BIBLIOTHEEK NIOO-CEMO

Transcriptie

1 HET MACROBENTHOS VAN DE W ESTERSCHELDE. DE OOSTERSCHELDE. HET VEERSE MEER EN HET GREVELINGENMEER IN HET VOORJAAR /4480 BIBLIOTHEEK NIOO-CEMO Rapportage in het kader van het Postbus 140 Biologisch Monitoring Programma 4400 AC y e r s e k e W.C.H. Sistermans, H. Hummel, O.J.A. van Hoesei, M.M. Markusse, M. Rietveld & J.M. Verschuure Samenwerkingsprojekt van: Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en Manene Oecologie Rijkswaterstaat. Rijksinstituut voor Kust en Zee Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS INSTITUUT VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK Centrum voor Estuarine en Marine Oecologie (NIOO-CEMO) Korringaweg 7, 4401 N T Yerseke - Nederland

2 1 HET MACROBENTHOS VAN DE WESTERSCHELDE. DE OOSTERSCHELDE. HET VEERSE MEER EN HET GREVEUNGENMEER IN HET VOORJAAR 2001 Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma W.C.H. Sistérmans, H. Hummel, O.J.A. van Hoesei, M.M. Markusse, M. Rietveld & J.M. Verschuure Samenwerkingsproject van: Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kust en Zee November 2001 Gebruik van de resultaten of bewerkingen daarvan zijn slechts toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de eigenaar van de data, het Rijksinstituut voor Kust en Zee van Rijkswaterstaat.

3 ínhoud I.Inleidin g... II. Materiaal en methoden... II. 1. Bemonstering... II Grevelingenmeer... II Oosterschelde... II Veerse Meer Bepaling van dichtheid en biomassa Mathematische verwerking... III. Resultaten... III. 1. Bodemdieren... III.2. Sedimentkarakteristieken... IV. Referenties Lijst van tabellen...13 insovovovovoooooosonos

4 I.Inleiding In het kader van het Biologisch Monitoring Programma (Colijn & Akkerman, 1990) wordt sinds 1990 door Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie van het Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoe! Yerseke, in opdracht van Rijkswaterstaat - Rijksinstituut voor Kust en Zee, van een aantal gebieden in Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer het bodemdierenbest«bepaald. Alle resultaten worden in een database opgeslagen. In 1999 heeft de database een geheel nieuwe opzet gekregen. Dit was nodig om enerzijds de consistei beter te kunnen bewaken en de controle op te voeren en anderzijds de snelheid en toegankelijkheic verbeteren. De invoer van de gegevens en de uitvoer van de tabellen zoals die in dit rapport zijn opgenon worden door een in eigen beheer geschreven toepassingsprogramma verzorgd. De globale resultaten van de bemonsteringen in de perioden voorjaar voorjaar 2001 gerapporteerd door Stikvoort & Brand (1991), Craeymeersch et al. (1992a,b; 1993a,b; 1994a,b,c; 1995a,l 1996a,b), Brummelhuis et al. (1997a,b; 1998a,b en 1999a,b) en Sistermans et al. (2000a,b en 2001). In rapport worden de resultaten betreffende de voorjaarsbemonstering in 2001 gepresenteerd, bemonsteringsopzet is in de loop van het project een aantal maal gewijzigd. Voor nadere informatie hiere verwijzen we naar Craeymeersch et al. (1993b, 1996a).

5 5 I.Inleiding In het kader van het Biologisch Monitoring Programma (Colijn & Akkerman, 1990) wordt sinds 1990 door het Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie van het Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek te Yerseke, in opdracht van Rijkswaterstaat - Rijksinstituut voor Kust en Zee, van een aantal gebieden in de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer het bodemdierenbestand bepaald. Alle resultaten worden in een database opgeslagen. In 1999 heeft de database een geheel nieuwe opzet gekregen. Dit was nodig om enerzijds de consistentie beter te kunnen bewaken en de controle op te voeren en anderzijds de snelheid en toegankelijkheid te verbeteren. De invoer van de gegevens en de uitvoer van de tabellen zoals die in dit rapport zijn opgenomen worden door een in eigen beheer geschreven toepassingsprogramma verzorgd. De globale resultaten van de bemonsteringen in de perioden voorjaar voorjaar 2001 zijn gerapporteerd door Stikvoort & Brand (1991), Craeymeersch et al. (1992a,b; 1993a,b; 1994a,b,c; 1995a,b,c; 1996a,b), Brummelhuis et al. (1997a,b; 1998a,b en 1999a,b) en Sistermans et al. (2000a,b en 2001). In dit rapport worden de resultaten betreffende de voorjaarsbemonstering in 2001 gepresenteerd. De bemonsteringsopzet is in de loop van het project een aantal maal gewijzigd. Voor nadere informatie hierover verwijzen we naar Craeymeersch et al. (1993b, 1996a).

6 6 II. Materiaal en methoden Bemonstering Evenals in voorgaande campagnes werden in het voorjaar 2001 bemonsteringen uitgevoerd in het sut eulitoraai van de Westerschelde en Oosterschelde, en het sublitoraal van het Veerse Meer en Grevelingenmeer Grevelingenmeer In het Grevelingenmeer werden in twee deelgebieden drie dieptestrata onderscheiden: minder dan 2m < 2m tot 6m diep, en dieper dan 6m (figuur 4). In tabel 2 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gege Binnen ieder dieptestratum werden sinds najaar 1994 per deelgebied telkens dezelfde 10 pu bemonsterd. De bemonstering gebeurde van 3 tot 11 mei Stations tot een diepte van 2 m zijn bemonsterd met zogenaamde 'flushing sampler1van m2. In de twee diepere strata werd op ieder punt één Reii box-corer genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8 cm doorsr (tot. opp m2). Alle monsters werden aan boord uitgespoeld op een 1 mm-zeef, en het residu wei ph-geneutraliseerde formaldehyde bewaard. Op iedere lokatie werden de diepte t.o.v. het schip, de exacte coördinaten en een ruwe karakterisering het sediment genoteerd Oosterschelde In de Oosterschelde werden drie deelgebieden geselecteerd (fig 2). Plot 1 ligt in het westelijk deel vai Oosterschelde (mondingsgebied), plot 2 in de noordelijke tak (Keeten-Mastgat-Zijpe) en plot 3 in het oosl deel (kom). De binnen de deelgebieden gelegen mosselpercelen zijn buiten het onderzoeksgebied gels De indeling komt overeen met de compartimenten 'West', 'Noord' en 'Oost' zoals gebruikt in ander onden in de Oosterschelde (zie o.a. Schölten et al., 1990). leder deelgebied werd verdeeld in vier dieptestrata: eulitoraai, 2 tot 5m diep t.o.v. NAP, 5 tot 8m diep t NAP, en dieper dan 8m t.o.v. NAP. Eulitoraai zijn in plot 1, 2 en 3 respectievelijk de zuidelijke helft vai Roggenplaat, de slikken van Viane en een deel van het Verdronken Land van Zuid-Beveland opgenomei tabel 2 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden sinds ns 1994 per deelgebied telkens dezelfde 10 punten bemonsterd. De bemonstering vond plaats tussen 23 april en 9 mei Sublitoraal is op ieder punt één Reir boxcorer genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8cm doorsr (tot. opp m2). Deze werden samengevoegd en aan boord uitgespoeld op een 1 mm-zeef. In eulitorale gebied werden, in analogie met de sublitorale punten, per lokatie drie steekbuizen (doorsnee cm) genomen. Die werden samen uitgespoeld op een 1 mm-zeef. De residuen werden in geneutraliseerde formaldehyde bewaard. Ook werd op iedere lokatie de diepte (enkel voor sublitorale punten), de exacte coördinaten en een r karakterisering van het sediment genoteerd Veerse Meer In het Veerse Meer werd gemonsterd in twee deelgebieden (fig. 3). Met uitzondering van het gebied ron< Middelplaten, beslaan de deelgebieden praktisch het hele Veerse Meer. Plot 12 ligt west (Veersegatdam-Veere-Middelplaat), plot 3 oostelijk (Middelplaat-Zandkreekdam). leder deelgebied v verdeeld in drie dieptestrata: minder dan 2m t.o.v. NAP, 2 tot 8m t.o.v. NAP, en dieper dan 8m t.o.v. NAf tabel 2 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden sinds na 1994 per deelgebied telkens dezelfde 10 punten bemonsterd.

