Bodemdieren in het plangebied Prins Hendrikzanddijk

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bodemdieren in het plangebied Prins Hendrikzanddijk"

Transcriptie

1 Bodemdieren in het plangebied Prins Hendrikzanddijk Auteur Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Witteveen+Bos Raadgevende ingenieurs B.V. Registratienummer EDM70-23/ Datum Versie 01 Status Definitief Afdeling Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Stationsstraat 136 Postbus AG Heerhugowaard

2 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 2 van 10 Datum Inleiding 3 2 Resultaten 3 3 Conclusie 8 Bijlage I Biomassa Bodemdieren 9 Bijlage II Onderzoek NIOZ 10

3 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 3 van 10 Datum Inleiding In de Passende Beoordeling aanleg en gebruik Prins Hendrikzanddijk zijn de effecten van aanleg en gebruik van de Prins Hendrikzanddijk op de aanwezige habitattypen en leefgebieden van soorten met een instandhoudingsdoel beoordeeld. In de Passende Beoordeling worden significant negatieve effecten op de habitattypen H1110A en H1140A uitgesloten. Voor H1110A is één van de overwegingen daarbij de huidige matige kwaliteit van het habitattype. Doel van deze notitie is deze overweging te onderbouwen, door inzicht te geven in de aanwezige bodemdieren in het plangebied. Hiervoor zijn recent gegevens beschikbaar gekomen van aanwezige bodemdieren in het plangebied (Holthuijsen et al., ). Deze gegevens geven informatie over de huidige kwaliteit van de habitattypen H1110A en H1140A en de kwaliteit van het plangebied als foerageergebied voor watervogels met een instandhoudingsdoel. In deze notitie worden de beschikbare gegevens van het NIOZ uitgewerkt en wordt een uitspraak gedaan over de aanwezige kwaliteit van het habitattype. 2 Resultaten Het plangebied bestaat voor het grootste deel uit habitat H1110A (permanent overstroomde zandbanken) en voor een veel kleiner deel uit H1140A (droogvallende slikken en platen) (zie afbeelding 2.1). In totaal zijn in drie jaar tijd 82 locaties bemonsterd. Het aantal monsterpunten (39 in 2014, 24 in 2015 en 50 in 2016) en de bemonsterde locaties varieerden sterk van jaar tot jaar (zie Holthuijsen et al., 2017). Het gevolg daarvan is dat alleen de ontwikkelingen van de habitattypen als geheel kunnen worden beschreven. De kwaliteit van deze habitattypen wordt hieronder besproken. 1 S. Holthuijsen, R. Witbaard, L. Kleine Schaars, J. ten Horn, A. Koolhaas (2017). Bemonstering Schanserwaard Prins Hendrik Zanddijk SIBES 2016 en wadbemonsteringen 2014 en NIOZ rapportnummer:

4 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 4 van 10 Datum Afbeelding 2.1 Habitattypenkaart huidige situatie (H1110A, H1140A en H1330A) en ligging monsterpunten

5 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 5 van 10 Datum Tabel 2.1 Samenvatting van de bodemdieren gegevens in H1110A (in asvrijdrooggewicht per m 2, NIOZ data) H1110A Wormen Schelpdieren Rest Totaal Aantal soorten ,8 152,8 1,3 158, ,5 1,0 0,2 3, ,3 16,2 14,4 38,0 8 Ontwikkelingen in H1110A In de 3 monitoringsjaren varieerde de totale biomassa bodemdieren per m 2 sterk. In 2014 was deze zeer hoog (158 gavdg/m 2 ), wat samenhangt met het voorkomen van grote hoeveelheden jonge exemplaren van de Amerikaanse zwaardschede op enkele monsterlocaties in het zuidwestelijke deel van het plangebied (raai 3, zie afbeelding 2.1), waar lokaal meer dan gram per m 2 zwaardschedes aangetroffen zijn. In 2015 daalde de totale biomassa per m 2 echter zeer sterk, door het vrijwel ontbreken van schelpdieren in de monsters (geen schelpdieren meer in raai 3 en raai 4 is niet bemonsterd). In 2016 herstelde de totale biomassa bodemdieren zich weer enigszins door vestiging van kleine jonge Amerikaanse zwaardschedes op de locaties van raai 4. De vondst van enkele krabben in enkele monsters bepalen de relatief hoge waarden van de rest groep in In alle jaren samen zijn circa 40 soorten aangetroffen, waarvan het grootste aantal borstelwormen betrof. Het totaal aantal soorten per monsterpunt bedroeg gemiddeld ongeveer 7. Op enkele plaatsen werden ruim meer dan 10 soorten aangetroffen, maar op veel andere plaatsten werden vaak maar 2 tot 4 soorten aangetroffen. Behalve de tijdelijk hoge aantallen jonge Amerikaanse zwaardschedes is het bodemdierenleven in het gebied dan ook niet erg rijk te noemen (lage biomassa en weinig soorten). H1110A staat permanent onder water en is dus alleen interessant voor duikende watervogels, die daar met name naar grote volwassen schelpdieren en vissen duiken. De rijkste bodemdierenmonsters bestonden uit zeer veel kleine jonge schelpdiertjes en wormen, beide geen belangrijke voedselbron voor duikende vogels. Voor vogels is H1110A in het plangebied daarmee niet van groot belang.

6 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 6 van 10 Datum Afbeelding 2.2 Een overzicht van de biomassa aanwezige bodemdieren (NIOZ) Tabel 2.2 Samenvatting van de bodemdieren gegevens in H1140A (in asvrijdrooggewicht per m 2, NIOZ data) H1140A Wormen Schelpdieren Rest Totaal Aantal soorten ,2 3,9-4, ,2 4,7 2,0 13, ,0 19,4 4,5 29,8 9 H1140A Vlak aan de dijk en in het noordelijk deel van het plangebied ligt een klein gebied met habitattype H1140A (droogvallende slikken en platen). Van 2014 tot 2016 is een sterke toename van de totale gemiddelde biomassa bodemdieren per m 2 waarneembaar (van 4,2 naar 29,8 gavdg/m 2 ), wat aanvankelijk veroorzaakt wordt door een toename van het aantal wormen in 2015 en vervolgens de vestiging van mosselen op één van de monsterlocaties en kokkels op twee andere monsterlocaties in Het totaal aantal soorten per monsterpunt lag in 2014 erg laag, omdat op diverse plaatsen maar 1 of 2 soorten werden aangetroffen, naast veel soortenrijkere plaatsen. In de jaren daarna werden er gemiddeld meer soorten per monsterpunt aangetroffen, met name omdat beduidend minder plaatsen waren met heel weinig soorten.

7 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 7 van 10 Datum De biomassawaarden uit 2016 liggen onder waarden die op de droogvallende platen van het Balgzand (zie afbeelding 2.3) worden aangetroffen, zowel voor het totaal als voor wormen en schelpdieren. Daarmee zou de kwaliteit van H1140A in het plangebied van minder waarde zijn dan hetzelfde habitattype op het Balgzand en dus ook van minder waarde zijn als foerageergebied voor vogels, zoals steltlopers. Afbeelding 2.3 Lange termijn veranderingen in het macrobenthos op het Balgzand, westelijke Waddenzee. Gegevens naar Dekker & Beukema (unpubl.) (Macrobenthic fauna on intertidal mudflats in the Dutch Wadden Sea: Species abundances, biomass and distributions in 2004 and 2006 Casper Kraan, Anne Dekinga, Eelke O. Folmer, Henk W. van der Veer, and Theunis Piersma, 2007).

8 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 8 van 10 Datum Conclusie In de Passende Beoordeling worden significant negatieve effecten op de habitattypen H1110A en H1140A uitgesloten. Voor H1110A is één van de overwegingen daarbij de huidige matige kwaliteit van het habitattype. De hier uitgewerkte bodemdiergegevens ondersteunen deze overweging. Aangezien de biomassa bodemdieren in het algemeen laag is en vrijwel geheel uit wormen dan wel kleine jonge schelpdieren bestaat, is ook de betekenis voor duikende watervogels gering. Voor habitattype H1140A zijn significant negatieve effecten uitgesloten, omdat het habitattype na realisatie van de Prins Hendrikzanddijk in oppervlak en kwaliteit toeneemt. Ook de initiële afname van 15 ha is als niet significant beoordeeld. De hier uitgewerkte bodemdiergegevens geven geen aanleiding tot aanpassing van deze conclusies. De uitgewerkte bodemdiergegevens geven geen aanleiding de conclusie van de Passende Beoordeling aan te passen.

9 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 9 van 10 Datum Bijlage I Biomassa Bodemdieren Tabel I.1 Een samenvatting van de bodemdierengegeven (in gr AFDW per m 2 ) (in geel de locaties in habitat H1140A, de overige monsterpunten in H1110A) field_name x y worm schelpdier zeester zeepok krab kreeft anemoon zakpijp totaal 1-1 4, , ,09 13, , , , ,0085 4,60 21, , ,796 53, , , , , , , ,796 53,011 10,02-1, , , , , , , , , ,71 49, , ,8 53,01 42,21 101,88 0, , , , ,59 2, ,04 1,28-13, , , ,95 4, , , ,0125 6,47 17, ,22 12, , , ,012 7,19 27, , , , , ,03 3,23 6, , ,015 15,54 9,57 0, ,91-26, , , ,93 1, , , , , ,10 153,59 14, , , ,017 18,58-8, , ,807 53, ,23 3,24 0, , , , ,81 5, , ,807 53,0195 0, ,12-24, , , ,18 60, , , , , , ,811 53,0185 1,98 67, , , , , ,37 28, , ,811 53, ,76 7, ,20 14,83-24, , ,021 0, , , , ,0205 4, , , ,02 1,01-1, , , , ,61 104, , , ,0235 5, , , , , , , , ,62 10, , , , , ,26 26, , , , , , , , , , , , , , ,42-6, , , , , , , , , , , ,42 8,32 5, , , , ,26 2,30 0, , ,824 53, , , , , , , , , , , , , , , ,01 1, , , , ,69 22,31 0, , , ,822 53,027 12, , ,824 53, ,51 80,33 1, , , , ,026 3,44 1, , , , ,69 3, , ,828 53, ,59 14, ,44 gemiddeld alle punten 6,96 17,06 0,72 0,00 9,08 1,13 0,93 0,06 35,94 gemiddeld H1140A 6,02 25,05 0,30-0,05 2,94 2,54 0,32 37,22 gemiddeld H1110A 7,20 15,06 0,82-11,33 0,68 0,53-35,62

