ele Tha.mar Ï OU NEK 6 MOL i Cer.edu Kyc.ulv Mac. bal hys.fcid Myt.eau CRU Bat.pil Ccr.are Cor.vol Car.mae Cra.era Cum.goo

22 TABEL 5: CENSIÏY WACEOEWJNA KS IN/Jl) VvE 3/8 6 9/8 6 3/87 9/8 7 /86 MACFO PCL S Cep tte E UIT. Het Kar Ner Ner Ner Pel Pel.cep.len. TJ.:fil.6,oiv «.suc *.Ep..cil.lig.ele,bcn C G C OL S C8 Cer.ecu Hyö ui v Mac.bsl Mye C 7 3 6C CRU Bat fcet Ccr Cer.vel.net 6C S

23 3/86 9/86 3/87 9/87 /88 IH W HHH Hl 4)4 Hl In In I44 J plfut II Hl WWHMIH l^l l*mhh HftlHI Mfttl tjihhihi ÖHHJ til rillal WHIIHIH Ifl lüll A \if I luih l KI ÜIIÉIW HHUh HHIMIHIH UI M Wil- 3 78! 4S «a3 a 3 fi 3 >Ê 3 >3 - a3 Ö <4-4. a.3.3 Totaal Blomassa US per qroep Ca/m): ^IS mm.^!,l m,^.m,isz, PolYchaeta O_l i- i,aochae i t i a Totaal

24 TABEL 8: WS 4 i/b6 SE PCLYCHAFTA Capitella capitata Ete ene lenga Hetercmestus filifornis Nephtys fccmbergii Nereis diversicolor Nereis sp. Pygospio elegans Tharyx roarioni LGCHAEA MOLLUSCA Cerastoderroe eöule Hydrcbia ulvae Maccir.c, balthica Hytilus eöulis CRUSTACEA Bathypcreia pilosa Corophium arenariuir> Ccrcphiuir. volutator Carcinus roaenas TOÏAAL 8 3 J

25 TABEL 9: WS 4 9/86 SE PCLYCRAEA Anaitiöes irtóculata Capitella capitata Etecne lcnga Hetercmestus filiforrois Nephtys hcitibergii Nereis oiversicolor Kiereis sp. Op hel ia sp. Pygospio elegans Tharyx ir.arioni * OLJGOCKAETA MOLLUSCA Cerastodermc edule Hydrcbia ulvae Maccir.a balthica , ,8 CRUSTACEA Bathyporeia pilosa Corcphium arer.ariuir. Corcphium volutator Carcinus rr.aenas Crangen crangon ,3.7 TGAAL

26 TABEL : WS 4 ï/87 X SE PCLYCHAEA Capitella capitata Hetercmestus filiforrcis Nereis öiversicclor Nereis sp. Pygospio elegans Iharyx mar ioni ,4., OLIGOCHAFTA MCLLUSCA Ceras tod erina eüule Hydrobia ulvae Macoma balthica t 3.8. CRU ST ACER Bathypcreia pilosa 3. 6,6 TOAAL

27 TABEL : WS 4 9/87 X SE PCLYCHAEA Anaitides mêculata Capitella capitata E te ene Ion ga Heteromastus filiforrcis Nephtys hombergii Nereis diversicclor Nereis sp. Polydora ligni Pygcspio elegans i ï OLIGOCHAEXA.4.4 NEMERINI.. MOLLUSCA Cerastoderma edule Hyörcbia ulvae Macoms balthica CRUSTACEA Ccrophium arenariun Corcphiuir, volutator Carcinus maenas Cuir.opsis goeds ir i 3 i TOAAL

28 TABEL : WS 4 /88 SE PCLYCHAETA Capitella capitata E te ene lenga Heteromastus filiformis Hereis diversicolor Nereis sp, Pygcspio elegans Iharyx ir.arioni ï ,6.6 34, , OLIGOCHAETA,6.8 MQLLUSCA Cerastoderitia edule Hydrcbia ulvae Macoma balthica Mysella bidentata CRUSTACEA Bathyporeia pilosa Corcphium volutator.. 4., 4 TOTAAL

29 TABEL 3: WS S/86 SE PCLYCHAETA Heteromastus filifornüs Manayunkia aestuarina Nereis diversicclor Nereis sp. Fygcspic elegans OLIGOCHALTA MOLLUSCA Hydrcbia ulvae Macome balthica CRUSTACEA Bathypcreia pilcsa Ccrophiuiri volutator OTAAL