7 De bemonstering gebeurde tussen 20 april en 10 mei Stations tot een diepte van 2 m zijn bemonsterd met een zogenaamde 'flushing sampler1van m2. Per station werd 1 monster genomen. In de andere twee dieptestrata is op ieder punt één Reineck box-corer genomen. Hieruit werd, wegens de hoge dichtheid aan kleine bodemdieren, telkens slechts één deelmonster genomen met een buis van 8 cm doorsnede (opp m2). Alle monsters werden aan boord uitgespoeld op een 1 mm-zeef, en het residu werd in phgeneutraliseerde formaldehyde bewaard. De rest van de Reineck-buis werd nog gespoeld en de grotere Mya's (vanaf 2 cm) werden meegenomen. Ook werd op iedere lokatie de diepte, de exacte coördinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd Westerschelde ln de Westerschelde werden de monsters genomen in drie deelgebieden (van west naar oost verder plot 1, plot 2 en plot 3 genoemd). De ligging van deze deelgebieden vindt zijn oorsprong in de vakindeling van de Westerschelde binnen het projekt SAWES (zie rapportages over de jaren 1990 en 1991). leder deelgebied is verdeeld in vier dieptestrata: eulitoraai, 2 tot 5m diep t.o.v. NAP, 5 tot 8m diep t.o.v. NAP, en dieper dan 8m t.o.v. NAP (fig. 1). In tabel 2 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied 10 random punten gekozen. De bemonstering gebeurde tussen 17 en 27april Op ieder sublitoraal punt is één Reineck box-corer genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8 cm doorsnede (totale opp m2). Deze werden samengevoegd en aan boord uitgespoeld op een 1 mm-zeef. In het eulitorale gebied werden, in analogie met de sublitorale punten, per lokatie drie steekbuizen (doorsnede 8 cm) genomen. Die werden samen uitgespoeld op een 1 mm-zeef. De residuen werden in ph-geneutraliseerde formaldehyde bewaard. Op iedere lokatie werden de diepte (enkel voor sublitorale punten), de exacte coördinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd.

8 Bepaling van dichtheid en biomassa In het lab werden de monsters nagespoeld, gekleurd met bengaals rose en vervolgens uitgezocht, monsters werden, om het uitzoeken te vergemakkelijken, in twee frakties verdeeld met zeven van resp., 0.5 mm. De dieren werden uit de residuen gezocht, van de grove fractie met het blote oog, de fijne fra met behulp van een binoculair (vergroting 6 of 12 maal). De fracties werden verder niet afzonde behandeld. Met uitzondering van de Oligochaeta, Actiniaria en Nemertea werden alle dieren, zo mogelijk, tot op de s gedetermineerd, en werden de aantallen bepaald. Wegens de soms sterke fragmentatie van de polychae werd voor het bepalen van de dichtheid het aantal koppen geteld. Ais van een bepaalde soort e fragmenten gevonden werden, werd het aantal gevonden exemplaren ais één beschouwd. Van schelpdieren, en soms van de wadpier Arenicola marina werd de lengte of lengteklasse genoteerd. De biomassa werd (meestal indirect) bepaald op een van de volgende manieren: - Door het direct bepalen van het asvrijdrooggewicht. Hiervoor werden dieren met verschillende lei minimaal 2 dagen gedroogd bij 80 C, en nadien gedurende 2 uur bij C verast, asvrijdrooggewicht is dan het verschil tussen het gewicht voor en het gewicht na verassen. - Door gebruik te maken van lengte-gewicht relaties (W=aLbmet W=ADW in mg en L=lengte in mm). Voc schaal- en schelpdieren werden lengte-gewicht regressies opgesteld. Voor het berekenen van de regre werden per soort de directe bepalingen van het asvrijdrooggewicht gebruikt. Indien van een soort voldoende exemplaren gevonden werden, of de spreiding dermate groot is dat er geen betrouwl regressie kon worden berekend, werd een eerder berekende regressie gebruikt. Bij het toekennen van regressie wordt zo veel mogelijk een regressie van hetzelfde project en seizoen gebruikt. In tabel 1 s alle gebruikte regressiewaarden. - Door het converteren van natgewicht in ADW. Natgewichten werden bepaald met een Sartorius balan op 0.1 mg nauwkeurig. De natte exemplaren werden even (1-10 sec) op een filtreerpapier gedroogd en gewogen. Grote exemplaren werden langere tijd gedroogd. Voor de omrekening van natgewicht i asvrijdrooggewicht werden dezelfde conversiefactoren ais voor de najaarscampagne 1991 gebruikt. - Door het toekennen van een biomassa (in sporadische gevallen dat lengte noch natgewicht bepaald is) Voor de exemplaren die gebruikt werden bij de berekening van de lengte-gewichtregressies er conversiefaktoren, werd de direkt bepaalde biomassa gebruikt bij de biomassa-berekeningen. Het toekennen van de asvrijdrooggewichten (rechtstreeks of via regressie/conversie) is ge geautomatiseerd Mathematische verwerking Voor ieder deelgebied (plot) is het (rekenkundig) gemiddelde, totale dichtheid en gemiddelde dichtheic soort berekend: a) per dieptestratum en b) gemiddeld over het deelgebied. De gemiddelde waarden voc deelgebieden zijn gewogen naar de oppervlakte van de onderscheiden dieptestrata (tabel 2). berekeningen zijn uitgevoerd met het programma BIOSTRAT van Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewatc De gemiddelde waardes (en standaardfouten) zijn afgerond volgens Sokal & Rohlf (1981, p. 151) Sedimentkarakteristieken Zoals reeds in vermeld, werd op iedere lokatie een ruwe beschrijving van het sediment gemaakt, delen in volgende klassen: slib, zeer fijn en fijn zand, middel fijn zand en grof zand (zie Craeymeersch e 1995a voor een meer gedetailleerde beschrijving van de indeling in types). Monsters met veel stene veen zijn ais een afzonderlijke klasse genomen.