10 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Prins Hendrikzanddijk Bodemdieren in het plangebied Pagina 10 van 10 Datum Bijlage II Onderzoek NIOZ

11 Bemonstering Schanserwaard Prins Hendrik Zanddijk SIBES en wad bemonsteringen en. Achtergrondrapport 2017 NIOZ rapportnummer: Sander Holthuijsen Rob Witbaard Loran Kleine Schaars Job ten Horn Anita Koolhaas

12 Achtergrondrapport Inhoudsopgave 1. Achtergrond monstering en context Monstering methodisch Lopend monsteren Monsteren vanuit de rubberboot Bemonstering 2014 en Nabehandeling: Labanalyse Sorteren Determinatie Biomassabepaling Resultaten Posities monsterpunten Velddata Prins Hendrik Zanddijk 2014, 2015 en Bemonsteringskaart Prins Hendrik Zanddijk 2014, 2015 en Biota data 2014, 2015 en Sediment data NIOZ rapportnummer: Datum: 16 februari 2017 Dossiernummer: HHNK/ Registratienum m er: Bestelnum m er: DO Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee Afdeling Coastal Systems P.O. Box AB Den Burg Texel 2

13 1. Achtergrond monstering en context Het SIBES monitoring/onderzoek programma bouwt voort op werk dat in 1988 rond Griend is gestart. Vanaf 1994 is min of meer Waddenzeebreed geinventariseerd op basis van een 250 meter grid dat de laatste jaren uit 3700 stations bestond. Sinds 2008 is dit 250 meter grid omgebouwd tot een 500 meter grid met 5000 stations zodat we nu de volledige Waddenzee vlakdekkend kunnen bemonsteren. Dit gebeurde in 2009 voor het eerst inclusief de Dollard en Hond en Paap. Sinds 2014 wordt ook het deel van de Duitse Waddenzee tussen Borkum en de vaste wal bemonsterd. Deze opschaling werd mogelijk gemaakt door een subsidie van ZKO draagkracht voor 1000 punten in het westwad. Voor het oostwad (2500 punten) werd financiering gevonden bij de NAM die de data gebruiken voor de beoordeling van de effecten van bodemdaling op hun nieuwe gasonttrekkings locaties. Sinds 2012 is enkel de NAM en het NIOZ verantwoordelijk voor de financiering. Op 1 februari 2017 is door het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier opdracht verleend voor het aanleveren van bodemfauna en sediment gegevens ten behoeve van de versterking van de Prins Hendrik Zanddijk op Texel. Hiervoor is gebruik gemaakt van gegevens die in 2014 en 2015 lopend en vanaf NIOZ onderzoekschip RV NAVICULA verkregen zijn en in 2016 op de SIBES methode vanuit de rubberboot verkregen zijn. Waar SIBES werkt met een grid van monsterpunten is in dit geval gekozen voor transecten vanaf de kust. Zie bijlage 3. 4

14 2. Monstering methodisch De posities waar gemonsterd wordt staan aangegeven op een lijst( Bijlage 1) van watervast papier. Posities worden in het veld gevonden met behulp van een hand GPS in WGS84. Formulieren voor het noteren van positie, waterdiepte, tijd, aantallen beesten enz. zijn ook geprint op watervast papier. Hiervan zijn er twee types namelijk voor lopend en botend bemonsteren. Om uitlopen door water te voorkomen schrijven we met zachte potloden. Voor de identificatie van de meegenomen monsters worden zogenaamde poskey s gebruikt. Dit zijn labeltjes met een uniek nummer en jaartal gemaakt van overheadsheets, zodat een monster gekoppeld kan worden aan geografische locatie. De steekbuis voor lopend bemonsteren is een 15 cm diameter pvc pijp van 1 meter lang met handvatten en een deksel met stop. Voor bemonsteren uit de boot is er een steekbuis van staal met een diameter van 10 cm en een lengte van 40 cm hieraan zit een verlengd handvat van 180 cm lang. De buis wordt ont en belucht via een slangetje en een snelafsluiter zodat gemonsterd kan worden tot een waterdiepte van 2 meter. De genomen bodemkernen worden gezeefd met over een 1 mm zeef van RVS geperforeerde plaat (ronde gaten). Verder wordt op ieder monsterstation een sediment monster van 4 cm diep gestoken en bewaard in een 50 ml sediment buis met een poskey label Lopend monsteren Er wordt gemonsterd in teams van minimaal 2 personen waarvan 1 persoon alleen schrijft en zakken, potten en poskey labels regelt. Via de monsterkaartjes wordt een positie uitgekozen en deze wordt met behulp van GPS tot op een honderdste minuut nauwkeurig benaderd. De schrijver noteert op het loop formulier algemene gegevens zoals wie waar en hoe en specifieke gegevens zoals positie, tijd, waterdiepte, een aantal oppervlakte kenmerken en de aantallen van de meest voorkomende bodemdieren en als belangrijkste de poskey labels die bij de monsters gevoegd worden. 5

15 Op de vastgestelde positie wordt binnen een straal van twee meter de pvc monsterbuis blind neergezet en vervolgens een core gestoken van minimaal 25 cm diep. De core wordt rechtop in de 1 mm zeef neergezet en gezeefd. 6

16 Eventuele schelpdieren en crustaceeën worden uit de zeef genomen en in een plastic zak gedaan die direct boven het monster dichtgeknoopt wordt en voorzien van een poskey label. De overige bodemdieren worden samen met de eventuele gruis en/of veen resten in een plastic pot bewaard voorzien van een poskey label Monsteren vanuit de rubberboot Er wordt gemonsterd in teams van min. 2 personen waarvan 1 persoon alleen schrijft en zakken, potten en poskey labels regelt. Via de monsterkaartjes wordt een positie uitgekozen en deze wordt met behulp van GPS tot op een honderdste minuut nauwkeurig benaderd waarna de boot wordt geankerd of bij rustig weer laten drijven. De schrijver noteert op het boot formulier algemene gegevens zoals wie, waar en hoe, en specifieke gegevens zoals positie, tijd, waterdiepte en de aantallen van de meest voorkomende bodemdieren en als belangrijkste de poskey labels die bij de monsters gevoegd worden. Op de vastgestelde positie worden met de lange monsterbuis twee core s gestoken van min. 25 cm diep. 7

17 De core s worden stuk voor stuk rechtop in de 1 mm zeef neergezet en gezeefd. 8

18 Eventuele schelpdieren en crustaceeën worden uit de zeef genomen en in een plastic zak gedaan die direct boven het monster dichtgeknoopt wordt en voorzien van een poskey label. De overige bodemdieren worden samen met de eventuele gruis en/of veen resten in een plastic pot bewaard voorzien van een poskey label Bemonstering 2014 en 2015 In 2014 en 2015 zijn de stations deels lopend bemonsterd zoals beschreven in 2.1. Verder van de kant, waar de waterdiepte te diep werd om lopend te monsteren, is gebruik gemaakt van het NIOZ onderzoeksvaartuig RV NAVICULA. Hiermee zijn boxcore monsters van 30x40 cm genomen waaruit een steekbuis gestoken is met het zelfde oppervlakte als tijdens het lopen. Vervolgens zijn de monsters gezeefd over een 1 mm zeef. Eventuele schelpdieren en crustaceeën zijn uit de zeef genomen en in een plastic zak gedaan die direct boven het monster dichtgeknoopt is en voorzien van een poskey label. De overige bodemdieren zijn samen met de eventuele gruis en/of veen resten in een plastic pot bewaard voorzien van een poskey label. 9

19 2.4. Nabehandeling: Na het monsteren worden de monsters in plastic zakken (schelpen) zo snel mogelijk ingevroren bij minimaal 20 graden evenals de sedimentmonsters. De rest van de monsters in de plastic potten worden aangevuld met gebufferde formaline zodat een 4% oplossing ontstaat, dit betekend dat droge monsters aangevuld worden met 4% formaline in zeewater en natte monsters verdubbeld met 10% formaline in zeewater. Ook zijn de monsters direct aangekleurd met Bengaals roze (CAS: ), Bengaals roze kleurt eiwitten rood, waardoor organismen duidelijk contrasteren met het dode materiaal in het monster (vnl. schelpengruis), waardoor het sorteren efficiënter plaatsvindt. 10

20 3. Labanalyse Na de bemonstering zijn de monsters zo snel mogelijk uitgewerkt. 3.1 Sorteren Geconserveerde monsters worden onder een afzuigkap uitgezocht. Alle aangekleurde dieren, of fragmenten hiervan, worden m.b.v. een pincet uit de sorteerbak gehaald en in een verzamelpotje gestopt, voorzien van een watervast label. Bij het uitzoeken van Waddenzeemonsters kunnen in grote aantallen voorkomende soorten, die met het blote oog eenvoudig te identificeren zijn (b.v. het wadslakje Peringia ulvae), gesubsampled worden. Bij het gebruik van fotobakken met richels in de lengterichting van de bakken kan, na het zorgvuldig gelijkmatig verdelen van de te subsampelen soort over de bak, een hele of een halve baan tussen twee richels worden uitgezocht (zie hiervoor ook de desbetreffende werkinstructie). 3.2 Determinatie De analyse bestaat uit het determineren en tellen van de afzonderlijke macrozoobenthos soorten. Determinatie vindt plaats aan de hand van uiterlijke kenmerken, die beschreven zijn voor de verschillende soorten in standaardwerken. Determinatie van Polychaeta, Mollusca, Crustacea en Echinodermata vindt in principe plaats tot op soortniveau, behalve voor taxa die als gevolg van de conservering onvoldoende herkenbare kenmerken vertonen (bijv. Nemertini en Oligochaeta), sommige juveniele organismen en organismen die te zeer beschadigd zijn. Sommige groepen worden niet op soortniveau gedetermineerd, dit is projectafhankelijk. Organismen > 1 cm worden met het blote oog gedetermineerd, tenzij onderscheidende kenmerken alleen microscopisch goed te zien zijn. In dat geval wordt een stereomicroscoop gebruikt. Organismen <1 cm worden altijd onder een stereomicroscoop gedetermineerd. Na determinatie worden per soort de aantallen geteld en in het invoerprogramma ingevoerd. Indien een soort wordt gevonden die niet of niet met zekerheid gedetermineerd kan worden, wordt een interne of externe expert geraadpleegd. Eventueel worden reeds in het veld schelpdieren en wormen voor zo ver mogelijk gedetermineerd en geteld. 3.3 Biomassabepaling Van iedere onderscheiden soort of taxon wordt vervolgens het asvrijdrooggewicht bepaald. Droging en verassing: Van tweekleppigen wordt het vlees uit de schelp gehaald. Biomassabepaling geschiedt door dieren in hun geheel dan wel alleen het vlees van de dieren in een kroes te drogen. Iedere gevulde kroes draagt een nummer dat in het invoerprogramma gekoppeld wordt met de inhoud. De kroezen worden gedurende 2 tot 3 etmalen in een geventileerde stoof geplaatst bij een temperatuur van 60 C. Na droging worden de kroezen in een exsiccator geplaatst, en na afkoeling tot omgevingstemperatuur gewogen met de weegunit of op een elektronische balans, gekoppeld aan een computer, waarbij nummer van de kroes en totaal gewicht van de kroes met inhoud genoteerd wordt. Na deze eerste weging worden de kroezen met inhoud geplaatst in een oven om bij een temperatuur van 560 C gedurende 3 tot 5 uur te worden verast (verbrand). Na te zijn afgekoeld worden de kroezen weer in een exsiccator geplaatst, en na afkoeling tot omgevingstemperatuur voor een tweede maal gewogen, waarbij wederom nummer van de kroes en totaal gewicht van de kroes met inhoud genoteerd/opgeslagen wordt. Het verschil tussen beide wegingen levert het asvrijdrooggewicht op. 11

