m Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie (NIOO-CEMO) Korringaweg 7,4401 NT Yerseke - Nederland

Transcriptie

1 Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS NSTTUUT VOOR OECOLOGSCH ONDERZOEK m Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie (NOO-CEMO) Korringaweg 7,4401 NT Yerseke - Nederland

2 HET MACROBENTHOS VAN DE WESTERSCHELDE. DE OOSTERSCHELDE, HET VEERSE MEER EN HET GREVELNGENMEER N HET NAJAAR 1997 Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma E.B.M. Brummelhuis, J.A. Craeymeersch, W.J. Dimmers, M.M. Markusse & W.C.H. Sistermans Samenwerldngsprojekl van: Nederlands lnslituut wxw Oewlogisch Onderzoek. Cenl~rn Mar Estuariene en Marlene Oecologie R i y. Rijksinstruut wxw KuPt en Zee

3 lnhoud. nleiding Materiaal en methoden Bemonstering Westerschelde Oosterschelde Veerse Meer Grevelingenmeer Bepaling van dichtheid en biomassa Mathematische verwerking Sedimentkarakteristieken Resultaten Bodemdieren Sedimentkarakteristieken... 6 V. Referenties... 7 Lijst van tabellen... 9., Lljst van figuren lnleidinq n het kader van het Biologisch Monitoring Programma (Colijn & Akkerman, 1990) word sinds 1990 door het Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie van het Nederlands lnstituut voor Oecologisch Onderzoek te Yerseke, in opdracht van Rijkswaterstaat - Rijksinstituut voor Kust en Zee, van een aantal gebieden in de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer het -bodemdierenbestand bepaald. De globale resultaten van de bemonsteringen in de periode voorjaar voorjaar 1994 zijn gerapporteerd door Stikvoort & Brand (1 991), Craeymeersch et al. (1992a,b; 1993a,b; 1994a,b,c; 1995a,b,c; 1996a,b) en Brummelhuis et al. (1997a,b). n dit rapport worden de resultaten betreffende de Najaarsbemonstering in 1997 gepresenteerd. De bemonsteringsopzet is in de loop van het projem een aantal maal gewijzigd. Voor nadere informatie hierover vetwijzen we naar Craeymeersch et al. (1993b, 1 996a). Gebruik van de resultaten of bewerkingen daarvan zijn slechts toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de eigenaar van de -data, het Rijksinstituut voor Kust en Zee van Rijkswaterstaat.