9 9 II!. Resultaten III.1. Bodemdieren De resultaten van de campagne in het voorjaar 2001 zijn weergegeven in tabellen 3 tot en met 22. Er werden in deze campagne drie soorten gevonden die niet in een van de voorgaande campagnes werden aangetroffen. Het betreft hier het slakje Epitonium clathratulum, de gammaridae Microdeutopus damniensis en de polycheat Pherusa flabellata. Van alle nieuw gevonden soorten waren al een of meer andere soorten van hetzelfde genus gevonden. Epitonium clathratulum (witte wenteltrap) komt voor op een diepte van m.. Deze soort heeft volgens Kanmacher (1798) ais verspreiding west-mediterranean tot Noorwegen. E. clathratulum werd aangetroffen in een monster uit het midden van de kom van de Oosterschelde, niet ver van de mosselpercelen. In 1938 is voor het eerst in de Nederlandse kustwateren een levend exemplaar gevonden. Dit exemplaar zat op een mand in Katwijk aan Zee (Kaas & Ten Broek, 1942). Verder is in 1941 een levend E. clathratulum gevonden in Terheide aan een ijzeren bai (Bloklander, 1943). Het derde levende exemplaar van de Witte Wenteltrap is ten westen van Texel, binnen 25 miles van de nederlandse kust, gevonden (Eisma, 1966). In 1993 zijn er op 3 lokaties op ca. 20 km. ten westen van de ingang van de Oosterschelde en op 1 lokatie op ca. 15 km. ten westen van westkapelle verscheidene volwassen schelpen gevonden, deze schelpen waren waarschijnlijk levend gevangen. Verder is het bekend dat er in juni exemplaar is gevonden van 12,5 mm. in de Oosterschelde (Wetsteyn & Nieuwenhuize, 1996). Een andere soort uit het genus, E. clathrus is tot dusver nog maar een keer aangetroffen (voorjaar 1999) in een monster in de Noordelijk tak van de Oosterschelde (het Keten of Zijpe ) langs de dijk van het eiland Tholen. De twee soorten zijn goed van elkaar te onderscheiden. Microdeutopus damniensis (gammaridae) leeft te midden van algen in rotsachtige poelen of in ondiep water. Deze soort komt voor langs de Atlantische kust van Europa tot het westen van het Engelse kanaal (Lincoln, 1979).M damniensis is op twee vindplaatsen in de kom van de Oosterschelde aangetroffen. M. gryllotalpa is al van het begin van het onderzoek bekend en is een algemene soort in de Grevelingen en Veerse meer. In de Oosterschelde is het wel een algemene soort geweest, maar wordt nu nog maar sporadisch gevonden. M. anomalus wordt pas sinds 1996 gevangen en wordt nu met enige regelmaat in de Grevelingen en in de Noordelijke tak en kom van de oosterschelde aangetroffen. De determinatie levert echter steeds meer een probleem op, want de vrouwtjes van Atylus falcatus (komt algemeen in de Noordelijke tak en de kom van de Oosterschelde voor), M. anomalus en M. damniensis zijn zeer moeilijk van elkaar te onderscheiden. Het vrouwtje van M. gryllotalpa is wel duidelijk herkenbaar. De mannetjes zijn goed van elkaar te onderscheiden. De genoemde soorten komen allen in hetzelfde gebied voor. Het is zelfs mogelijk meerdere soorten in één monster aan te treffen. Pherusa flabellata komt volgens Hartmann-Schröder (1996) voor in (zeer lage dichtheden) de oostelijke Noord-atlantische Oceaan en in de zuidelijke Noordzee tot in het Kattegat en leeft in (zandige) modder van het sublittoraal tot 550 m diep. Er zijn twee vangsten van deze soort gedaan, beide vlak bij de dijk van het eiland Tholen, een in de Noordelijke tak van de Oosterschelde en een in de kom van de Oosterschelde. Binnen het onderzoek is Pherusa plumosa al vaker gevonden. Ook deze campagne werd ook deze soort aangetroffen. In een van de gevallen samen met P. flabellata. P. Plumosa is tot dusver alleen in de Noordelijke tak van de Oosterschelde aangetroffen. De twee genoemde soorten lijken sterk op elkaar, maar met behulp van een microscoop (100x vergroting) is het verschil in de vorm van de borstels goed te zien. Daar de taxonomie continu gevolgd wordt en getracht wordt om de achterstand in te halen (vooral polychaeten) veranderen zo nu en dan een aantal soorten van naam. Van alle soorten die binnen dit onderzoek zijn gevonden is een synoniemenlijst samengesteld (zie tabel 23) III.2. Sedimentkarakteristieken In figuren 5 t/m 8 wordt een overzicht gegeven van de bodemsamenstelling op basis van de veldomschrijvingen.

10

11 11 IV. Referenties 3loklander, G., Drijvend materiaal I. - Het Zeepaard 3(2):p rummelhuis, E.B.M., J.A. Craeymeersch, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. 3 rummelhuis, E.B.M., J.A. Craeymeersch, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. 3 rummelhuis, E.B.M., J. Craeymeersch, W. Dimmers, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. 3rummelhuis E.B.M., J. Craeymeersch, W. Dimmers, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. 3rummelhuis E.B.M., H. Hummel, W. Dimmers, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. 3rummelhuis E.B.M., H. Hummel, W. Dimmers, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. 3rummelhuis E.B.M., W.C.H. Sistermans, H. Hummel, W.J. Dimmers & M.M. Markusse Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO- CEMO, Yerseke. Colijn, F. & I. Akkerman, Biologische monitoringprogramma zoute wateren, stand van zaken Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren, nota GWAO Craeymeersch, J.A., Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta. NIOO- CEMO Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort 1992a. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort 1992b. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1993a. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1993b. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in I. Dichtheden. Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO- CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994a. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in II. Biomassa's. Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO- CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994b. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO- CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994c. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO- CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Schreurs & E.G.J. Wessel 1995a. De bodemsamenstelling van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer

12 12 Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. CEMO Raporten en Verslagen Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1995 macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelinge in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, R. Markusse & W. Sistermans 1995 macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelinge in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, R. Markusse & W. Sistermans 1995 macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelinge in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos ' Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke. Eisma, D., The distribution of benthic marine molluscs off the main Dutch coast. - Neth. J. Sea R 3:p Hartmann-Schröder, G Annelida, Borstenwürmer, Polychaeta.Die Tierwelt Duetslands 58. Teil pag. Kaas, P., & A.N.C.H. Ten Broek, Nederlandse zeemollusken: p Amsterdam. Lincoln, Roger J., British marine amphipoda: gammaridea, p London. Sokal, R.R. & F.J. Rohlf Biometry. The principles and practice of statistics in biological researc Edition. Freemand and Co, San Francisco. 776 pp. Sistermans, W.C.H, H. Hummel, W.J. Dimmers, M.M. Markusse & J.M. Verschuure Het macrob van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yersr Sistermans, W.C.H, H. Hummel, W.J. Dimmers & J.M. Verschuure 2000a. Het macrobenthos \ Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaai Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yerseke Sistermans, W.C.H., H. Hummel, M.M.Markusse, M.Rietveld & J.M. Verschuure Het macrob van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het v< Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NIOO-CEMO, Yers< Stikvoort, E.C. & R. Brand Biomonitoring macrozoöbenthos Deltagebied Intern Rappor Instituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Wetsteyn, L.P.M.J., & J. Nieuwenhuize, Epitonium clathratulum (Kanmacher, 1798) (Gastropoda Prosobranchia: Epitoniidae), new for the Oosterschelde (The Netherlands), and some remarks presence in the Dutch Delta area. - Basteria 59:p

13 13 )0 - Het eer Het eer Het eer )0- )0- )0- de 95. de nd ios aar de 00. ios aar elta its Lijst van tabellen Tabel 1 Lengte-gewichtregressies najaar 1999 (W=aLb; W = ADW in mg. L = lengte in mm; n = aantal waarnemingen). Tabel 2 Oppervlakte (km2) van ieder dieptestratum binnen ieder deelgebied (plot) van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Tabel 3 Tabel 4 Tabel 5 Tabel 6 Tabel 7 Tabel 8 Tabel 9 Tabel 10 Tabel 11 Tabel 12 Tabel 13 Tabel 14 Tabel 15 Tabel 16 Tabel 17 Tabel 18 Tabel 19 Tabel 20 Tabel 21 Tabel 22 Tabel 23 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Grevelingenmeer in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Grevelingenmeer in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in hét deelgebied plot 2 van het Grevelingenmeer in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Grevelingenmeer in het najaar 1999, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van de Oosterschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van de Oosterschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Oosterschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Oosterschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout ( nd./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Oosterschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Oosterschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 12 van het Veerse Meer in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 12 van het Veerse Meer in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van het Veerse Meer in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van het Veerse Meer in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied piot 1 van de Westerschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van de Westerschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Westerschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Westerschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Westerschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Westerschelde in het voorjaar 2001, per dieptestratum en over gehele plot. Overzicht veranderde soortnamen

14 14 Tabel 1 Gebruikte Lengte-gewichtregressies Soort Constante Coefficient Aantal Project! Campagne Abra alba 0,0017! 3, Biomon I Voorjaar 2001 Abra nitida 0,0103 2, Biomon 'Voorjaar 1999 Angulus tenuis 0,0101 2, Biomon! Voorjaar 1994 Carcinus maenas 0,0157 3, Biomon Voorjaar 1999 Cerastoderma edule 0,0063 3, Biomon j Voorjaar 2001 Cerastoderma glaucum 0,0239 L 2, Biomon Voorjaar 1999 Corbula gibba 0,0199 2, Biomon Voorjaar 1997 Crassostrea 0,0124 2, Biomon Voorjaar 1999 Crepidula fornicata 0,0083 2,884* 166 Biomon Voorjaar 2001 Ensis 0,0005 3, Ecoflat! Najaar 1996 Ensis arcuatus var. directus 0,0114 2,4761j 8 Biomon Voorjaar 2000 Fabulina fabula 0,0122 2, Biomon Voorjaar 1995 Hinia reticulata 0,0046 3, Biomon I Voorjaar 2001 Lepidochitona cinereus 0,0026 3, Biomon Voorjaar 1999 Littorina littorea 0,0586 2, Biomon Voorjaar 2000 Macoma balthica 0,0053 3,277 7 Biomon Voorjaar 2001 Mya arenaria 0,0039 3, Biomon Voorjaar 2001 Mytilus edulis 0,0109 2, Biomon Voorjaar 2001 Ophiura albida 0,0515 2, Biomon Voorjaar 2000 Ostrea edulis 0,0152 2, Biomon Voorjaar 1993 Petricola pholadiformis 0,043 2, Biomon Voorjaar 1997 Scrobicularia plana 0,0024 3, Biomon Voorjaar 2001 Venerupis senegalensis 0,0171 2, Biomon Voorjaar 1996 W=aL (waarbij: W = Asvrijdrooggewicht in mg. L = Lengte in mm) n = aantal waarnemingen.