21 Alle veld en lab data, inclusief de wegingen worden standaard in de NIOZ benthos database opgeslagen. De in huis ontwikkelde NIOZ weegautomaat 4. Resultaten Alle basisgegevens staan vermeld in de bijlagen. Een korte beschrijving is gebaseerd op de meest uitgebreide bemonstering, de 2016 survey. Sedimentsamenstelling op de Schanserwaard varieert tussen een gemiddelde korrelgrootte van minder dan 100 µm en meer dan 200 µm. Het middendeel van de Schanserwaard is het fijnzandigst met slibpercentages van meer dan 40%. Voor zowel de noord als de zuidkant is er verder een duidelijke gradiënt met toenemende gemiddelde korrelgrootte (grover sediment) richting de kust. Sedimentsamenstelling weerspiegelt zich op hoofdlijnen in het aantal gevonden soorten: het fijnzandige deel in het midden van de Schanserwaard bevat de minste soorten. Biomassa verdeling vertoont geen noord zuid gradiënt over de Schanserwaard, maar over het algemeen een gradiënt met afnemende waarden vanaf de geulrand richting de kust. Deze gradiënt wordt voor een belangrijk deel bepaald door de verspreiding van met name de Amerikaanse zwaardschede Ensis leei. 12

22 13

23 14

24 Bijlage Posities monsterpunten 15

25 field_name X Y field_name X Y 1 1 4, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

26 Bijlage Velddata Prins Hendrik Zanddijk 2014, 2015 en

27 2014 station_id Monmet regio Date X Y 1 2 Loop Schanserwaard ,794 53, Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard ,798 53, Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Box core Schanserwaard ,809 53, Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard ,809 53, Box core Schanserwaard ,811 53, Box core Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Box core Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , , Loop Schanserwaard , ,

28 2015 Station _id Monmet date X Y waterdepth in cm 1 1 Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Loop , , Box core , , Loop , , Loop , , Loop , , Box core , , Loop , , Loop , , Box core , , Loop , , Loop , , Box core , , Box core , ,

29 station_id observers observers2 regio Monmet Date X Y time 1 1 Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Dijkwerkzaamheden 5 3 Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , te diep 6 1 Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , te diep 7 1 Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Job ten Horn Cheyenna de Wit Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , Sander Holthuijsen Rob Witbaard Prins Hendrik Zand Dijk Boot , , water (cm) remarks 20

30 Bijlage Bemonsteringskaart Prins Hendrik Zanddijk 2014, 2015 en

31 22

32 23

33 24

34 Bijlage Biota data 2014, 2015 en

35 field_name Sampleyear Abra_alba_n_m2 Abra_alba_AFDM_m2 Alitta_succinea_n_m2 Alitta_succinea_AFDM_m2 Alitta_virens_n_m2 Alitta_virens_AFDM_m2 Aphelochaeta_marioni_n_m2 Aphelochaeta_marioni_AFDM_ m2 Arenicola_marina_n_m2 Arenicola_marina_AFDM_m2 Aricidea_minuta_n_m2 Aricidea_minuta_AFDM_m2 Asterias_rubens_n_m ,23 0,05 346,46 15, ,23 0,05 57,74 0, ,74 0, ,74 2,13 519,69 0,23 173,23 0,05 115,49 1,29 57,74 0,03 57,74 0, ,74 0,13 57,74 0, ,74 0,02 173,23 0,05 57,74 0, ,97 0,13 173,23 0,05 34,65 42,88 115,49 0,01 57,74 0,05 57,74 0, ,23 0,40 57,74 0,02 57,74 28, ,23 0,05 57,74 0,04 57,74 0, ,23 0, ,89 0, ,97 0,09 57,74 0,02 57,74 0,11 57,74 0, ,74 0,00 57,74 0, ,49 0,03 57,74 0, ,74 0,02 57,74 0, ,74 0,00 57,74 0, ,55 0,10 57,74 0,00 57,74 0, ,74 0,00 57,74 0,00 57,74 0, ,84 5,49 173,23 0, ,32 0,42 173,23 0,05 57,74 0,00 57,74 0, ,74 0,02 115,49 0,00 57,74 0,00 57,74 0, ,74 0, ,23 0,05 57,74 0,00 57,74 0, ,74 0, ,23 0,01 57,74 0, ,74 0, ,49 0,03 57,74 0,00 57,74 0,03 57,74 0,03 57,74 0, ,74 0, Asterias_rubens_AFDM_m2 Balanus_crenatus_n_m2 Balanus_crenatus_AFDM_m2 Capitella_capitata_n_m2 Capitella_capitata_AFDM_m2 Carcinus_maenas_n_m2 Carcinus_maenas_AFDM_m2 Cerastoderma_edule_n_m2 Cerastoderma_edule_AFDM_m 2 Conopeum_reticulum_n_m2 Conopeum_reticulum_AFDM_m 2 Corophium_sp._n_m2 Corophium_sp._AFDM_m2 Crangon_crangon_n_m2 Crangon_crangon_AFDM_m2

36 field_name Sampleyear Crepidula_fornicata_n_m2 Crepidula_fornicata_AFDM_ m2 Ensis_directus_n_m2 Ensis_directus_AFDM_m2 Eumida_sanguinea_n_m2 Eumida_sanguinea_AFDM_m 2 Eunereis_longissima_n_m2 Eunereis_longissima_AFDM_ m2 Glycera_spec._n_m2 Glycera_spec._AFDM_m2 Heteromastus_filiformis_n_ m2 Heteromastus_filiformis_AFD M_m ,32 0,01 173,23 0,32 57,74 0, ,00 0, ,87 3,84 57,74 0, , ,13 57,74 0,01 866,15 0,51 173,23 0,08 173,23 1, ,19 11,81 57,74 0,17 57,74 0, ,59 888,57 57,74 0,03 346,46 0,28 57,74 0,09 115,49 1, ,65 11,54 57,74 1,03 28,87 0, ,74 0,47 230,97 1, ,77 0,70 115,49 0, ,50 6,34 115,49 1, ,66 846, ,73 10, ,84 134,94 115,49 0,39 635,18 1,28 57,74 1, , , ,56 9, ,49 14,42 57,74 0,06 692,92 8, ,88 7, ,49 0, ,74 0, ,74 0,10 57,74 0, ,74 0,01 57,74 0, ,49 183,64 57,74 0,02 57,74 0,03 57,74 0,03 57,74 0,03 115,49 20,34 57,74 0, ,77 2, ,49 0, ,74 0, ,32 26, ,74 0, Lagis_koreni_n_m2 Lagis_koreni_AFDM_m2 Lanice_conchilega_n_m2 Lanice_conchilega_AFDM_m 2 LEEG_n_m2 LEEG_AFDM_m2 Limecola_balthica_n_m2 Limecola_balthica_AFDM_m 2 Magelona_spec._n_m2 Magelona_spec._AFDM_m2 Malmgreniella_darbouxi_n_ m2 Malmgreniella_darbouxi_AF DM_m2

37 field_name Sampleyear Metridium_senile_n_m2 Metridium_senile_AFDM_m2 Nephtys_cirrosa_n_m2 Nephtys_cirrosa_AFDM_m2 Nephtys_hombergii_n_m2 Nephtys_hombergii_AFDM_m2 Nephtys_spec._n_m2 Nephtys_spec._AFDM_m2 Nereide_sp._n_m2 Nereide_sp._AFDM_m2 Obelia_longissima_n_m ,74 0, ,49 0,03 288,72 0,87 115,49 0,07 57,74 0, ,23 0,13 230,97 0,02 346,46 0,08 288,72 0,95 57,74 0, ,74 0,01 57,74 0,01 57,74 0, ,74 0, ,66 0,18 230,97 0, ,74 0,03 577,43 2, ,10 0,42 57,74 0, ,10 0,12 57,74 0,01 115,49 0,03 57,74 0, ,74 0, ,74 0,02 57,74 0, ,89 15, ,74 0, ,49 0,76 34,65 0,35 57,74 0,11 115,49 0, ,74 0, ,49 0,05 346,46 0, ,74 0, ,74 0, ,74 0, ,87 0, ,74 0, ,74 0, ,23 0,03 Obelia_longissima_AFDM_m2 Oligochaeta_sp._n_m2 Oligochaeta_sp._AFDM_m2 Ophiura_ophiura_n_m2 Ophiura_ophiura_AFDM_m2 Pagurus_bernhardus_n_m2 Pagurus_bernhardus_AFDM_m 2 Phyllodoce_mucosa_n_m2 Phyllodoce_mucosa_AFDM_m2 Polydora_cornuta_n_m2 Polydora_cornuta_AFDM_m2 Pygospio_elegans_n_m2 Pygospio_elegans_AFDM_m2