4 11. Materiaal en methoden Bemonstering Evenals in de voorgaande campagnes werden in het najaar van 1997 bemonsteringen uitgevoerd in het sub- en eulitoraal van de Westerschelde en Oosterschelde, en het sublitoraal van het Veerse Meer en het Grevelingenmeer Westerschelde Zoals voorheen werden in de Westerschelde monsters genomen in drie deelgebieden (van west naar oost verder plot 1, plot 2 en plot 3 genoemd). De ligging van deze deelgebieden vindt zijn oorsprong in de vakindeling van de Westerschelde binnen het projekt SAWES (zie rapportages over de jaren 1990 en 1991). leder deelgebied is verdeeld in vier dieptestrata: eulitoraal, -2m tot -5m t.0.v. NAP, -5m tot -8m t.0.v. NAP, en dieper dan -8m t.0.v. NAP (fig. 1). n tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied at random 10 punten gekozen. De bemonstering gebeurde tussen 23 september en 8 oktober. Op ieder sublitoraal punt is 66n Reineck boxcorer genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8 cm doorsnede (totale opp m2). Deze werden samengevoegd en aan boord uitgespoeld op een 1 mmzeef. n het eulitorale gebied werden, in analogie met de sublitorale punten, per lokatie drie steekbuizen (doorsnede 8 cm) genomen. Die werden samen uitgespoeld op een mm-zeef. De residuen werden in gebufferde formaldehyde bewaard. E6n monster bevatte veel stenen of schelpen en is daarom in z'n geheel meegenomen. Op iedere lokatie werden de diepte (enkel voor sublitorale punten), de exacte coordinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd Oosterschelde n de Oosterschelde werden drie deelgebieden geselekteerd (fig 2). Plot 1 ligt in het westelijk deel van de Oosterschelde (mondingsgebied), plot 2 in de noordelijke tak (Keeten-Mastgat-Zijpe) en plot 3 in het oostelijk deel (kom). Eventueel in een deelgebied gelegen mosselpercelen behoren niet tot het onderzoeksgebied. De indeling komt overeen met de compartimenten 'west', 'oost' en 'noord' zoals gebruikt in ander onderzoek in de Oosterschelde (zie 0.a. Scholten et al., 1990). verdeeld in drie dieptestrata: minder dan 2m t.0.v. het zomerpeil, -2m tot -8m t.0.v. het zomerpeil, en dieper dan 8m t.0.v. het zomerpeil. n tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied dezelfde 10 punten bemonsterd als in het najaar De najaarsbemonstering gebeurde tussen 22 en 30 september. Stations tot een diepte van 2 m zijn bemonsterd met een zogenaamde 'flushing sampler' van m2. Per station werd 1 monster genomen. n de andere twee dieptestrata is op ieder punt 66n Reineck boxcorer genomen. Hieruit werd, wegens de hoge dichtheid aan kleine bodemdieren, telkens slechts 66n deelmonster genomen met een buis van 8 cm doorsnede (opp m2). Alle monsters werden aan boord uitgespoeld op een 1mmzeef, en het residu werd in gebufferde formaldehyde bewaard. De rest van de Reineck-buis werd nog gespoeld en de grotere Mya's (vanaf 2 cm) werden meegenomen. Ook werd op iedere lokatie de diepte, de exacte coordinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd Grevelingenmeer n het Grevelingenmeer werden in twee deelgebieden drie dieptestrata onderscheiden: minder dan 2m diep, 2m tot 6m diep, en dieper dan 6m (figuur 4). n tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied dezelfde 10 punten bemonsterd als in het najaar De najaarsbemonstering gebeurde tussen 11 en 16 september. Stations tot een diepte van 2 m zijn bemonsterd met een zogenaamde 'flushing sampler' van m2. n de twee diepere strata werd op ieder punt e6n Reineck boxcorer genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8 cm doorsnede (tot. opp m2). Alle monsters werden aan boord uitgespoeld op een 1 mm-zeef, en het residu werd in gebufferde formaldehyde bewaard. Op iedere lokatie werden de diepte t.0.v. het schip, de exacte coordinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd. leder deelgebied werd verdeeld in vier dieptestrata: eulitoraal, -2m tot -5m t.0.v. NAP, -5m tot -8m t.0.v. NAP, en dieper dan -8m t.0.v. NAP. Eulitoraal zijn in plot 1,2 en 3 respectievelijk de zuidelijke helft van de Roggenplaat, de slikken van Viane en een deel van het Verdronken Land van Zuid-Beveland opgenomen. n tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied dezelfde 10 punten bemonsterd als in het najaar De najaarsbemonstering vond plaats tussen 10 september en 1 oktober. Sublitoraal is op ieder punt 66n Reineck boxcorer genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8cm doorsnede (tot. opp m2). Deze werden samengevoegd en aan boord uitgespoeld op een 1 mmzeef. n het eulitorale gebied werden, in analogie met de sublitorale punten, per lokatie drie steekbuizen (doorsnede 8 cm) genomen. Die werden samen uitgespoeld op een 1 mm-zeef. De residuen werden in gebufferde formaldehyde bewaard. Ook werd op iedere lokatie de diepte (enkel voor sublitorale punten), de exacte coordinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd Veerse Meer n het Veerse Meer werd gemonsterd in twee deelgebieden (fig. 3). Met uitzondering van het gebied rond de Middelplaten, beslaan de deelgebieden praktisch het hele Veerse Meer. Plot 12 ligt westelijk (Veersegatdam-Veere-Middelplaat), plot 3 oostelijk (Middelplaat-Zandkreekdam). leder deelgebied werd