15 F' 15 Tabel 2 Oppervlakte (km2) van ieder dieptestratum binnen ieder deelgebied (plot) van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Oosterschelde plot eulitoraai 2 tot 5m 5 tot 8m > 8m Westerschelde plot eulitoraai 2 tot 5m 5 tot 8m > 8m Veerse Meer plot < 2m 2 tot 8m > 8m Totaal Grevelingenmeer plot < 2m 2 tot 6m > 6m Totaal De oppervlaktes van Grevelingen, Oosterschelde en Veerse meer zijn gebaseerd op de lodingen uitgevoerd in 1988 en Deze werden in alle voorgaande rapportages in het kader van het Biologisch Monitoring Programma gebruikt. De oppervlaktes van de Westerschelde zijn gebaseerd op lodingen uitgevoerd in 1993, welke vanaf najaar 1994 in het kader van dit project zijn gebruikt.

16 16 Tabel 3 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Westelijk deel - plot 1 van het Grevelingen in het Vooijaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal Oppervlakte (km2) gern se gem se gern se gem se Abra alba Abra nitida I Actiniaria I t Aoridae Aphelochaeta marioni Arenicola marina i Boccardiella ligerica j 0 0 I Capitella capitata Carcinus maenas I 0 0 I Cerastoderma edule o t Corbula gibba Corophium Corophium bonnellii Corophium insidiosum t Crepidula fornicata Decapoda ********** ***** j 0 0 I Dodecaceria concharum I Eteone flava Exogone naidina Gammaridae I Gammarus I Gammarus locusta I 0. o I Harmothoe Harmothoe imbricata I 0 0 I Harmothoe impar I Heteromastus filiformis Hinia reticulata i Kefersteinia cirrata I Lanice conchilega Lepidochitona cinereus I Macoma balthica Malacoceros I 0 0 I Microdeutopus anomalus t Microdeutopus gryllotalpa Microprotopus maculatus Molgula manhattensis I Mysella bidentata Nemertea I Nephtys I Nephtys hombergii Nereis I Nereis diversicolor I Nereis succinea Nereis virens Nudibranchia t 0 0 I Oligochaeta Ostrea edulis I Palaemon adspersus I Pelecypoda Platynereis dumerilii Polychaeta i Polycirrus i Polydora Polydora caeca I Polydora ciliata Pygospio elegans I Retusa obtusa I Scoloplos armiger Spio martinensis I 0 0 I Spionidae I Spiophanes bombyx I Streblospio shrubsolii Syllidia armata Syllis gracilis Urothoe t Urothoe poseidonis I Venerupis senegalensis I Totalen

17 r 17 Tabel 4 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Westelijk deel - plot 1 van het Grevelingen in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se Abra alba Abra nitida Actiniaria Aoridae Aphelochaeta marioni Arenicola marina Boccardiella ligerica Capitella capitata Carcinus maenas Cerastoderma edule Corbula gibba Corophium Corophium bonnellii Corophium insidiosum Crepidula fornicata Decapoda Dodecaceria concharum Eteone flava Exogone naidina Gammaridae Gammarus Gammarus locusta Harmothoe Harmothoe imbricata Harmothoe impar Heteromastus filiformis Hinia reticulata Kefersteinia cirrata Lanice conchilega Lepidochitona cinereus Macoma balthica Malacoceros Microdeutopus anomalus Microdeutopus gryllotalpa Microprotopus maculatus Molgula manhattensis Mysella bidentata Nemertea Nephtys Nephtys hombergii Nereis Nereis diversicolor Nereis succinea Nereis virens Nudibranchia Oligochaeta Ostrea edulis Palaemon adspersus Pelecypoda Platynereis dumerilii Polychaeta 0 0 ******** ******* 0 0 ******** ******* Polycirrus Polydora Polydora caeca Polydora ciliata Pygospio elegans Retusa obtusa Scoloplos armiger Spio martinensis Spionidae ******** ******* ******** ******* Spiophanes bombyx ******** ******* ******** ******* Streblospio shrubsolii Syllidia anaata Syllis gracilis Urothoe Urothoe poseidonis Venerupis senegalensis Totalen : gem. biomassa < gadw/m2 kl

18 18 Tabel 5 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Oostelijk deel - plot 2 van het Grevelingen in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal Oppervlakte (ko2) gem se gem se gem se gem se Abra alba Abra nitida Actiniaria Aoridae Aphelochaeta marioni Arenicola marina Ascidiella aspersa I Bodotria scorpioides Capitella capitata Carcinus maenas I Corbula gibba Corophium I Corophium bonnellii Corophium insidiosum ' Crassostrea I Crepidula fornicata Decapoda 0 0 ********** 0 0 Dodecaceria concharum Eteone flava i Exogone naidina Gammaridae I Gammarus i Harmothoe Harmothoe imbricata Harmothoe impar Heteromastus filiformis Hinia reticulata Hydrobia ulvae Lanice conchilega Lepidochitona cinereus Macoma balthica Malacoceros I Malacoceros fuliginosus I Microdeutopus anomalus Microdeutopus gryllotalpa Microprotopus maculatus 35 ÏS.O Molgula manhattensis Mya arenaria Mysella bidentata Nemertea Neoamphitrite Nephtys Nephtys hombergii Nereis Nereis succinea Oligochaeta Ostrea edulis ********** ***** 0 0 I 0 0 ********* ****** 1 Pelecypoda I Platynereis dumerilii Polydora Polydora ciliata I Polydora cornuta I Pygospio elegans i Retusa obtusa I Scoloplos armiger Scrobicularia plana Spio martinensis Spionidae Streblospio shrubsolii Syllidia armata Syllis gracilis Venerupis senegalensis Totalen I t I

19 19 Tabel 6 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Oostelijk deel - plot 2 van het Grevelingen in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal Oppervlakte (km2) gern se gern se gem se gem se Abra alba Abra nitida I Actiniaria Aoridae ** *«*«******* ! Aphelochaeta marioni I Arenicola marina Ascidiella aspersa Bodotria scorpioides Capitella capitata Carcinus maenas I Corbula gibba Corophium Corophium bonnellii Corophium insidiosum Crassostrea I Crepidula fornicata Decapoda Dodecaceria concharum Eteone flava I Exogone naidina Gammaridae I Gammarus I Harmothoe Harmothoe imbricata Harmothoe impar Heteromastus filiformis Hinia reticulata Hydrobia ulvae I Lanice conchilega Lepidochitona cinereus Macoma balthica Malacoceros Malacoceros fuliginosus I Microdeutopus anomalus Microdeutopus gryllotalpa s \ Microprotopus maculatus Molgula manhattensis Mya arenaria i Mysella bidentata Nemertea Neoamphitrite 0 0 ******** ******* ******** ******* 1 Nephtys Nephtys hombergii Nereis Nereis succinea Oligochaeta Ostrea edulis ! Pelecypoda I ******** ******* 1 Platynereis dumerilii Polydora I } Polydora ciliata Polydora cornuta Pygospio elegans Retusa obtusa I Scoloplos armiger Scrobicularia plana Spio martinensis Spionidae ******** ******* Streblospio shrubsolii Syllidia armata Syllis gracilis t Venerupis senegalensis ( Totalen ( : gem. biomassa < gadw/m2 I