38 field_name Sampleyear Scolelepis_squamata_n_m2 Scolelepis_squamata_AFDM_ m2 Scoloplos_armiger_n_m2 Scoloplos_armiger_AFDM_m2 Spio_martinensis_n_m2 Spio_martinensis_AFDM_m2 Spiophanes_bombyx_n_m2 Spiophanes_bombyx_AFDM_m 2 Tellina_fabula_n_m2 Tellina_fabula_AFDM_m2 individuals_n_m2 Total_afdm_m2 Total_n_of_Species_per_ location ,74 0,27 825,73 16, ,23 0,40 57,74 4,90 519,69 5, ,49 0,48 173,23 0, ,00 0, ,61 3, ,49 0, , , ,90 904, ,74 0,01 808,41 1, ,74 0, ,56 52, ,11 885, ,60 138, , , ,46 0,74 346,46 2, ,80 26, ,49 0, ,64 8, ,49 0,35 230,97 0, ,49 0,17 57,74 0,01 404,20 0, ,23 1,05 57,74 0,01 461,95 1, ,94 0,03 103,94 0, ,74 0, ,74 0,01 57,74 0,02 346,46 0, ,49 0, ,90 15, ,74 0, ,49 0,64 288,72 0, ,97 0,20 346,46 0, ,74 0,01 311,81 5, ,95 1,12 173,23 0, ,27 207, ,43 3,51 635,18 3, ,72 0,60 173,23 0,03 115,49 0, ,10 1, ,49 0,14 236,75 3, ,74 0,05 404,20 0, ,74 0,08 115,49 0,06 346,46 0, ,74 0,10 115,49 0, ,49 0,02 57,74 0,01 461,95 0, ,74 0,17 144,36 0, ,74 0,02 115,49 0,04 537,01 26, ,74 0, ,49 0, ,74 0,01 115,49 0, ,74 0,01 230,97 0,04 2

39 field_name Sanpleyear Abra alba_ n_m2 Abra alba_ AFDM_m2 Alitta succinea_ n_m2 Alitta succinea_ AFDM_m2 Aphelochaeta marioni_ n_m2 Aphelochaeta marioni_ AFDM_m2 Arenicola marina_ n_m2 Arenicola marina_ AFDM_m2 Aricidea minuta_ n_m2 Aricidea minuta_ AFDM_m ,29 0, ,85 0,99 144,36 2,76 173,23 0,09 115,49 5,65 57,74 0, ,74 0, ,96 0,72 23,10 12,05 461,95 0,23 288,72 17,84 Asterias rubens_ n_m ,23 0,05 28,87 0,20 115,49 0,06 57,74 0, ,23 0,05 57,74 0, ,74 0, ,74 0, ,74 0, ,74 0,10 288,72 0,08 57,74 0,03 57,74 0,01 115,49 0,01 57,74 0, ,49 0,03 346,46 0, ,55 0,16 519,69 0,15 57,74 0,03 57,74 0,03 63,52 13, ,74 0,02 115,49 0, ,74 0, ,74 0,01 57,74 0, ,23 0,05 115,49 0, ,72 0,08 57,74 0, ,74 0, ,74 0, ,64 0,29 57,74 0,03 57,74 0, ,23 0,05 57,74 0, ,23 0, ,38 0, ,46 0,10 57,74 0,01 57,74 1, ,23 1,72 57,74 0,01 288,72 3,16 57,74 0,03 230,97 0,12 Asterias rubens_ AFDM_m2 Balanus crenatus_ n_m2 Balanus crenatus_ AFDM_m2 Capitella capitata_ n_m2 Capitella capitata_ AFDM_m2 Cerastoderma edule_ n_m2 Cerastoderma edule_ AFDM_m2 Conopeum reticulum_ n_m2 Conopeum reticulum_ AFDM_m2 Crangon crangon_ n_m2 Crangon crangon_ AFDM_m2 Ensis directus_ n_m2 Ensis directus_ AFDM_m2

40 field_name Sanpleyear Eteone longa_ n_m2 Eteone longa_ AFDM_m2 Eumida sanguinea_ n_m2 Eumida sanguinea_ AFDM_m2 Eunereis longissima_ n_m2 Eunereis longissima_ AFDM_m2 Gammarus spec._ n_m2 Gammarus spec._ AFDM_m2 Heteromastus filiformis_ n_m ,23 0,01 115,49 0,01 57,74 0,01 115,49 0,01 866,15 17,73 57,74 1,03 346,46 0, ,74 0,01 635,18 0,09 28,87 0,07 490,82 5,32 461,95 7,49 57,74 0,10 288,72 0, ,74 0,01 57,74 0,04 173,23 0,03 115,49 0, ,39 0, ,73 0, ,74 0,01 57,74 0,87 635,18 2, ,10 4, ,49 0,04 69,29 0,62 577,43 0,03 Heteromastus filiformis_ AFDM_m2 Lanice conchilega_ n_m ,61 1,05 57,74 0,19 57,74 0, ,23 2, ,30 0, ,87 0,01 57,74 0, ,61 0,32 57,74 0, ,74 0,01 57,74 0,01 57,74 0, ,12 0,24 Lanice conchilega_ AFDM_m ,74 1,02 115,49 0,01 57,74 0, ,74 0,87 57,74 0, ,23 0, ,49 0,01 57,74 0, ,74 0, ,33 0, ,74 0,01 923,89 0, ,23 2, ,64 0, ,74 0, ,19 1, ,35 0, ,87 0, ,79 0, ,20 0,01 866,15 0,01 28,87 0, ,91 20,60 57,74 0,01 57,74 0,01 57,74 2,06 288,72 0,01 Limecola balthica_ n_m2 Limecola balthica_ AFDM_m2 Malmgreniella darbouxi_ n_m2 Malmgreniella darbouxi_ AFDM_m2 Marenzelleria viridis_ n_m2 Marenzelleria viridis_ AFDM_m2 Mediomastus fragilis_ n_m2 Mediomastus fragilis_ AFDM_m2 Metridium senile_ n_m2 Metridium senile_ AFDM_m2 Mytilus edulis_ n_m2 Mytilus edulis_ AFDM_m2 Nephtys cirrosa_ n_m2 Nephtys cirrosa_ AFDM_m2

41 field_name Sanpleyear Nephtys spec._ n_m2 Nephtys spec._ AFDM_m2 Nereide sp._ n_m2 Nereide sp._ AFDM_m2 Oligochaeta sp._ n_m2 Oligochaeta sp._ AFDM_m2 Ophiura ophiura_ n_m ,84 0,33 115,49 0,01 288,72 0,06 Ophiura ophiura_ AFDM_m2 Petricolaria pholadiformis_ n_m ,46 0,08 57,74 0,03 57,74 0,01 57,74 0,01 Petricolaria pholadiformis_ AFDM_m ,74 0,01 28,87 0,09 57,74 0,01 57,74 0, ,87 0,01 57,74 0, ,49 0, ,49 0, ,49 0, ,49 0,03 115,49 14,14 57,74 0,36 57,74 0, ,74 0,01 57,74 0,18 57,74 0,01 57,74 0, ,49 0,03 115,49 0,02 57,74 0, ,74 0,01 57,74 0,01 57,74 0, ,23 1, ,23 0,01 57,74 0,01 519,69 0, ,74 0, ,49 0,03 57,74 0, ,74 0,01 57,74 0,01 577,43 0,23 57,74 0,01 115,49 0, ,49 0,01 346,46 0, ,49 0,03 173,23 0,01 57,74 0, ,97 0, ,95 0,11 57,74 0, ,87 0,27 461,95 0,37 57,74 0, ,23 0,01 57,74 0,01 57,74 0,01 57,74 1,34 288,72 0,01 404,20 0,74 Phyllodoce mucosa_ n_m2 Phyllodoce mucosa_ AFDM_m2 Polydora cornuta_ n_m2 Polydora cornuta_ AFDM_m2 Pygospio elegans_ n_m2 Pygospio elegans_ AFDM_m2 Scoloplos armiger_ n_m2 Scoloplos armiger_ AFDM_m2 Spio martinensis_ n_m2 Spio martinensis_ AFDM_m2 Spiophanes bombyx_ n_m2 Spiophanes bombyx_ AFDM_m2

42 field_name Sanpleyear individuals_n_m2 Total_afdm_m2 Total_n_of Species_per_location ,30 29, ,17 44, ,03 1, ,35 0, ,64 3, ,33 5, ,44 0, ,33 1, ,16 17, ,89 1, ,31 13, ,43 1, ,72 2, ,64 0, ,46 0, ,02 0, ,24 0, ,69 0, ,97 2, ,22 0, ,88 1, ,65 1, ,16 2, ,86 29,87 19

43 field_name Sampleyear Alitta_succinea_n_m2 Alitta_succinea_afdm_m2 Alitta_virens_n_m2 Alitta_virens_afdm_m2 Aonides_oxycephala_n_m2 Aonides_oxycephala_afdm_m2 Aphelochaeta_marioni_n_m2 Aphelochaeta_marioni_afdm_m2 Aricidea_minuta_n_m ,55 0,17 519,69 0,15 57,74 0,06 28,87 12, ,92 0,28 11,55 6, ,74 0, ,74 0,02 577,43 0, ,74 0,01 23,10 9,63 115,49 0,03 17,32 1,88 57,74 57,74 0, ,49 0, ,95 0,13 519,69 0, ,74 41,71 288,72 0, ,97 1,43 57,74 0, ,52 1,21 404,20 0, ,97 0,07 173,23 0,12 57,74 0, ,20 0,12 57,74 18, ,72 0, ,74 0,97 57,74 0,02 346,46 0,10 404,20 0, ,66 13, ,33 0,44 57,74 0, ,74 13,51 750,66 0,22 115,49 0, ,74 0,02 57,74 0,85 750,66 0, ,10 0,33 46,19 17,35 57,74 7, ,97 0, ,49 0, ,86 137, ,23 0,05 25, ,49 0, ,68 0, ,04 0, ,35 0,37 57, ,74 0,08 404,20 0, ,74 0,02 57, ,72 0,08 230,97 0,07 57,74 73, ,61 0, ,46 0,10 115,49 0, ,74 0, ,66 0,22 173,23 0, ,69 0,15 57,74 0, ,23 0,05 230,97 0, ,23 0, ,74 0,01 115,49 223, ,05 1,77 173,23 0,19 57,74 0, ,74 11,73 115,49 0, ,97 0,07 57,74 0, ,49 0,03 115,49 0, ,74 0, ,97 0, ,74 0,02 115,49 0, ,74 0,02 115,49 0,06 Aricidea_minuta_afdm_m2 Asterias_rubens_n_m2 Asterias_rubens_afdm_m2 Balanus_crenatus_n_m2 Balanus_crenatus_afdm_m2 Capitella_capitata_n_m2 Capitella_capitata_afdm_m2 Carcinus_maenas_n_m2 Carcinus_maenas_afdm_m2 Cerastoderma_edule_n_m2 Cerastoderma_edule_afdm_m2