30 TABEL 4: WS 9/86 SE PCLYCHAETA Ete ene Ion ga Hetercmastus filiforrcis Manayunkia aestuarina Nereis diversicclor Nereis succinea Nereis sp. Pclydcra ciliata Pclydcra ligni Pygcspio elegans ÜLIGOCHAETA 8.7. MOLLUSCA Cerastcderma edule Hydrcbia ulvae Macoma balthica Mya sp, CRUSTACEA Eathyporeia pilosa Corophiuni volutator Carcinus maenas O i TOTAAL

31 TABEL 5: WS ï/87 X SE PCLYCHAEÏA Hetercmsstus filiformis Pygcspio elegars OLIGOCHAETA.6. MOLLUSCA Uyörcbia CRUS'IACEA ulvae.6.4 Bathyporeia pilosa Bathypcreia sarsi Corcphiurr. volutator TOTAAL

32 TABEL 6: WS 9/8 7 SE PCLYCHAETA Eumida sanguinea Heteromastus filiforrcis Manayunkia aestuarina Nereis diversicolor Nereis sp. Polyaora ciliata Pygcspio elegans Spicphanes i LGCHAETA MOLUJSCA Cerastoderme edule Macome balthica Mya sp CRUSTACEA Corcphium volutator OAAL

33 TABEL 7: WS /8 8 SE POLYCHAETA Capitella capitata Hetercmastus f iliformis Hanayunkia aestuarina Nereis diversicolor Nereis succinea Nereis sp. tygospio elegans Spiophanes boir.byx , ,.6.,6 5.. OLIGOCHAETA NOLLUSCA Cerastcöerwa edule Hycrcbia ulvae t-5acoine balthica Mya sp, , lï CRUSTACEA Bathypcreia pilosa Ccrophiuir. volutator ï.6,8 TOTAAL 58 Hl

34 FIGUUR : MACROFAUNA : TOTALE DENSITEIT N/m 4 5, 75 9B6 9S7 988 WS 8, iqby 988

35 FIGUUR ; POLYCHAETA : TOTALE DENSITEIT N/m WS 4 OOOO,

36 FIGUUR 3: OLIGOCHAETA : TOTALE DENSITEIT N/m WS BB

37 FIGUUR 4: MOLLUSCA : TOTALE DENSITEIT N/m WS 4 6 _ WS SS 8 T 4.,

38 FIGUUR 5: CRUSTACEA : TOTALE DENSITEIT N/m WS S8B WS 4 T, SB

39 FIGUUR 6: Heteromastus filiformis N/ma WS B WS

40 FIGUUR 7: Nereis divensicolor N/m WS WS SS

41 FIGUUR 8: Nereis sp N/m WS 4 3, 5.. 9BB 987 9B8 WS

42 FIGUUR 9: Pigospio elegans N/m WS 4 5 asoo., 9BB WS 8, S

43 FIGUUR : Cerastoderma edule N/m WS 4 5 T

44 FIGUUR : Hydrobia ulvae N/m 4 6 * WS, B

45 FIGUUR : Macoma balthica N/m WS 4 T 5,

46 FIGUUR 3: Bathyporeia pilosa N/m WS 4, WS 6,

47 FIGUUR 4: Corophium volutator N/m 4a

48 FIGUUR 5: MACROBENTHOS WESTERSCHELDE DIVERSITY NO (S) WS WS,

49 FIGUUR 6: MACROBENTHOS WESTERSCHELDE DIVERSITY NI (exph') WS 4., B WS. T 5., B8

50 FIGUUR 7: MACROBENTHOS WESTERSCHELDE DIVERSITY N (/SI) WS 4 S.,.5. 98S S WS S.,

51 FIGUUR 8: MACROBENTHOS WESTERSCHELDE EVENNESS N' WS 4. T WS..5,.,

52 FIGUUR 9: MACROBENTHOS WESTERSCHELDE EVENNESS N'd WS 4..5, WS. T

53 FIGUUR : MACROFAUNA : TOTALE BIOMASSA g adwt/ms WS 4 5, WS r 9B

54 FIGUUR : POLYCHAETA : TOTALE BIOMASSA g adwt/m WB 4 G WS a BB

55 FIGUUR : OLIGOCHAETA : TOTALE BIOMASSA g adwt/m WS 4 O. T WS O. T.5.,

56 FIGUUR 3: MQLLUSCA : TOTALE BIOMASSA g adwt/m WS WS. O S

57 FIGUUR 4: CRUSTACEA : TOTALE BIOMASSA g adwt/m WS WS 5. T S

58 MACROFAUNA : TOTALE DENSITEIT li IH in ia ta lüi WS 43 WS 4 3OOOO S T BOOQ 75. S7S B7B O6O SS SS OB3 8S-4 ISan 98B ïsee WS eoooo, Soooo 4 S7S B7B IBSO 98 BS 3BB S87 9BB