20 20 Tabel 7 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Monding - plot 1 van het Oosterschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 -m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se gern se Abra alba Actiniaria Ampelisca brevicornis I Ampelisca gibba 0 0 I 0 0 I 0 0 I Ampharete 0 0 I Anaitides I 0 0 i Anaitides mucosa I 0 0 I Angulus tenuis I 0 0 I Aphelochaeta marioni Arenicola marina ** ******** 0 0 I 0 0 I 0 0 ********** ***** Asterias rubens o i Bathyporeia I Bathyporeia elegans 0 0 i i 0 0 I Bathyporeia pelagica o t Bathyporeia pilosa I 0 0 I Bathyporeia sarsi I 0 0 I Capitella capitata t Caprellidae I Cerastoderma I Cerastoderma edule I Corophium I 0 0 I Corophium arenarium I i Corophium volutator I 0 o i Diastylis bradyi 0 0 I 0 0 I Echinocardium cordatum Ensis ! Ensis arcuatus var. direct 0 0 I Eteone I Eteone flava Eteone longa 0 0 I 0 0 I 0 0 I Eumida I 0 0 I Fabulina fabula 0 0 I I Gammarus I 0 0 I Harmothoe 0 0 I 0 0 I Harmothoe impar I Harmothoe lunulata i Hydrobia ulvae Lanice conchilega S.0 Macoma balthica I 0 0 I Magelona mirabilis 0 0 I Malacoceros I 0 0 I Mysella bidentata 0 0 I Mysidacea I Mytilus edulis I Nemertea I Nephtys ! Nephtys caeca I Nephtys cirrosa I Nephtys hombergii Nereis I 0 0 I Nereis diversicolor I Nereis longissima I 0 o i Nereis succinea I 0 o i Notomastus latericeus Oligochaeta i Ophiura 0 0 I 0 0 i Ophiura albida Ophiura texturata 0 0 I 0 0 I Pelecypoda ** ******** 0 0 I ********** ***** Pholoe 0 0 t 0 0 I Poecilochaetus serpens 0 0 I 0 o i Pontocrates altamarinus o i 0 0 I Pontocrates longimanus I Pseudopolydora pulchra I 0 0 I Pygospio elegans I 0 0 I Retusa obtusa I 0 0 I Scolelepis bonnieri 0 0 I Scolelepis squamata I 0 0 I Scoloplos armiger t Spio martinensis I Spionidae I 0 0 I Spiophanes bombyx Streblospio shrubsolii Tellimya ferruginosa Urothoe I 0 0 I ' 1.18 Urothoe brevicornis 0 0 I 0 0 I Urothoe poseidonis Totalen

21 21 Tabel 8 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Monding - plot 1 van het Oosterschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum Oppervlakte (km2) «1 t/m 2 m 2 t/m S m 5 t/m 6 m 8 t/m 100 m Totaal gern se gem se gem se gem se gem se Abra alba Actiniaria Ampelisca brevicornis Ampelisca gibba Ampharete 0 0 i******** ******* ««* ******* Anaitides o Anaitides mucosa Angulus tenuis 0 0 I o i Aphelochaeta marioni Arenicola marina o Asterias rubens Bathyporeia I o Bathyporeia elegans Bathyporeia pelagica Bathyporeia pilosa I o Bathyporeia sarsi o Capitella capitata t Caprellidae 0 0 I Cerastoderma o Cerastoderma edule I o Corophium I o Corophium arenarium Corophium volutator I o Diastylis bradyi 0 0 ( o Echinocardium cordatum Ensis S Ensis arcuatus var. direct t Eteone o Eteone flava I******** ******* Eteone longa o Eumida I o Fabulina fabula Gammarus o Harmothoe 0 0 i o 0 ******** ******* j 0 0 ******** ******* Harmothoe impar Harmothoe lunulata o Hydrobia ulvae Lanice conchilega ******** ******* Macoma balthica.7.38 I o Magelona mirabilis Malacoceros Í o Mysella bidentata Mysidacea o I Mytilus edulis Nemertea 0 0 i I Nephtys Nephtys caeca o Nephtys cirrosa I Nephtys hombergii Nereis t o i Nereis diversicolor I Nereis longissima o Nereis succinea o 0 0 o i Notomastus latericeus Oligochaeta Ophiura Ophiura albida Ophiura texturata o Pelecypoda o I Pholoe o 0 ******** ******* i 0 0 ******** ******* Poecilochaetus serpens o Pontocrates altamarinus o i Pontocrates longimanus I Pseudopolydora pulchra t o 0 0 o i Pygospio elegans t o 0 0 o i Retusa obtusa 0 0 I o I Scolelepis bonnieri o Scolelepis squamata I Scoloplos armiger Spio martinensis i Spionidae * ******* ******* I 0 0 ******** ******* Spiophanes bombyx Streblospio shrubsolii Tellimya ferruginosa Urothoe I o I Urothoe brevicornis 0 0 i o i Urothoe poseidonis i Totalen gadw/m2

22 22 Tabel 9 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Keeten / zijpe - plot 2 van het Oosterschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se gern se Abra alba Abra nitida I Actiniaria Ampelisca brevicornis 0 0 ( 0 0 I I Anaitides I 0 0 ) 0 0 I Anaitides mucosa i Angulus tenuis 0 0 I t Anoplodactylus petiolatus 0 0 I 0 0 I I Aphelochaeta marioni I I Arenicola marina I o i Aricidea minuta 0 0 I 0 0 I i Ascidiacea 0 0 I t 0 0 I Athanas nitescens 0 0 I I 0 0 i Autolytus brachycephalus 0 0 I I 0 0 ( Bathyporeia pilosa I o i Bathyporeia sarsi i 0 o i Bodotria pulchella 0 0 I o i 0 o i Capitella capitata I Caprellidae i Carcinus maenas 0 0 I I Cerastoderma edule I 0 0 I 0 o i Cheirocratus sundevallii 0 0 i 0 0 I o i Corbula gibba 0 0 I I Corophium arenarium \ 0 0 I 0 0 i ) Corophium sextonae 0 0 I I 0 0 I Crangon crangon I Crassostrea I 0 o i Crepidula fornicata 0 0 I o i Ensis 0 0 I ) Ensis arcuatus var. direct 0 0 I I Epitonium clathrus 0 0 i I 0 0 I Eteone I Eteone flava I 0 0 i 0 0 t Eumida 0 0 I i Exogone naidina 0 0 I I Fabulina fabula 0 0 i I 0 0 I Gammaridae J 0 0 I 0 0 I 0 0 I Gattyana cirrosa 0 0 I 0 0 I I Harmothoe 0 0 I I Harmothoe impar Harmothoe lunulata 0 0 I 0 0 I 0 0 I j Heteromastus filiformis ! 0 0 I 0 0 I ] Hinia reticulata 0 0 I 0 0 I [.5.46 i Hydrobia ulvae Kefersteinia cirrata 0 0 I I 0 0 I 0 0 I Lagis koreni 0 0 I 0 0 I 0 0 I t Lanice conchilega Lepidochitona cinereus I 0 0 I 0 0 I Lepidonotus squamatus 0 0 I I 0 0 I Littorina littorea I 0 0 I 0 0 I Macoma balthica I 0 0 I Melita 0 0 I I 0 0 I Melita palmata t 0 o i \ Microdeutopus anomalus 0 0 I o i Microphthalmus 0 0 I 0 0 I I Microphthalmus sczelkowii I 0 0 ( 0 0 I Microprotopus maculatus 0 0 I I 0 0 I Mya arenaria I 0 o t I Mysella bidentata Mytilus edulis 0 0 I 0 0 I 0 0 I I Neoamphitrite figulus 0 0 I 0 0 I I Nephtys 0 0 I 0 0 I \ Nephtys caeca I 0 0 ) Nephtys cirrosa 0 0 I I Nephtys hombergii Nereis 0 0 I I 0 0 I Nereis diversicolor I 0 0 I 0 0 I Nereis longissima 0 0 t 0 0 I 0 0 I Nereis succinea I Nereis virens 0 0 I I 0 0 I Notomastus latericeus 0 0 I 0 0 I Oligochaeta Ophiothrix fragilis 0 0 I I 0 0 I Owenia fusiformis 0 0 I 0 0 I 0 0 I Pherusa flabellata 0 0 I I 0 0 I Pherusa plumosa I Pholoe inornata 0 0 I \ I Phoronidae 0 0 I 0 0 I I Polydora ciliata I i Polydora cornuta I I Pontocrates altamarinus 0 0 I 0 0 I 0 0 I Pontocrates longimanus I i Proceraea cornuta 0 0 I I Psammechinus miliaris 0 0 I I Pygospio elegans \ Retusa obtusa I I Scoloplos armiger ! Spio martinensis I 0 0 I Spiophanes bombyx Streblospio shrubsolii Syllis gracilis 0 0 I I 0 0 I Tellinacea I 0 0 I 0 0 I Tellininae (tellina) 0 0 I \ 0 0 I 0 0 I Urothoe poseidonis I 0 0 I Venerupis senegalensis I o i Totalen