44 field_name Sampleyear Crangon_crangon_n_m2 Crangon_crangon_afdm_m2 Elminius_modestus_n_m2 Elminius_modestus_afdm_m2 Ensis_directus_n_m2 Ensis_directus_afdm_m2 Eteone_longa_n_m2 Eteone_longa_afdm_m ,87 1,21 404,20 0, ,74 0,13 173,23 0, ,74 57,74 0, ,43 0, ,94 48,31 57,74 0, ,35 1, ,40 101,88 173,23 0, ,87 2, ,04 1, ,74 4,24 288,72 0, ,52 17,44 173,23 4,60 923,89 1, ,10 27,89 57,74 5, ,61 1, ,74 0,02 57,74 1,44 57,74 0,06 519,69 0, ,74 9,57 750,66 0, ,97 3,02 57,74 0, ,58 1, ,84 153, ,84 1, ,74 0,50 57,74 0,14 57,74 0, ,77 3,24 57,74 0,41 57,74 0,16 230,97 0, ,77 5,51 57,74 0, ,74 0,24 57,74 0,10 173,23 0, ,44 26,22 288,72 0, ,20 0, ,74 67,40 346,46 0, ,74 3,15 173,23 0, ,74 7,81 34,65 1,44 404,20 0, ,74 0, ,94 3,04 115,49 0, ,74 1, ,74 0,02 57,74 2,00 57,74 2,29 404,20 0, ,23 0, ,32 10, ,52 26,47 57,74 0,01 57,74 4,83 288,72 0, ,74 0, ,74 0,15 288,72 0, ,74 0,03 57,74 0, ,74 2,33 115,49 0, ,10 8,32 346,46 0, ,77 2,30 173,23 0, ,74 0, ,94 2,08 692,92 0, ,87 1,46 173,23 0, ,31 115,49 0, ,74 0, ,10 0,50 115,49 74,49 57,74 0,03 57,74 0,13 57,74 0, ,74 0, ,74 0, ,49 1,78 Eumida_sanguinea_n_m2 Eumida_sanguinea_afdm_m2 Eunereis_longissima_n_m2 Eunereis_longissima_afdm_m2 Glycera_spec._n_m2 Glycera_spec._afdm_m2 Hediste_diversicolor_n_m2 Hediste_diversicolor_afdm_m2 Heteromastus_filiformis_n_m2 Heteromastus_filiformis_afdm_m 2

Bemonstering Schanserwaard Prins Hendrik Zanddijk SIBES 2016 en wad bemonsteringen 2014 en 2015.

Bemonstering Schanserwaard Prins Hendrik Zanddijk SIBES 2016 en wad bemonsteringen 2014 en 2015. Bemonstering Schanserwaard Prins Hendrik Zanddijk SIBES 2016 en wad bemonsteringen 2014 en 2015. Achtergrondrapport 2017 NIOZ rapportnummer: 2017.02.15.01 Sander Holthuijsen Rob Witbaard Loran Kleine Schaars

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS I N DE WADDENZEE I N 2001

HET MACROZOOBENTHOS I N DE WADDENZEE I N 2001 NIOZ-RAPPORT 2002-2 HET MACROZOOBENTHOS I N DE WADDENZEE I N 2001 R. Dekker, D. Waasdorp & J.M. Ogilvie 50 55 60 65 70 75 80 85 80 85 Koninklijk Nederlands I nstituut voor O nderzoek der Z ee Monitoring

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1995

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1995 NIOZ-RAPPORT 1996-1 ' 6 HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1995 R. Dekker Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee J - M onitoring Bodemfauna W addenzee en Eems-Dollard

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN R. Dekker & D. Waasdorp

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN R. Dekker & D. Waasdorp HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 26 R. Dekker & D. Waasdorp Dit onderzoek zijn uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en zee Koninklijk

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2005

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2005 NIOZ-RAPPORT 2006-2 HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2005 R. Dekker & D. Waasdorp 50 55 60 65 70 75 80 85 80 85 Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS I N DE WADDENZEE I N 2002

HET MACROZOOBENTHOS I N DE WADDENZEE I N 2002 NIOZ-RAPPORT 2003-1 HET MACROZOOBENTHOS I N DE WADDENZEE I N 2002 R. Dekker, D. Waasdorp & J.M. Ogilvie 50 55 60 65 70 75 80 85 80 85 Koninklijk Nederlands I nstituut voor O nderzoek der Z ee Monitoring

Nadere informatie

Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 2009, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R.

Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 2009, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R. Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 29, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R. Dekker NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek Monitoring bodemfauna

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2008

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2008 HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2008 R. Dekker Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat Waterdienst Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1993

HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1993 NIOZ-RAPPORT 1994-2 HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1993 R. Dekker Nederlands In stitu u t voor O nderzoek der Zee M onitoring Bodemfauna W addenzee en Eems-Dollard

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1994

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1994 5 9 HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1994 R Dfikkfir N ederla n d s In s titu u t v o o r O n d e rzo e k d e r Zee M onitoring B odem fauna W addenzee en E em

Nadere informatie

Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 2010, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R.

Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 2010, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R. Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 21, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R. Dekker NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek Monitoring bodemfauna

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2007

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2007 HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2007 R. Dekker & D. Waasdorp Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat Waterdienst Koninklijk Nederlands Instituut

Nadere informatie

Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 2011, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R.

Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 2011, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R. Macrozoobenthosonderzoek MWTL, voor- en najaar 211, Waterlichaam: Waddenzee (Balgzand en sublitorale westelijke Waddenzee) R. Dekker NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek Monitoring bodemfauna

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP DRIE RAAIEN IN HET SUBLITORAAL VAN DE WESTELIJKE WADDENZEE IN 1990

HET MACROZOOBENTHOS OP DRIE RAAIEN IN HET SUBLITORAAL VAN DE WESTELIJKE WADDENZEE IN 1990 NIOZ - RAPPORT 1991-1 40 HET MACROZOOBENTHOS OP DRIE RAAIEN IN HET SUBLITORAAL VAN DE WESTELIJKE WADDENZEE IN 1990 R. Dekker Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee Monitoring Bodemfauna westelijke

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1992

HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1992 NIOZ - RAPPORT 1993-3 55 HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1992 1 R. Dekker M o nitorin g B o d e m fa u n a W a d d e n ze e en E em s-d o lla rd This report is

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1991

HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1991 47 NIOZ - RAPPORT 1992-3 HET MACROZOOBENTHOS OP NEGEN RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 1991 R. Dekker J Nederlands Instituut voor O nderzoek der Zee Monitoring Bodemfauna Waddenzee en Eems-Dollard

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP DRIE RAAIEN IN HET SUBLITORAAL VAN DE WESTELIJKE WADDENZEE IN 1990

HET MACROZOOBENTHOS OP DRIE RAAIEN IN HET SUBLITORAAL VAN DE WESTELIJKE WADDENZEE IN 1990 NIOZ - RAPPORT 1991-1 40 HET MACROZOOBENTHOS OP DRIE RAAIEN IN HET SUBLITORAAL VAN DE WESTELIJKE WADDENZEE IN 1990 R. Dekker Nederlands Instituut voor O nderzoek der Zee Monitoring Bodemfauna westelijke

Nadere informatie

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2000

HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2000 NIOZ-RAPPORT 2001-1 01 HET MACROZOOBENTHOS OP TWAALF RAAIEN IN DE WADDENZEE EN DE EEMS-DOLLARD IN 2000 R. Dekker & W. de Bruin Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee Monitoring Bodemfauna W addenzee

Nadere informatie

Analyseverslag T0 analyse Ameland & Schiermonnikoog

Analyseverslag T0 analyse Ameland & Schiermonnikoog Analyseverslag T0 analyse Ameland & Schiermonnikoog 2014-8 T0, t.b.v. KPP B&O Kust Ecologie Deltares Grontmij Nederland B.V. Amsterdam, 25 september 2014 Verantwoording Titel : Analyseverslag T0 analyse

Nadere informatie

HET MACROBENTHOS VAN DE SLIKKEN VAN WAARDE IN HET VOORJAAR VAN 2002

HET MACROBENTHOS VAN DE SLIKKEN VAN WAARDE IN HET VOORJAAR VAN 2002 HET MACROBENTHOS VAN DE SLIKKEN VAN WAARDE IN HET VOORJAAR VAN 2002 W.C.H. Sistermans, H. Hummel, M.A. Bergmeijer, L.Dek,A. Dekker, O.J.A. van Hoessel & M.M. Markusse Koninklijke Nederlandse Akademie van

Nadere informatie

Inventarisatie macrofauna Westerschelde Najaar 2005

Inventarisatie macrofauna Westerschelde Najaar 2005 Inventarisatie macrofauna Westerschelde Najaar 2005 Rapportage in het kader van de evaluatie van de verdieping van de Westerschelde W.C.H. Sistermans, H. Hummel, A. Dekker & L. A. Dek Koninklijke Nederlandse

Nadere informatie

RWS BEDRIJFSINFORMATIE. Kwalitatieve benthos opname Rug van Baarland

RWS BEDRIJFSINFORMATIE. Kwalitatieve benthos opname Rug van Baarland RWS BEDRIJFSINFORMATIE Kwalitatieve benthos opname Rug van Baarland Datum 28 november 2017 Status Definitief RWS Kwalitatieve benthos opname Rug van BEDRIJFSINFORMATIE Baarland 28 november 2017 Colofon

Nadere informatie

Peter Herman et al. Centrum voor Estuariene en Mariene Ecologie, NIOO-KNAW, Yerseke