5 11.2. Bepaling van dichtheid en biomassa ll. Resultaten n het lab werden de monsters nagespoeld, gekleurd met bengaals rose en vervolgens uitgezocht. De monsters werden, t.b.v. vergemakkelijken van het uitzoeken, in Wee frakties verdeeld: een grote fraktie met soorten die achterblijven op de 3mm-zeef, en een kleine fraktie met soorten die achterblijven op de mm-zeef. De dichtheden van de verschillende soorten werden verder niet per afzonderlijke zeef genoteerd. Met uitzondering van de Oligochaeta, Actiniaria en Nemertea werden alle dieren, zo mogelijk, tot op de soort gedetermineerd, en werden de aantallen bepaald. Wegens de soms sterke fragmentatie van de polychaeten, werd voor het bepalen van de dichtheid het aantal koppen geteld. Als van een bepaalde soort enkel fragmenten gevonden werden, werd het aantal gevonden exemplaren als 6th beschouwd. Van alle schelpdieren, en soms van de wadpier Areniwla marina, en de Nepthyidae en Nereidae werd de lengte of lengteklasse genoteerd. De biomassa werd meestal indirekt bepaald op een van de volgende manieren: - door gebruik te maken van lengte-gewicht relaties (W=alb met W=ADW in mg en L=lengte in mm). Voor de decapood Carsinus maenas en voor de mollusken Abra nitina, Cerastodema edule, Cerastoderma lamarcki, Corbula gibba,, Ensis directus, Mamma balthica, Mya arenaria, Mytilus edulis, Petricola pholadiformis, Scrobicularia plana en Spisula subtruncata werden lengte-gewicht regressies opgesteld. Hiervoor werden dieren met verschillende lengte minimaal 2 dagen gedroogd bij 80 C, en nadien gedurende 2 uur bij C verast. Het asvrijdrooggewicht is dan het verschil tussen het gewicht voor en het gewicht na verassen. Voor Ostrea edulis en ostreidae indet. is de regressie van Ostrea edulis van het najaar 1995 gebruikt. - door het converteren van natgewicht in ADW. Natgewichten werden bepaald met een Sartorius balans tot op 0.1 mg nauwkeurig. De natte exemplaren werden even (1-10 sec) op een filtreerpapier gedroogd en dan gewogen. Grote exemplaren werden langere tijd gedroogd. Voor de omrekening van natgewicht naar asvrijdrooggewicht werden dezelfde conversiefaktoren als voor de najaarscampagne 1991 gebruikt. - door het direkt bepalen van het asvrijdrooggewicht, wanneer slechts enkele individuen van grotere dieren gevonden werden (bijv. Asterias rubens). - door het toekennen van een biomassa (in sporadische gevallen dat lengte noch natgewicht bepaald is). Voor de exemplaren die gebruikt werden bij de berekening van de lengte-gewichtregressies en de conversiefaktoren, werd de direkt bepaalde biomassa gebruikt bij de biomassa-berekeningen Bodemdieren De resultaten van de campagne in het najaar 1997 zijn weergegeven in tabellen 2 tot en met 21. Drie soorten werden niet eerder in het kader van dit projekt gevonden: de staafpissebed ldotea linearis (Oosterschelde), en een kolonievormende zakpijp behorend tot de familie Didemnidae (Oosterschelde) en de borstelworm Antinoella sarsi (Westerschelde). ldotea linearis is geen onbekende in de Oosterschelde (Hummel et al., 1985). Antinoella sarsi werd reeds eerder in de Westerschelde gevonden (Meire et al., 1991). De zakpijp betreft waarschijnlijk (determinatie moeilijk) een soort van het geslacht Didemnum, de druipzakpijp. Didemnum sp. is in de Oosterschelde voor het eerst in 1991 waargenomen. De soort leeft op stenen, schelpen, algen, e.d. en kan andere organismen van hard substraat overwoekeren, zoals waargenomen in het Zijpe (Gmelig Meyling & Faasse, 1 997) Sedimentkarakteristieken n figuren 5 tlm 8 wordt een overzicht gegeven van de bodemsamenstelling op basis van de veldomschrijvingen Mathernatische verwerking Voor ieder deelgebied (plot) zijn de (rekenkundig) gemiddelde totale dichtheid en de gemiddelde dichtheid per soort berekend: a) per dieptestratum en b) gemiddeld over het deelgebied. De gemiddelde waarden voor de deelgebieden zijn gewogen naar de oppervlakte van de onderscheiden dieptestrata (tabel 1). De berekeningen zijn uitgevoerd met het programma BOSTRAT van Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren. De gemiddelde waardes (en standaardfouten) zijn afgerond volgens Sokal & Rohlf (1 981, p. 151) Sedimentkarakteristieken Zoals reeds in vermeld, werd op iedere lokatie een ruwe beschrijving van het sediment gemaakt, in te delen in volgende klassen: slib, zeer fijn en fijn zand, middel fijn zand en grof zand (zie Craeymeersch et al., 1995a voor een meer gedetailleerde beschrijving van de indeling in types). Monsters met veel stenen of veen zijn als een afzonderlijke klasse genomen.