23 23 Tabel 10 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Keeten / zijpe - plot 2 van het Oosterschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 6 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gern se gem se gem se gem se gem se Abra alba i Abra nitida 0 0 I Actiniaria t Ampelisca brevicornis 0 0 I I Anaitides Anaitides mucosa Angulus tenuis Anoplodactylus petiolatus ******** * * * * * * * Aphelochaeta marioni Arenicola marina ******** ******* j Aricidea minuta 0 0 I ******** ******* Ascidiacea 0 0 I I Athanas nitescens 0 0 I I Autolytus brachycephalus 0 0 I Bathyporeia pilosa I Bathyporeia sarsi I Bodotria pulchella 0 0 I I 0 0 ******** ******* Capitella capitata Caprellidae ******** * *»««* i Carcinus maenas 0 0 i Cerastoderma edule I Cheirocratus sundevallii 0 0 I Corbula gibba 0 0 I Corophium arenarium I Corophium sextonae 0 0 I Crangon crangon Crassostrea I Crepidula fornicata 0 0 I Ensis 0 0 I Ensis arcuatus var. direct 0 0 I Epitonium clathrus 0 0 I I Eteone Eteone flava I Eumida 0 0 I Exogone naidina 0 0 I «A************* Fabulina fabula 0 0 I I Gammaridae I 0 0 ******** * * * * * * * Gattyana cirrosa Harmothoe 0 0 I I Harmothoe impar Harmothoe lunulata 0 0 i I Heteromastus filiformis I Hinia reticulata 0 0 i Hydrobia ulvae Kefersteinia cirrata 0 0 I I Lagis koreni 0 0 i o i Lanice conchilega Lepidochitona cinereus Lepidonotus squamatus 0 0 I I Littorina littorea o i Macoma balthica I Melita 0 0 I o i Melita palmata o i Microdeutopus anomalus 0 0 I i Microphthalmus 0 0 I Microphthalmus sczelkowii ******** ******* ) 0 0 ******** ******* Microprotopus maculatus 0 0 I I Mya arenaria t Mysella bidentata Mytilus edulis I Neoamphitrite figulus 0 0 I Nephtys 0 0 I Nephtys caeca I Nephtys cirrosa 0 0 I Nephtys hombergii Nereis 0 0 I I Nereis diversicolor I Nereis longissima 0 0 I I Nereis succinea Nereis virens 0 0 I I Notomastus latericeus 0 0 I Oligochaeta Ophiothrix fragilis 0 0 I o t Owenia fusiformis 0 0 I I Pherusa flabellata 0 0 I i Pherusa plumosa 0 0 I Pholoe inornata t Phoronidae 0 0 I Polydora ciliata Polydora cornuta Pontocrates altamarinus I Pontocrates longimanus * * * * * * * * ******* j Proceraea cornuta 0 0 I Psammechinus miliaris 0 o i I Pygospio elegans Retusa obtusa Scoloplos armiger Spio martinensis I Spiophanes bombyx Streblospio shrubsolii Syllis gracilis I 0 0 ******** * * * * * * * Tellinacea I Tellininae (tellina) I 0 0 ******** ******* Urothoe poseidonis I Venerupis senegalensis 0 0 I Totalen

24 geo. biomassa < gadh/o2

25 26 Tabel 11 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Kom - plot 3 van het Oosterschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se gern se Abludomelita obtusata 0 0 i Abra alba Abra nitida Achelia echinata I Actiniaria 0 0 I Ampharete 0 0 I Ampharete acutifrons I Amphitrite j Anaitides I Anaitides mucosa I Angulus tenuis Anoplodactylus petiolatus J Aora typica J Aoridae I Aphelochaeta marioni Arenicola marina f Aricidea minuta j Bathyporeia pilosa I Boccardiella ligerica I Botryllus schlosseri I Capitella capitata Caprellidae I Carcinus maenas I Cerastoderma edule i Cheirocratus sundevallii Chironomus salinarius I Corophium 0 0 t I Corophium arenarium I Corophium sextonae I Crangon crangon o i Crepidula fornicata Cumopsis goodsiri I Decapoda 0 0 1* Diastylis bradyi Diastylis lucifera 0 o t I Dodecaceria concharum 0 o I Ensis I Epitonium clathratulum j Eteone 0 o t I Eteone flava J Eumida I Exogone naidina 0 0 t Fabulina fabula I Gammaridae 0 0 t Gammarus i Gammarus locusta I Gastrosaccus spinifer 0 0 i ********** Gattyana cirrosa Harmothoe I Harmothoe impar Harmothoe lunulata j Heteromastus filiformis Hippolyte longirostris Hippolyte varians t Hydrobia ulvae I Kefersteinia cirrata Lanice conchilega 0 o Lepidochitona cinereus I Lepidonotus squamatus Macoma balthica I Magelona mirabilis I Melita palmata Microdeutopus anomalus Microdeutopus damnoniensis i Microdeutopus gryllotalpa I Microphthalmus sczelkowii t Microprotopus maculatus 0 o Mya arenaria j i Mysella bidentata Mytilus edulis I Nemertea J Nephtys 0 0 t Nephtys caeca I Nephtys cirrosa Nephtys hombergii Nereis I Nereis longissima I Oligochaeta Ophiura I Pelecypoda 0 0 1* 0 0 ********** ***** Petricola pholadiformis I Pherusa flabellata I Pholoe inornata Phoronidae I Platynereis dumerilii Poecilochaetus serpens I Polycirrus Polycirrus medusa I Polydora Pontocrates altamarinus Pontocrates longimanus Proceraea cornuta Pseudopolydora pulchra Pygospio elegans Retusa obtusa Scoloplos armiger Scrobicularia plana I I

26 27 Spio martinensis S t t Spionidae Spiophanes bombyx Sthenelais boa Streblospio shrubsolii 0 0 I SO Syllidae Syllis gracilis i Tellininae (tellina) Urothoe poseidonis Totalen

27 28 Tabel 12 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Kom - plot 3 van het Oosterschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gern se gem se gem se gem se gern se Abludomelita obtusata Abra alba Abra nitida Achelia echinata Actiniaria Ampharete Ampharete acutifrons Amphitrite Anaitides ** ******* ***** ******** ******* Anaitides mucosa Angulus tenuis Anoplodactylus petiolatus Aora typica Aoridae Aphelochaeta marioni Arenicola marina Aricidea minuta Bathyporeia pilosa Boccardiella ligerica ******** ******* Botryllus schlosseri Capitella capitata Caprellidae Carcinus maenas Cerastoderma edule Cheirocratus sundevallii Chironomus salinarius Corophium Corophium arenarium Corophium sextonae Crangon crangon Crepidula fornicata Cumopsis goodsiri Decapoda Diastylis bradyi Diastylis lucifera Dodecaceria concharum Ensis Epitonium clathratulum Eteone Eteone flava Eumida Exogone naidina 0 0 ******** ******* ******** ******* Fabulina fabula Gammaridae Gammarus Gammarus locusta Gastrosaccus spinifer Gattyana cirrosa Harmothoe Harmothoe impar Harmothoe lunulata ** ******** Heteromastus filiformis Hippolyte longirostris Hippolyte varians Hydrobia ulvae Kefersteinia cirrata ******** ******* 0 0 ******** ******* Lanice conchilega Lepidochitona cinereus Lepidonotus squamatus Macoma balthica Magelona mirabilis Melita palmata.00x Microdeutopus anomalus Microdeutopus damnoniensis Microdeutopus gryllotalpa Microphthalmus sczelkowii ********** ***** Microprotopus maculatus Mya arenaria Mysella bidentata Mytilus edulis ooos Nemertea Nephtys Nephtys caeca Nephtys cirrosa Nephtys hombergii Nereis Nereis longissima Oligochaeta Ophiura Pelecypoda Petricola pholadiformis Pherusa flabellata Pholoe inornata Phoronidae Platynereis dumerilii Poecilochaetus serpens Polycirrus Polycirrus medusa Polydora Pontocrates altamarinus Pontocrates longimanus Proceraea cornuta 0 0 ******** ******* ** ««* ******* Pseudopolydora pulchra Pygospio elegans Retusa obtusa Scoloplos armiger Scrobicularia plana