Peter Herman et al. Centrum voor Estuariene en Mariene Ecologie, NIOO-KNAW, Yerseke NETHERLANDS INSTITUTE OF ECOLOGY Ecologie van de Plaat van Walsoorden Studiedag Alternatieve stortstrategie Pilootproject bij de Plaat van Walsoorden Peter Herman et al. Centrum voor Estuariene en Mariene

Nadere informatie

Inventarisatie van de bodemfauna in het zachte substraat op de locaties Burghsluis, Borssele en Ellewoutsdijk

Inventarisatie van de bodemfauna in het zachte substraat op de locaties Burghsluis, Borssele en Ellewoutsdijk Inventarisatie van de bodemfauna in het zachte substraat op de locaties Burghsluis, Borssele en Ellewoutsdijk in het kader van het project Vooroeververdedigingen Oosterschelde en Westerschelde Sander Wijnhoven,

Nadere informatie

Postbus EK Den Haag. Handtekening: Datum: februari 2003

Postbus EK Den Haag. Handtekening: Datum: februari 2003 Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Postbus 77 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke Tel.: 0255 564646 Tel.: 0113 672300 Fax.: 0255 564644 Fax.: 0113 573477 Internet:postkamer@rivo.dlo.nl

Nadere informatie

Dijkversterking Waddenzeedijk Texel, sectie 9

Dijkversterking Waddenzeedijk Texel, sectie 9 Dijkversterking Waddenzeedijk Texel, sectie 9 Toetsingsadvies over het milieueffectrapport 15 maart 2017 / projectnummer: 3183 1. Oordeel over het milieueffectrapport (MER) Het Hoogheemraadschap Hollands

Nadere informatie

Producentenorganisatie Kokkelvisserij p/a Ir. J. D. Holstein Coxstraat DC Kapelle. Project nummer:

Producentenorganisatie Kokkelvisserij p/a Ir. J. D. Holstein Coxstraat DC Kapelle. Project nummer: Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Postbus 77 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke Tel.: 0255 564646 Tel.: 0113 672300 Fax.: 0255 564644 Fax.: 0113 573477 Internet:postkamer@rivo.dlo.nl

Nadere informatie

Quick scan VoorOeverVerdediging3 Oosterschelde. Locaties Wemeldinge-Oost, Wemeldinge-West, Oost-Bevelandpolder

Quick scan VoorOeverVerdediging3 Oosterschelde. Locaties Wemeldinge-Oost, Wemeldinge-West, Oost-Bevelandpolder Quick scan VoorOeverVerdediging3 Oosterschelde Locaties Wemeldinge-Oost, Wemeldinge-West, Oost-Bevelandpolder Auteurs: Vincent Escaravage & Martine van de Heuvel-Greve Wageningen University & Research

Nadere informatie

Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS IN STITU UT VOOR ECOLOGIE

Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS IN STITU UT VOOR ECOLOGIE HET MACROBENTHOS VAN DE WESTERSCHELDE. DE OOSTERSCHELDE. HET VEERSE MEER EN HET GREVEUNGENMEER IN HET VOORJAAR 23 Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma W.C.H. Sistermans, H. Hummel,

Nadere informatie

Welkom en introductie

Welkom en introductie Welkom en introductie Blok 1 Mariene omgeving Martin Baptist (IMARES) Dag 4 Waddenzee Tropische gebieden Duurzaam werken op Zee Een wereldwijd uniek gebied Martin Baptist Wanneer hebben jullie in je

Nadere informatie

Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS IN STITU U T VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK

Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS IN STITU U T VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK HET MACROBENTHOS VAN DE WESTERSCHELDE. DE OOSTERSCHELDE. HET VEERSE MEER EN HET GREVELINGENMEER IN HET VOORJAAR 2000 Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma W.C.H. Sistermans, H.

Nadere informatie

Monitoring en Evaluatie Pilot Zandmotor Fase 2 Datarapport benthos bemonstering vooroever en natte strand najaar 2012

Monitoring en Evaluatie Pilot Zandmotor Fase 2 Datarapport benthos bemonstering vooroever en natte strand najaar 2012 Monitoring en Evaluatie Pilot Zandmotor Fase 2 Datarapport benthos bemonstering vooroever dr. ir. J.W.M. Wijsman (IMARES) Deltares project 1205045-000 IMARES project 4303103201 Deltares, 2014 Inhoud 1

Nadere informatie

Rapportnummer C053/08 1 van 43. Rapport C053/08. Vestiging Texel

Rapportnummer C053/08 1 van 43. Rapport C053/08. Vestiging Texel ECOLOGISCHE ONTWIKKELING IN EEN VOOR MENSELIJKE ACTIVITEITEN GESLOTEN GEBIED IN DE NEDERLANDSE WADDENZEE: Tussenrapportage twee jaar na sluiting (najaar 27) Frouke Fey, Norbert Dankers, Andre Meijboom,

Nadere informatie

IMARES Wageningen UR. Inventarisatie bodemfauna op projectlocatie Vogelsand. K. Troost & D. van den Ende Rapport C117/15

IMARES Wageningen UR. Inventarisatie bodemfauna op projectlocatie Vogelsand. K. Troost & D. van den Ende Rapport C117/15 Inventarisatie bodemfauna op projectlocatie Vogelsand K. Troost & D. van den Ende Rapport C117/15 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Opdrachtgever: Vogelbescherming

Nadere informatie

MACROZOÖBENTHOSONDERZOEK MWTL IN DE DELTA, 2012

MACROZOÖBENTHOSONDERZOEK MWTL IN DE DELTA, 2012 MACROZOÖBENTHOSONDERZOEK MWTL IN DE DELTA, 2012 Waterlichamen: Oosterschelde en Westerschelde (najaar) Monitoring programma uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Nadere informatie

De Waddenzee - Informatie

De Waddenzee - Informatie De Waddenzee - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. Informatie 1 De Waddenzee R

Nadere informatie

Wat betekent de zandbank voor het benthos?

Wat betekent de zandbank voor het benthos? De Zandbank te Heist, een boeiend fenomeen Seminarie Vrijdag 19 oktober 2007 Wat betekent de zandbank voor het benthos? Marijn Rabaut a, Francis Kerckhof b, Magda Vincx a en Steven Degraer a a Sectie mariene

Nadere informatie

Effecten van kokkelvisserij op de Slikken van de Dortsman (Oosterschelde):

Effecten van kokkelvisserij op de Slikken van de Dortsman (Oosterschelde): Effecten van kokkelvisserij op de Slikken van de Dortsman (Oosterschelde): Bodemdier gemeenschappen en sediment karakteristieken voor en na het vissen en één jaar later. Sander Wijnhoven & Vincent Escaravage

Nadere informatie

Ecologische monitoring; standaardisatie?

Ecologische monitoring; standaardisatie? Ecologische monitoring; standaardisatie? Auteur: H.E. Keizer-Vlek Methode zou moeten afhangen van het doel Maar data worden vaak voor meerdere doeleinden gebruikt: vaststellen ecologische toestand detecteren

Nadere informatie

MEMO: Gemeenschapsanalyse bodemschaafgegevens en boxcorer monsters in de Zeeuwse banken

MEMO: Gemeenschapsanalyse bodemschaafgegevens en boxcorer monsters in de Zeeuwse banken MEMO: Gemeenschapsanalyse bodemschaafgegevens 2009-2012 en boxcorer monsters 2009 2011 in de Zeeuwse banken Auteurs: Jeroen Wijsman, Kees Goudswaard (IMARES), Sander Wijnhoven en Vincent Escaravage (NIOZ)

Nadere informatie

Kwantitatieve bemonstering van benthos en bodem voorafgaand aan zandsuppleties bij Texel (nulmeting)

Kwantitatieve bemonstering van benthos en bodem voorafgaand aan zandsuppleties bij Texel (nulmeting) Kwantitatieve bemonstering van benthos en bodem voorafgaand aan zandsuppleties bij Texel (nulmeting) O.G. Bos, H.W.G. Meesters, J.T. van der Wal, W.E. Lewis, J. Cuperus, A.G. Bakker, P.W. van Leeuwen Rapport

Nadere informatie

BIBLIOTHEEK NIOO-CEMO

BIBLIOTHEEK NIOO-CEMO HET MACROBENTHOS VAN DE W ESTERSCHELDE. DE OOSTERSCHELDE. HET VEERSE MEER EN HET GREVELINGENMEER IN HET VOORJAAR 2001 8/4480 BIBLIOTHEEK NIOO-CEMO Rapportage in het kader van het Postbus 140 Biologisch

Nadere informatie

Ondiepe Kust, Schiermonnikoog, Egmond, Macrobenthos, Medusa, 2005

Ondiepe Kust, Schiermonnikoog, Egmond, Macrobenthos, Medusa, 2005 Laan van Westenenk 501 Postbus 342 7300 AH Apeldoorn The Netherlands TNO- B&O-DH Zandige kust www.tno.nl T +31 55 549 34 93 F +31 55 549 39 01 info@mep.tno.nl Date 18 th Oktober 2005 Author J.A. van Dalfsen

Nadere informatie

Eindexamen biologie pilot vwo I

Eindexamen biologie pilot vwo I Nonnetjes Op het strand langs de Noordzee en de Waddenzee kun je veel schelpen vinden van nonnetjes. Voor schelpenverzamelaars zijn ze interessant omdat ze in zoveel kleuren voorkomen: van rood, oranje

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2009 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Bijlage met informatie. 913-0191-a-GT-1-b De Waddenzee - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met

Nadere informatie

Spatial ecology of intertidal macrobenthic fauna in a changing Wadden Sea Kraan, Casper

Spatial ecology of intertidal macrobenthic fauna in a changing Wadden Sea Kraan, Casper University of Groningen Spatial ecology of intertidal macrobenthic fauna in a changing Wadden Sea Kraan, Casper IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you

Nadere informatie

Frouke Fey, Norbert Dankers, Andre Meijboom, Piet Wim van Leeuwen, Hans Verdaat, Martin de Jong, Elze Dijkman en Jenny Cremer

Frouke Fey, Norbert Dankers, Andre Meijboom, Piet Wim van Leeuwen, Hans Verdaat, Martin de Jong, Elze Dijkman en Jenny Cremer ECOLOGISCHE ONTWIKKELING IN EEN VOOR MENSELIJKE ACTIVITEITEN GESLOTEN GEBIED IN DE NEDERLANDSE WADDENZEE: Tussenrapportage 1 jaar na sluiting (december 25 - najaar 26) Frouke Fey, Norbert Dankers, Andre