6 V. Referenties Brummelhuis, E.B.M., J.A. Craeymeersch, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Brummelhuis, E.B.M., J.A. Craeymeersch, R. Markusse & W. Sistermans Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NOO-CEMO, Yerseke. Colijn, F. &. Akkerman, Biologische monitoringprogramma zoute wateren, stand van zaken Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren, nota GWAO Craeymeersch, J.A., Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta. N100- CEMO Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort 1992a. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NOO-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort 1992b Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1993a. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NlOO-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1993b. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in Dichtheden. Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994a. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. NOO-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994b. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in Biomassals. Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994~. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Schreurs & E.G.J. Wessel 1995a. De bodemsamenstelling van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. N100-CEMO Raporten en Verslagen Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1995b. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, R. Markusse & W. Sistermans 1995c. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, R. Markusse & W. Sistermans 1996a. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, R. Markusse & W. Sistermans 1996b. Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het najaar Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. N100-CEMO, Yerseke. Gmelig Meyling, A. & M. Faasse, Het nieuwe Moo-formulier. Zeedahlia, 4(2), Hummel, H., R.H. Bogaards & L. de Wolf, De verspreiding van Cirripedia, Mysidacea, lsopoda en Amphipoda in het Deltagebied voor de afsluitingen. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen p. Lincoln, R.J British Marine Amphipoda: Gammaridea. British Museum (Natural History), London. 658 p. Meire, P.M., J.J. Seys, T.J. Ysebaert & J. Coosen, A comparison of the macrobenthic distribution and community structure between two estuaries in SW Netherlands. n: Estuaries and Coasts: spatial and temporal intercomparisons (eds. M. Elliott & J.-P. Ducrotoy), pp Olsen & Olsen, Fredensborg, Denmark. Scholten, H., 0. Klepper, P.H. Nienhuis & M. Knoester Oosterschelde estuary (S.W. Netherlands): a self-sustaining ecosystem? Hydrobiologia 195: Sokal, R.R. & F.J. Rohlf Biometry. The principles and practice of statistics in biological research. 2nd Edition. Freemand and Co, San Francisco. 776 pp. Stikvoort, E.C. & R. Brand Biomonitoring macrozoobenthos Deltagebied ntern Rapport Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke.

7 Liist van tabellen Oppewlakte (km2) van ieder dieptestratum binnen ieder deelgebied (plot) van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van de Westerschelde in het najaar 1997 per dieptestratum en over gehele plot. 1 Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m ) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Westerschelde in het najaar 1997 per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m ) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Westerschelde in het najaar 1997 per dieptestratum en over gehele plot. e e Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m ) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van de Oosterschelde in het najaar 1997 per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Oosterschelde in het najaar 1997 per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind~rr;?) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van de Oosterschelde in het najaar 1997 per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./i2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 12 van het Veerse Meer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 12 van het Veerse Meer in het najaar 1997 per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m5) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van het Veerse Meer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van het Veerse Meer in het najaar 1997, er dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m P ) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Grevelingenmeer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Grevelingenmeer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Grevelingenmeer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde biomassa k standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Grevelingenmeer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Tabel 1 Oppervlakte (km2) van ieder dieptestratum binnen ieder deelgebied (plot) van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer.

8 Tabel 3. Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied Tabel 2. Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot plot 1 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. 1 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Oppervlakte (km2) Anaitides mucosa Aricidea minuta Bathyporeia pilosa Bathypareia sarsi Cerastoderma edule Crangon crangon Ensis directus Eteone spec. Eurydice pulchra Hydmbia ulvae Hacoma balthica Nesopodopsis slabberi Microphthalmus similis Nemertinae indet. Nephtys cirmsa Nephtys spec. Ophelia rathkei Paraonis fulgens Pygosplo elegans Scoloplos armiger Scolelepis squamata Scrobicularia plana Spio martinensis Tellina tenuis eulitoraal tot -5m tot -8m 9.65 dieper dan 8m totaal ~~pervlakte (kin21 Anaitides mucosa ~renicola marina Aricidea minuta Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi carcinus maenas cerastoderma edule Crangon crangon Ensis directus Menne spec. Eurydice pulchra Eydrobia ulvae ~(ilccma balthica nesopodopsis slabberi Microphthalmus similis Nephtys cirrosa Nephtys spec. succinea Ophelia Paraonis rathkei fulgens scoloplos armiger Scolelepis squamata Scrobicularia plana Spio martinensis Tellina tenuis *~+++*+++*+***+ : gem. biomassa < gadw/m eulitoraal -2 tot -5m -5 tot -am dieper dan 8m totaal