59 POLYCHAETA : TOTALE DENSITEIT O ia Iers I- WS WS -4S OO 4OOOO _ aoooo B7S isea laai ïeaa issa IBBÜ isea SB WS sa 5OD sooo T -4SOO 5 97a iseo taai iss 383 :SBJ i 9B6 SB7 98B

60 OLIGOCHAETA : TOTALE DENSITEIT N/m IM IO IC IC r!r I-j " 4 WS 4 7 T 35OO B t8bq B9 S B- BB3 9B7 989 eooo _ 33 6 WS 4, 3 S JHSO 88 SB3 issj

61 MOLLUSCA : TOTALE DENSITEIT N/m i IS jfö IKS 9 " WS ODD,. 3. ia7a is7s ïaeo i9bi jaas isea tsa<i IBBÜ BB6 9S7 988 WS W Qooo. BOOO 4. ia7s isso IBSa ÖB3 9BB 987

62 CRUSTACEA : TOTALE DENSITEIT N/rn WS 4 ia ia rl " 4 laoo 9BG 9B7 98B WS WS S 4 «DOOO _ 9 7 B B7s 9BO ïsai aaaa S85 3BS

63 MACROBENTHOS WESTERSCHELDE DIVERSITY NO (S) it-: IC IC i WS. iaeo ïaai isea isea SS6 987 SBB WS WS O,, O. 878 ib78 iaeo S 986 9B7 988

64 MACROBENTHOS WESTERSCHELDE IVËRSITY Ni CexpH') IH IO IC IC j» lu I- -sa _ S7B 873 iseo iaat ise ïoaa ia84 :ea:. S8B 967 J988 WS IO _., as O. 97S ±979 ïseo isa: isss I9BS ïsa^ iaao o.o S8B

65 MACROBENTHOS WESTERSCHELDE DIVERSITY N (/SI) is S It-O I " WS WS 5..5, 878 S7S 3BO S3 iflb tfl B8 IO WS T S 5. WS.5 ;S7B 87S B8O BS SS3. 9BB 987 9B8

66 MACROBENTHOS WESTERSCHELDE EVENNESS N' WS 4 ls il r lüj I" WS 4 -o. o-a..5 S7S SS7B JQSO tsbl SBE BS 9B7 i9se WS WS -O _ SS SBO 98 SSS 993 ISBX laas. 9B6 967 JBS8

67 MACROBENTHOS WESTERSCHELDE EVENNESS N"l j IM IO IC S WS -43.o _. WS O.9.5 ia7b isao IBBI ïaaa ïsea ioa-» B7 98B WS WS i.o, a 979 ïaao ïaai ïaes, 9BB B

68 MACROFAUNA : TOTALE BIOMASSA g adwt/m WS *o, 45 5 T 979 S79 SB 88 SS3 QQ-4 OOO 9B BB WS SS WS 4O ib7b O7S BB SS

69 POLYCHAETA : g adwt/m TOTALE BIOMASSA WS 43 d IM O is WS B7S B7B 9BO laai S9 SS3 BS B8 WS SS WS I. O _ s.o. 87S B7B 3 8S S8 8B3 S8J SSO 98B 987 S83

70 MOLLUSCA : TOTALE BIOMASSA IH ro ia g adwt/m i r KB AZ S 879 leeo isai. issz laas IBBJ laas 9BB 967 9B9 WS WS 3O. O _ O.O, o.o is78 iseo ieai isas laas

71 CRUSTACEA : TOTALE BIOMASSA g adwt/m jl IH il loo WS AS l. aso.5 87a is7s leeo laai iasz ïeaa IBOJ ises. isee B WS WS E E.5 87B 878 IBSi 883 S93 BB4 GBB. 9B6 987 isea

72 Sr ir; ia IC OSSENISSE WS 3-3A VALKENISSE WS -4 OQ era y en in rt (ö rt H- O CD TERNEUZEN WS * (ï