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting De verspreiding en aantallen dieren, zowel in ruimte als tijd, staan centraal in de ecologie. Inzicht in soortsverspreiding creëert niet alleen methodologische en analytische uitdagingen, maar vraagt ook

Nadere informatie

ILVO MEDEDELING nr 119. juni Jozefien Derweduwen Annelies De Backer Hans Hillewaert Jan Wittoeck Kris Hostens

ILVO MEDEDELING nr 119. juni Jozefien Derweduwen Annelies De Backer Hans Hillewaert Jan Wittoeck Kris Hostens VOORTGANGSRAPPORT 1 BETREFFENDE HET ONDERZOEK NAAR DE INVLOED VAN LOZING VAN GECHLOREERD ZEEWATER OP HET MACROBENTHOS (ZACHT SUBSTRAAT) EN DE EPIFAUNA (HARD SUBSTRAAT) PERIODE JUNI 2011 - MEI 2012 ILVO

Nadere informatie

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. De Waddenzee Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. 2p 40 In de informatie worden biotische en

Nadere informatie

Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort

Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort I I I Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma -. E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort I I- - Konlnktljke Nederlandse Akademle van Wetenschappen NEDERLANDS INSTITUUT

Nadere informatie

Baseline study MEP-MV2 Lot 2: bodemdieren Voortgangsverslag juni 2005

Baseline study MEP-MV2 Lot 2: bodemdieren Voortgangsverslag juni 2005 Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Centrum voor 197 AB IJmuiden Schelpdier Onderzoek Tel.: 255 564646 Postbus 77 Fax.: 255 564644 44 AB Yerseke E-mail: visserijonderzoek.asg@wur.nl

Nadere informatie

Sedimentatie in Harderwijker Bocht ten gevolge van de strekdam bij Strand Horst Noord

Sedimentatie in Harderwijker Bocht ten gevolge van de strekdam bij Strand Horst Noord Sedimentatie in Harderwijker Bocht ten gevolge van de strekdam bij Strand Horst Noord In het gebied tussen de strekdammen bij Strand Horst Noord en de bebouwing van Harderwijk ligt een klein natuurgebied

Nadere informatie

PROEF ZANDSUPPLETIE OOSTERSCHELDE HET MACROBENTHOS VAN DE GALGEPLAAT, SITUATIE NAJAAR 2011 EN VERANDERINGEN SINDS DE AANLEG

PROEF ZANDSUPPLETIE OOSTERSCHELDE HET MACROBENTHOS VAN DE GALGEPLAAT, SITUATIE NAJAAR 2011 EN VERANDERINGEN SINDS DE AANLEG PROEF ZANDSUPPLETIE OOSTERSCHELDE HET MACROBENTHOS VAN DE GALGEPLAAT, SITUATIE NAJAAR 2011 EN VERANDERINGEN SINDS DE AANLEG S. Wijnhoven, V. Escaravage, D. Blok, A. Dekker, T. Scott Monitorproject in opdracht

Nadere informatie

Kreeftachtigen hebben meestal kleine ogen, waar ze maar weinig mee zien. Ze kunnen wel bijzonder goed ruiken.

Kreeftachtigen hebben meestal kleine ogen, waar ze maar weinig mee zien. Ze kunnen wel bijzonder goed ruiken. Kreeftachtigen Er zijn veel verschillende soorten kreeftachtigen. Van ieder soort leven er vaak zeer grote aantallen in zee. Kreeftachtigen zijn bijvoorbeeld de roeipootkreeftjes, de zeepissebedden en

Nadere informatie

Water, zand, slib en het leven in de Waddenzee

Water, zand, slib en het leven in de Waddenzee Zuiderwagenplein 2 8224 AD LELYSTAD Postbus 2232 3500 GE UTRECHT T 088 7973701 www.rijkswaterstaat.nl Contactpersoon Petra Damsma petra.damsma@rws.nl Waddenzee Bijlage(n) Water, zand, slib en het leven

Nadere informatie

PMR monitoring: H1110 (permanent overstroomde zandbanken)

PMR monitoring: H1110 (permanent overstroomde zandbanken) PMR monitoring: H1110 (permanent overstroomde zandbanken) 1 oktober Vlissingen Ingrid Tulp, Johan Craeymeersch, Vincent Escaravage (NIOZ), Nicola Tien, Cindy van Damme H1110: benthos en vis Verwachting:

Nadere informatie

Staat handkokkelvisserij op gespannen voet met behoud biodiversiteit in de Waddenzee?

Staat handkokkelvisserij op gespannen voet met behoud biodiversiteit in de Waddenzee? Staat handkokkelvisserij op gespannen voet met behoud biodiversiteit in de Waddenzee? Tot in de jaren 1990 betrof handkokkelvisserij in de Waddenzee een relatief kleinschalige activiteit waarvan nimmer

Nadere informatie

Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV. Rapport Nummer: C052/05

Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV. Rapport Nummer: C052/05 Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Centrum voor 1970 AB IJmuiden Schelpdier Onderzoek Tel.: 0255 564646 Postbus 77 Fax.: 0255 564644 4400 AB Yerseke E-mail: visserijonderzoek.asg@wur.nl

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Bijlage met informatie.

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Bijlage met informatie. Bijlage VMBO-KB 2009 tijdvak 1 biologie CSE KB Bijlage met informatie. 913-0191-a-KB-1-b De Waddenzee - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 37 tot en met 46. Bij het

Nadere informatie

Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie

Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie Mosselkweek & Natuur KOMPRO Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie Aad Smaal, Pauline Kamermans, Karin Troost, Margriet v Asch, Marnix v Stralen, Jacob Capelle, Sander Glorius,..,.. Overzicht

Nadere informatie

Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Den Helder Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 57

Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Den Helder Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 57 Wageningen IMARES Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Den Helder Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 57 Postbus 167 1970 AB IJmuiden

Nadere informatie

Ontwikkeling van bodemdieren in voor mosselzaad- en garnalenvisserij gesloten gebieden in de westelijke Waddenzee

Ontwikkeling van bodemdieren in voor mosselzaad- en garnalenvisserij gesloten gebieden in de westelijke Waddenzee Ontwikkeling van bodemdieren in voor mosselzaad- en garnalenvisserij gesloten gebieden in de westelijke Waddenzee Authors: Karin Troost, Marnix van Stralen, Johan Craeymeersch, Douwe van den Ende en Margriet

Nadere informatie

m Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie (NIOO-CEMO) Korringaweg 7,4401 NT Yerseke - Nederland

m Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie (NIOO-CEMO) Korringaweg 7,4401 NT Yerseke - Nederland Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS NSTTUUT VOOR OECOLOGSCH ONDERZOEK m Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie (NOO-CEMO) Korringaweg 7,4401 NT Yerseke - Nederland HET MACROBENTHOS

Nadere informatie

Kwalitatieve bemonstering in het zandwingebied Zeeland in 2009 S7W, SW0 en S7X op de aanwezigheid van schelpdier banken.

Kwalitatieve bemonstering in het zandwingebied Zeeland in 2009 S7W, SW0 en S7X op de aanwezigheid van schelpdier banken. Kwalitatieve bemonstering in het zandwingebied Zeeland in 2009 S7W, SW0 en S7X op de aanwezigheid van schelpdier banken. Kees Goudswaard & Jack Perdon Rapport C031/09 Opdrachtgever: Stichting LaMer t.

Nadere informatie

rijksuniversiteit gent laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud dienst getijdewateren

rijksuniversiteit gent laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud dienst getijdewateren r rijksuniversiteit gent laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud m inisterie van verkeer en w a te rsta a t rijkswaterstaat dienst getijdewateren 1 ata-analvse van het macrozoöbenthos

Nadere informatie

Karakteristieken van het macrobenthos in de Oosterschelde in verband met actuele beheersvragen

Karakteristieken van het macrobenthos in de Oosterschelde in verband met actuele beheersvragen Karakteristieken van het macrobenthos in de Oosterschelde in verband met actuele beheersvragen Verworming?, Zandhonger en Steltlopers? Uitheemse versus Inheemse soorten? Vincent Escaravage, Tom Ysebaert,

Nadere informatie

rijksuniversiteit gent rijkswaterstaat laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud dienst getijde w a tere n

rijksuniversiteit gent rijkswaterstaat laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud dienst getijde w a tere n «' f rijksuniversiteit gent laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud m inisterie van verkeer en w aterstaat rijkswaterstaat dienst getijde w a tere n 1 ata-analyse van het macrozoöbenthos

Nadere informatie

Ecologische monitoring

Ecologische monitoring Ecologische monitoring Op dit deel van de website staan de monitoringsgegevens die Eco-Niche heeft verzameld voor de jaarlijkse ecologische monitoring van de Meeslouwerplas. Gegevens over vissen, vogels,

Nadere informatie

Wageningen IMARES Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies. Rapport C012/07

Wageningen IMARES Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies. Rapport C012/07 Wageningen IMARES Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Den Helder Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 57 Postbus 167 1970 AB IJmuiden

Nadere informatie

Wageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans

Wageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee Pauline Kamermans is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling

Nadere informatie

DE INVLOED VAN DE WADPIER ARENICOLA MARINA OP HET MACROZOOBENTHOS OP HET BALGZAND, EEN WADPLAAT IN HET W ESTELIJKE DEEL VAN DE NEDERLANDSE W ADDENZEE

DE INVLOED VAN DE WADPIER ARENICOLA MARINA OP HET MACROZOOBENTHOS OP HET BALGZAND, EEN WADPLAAT IN HET W ESTELIJKE DEEL VAN DE NEDERLANDSE W ADDENZEE NIOZ-RAPPORT 1993-2 f DE INVLOED VAN DE WADPIER ARENICOLA MARINA OP HET MACROZOOBENTHOS OP HET BALGZAND, EEN WADPLAAT IN HET W ESTELIJKE DEEL VAN DE NEDERLANDSE W ADDENZEE C.A.M. BALTUS Nederlands Instituut

Nadere informatie

Bodemdieren in de Westerschelde monitoren en de verspreiding voorspellen met habitatmodellen.