9 Tabel 4 Oppervlakte (km2) Antinoella sarsi sarsi Asterias rubens Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi Cerastoderma edule Comphium arenarium Corophium volutator Ensis spec. Eteone spec. Eurydice pulchra Gastmsaccus spinifer Haustorius arenarius Eydrobia ulvae Lanice conchilega Macoma balthica Mescpodopsis slabberi Nemertinae indet. Nephtys cirmsa Parapleustes assimilis Petricola pholadiformis Scoloplos armiger Spio martinensis Spionidae indet. Gemiddelde dichtheid k standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. -2 tot -5m tot -8m 6.72 gem se dieper dan 8m totaal oppervlakte (km2) Antinoella sarsi sarsi Asterias rubens Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi capitella capitata Cerastodenua edule Comphium arenarium Corophium volutator Ensis spec. Eteone spec. Eurydice pulchra GastroSaCCUS spinifer Haustorius arenarius Eydrobia ulvae Lanice conchilega nacoma balthica Mesopodopsis slabberi Nephtys cirmsa Nephtys bmbcrgii Parapleustes assimilis Petricola ~holadiformis Scoloplos armiger spio martinensis Spionidae indet. Tabel 5 Gemiddelde biomassa * standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. gem eulitoraal se -2 tot -5m 7.89 gem sc -5 tot -8m 6.72 dieper dan 8m totaal 67.08,

10 Tabel 6. Gemiddelde dichtheid & standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot Tabel 7 Gemiddelde biomassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied 3 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. plot 3 van de Westerschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Oppervlakte (km2) Bathyporeia pilosa Cerastodenna edule Comphium arenarium Comphium spec. Corophium volutator Crangon crangon Eteone spec. Eurydice pulchra Gastrosaccus spinifer Haustorius arenarius Heteromastus filifomis Hydmbia ulvae Macoma balthica Mesopodopsis~~labberi MytilUS edulis Parapleustes assimilis Petriwla pholadifomis Praunus spec. Spio martinensis eulitoraal -2 tot -5m -5 tot -8m dieper dan 8m totaal i i i i i oppervlakte (km2) ~renicola marina Bathyporeia pilosa capitella capitata cerastodema edule Corophium arenarium corophium spec. Corophium volutator crangon crangon meone spec. Eurydice pulchra Gaptmsaccus spinifer Haustorius arenarius Hydmbia ulvae nacoma balthica Hesopodopsis slabberi MytilUS edulis Nereis Nephtys diversicolor hombergii parapleustes assirnilis Petricola pholadifomis Praunus spec. spio martinensis Thaw marioni eulitoraal -2 tot -5m -5 tot -8m dieper dan 8m totaal t t+++ : gem. biomassa < gadw/m

11 Tabel 8 Gerniddelde dichtheid + standaardfout (ind.lm2) per waargenornen soort in het deelgebied plot Tabel 9 Gerniddelde biornassa k standaardfout (g adw/rn2) per waargenornen soort in het deelgebied 1 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. plot 1 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestraturn en over gehele plot. Oppervlakte (km2) Abra alba Achelia echinata Anaitides mucosa Anoplodactylus petiolatus Asterias rubens Bathyporeia elegans Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi Bivalvia indet. Caprellidae indet. Cerastodenm edule Corophium arenarium Crangon crangon Decapoda indet. Echinocardium cordatum Ensis directus Eteone spec. Gammarus spec. Gastrosaccus spinifer Eamthw impar Earmothoe lunulata Earmothoe spec. Eeteromastus filiformis Rydrobia ulvae Lanice conchilega Macoma balthica Magelona papillicornis Microprotopus maculatus Microphthalmus sceelkowii Montacuta ferruginosa Mya arenaria Mysella bidentata Mytilus edulis Neoamphitrite figulus Nephtys cirrosa Nephtys spec. Nereis longissima Nymphon rubrum Ophiura albida Pagurus bernhardus Pectinaria koreni Pholoe minuta Platynereis dumerilii Pontocrates altamarinus Pseudopolydora pulchra Scoloplos armiger Scolelepis bonnieri Scrobicularia plana Spiophanes bombyx Spio martinensis Spisula subtruncata Streblospio shrubsolii Tellinacea indet. Tellina tenuis Tharvx marioni ~rotioe poseidonis Venerupis pullastra -2 tot -5m tot -8m, 4.83 gem se dieper dan 8m totaal eulitoraal 6.46 Abra alba Achelia echinata maitides mucosa Anoplodactylus petiolatus Asterias rubens Bathyporeia elegans Bathyporeia pilosa Bathyporeia sarsi Bivalvia met. capitella capitata Caprellidae indet. Cerastoderma edule Corophium arenarium crangon crangon Decapoda indet. Echinocardium cordatum Ensis directus Eteone spec. ~amnarus spec. Gastrosaccus spinifer Eawathoe imppar Earmothoe lunulata Earmathoe spec. Eetercmastus filiformis Hydrobia ulvae Lanice Macoma conchilega balthica Magelona papillicornis Microprotopus maculatus Microphthalmus sceelkowii Montacuta ferruginosa Mya arenaria Lhrsclla bidentata nyti1us edulis Neoamphitrite figulus Nephtys cirrosa ~epht~s spec. Nereis longissima Nymphon rubrum Ophiura albida Pagurus bernhardus Pectinaria koreni Pholw minuta Platynereis dumerilii Pontocrates altamarinus Pseudopolydora pulchra Scoloplos armiger Scolelepis bonnieri Scrobicularia plana Spiophanes martinensis bomnbyx Spisula subtruncata Streblospio shrubsolii Tellinacea tenuis indet. Urothoe poseidonis Venerupis pullastra -2 tot -5m -5 tot -8m dieper dan 8m totaal i i **+*********"* : gem. biomassa < gadw/m