28 29 Spio martinensis I Spionidae 0 0 I I Spiophanes bombyx 0 0 I Sthenelais boa 0 0 I I Streblospio shrubsolii i Syllidae 0 0 I«0 0 Syllis gracilis 0 0 I 0 0 I Tellininae (tellina) 0 0 I 0 0 I I Urothoe poseidonis I 0 0 I Totalen gera. biomassa < gadw/m2

29 30 Tabel 13 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Veersegat-Middelpl. PI. 12 van het Veerse Meer in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gern se Abra nitida I Actiniaria I Alkmaria romijni Aphelochaeta marioni I Arenicola marina ********** 0 0 i Capitella capitata I Cerastoderma edule t Chironomus salinarius t Corophium I 0 0 I Corophium insidiosum ' Cyathura carinata I Eteone t 0 0 i Fabricia stellaris stellar t 0 0 I Ficopomatus enigmaticus Gammarus salinus t 0 0 j Heteromastus filiformis t \ t Hinia reticulata o t i Hydrobia ulvae Hydrobia ventrosa I 0 0 I Idotea chelipes I 0 0 I Jaera albifrons I Melita palmata t Microdeutopus gryllotalpa t 0 0 I Mya arenaria Mytilus edulis I Nemertea I 0 0 I Nereis Nereis diversicolor Nereis succinea Oligochaeta Platyhelminthes I 0 0 I Polydora I Polydora cornuta I Pygospio elegans I Rhithropanopeus harrisii I 0 0 I Scrobicularia plana I Spio martinensis I Streblospio shrubsolii Totalen

30 Tabel 14 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Veersegat- Middelpl. PI.12 van het Veerse Meer in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum Oppervlakte (km2) 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal gem se gem se gem se gem se Abra nitida Actiniaria I Alkmaria romijni 0 0 t ******** ******* I Aphelochaeta marioni Arenicola marina S I Capitella capitata Cerastoderma edule I Chironomus salinarius { Corophium I Corophium insidiosum Cyathura carinata I Eteone I Fabricia stellaris stellar i t Ficopomatus enigmaticus Gammarus salinus I Heteromastus filiformis Hinia reticulata I Hydrobia ulvae I Hydrobia ventrosa I Idotea chelipes o i Jaera albifrons I Melita palmata Microdeutopus gryllotalpa I Mya arenaria ] Mytilus edulis Nemertea Nereis Nereis diversicolor Nereis succinea Oligochaeta Platyhelminthes I Polydora I Polydora cornuta Pygospio elegans o t Rhithropanopeus harrisii Scrobicularia plana Spio martinensis Streblospio shrubsolii Totalen gem. biomassa < gadw/m2

31 32 Tabel 15 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Middelpl.-Zandkreek pi.3 van het Veerse Meer in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se Actiniaria I Alkmaria romijni t Ampharetidae 0 0 t 0 0 I Aoridae I Aphelochaeta marioni Arenicola marina I Bathyporeia I Bathyporeia pilosa I I Bathyporeia sarsi I Cerastoderma edule I Cerastoderma glaucum I Chironomus salinarius 0 0 I I t Corophium insidiosum o t Corophium volutator I Cyathura carinata Fabricia stellaris stellar I Gammaridae i Gammarus locusta o i Heteromastus filiformis Hydrobia ulvae Hydrobia ventrosa I i Jaera albifrons I Manayunkia aestuarina Microdeutopus gryllotalpa i Mya arenaria Nemertea 0 0 t i Nereis t Nereis diversicolor Nereis succinea I Oligochaeta Pelecypoda * ********* ***** i ********* ****** i Polydora Polydora cornuta Pygospio elegans Rhithropanopeus harrisii I Scrobicularia plana I Streblospio shrubsolii Totalen

32 Tabel 16 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Middelpl.- Zandkreek pl.3 van het Veerse Meer in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum 0 t/m 2 m 2 t/m 6 m 6 t/m 45 m Totaal Oppervlakte (km2) gern se gem se gem se gem se Actiniaria I Alkmaria romijni Ampharetidae I Aoridae I Aphelochaeta marioni Arenicola marina I Bathyporeia Bathyporeia pilosa t 0 0 I Bathyporeia sarsi I Cerastoderma edule Cerastoderma glaucum I Chironomus salinarius Corophium insidiosum I Corophium volutator I Cyathura carinata Fabricia stellaris stellar* ******* ******* i 0 o t 0 0 ******** «* *«Gammaridae o 0 I Gammarus locusta i 0 0 I Heteromastus filiformis Hydrobia ulvae Hydrobia ventrosa Jaera albifrons I Manayunkia aestuarina I * * * * * * * * * * Microdeutopus gryllotalpa Mya arenaria Nemertea 0 0 I * * * * * * * * * * ***** j 0 0 ******** ******* Nereis Nereis diversicolor Nereis succinea Oligochaeta Pelecypoda o 0 I Polydora t Polydora cornuta Pygospio elegans Rhithropanopeus harrisii o 0 I Scrobicularia plana o 0 I Streblospio shrubsolii Totalen gem. biomassa < gadw/m2

33 34 Tabel 17 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Westelijk deel - plot 1 van het Westerschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se gem se Actiniaria I Anaitides o t I.7.66 Anaitides mucosa i 0 0 I 0 0 I Aphelochaeta marioni I Arenicola marina I 0 0 I Bathyporeia I 0 0 I 0 0 t Bathyporeia elegans 0 0 I 0 0 I I.7 66 Bathyporeia pilosa i 0 0 i 0 0 I Capitella capitata I 0 0 I Cerastoderma edule I 0 0 I 0 0 I Corophium arenarium I 0 0 I 0 0 I Corophium lacustre 0 0 I 0 0 I 0 0 I Corophium volutator I 0 0 I 0 0 I Crangon crangon I 0 0 I 0 0 I Eteone I 0 0 I 0 0 I Eteone flava j 0 0 I Gastrosaccus spinifer I Gattyana cirrosa 0 0 I 0 0 I 0 0 I Harmothoe I 0 0 I 0 0 I Harmothoe lunulata I 0 0 I 0 o i Heteromastus filiformis I J 0 0 I Hydrobia ulvae I 0 0 I 0 0 I Lanice conchilega I I Macoma balthica I I Magelona mirabilis I 0 0 I Malacoceros fuliginosus I I 0 0 I Mysella bidentata j 0 0 t Mytilus edulis I 0 0 I Nemertea I 0 0 I 0 0 I Neoamphitrite figulus I 0 0 t Nephtys 0 0 I 0 0 I Nephtys caeca I I.7.66 Nephtys cirrosa 0 0 I 0 0 I t S.3 Nephtys hombergii I 0 0 I Nereis diversicolor I 0 0 I 0 0 I Oligochaeta Ophelia limacina 0 0 I I 0 0 I.6.65 Ophiura 0 0 I 0 0 I 0 0 I Ophiura texturata I 0 0 I.6.65 Photis reinhardi 0 0 I 0 0 ( 0 0 I Polydora cornuta I 0 0 i 0 0 I Pontocrates altamarinus j 0 0 I 0 o i.6.65 Pygospio elegans I Retusa obtusa I 0 0 I 0 0 I Schistomysis kervillei 0 0 I 0 0 I I Scoloplos armiger Scrobicularia plana I 0 0 I 0 0 I Spio martinensis I 0 0 t 0 0 I Spiophanes bombyx j \ 0 0 I 0 0 t Streblospio shrubsolii I 0 0 I Urothoe brevicornis o i 0 0 I.6.65 Urothoe poseidonis o i Totalen t