Bodemdieren in de Westerschelde monitoren en de verspreiding voorspellen met habitatmodellen. Bodemdieren in de Westerschelde monitoren en de verspreiding voorspellen met habitatmodellen. Managementsamenvatting van een studie naar verbeteringsmogelijkheden door rekening te houden met schaaleffecten.

Nadere informatie

Kwantitatieve bemonstering in het zandsuppletiegebied Ameland in 2009 op de aanwezigheid van schelpdierbanken.

Kwantitatieve bemonstering in het zandsuppletiegebied Ameland in 2009 op de aanwezigheid van schelpdierbanken. Kwantitatieve bemonstering in het zandsuppletiegebied Ameland in 2009 op de aanwezigheid van schelpdierbanken. Kees Goudswaard 1, Joke Kesteloo 1, Carola van Zweeden 1 & Thomas Vanagt. Rapport C083/09

Nadere informatie

MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee

MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ)

Nadere informatie

ONDERZOEK NAAR DE RUIMTELIJKE VARIATIE VAN DE BODEMSAMENSTELLING OP HET R. DAPPER EN H.W. VAN DER. Interne Verslagen. Onderzoek der Zee, Texel

ONDERZOEK NAAR DE RUIMTELIJKE VARIATIE VAN DE BODEMSAMENSTELLING OP HET R. DAPPER EN H.W. VAN DER. Interne Verslagen. Onderzoek der Zee, Texel ONDERZOEK NAAR DE RUIMTELIJKE VARIATIE VAN DE BODEMSAMENSTELLING OP HET BALGZAND m R. DAPPER EN H.W. VAN DER Interne Verslagen Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, Texel 1981-9 All rights reserved

Nadere informatie

De ontwikkeling van de Japanse oester in de Nederlandse Waddenzee: Situatie 2006

De ontwikkeling van de Japanse oester in de Nederlandse Waddenzee: Situatie 2006 De ontwikkeling van de Japanse oester in de Nederlandse Waddenzee: Situatie 26 Frouke Fey, Norbert Dankers, Andre Meijboom, Martin de Jong, Piet-Wim van Leeuwen, Elze Dijkman, Jenny Cremer pagina 2 van

Nadere informatie

Macrozoöbenthosonderzoek in de zoute Rijkswateren, Jaarrapportage MWTL 2013

Macrozoöbenthosonderzoek in de zoute Rijkswateren, Jaarrapportage MWTL 2013 Macrozoöbenthosonderzoek in de zoute Rijkswateren, Jaarrapportage MWTL 2013 Waterlichamen: Delta (Oosterschelde, Westerschelde, Grevelingenmeer, Veerse Meer) Definitief Rijkswaterstaat Centrale Informatievoorziening

Nadere informatie

Een test van een videotechniek als quick scan methode om benthos te inventariseren K. Didderen S. Bouma W. Lengkeek

Een test van een videotechniek als quick scan methode om benthos te inventariseren K. Didderen S. Bouma W. Lengkeek Onderwater videobeelden van de zeebodem ten noorden van Ameland Een test van een videotechniek als quick scan methode om benthos te inventariseren K. Didderen S. Bouma W. Lengkeek Onderwater videobeelden

Nadere informatie

Toestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015)

Toestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015) Toestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015) Belangrijkste toestand en trend resultaten thema s waterkwaliteit, leefomgeving, fauna en flora Opzet Evaluatie natuurlijkheid hoofdlijnen Thema waterkwaliteit Thema

Nadere informatie

1. Het macrobenthos van het Belgisch deel van de Noordzee

1. Het macrobenthos van het Belgisch deel van de Noordzee HET MACROBENTHOS VAN HET BELGISCH DEEL VAN DE VLAKTE VAN DE RAAN IN EEN RUIMER PERSPECTIEF Steven Degraer 1, Els Verfaillie 2 en Magda Vincx 1 1 Sectie Mariene Biologie, Vakgroep Biologie, Universiteit

Nadere informatie

Mens, natuur & milieu

Mens, natuur & milieu Mens, natuur & milieu Lesbrief Biologie. In dit thema ga je aan de gang met opdrachten die gaan over de ontwikkelingen in het havengebied en de gevolgen voor natuur en milieu. Deze opdracht is een lesbrief

Nadere informatie

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam

Nadere informatie

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2 NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam

Nadere informatie

Flora en fauna geassocieerd met mosselpopulaties in de Oosterschelde en Voordelta in Wageningen IMARES 2 NIOO - CEME

Flora en fauna geassocieerd met mosselpopulaties in de Oosterschelde en Voordelta in Wageningen IMARES 2 NIOO - CEME Flora en fauna geassocieerd met mosselpopulaties in de Oosterschelde en Voordelta in 2009 J.W.M. Wijsman 1, A.G.M. Engelberts 2 en A. van den Brink 1 Rapport C019/10 1 Wageningen IMARES 2 NIOO - CEME IMARES

Nadere informatie

Verzamelprotocol DNA barcoding

Verzamelprotocol DNA barcoding Verzamelprotocol DNA barcoding Entomologie Doel Het verzamelde organisme wordt gebruikt om DNA uit te isoleren, aan de hand waarvan een DNA barcode bepaald kan worden. Daarnaast wordt het materiaal ook

Nadere informatie

Wageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman

Wageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman Overzicht bestaande werkzaamheden Bert Brinkman Lopende projecten (1) NWO-ZKO: Draagkracht Waddenzee en Noordzee-kustzone (IMARES / NIOZ / NIOO / SOVON / RUG /...) BO-project: Draagkracht en vogels (LNV;

Nadere informatie

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2 Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VWO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.

Nadere informatie

Het kokkelbestand in de Nederlandse kustwateren in 2002

Het kokkelbestand in de Nederlandse kustwateren in 2002 Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Postbus 77 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke Tel.: 0255 564646 Tel.: 0113 672300 Fax.: 0255 564644 Fax.: 0113 573477 Internet:postkamer@rivo.dlo.nl

Nadere informatie

Archeologische Quickscan

Archeologische Quickscan Document: Archeologische Quickscan versie 2 Plangebied: Polderpark, Oudesluis, gemeente Schagen Adviesnummer: 16185 Opsteller: drs. C.M. Soonius (senior archeoloog) & drs. S. Gerritsen (senior archeoloog)

Nadere informatie

Nader onderzoek vissen polder t Hoekje

Nader onderzoek vissen polder t Hoekje Nader onderzoek vissen polder t Hoekje Auteur: Ir. T.F. Kroon Opdrachtgever: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Datum: 25-07-2013 Autorisator: Drs. E. Nat Status: Eindrapport Registratienummer:

Nadere informatie

MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee

MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee MOSSELWAD (2009 2014) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek

Nadere informatie

Voorschrift - RWSV Versie: 3

Voorschrift - RWSV Versie: 3 Pagina 1 van 17 auteur(s) : gewijzigd : autorisator : paraaf autorisator: A. Naber A. Naber J. Postema datum vrijgave : 02-07-2014 beheerder : W. Wilts 913.00.B200 in het litoraal en sublitoraal in mariene

Nadere informatie

De leerlingen lopen langs het strand en zoeken naar organismen uit zee.

De leerlingen lopen langs het strand en zoeken naar organismen uit zee. aanspoelsels inventarisatie Doel Duur Materialen Werkwijze De leerlingen lopen langs het strand en zoeken naar organismen uit zee. 30 minuten turflijsten, aanspoelsels, zoekkaarten, strandwaaier (optioneel),

Nadere informatie

IMARES Wageningen UR. Data rapport: Effect van vooroeververdediging op bodemorganismen in Oosterschelde en Westerschelde in 2014

IMARES Wageningen UR. Data rapport: Effect van vooroeververdediging op bodemorganismen in Oosterschelde en Westerschelde in 2014 Data rapport: Effect van vooroeververdediging op bodemorganismen in Oosterschelde en Westerschelde in 2014 M. Tangelder, M. de Kluijver 1, E.B.M. Brummelhuis, & M.J Van den Heuvel-Greve 1 St. Zeeschelp

Nadere informatie

Veranderingen van de benthische macrofauna in het Hartelkanaal als gevolg van de opening in de Beerdam 1997-1999

Veranderingen van de benthische macrofauna in het Hartelkanaal als gevolg van de opening in de Beerdam 1997-1999 Veranderingen van de benthische macrofauna in het Hartelkanaal als gevolg van de opening in de Beerdam 1997-1999 Alexander Klink Veranderingen van de benthische macrofauna in het Hartelkanaal als gevolg

Nadere informatie

Inventarisatie van het wilde mosselbestand in de Oosterschelde en Voordelta in het najaar van 2005

Inventarisatie van het wilde mosselbestand in de Oosterschelde en Voordelta in het najaar van 2005 onderzoek en advies - mariene ecologie, visserij en schelpdierkweek Elkerzeeseweg 77 4322 NA Scharendijke tel./fax: 0111-671584 mobiel: 06-44278294 e-mail: marinx@zeelandnet.nl notitie nr. 2005.48.1 Inventarisatie

Nadere informatie

Examentrainer. Vragen. De iep. De medicinale bloedzuiger

Examentrainer. Vragen. De iep. De medicinale bloedzuiger Examentrainer Vragen De iep De iep is een boomsoort die goed tegen luchtverontreiniging kan. De iep is dan ook in veel steden aangeplant. De boom komt ook veel in de kuststreken voor, omdat hij goed bestand

Nadere informatie

INHOUD. 5. Conclusies Kennisvraag Kennisvraag Pagina 1

INHOUD. 5. Conclusies Kennisvraag Kennisvraag Pagina 1 Pagina 0 INHOUD 1. Inleiding...2 1.1 Achtergrond...2 1.2 Kennisvragen...3 2. Aanpak...4 2.1 Kadering...4 2.2 Ecologische verschillen...4 2.3 Karakterisering intrinsieke waarde...5 3. Ecologische waarde...6

Nadere informatie

rijksuniversiteit gent rijkswaterstaat laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud dienst g etijdew ateren

rijksuniversiteit gent rijkswaterstaat laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud dienst g etijdew ateren I rijksuniversiteit gent laboratorium voor oecologie der dieren, zoogeografie en natuurbehoud m inisterie van verkeer en w a te rsta a t rijkswaterstaat dienst g etijdew ateren Studie naar de effecten

Nadere informatie