12 Tabel 10 Gemiddelde dichtheid & standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Tabel 11. Gemiddelde biomassa ~t standaardfout (g adwlm2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Oppervlakte (km2) Abra alba Abra nitida Abra spec. Actinia anguicoma Ampharete acutifrons Anaitides mucosa Arrcidea minuta Ascidiae indet. Bathyporeia pilosa Bivalvia indet. Bodotria swrpioides, Caprellidae indet. Cerastoderma edule Cheimcratus sundevallii Corbula gibba Corophium acherusicum Corophium arenarium Corophium spec. Crangon crangon Crassostrea spec. Ensis directua Ensis spec. Eteone spec. Eulalia viridis Eumida spec. Exogone naidina Harmothoe imbricata Earmothoe impar Earmothoe lunulata Hydrobia ulvae Kefersteinia cirrata Lanice conchilega Lepidochitona cinerea Lepidonotus squamatus Littorina littorea Macma balthica Magelona papillicornis Microdeutopus gryllotalpa Micropmtopus maculatus Microphthalmus spec. Mya arenaria Mysella bidentata Mytilus edulis Nephtys caeca Nephtys spec. Nereis longissima Nereis spec. Nereis virens Nudibranchia indet. Ophiuridae indet. Ophiura spec. Ostrea spec. menia fusifomis Petricola pholadiformis Pholoe minuta Phoronidea indet. Platynereis dumerilii Polychaeta indet. Polydora ciliata Polydora quadrilobata Scoloplos armiger Spiophanes bombyx Spio martinensis Spisula subtruncata Streblospio shrubsolii Styela clava Tellinacea indet. Urothoe poseidonis Venerupis pullastra eulitoraal tot -5m tot -8m dieper dan 8m totaal eulitoraal tot -5m -5 tot -8m dieper dan 8m totaal Abra alba Abra nitida Abra spec. Actinia anguicoma Actiniaria indet. moharete acutifrons &bitides mucosa ~~enicola marina Aricidea minuta Ascidiae indet. Bathyporeia pilosa Bivalvia indet. Bodotria scorpioides capitella capitata caprellidae indet. cerastoderma edule Cheirocratus sundevallii corbula gibba cosophium acherusicum ~orophium arenarium corophium spec. crangon crangon crassostrea spec. Ensis directus Ensis spec. meone spec. mlalia viridis Eumida Spec. Exoqone naidina Barmathoe imbricata Harmothoe impar Hamothoe lunulata Hydmbia ulvae Kefersteinia Lanice conchilega cirrata Lepidochitona cinerea Lenidonotus saumatus ~Gtorina 1it;orea Macoma balthica Magelona papillicornis Microdeutopus gryllotalpa Micropmtopus iaculatus Microphthalmus spec. Mya arenaria Mysella bidentata Mytilus edulis Nephtys caeca Nephtys spec. Nereis longissima Nereis spec. Nereis virens Nudibranchia indet. Ophiuridae indet. Ophiura spec. Ostrea spec. owenia fusiformis Petricola pholadiformis Pholoe minuta Phoronidea indet. Platynereis dumerilii Polychaeta indet. Polydora ciliata Polydora quadrilobata PYgOSpi0 elegans Scoloplos armiger Spiophanes bombyx Spio martinensis Spisula subtruncata Streblospio shrubsolii Styela clava Tellinacea indet. mothoe poseidonis Venerupis pullastra *********++**** : gem. biomassa < gadw/m2