34 Tabel 18 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Westelijk deel plot 1 van het Westerschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m S m 5 t/m 8 m 8 t/m m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gern se gem se gem se gern se Actiniaria I 0 0 I Anaitides I ***** Anaitides mucosa I 0 0 I Aphelochaeta marioni t I Arenicola marina f Bathyporeia I 0 0 I Bathyporeia elegans I Bathyporeia pilosa I 0 0 I Capitella capitata I Cerastoderma edule I 0 0 I Corophium arenarium i 0 o t Corophium lacustre I 0 0 I Corophium volutator I 0 0 I Crangon crangon f 0 o i Eteone o i 0 0 I Eteone flava Gastrosaccus spinifer o i Gattyana cirrosa o i 0 0 I Harmothoe o i 0 0 I Harmothoe lunulata o t 0 0 i Heteromastus filiformis I Hydrobia ulvae I 0 0 I Lanice conchilega I Macoma balthica t Magelona mirabilis I Malacoceros fuliginosus I Mysella bidentata I 0 o i Mytilus edulis I 0 o i Nemertea o i 0 o i Neoamphitrite figulus o i 0 0 I Nephtys j Nephtys caeca o i Nephtys cirrosa o i Nephtys hombergii I Nereis diversicolor Oligochaeta Ophelia limacina I Ophiura I Ophiura texturata I Photis reinhardi i 0 0 f Polydora cornuta o i Pontocrates altamarinus o i Pygospio elegans o i Retusa obtusa I 0 o i Schistomysis kervillei I Scoloplos armiger Scrobicularia plana I 0 0 I Spio martinensis I Spiophanes bombyx ********** ***** o i Streblospio shrubsolii ********** ***** j 0 o i Urothoe brevicornis o i Urothoe poseidonis I 0 o i Totalen gem. biomassa < gadw/m2

35 36 Tabel 19 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Centraal deel - plot 2 van het Westerschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum 1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se gern se Actiniaria Anaitides mucosa I Aphelochaeta marioni Arenicola marina A4**««**** 0 0 ********** * ** i 0 0 ********** ***** Bathyporeia I Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi i I Capitella capitata Carcinus maenas Cerastoderma edule I Corophium í f Corophium arenarium I Corophium volutator ! Crangon crangon I Cyathura carinata I Decapoda ********** I 0 0 Eteone I Eteone flava I Eurydice pulchra Haustorius arenarius I Heteromastus filiformis i I Hydrobia ulvae I Lanice conchilega I I Littorina littorea I Macoma balthica Mytilus edulis i Nemertea Neoamphitrite I Nephtys 0 0 f Nephtys cirrosa Nephtys hombergii 0 o i Nereis ! I Nereis diversicolor o i Nereis longissima 0 0 I o i Nereis succinea 0 0 I Nereis virens o i Oligochaeta o i Paraonis fulgens J Pelecypoda 0 0 I 0 0 Petricola pholadiformis 0 o i I Polydora 0 o t Polydora cornuta o i Pygospio elegans I Scoloplos armiger I Scrobicularia plana o i Spionidae 0 0 I Streblospio shrubsolii I Totalen I

36 37 Tabel 20 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Centraal deel - plot 2 van het Westerschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte (km2) gem se gem se gem se gem se gern se Actiniaria I Anaitides mucosa Aphelochaeta marioni Arenicola marina I I Bathyporeia I Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi I Capitella capitata t Carcinus maenas Cerastoderma edule I i Corophium Corophium arenarium I Corophium volutator Crangon crangon I Cyathura carinata I Decapoda I Eteone i Eteone flava Eurydice pulchra Haustorius arenarius I Heteromastus filiformis Hydrobia ulvae Lanice conchilega *************** Littorina littorea I Macoma balthica Mytilus edulis f Nemertea i Neoamphitrite I Nephtys I Nephtys cirrosa Nephtys hombergii Nereis I Nereis diversicolor i Nereis longissima I Nereis succinea I Nereis virens Oligochaeta Paraonis fulgens \ Pelecypoda S Petricola pholadiformis I Polydora I 0 0 ********** ***** ******** ******* 1 Polydora cornuta ******** ******* i Pygospio elegans Scoloplos armiger I Scrobicularia plana Spionidae Streblospio shrubsolii I 0 0 ********** ***** ******** ******* i Totalen } gem. biomassa < gadw/m2

37 38 Tabel 21 Gemiddelde dichtheid ± standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het gebied Oostelijk deel - plot 3 van het Westerschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot Dieptestratum Oppervlakte» -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal gem se gem se gem se gem se gern se Malacoceros fuliginosus 0 0 I I 0 0 t Pygospio elegans Spio martinensis i 0 0 I 0 0 I Streblospio shrubsolii t 0 0 I Capitella capitata 0 0 f 0 0 I I.8.83 Heteromastus filiformis Eteone I I.8.83 Oligochaeta I 0 0 I Nereis i 0 0 I Corophium arenarium I 0 0 I 0 0 I Corophium volutator I 0 0 j Neomysis integer I Cyathura carinata Eurydice pulchra I Apherusa bispinosa I 0 o i Mysidacea I 0 0 I Bathyporeia I Bathyporeia pilosa Haustorius arenarius i I Gammaridae I 0 0 I Gammarus I 0 0 I Mytilus edulis I 0 o i Macoma balthica Mya arenaria I 0 0 I Hydrobia ulvae I 0 0 I Nereis diversicolor I 0 o i Nereis succinea I Polydora cornuta I 0 0 I ! 10 Q.4 Totalen i i Totaal per stratum 3000 I

38 Tabel 22 Gemiddelde biomassa ± standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het gebied Oostelijk deel plot 3 van het Westerschelde in het Voorjaar 2001, per dieptestratum en over het gehele plot. Dieptestratum -1 t/m 2 m 2 t/m 5 m 5 t/m 8 m 8 t/m 100 m Totaal Oppervlakte** gem se gern se gem se gem se gern se Malacoceros fuliginosus o i 0 0 I Pygospio elegans { Spio martinensis I 0 0 I J Streblospio shrubsolii 0 0 t 0 0 I 0 0 I Capitella capitata f Heteromastus filiformis Eteone I I Oligochaeta ********** ***** I i Nereis I 0 0 I Corophium arenarium I 0 0 I 0 0 I Corophium volutator ( Neomysis integer 0 0 \ Cyathura carinata Eurydice pulchra I 0 0 I Apherusa bispinosa I 0 0 I Mysidacea o I Bathyporeia 0 0 i o 0 I Bathyporeia pilosa t Haustorius arenarius I o 0 I Gammaridae 0 0 I o 0 I 0 0 I Gammarus I 0 0 I Mytilus edulis o I Macoma balthica Mya arenaria I Hydrobia ulvae o 0 I 0 o i 0 o i Nereis diversicolor o i 0 o i Nereis succinea I Polydora cornuta 0 0 t o 0 I Totalen I Totaal per stratum i gadw/m2

39 40 Tabel 23 Overzicht veranderde soortnamen SOORTNAAM Abludomelita obtusata Angulus tenuis Aphelochaeta marioni Cerastoderma glaucum Ensis arcuatus var. directus Fabricia stellaris stellaris Fabulina fabula Ficopomatus enigmaticus Hinia reticulata Lagis koreni Lepidochitona cinereus Magelona mirabilis PELECYPODA PLATYHELMINTHES Pholoe inornata Polydora cornuta Pontocrates longimanus Retusa obtusa Tellimya ferruginosa Venerupis senegalensis SYNONIEM Melita obtusata Tellina tenuis Tharyx marioni Cerastoderma lamarcki Ensis directus Fabricia sabella Tellina fabula Mercierella enigmatica Nassarius reticulatus Pectinaria koreni Lepidochitona cinerea Magelona papillicornis Bivalvia PLATYHELM INTHES Pholoe minuta Polydora ligni Perioculodes longimanus Retusa alba Montacuta ferruginosa Venerupis pullastra

40 Lijst van figuren Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3 Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6 Figuur 7 Figuur 8 Westerschelde. Lokatie en diepteverdeling van de drie deelgebieden. Oosterschelde. Lokatie en diepteverdeling van de drie deelgebieden. Veerse Meer. Lokatie en diepteverdeling van de twee deelgebieden. Grevelingenmeer. Lokatie en diepteverdeling van de twee deelgebieden. Grevelingemeer. Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. Oosterschelde. Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. Veerse Meer. Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. Westerschelde. Sedimentsamenstelling volgens veldtypering.

41

42 m S c o ü 15 o JïP o O o c oo o Q. a> "O 2 o - C oe4> ta 3 OO o> o 0> C3 -C cd o b* c/) O E E +-* b. OO <1> *5 1 i *» en 0> CM o> 5= E oo

43 ^r TT

44 Xi 4> 00 I o > cl.s2 c CO O -J 4> S 0>e 3 00 <u C/3 J-l <U 2 E <N E 00 c 00 w O <N A

45

46 r- Figuur 5. Grevelingenmeer. Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. o> a </) * - a> im

47 Figuur 6. Oosterschelde. Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. O CO Zeer fíjn en fijn zend Middellijn zend Grof zand