13 Tabel 12 Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot Tabel 13 Gemiddelde biomassa k standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied 3 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. plot 3 van de Oosterschelde in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. eulitoraal -2 tot -5m -5 tot -8m dieper dan 8m totaal Oppervlakte (km2) Abra alba Achelia echinata Anaitides mucosa Anoplodactylus petiolatus Aoridae indet. Aricidea minuta Ascidiella adspersa Ascidiae indet. Asterias rubens Boccardiella ligerica Bcdotria scorpioides Caprellidae indet. Cerastcderma edule Cerastcderma spec. Cheirocratus sundevallii Chironomus salinarius Corophium arenarium Corophium bonnelli Corophium sextonae Crangon crangon Crassostrea spec. Decapoda indet. Diastylis rathkei Didemnidae indet. Etmne spec. Eulalia viridis Eumida spec. Flabbeligera aff inis Gammaridea indet. Gammarus locusta Gastrosaccus spinifer Gattyana cirrosa Rarmothoe impar Barmothoe lunulata Harmothoe spec. Hydrobia ulvae dotea linearis Kefersteinia cirrata Lanice conchilega Lepidonotus squamatus Littorina littorea Mawma balthica Magelona papillicornis Melita obtusata Micrcdeutopus anomalus Microdeutopus gryllotalpa Microphthalmus spec. Molgula manhattensis Mya arenaria Mysella bidentata Mytilus edulis Neoamphitrite figulus Nephtys caeca Nudibranchia indet. Orchomene nana Ostrea spec. Palaemon adspersus Parapleustes assimilis Petricola pholadiformis Pholoe minuta Phoxichilidium femoratum Platynereis dumerilii Polydora ciliata Polycirrus medusa Polycirrus spec. Pontocrates altamarinus Porifera indet. Proceraea cornuta PYgospio elegans Retusa alba Retusa obtusa Scoloplos armiger Scolelepis foliosa Spiophanes bombyx Spio martinensis Spionidae indet. Spisula subtruncata Streblospio shrubsolii Styela clava Syllidia amta Tellinacea indet. Tellina tenuis Urothoe poseidonis Venerupis pullastra ~ieptestratw eulitoraal -2 tot -5m -5 tot -8m dieper dan 8m totaal oppervlakte (km2) ara alba ~chelia echinata ~ctiniaria indet. Amitides mucosa lodact dactyl us petiolatus Aoridae indet. Aricidea minuta Ascidiella adspersa Ascidiae indet. Asterias rubens ~occardiella ligerica Bodotria scorpioides caprellidae indet. Carcinvs maenas cerastoderma edule Cerastcderma spec. Cheimcratus sundevallii Chironomus salinarius Corophium arenarium Corophium bonnelli mrophium sextonae Crangon crangon CrassMltM spec. Decapoda indet. Diastylis rathkei Didanidae indet. Etmne spec. Eulalia viridis Eumida spec. Flabbeligera affinis Gammaridea indet. Gammaas locusta Gastrosaccus spinifer Gattyana cirrosa Barmothoe impar Ranwthoe lunulata Harmothoe spec. Hete-stus filiformis Hydrobia ulvae dotea linearis Kefersteinia cirrata Lanice conchilega Lepidonotus squamatus Littorina littorea Macoma bgelona balthica papillicornis Melita Microdeutopus obtusatanomalus Microdeutopus gryllotalpa Microphthalmus spec. Molgula manhattensis Uya arenaria Mysella bidentata Mytilua edulis Neoamphitrite figulus Nephtys caeca Nephtys homberg~i Nudibranchia indet. Orchomene nana Ostrea spec. Palaemon adspersus Parapleustes assimilis Petricola pholadiformis Pholoe minuta Phoxichilidium femoratum Platynereis dumerilii Polydora ciliata POlYcirrus medusa Polycirrus spec. Pont~rates altamarinus Porifera indet. Pmceraea cornuta PYgospio elegans Retusa alba Retusa obtusa Sc0l0plos armiger Scolelepis foliosa Spiophanes bombyx $Pi0 martinensis SPionidae indet. SPfsula subtruncata Streblospio shrubsolii Styela clava SYllidia armata Tellinaced indet. Tellina tenuis urothoe poseidonis Veneru~is pullastra ""***+******* : gem. biomassa < gadw/m2

14 Tabel 14 Gemiddelde dichtheid & standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot Tabel 15 Gemiddelde biornassa & standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied 12 van het Veerse Meer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. plot 12 van het Veerse Meer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Oieptestratum > -2m -2 tot -8m < -8m totaal Oppervlakte (km2) Abra nitida Anaitides mucosa Cerastoderma lamarcki Corbula gibba Corophium insidiosum Eteone spec. Gammarus locusta Gauunarus spec. Harmothoe imbricata Hydrobia ulvae Bydrobia ventrosa Littorina littorea Mellta Dalmata ~icrode;topus gryllotalpa Mya arenaria Mytilus edulis Nassarius reticulatus Palaemon adspersus Praunus flexuosus Rhithropanopeus harrisii Scmbicularia plana oppervlakte (km2) lrbra nitida Anaitides mucosa cakcinus maenas Cerastoderwa lamarcki Corbula gibba Corophium insidiosum Eteone spec. ~ap~marus locusta Grumnarus spec. Barmothoe imbricata Bydrobia ulvae Hydrobia ventrosa Littorina littorea nelita palmata nicrodeutopus gryllotalpa nya arenaria uytilus edulis Wassarius ~mertinae reticulatus indet. Rereis diversicolor Palaemon adspersus Praunus flexuosus Rhithropanopeus harrisii Scrobicularia plana > -2m -2 tot -8m r -8m totaal 2.91 se gem

15 Tabel 16. Gemiddelde dichtheid f standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van het Veerse Meer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Tabel 17 Gemiddelde biornassa + standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 3 van het Veerse Meer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Oppervlakte (km2) Abra nitida Alkmaria romiini ~ -.~-- Botryllus schlosseri Cerastcderma edule Cerastoderma lamarcki Cerastoderma spec. Corbula gibba Comphium insidiosum Crangon cranqon Crassostrea spec. Cyathura carinata Gammarus locusta Gammarue spec. Hydrobia ulvae Hydrobia ventrosa dotea chelinea Jaera albifgns Macoma balthica Manayunkia aestuarina Melita palmata Microdeutopus qryllotalpa Molqula spec. Mya arenaria Mytilus edulis Nernertinae indet. Ostrea spec. Phoronidea indet. Polychaeta indet. Polydora liqni Polydora quadrilobata Pyqospio eleqans Rhithropanopeus harrisii Scoloplos armiqer Scrobicularia plana Sphaeroma hookeri Streblospio shrubsolii Tellinacea indet. -2 tot totaal ( Oppervlakte (km2) > -2m -2 tot -8m < -8m totaal Abra nitida Alkmaria romijni Botryllus schlosseri Cerastoderma edule Cerastoderma lamarcki Cerastoderma spec. Corbula qibba Corophium insidiosum Cranqon cranqon Crassostrea spec. Cyathura carinata Gamraarus locusta Gammarus spec. Hydrobia ulvae Hydrobia ventrosa dotea cheli~es ~aera albifrons Macoma balthica Manayunkia aestuarina Melita palmata Microdeutopus qryllotalpa Molqula spec. t4va arenaria Gilus edulis Olisochaeta indet. 0st:ea spec. Phoronidea indet. Polvchaeta -- indet. -- Poiydora liqni Polydora quadrilobata Pygospio eleqans Rhithropanopeus harrisii Scoloplos armiqer Scrobicularia plana Sphaeroma hookeri Streblospio shrubsolii Tellinacea indet ********+++*+++: gem. biomassa < ~ ADW/~

16 Tabel 18 Gemiddelde dichtheid k standaardfout (ind./m2) per waargenomen soort in het deelgebied plq 1 van het Grevelingenmeer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Oppervlakte (km2) Abra nitida Ascidiella adspersa Ascidiae indet. Boccardiella ligerica Botryllus schlosseri Cerastoderma edule Cerastoderma spec. Cheirocratus sundevallii Corbula gibba Comphium bonnelli Corophium insidiosum Dodecaceria concharum Eulalia viridis Exogone naidina Hamothoe imbricata Beteromastus filiformis Lepidochitona cinerea Malacoceros spec. Malacoceros tetracerus Hicrodeutopus gryllotalpa Mysella bidentata Nassarius reticulatus Neoamphitrite figulus Nephtys spec. Nereis spec. Nereis virens Nudibranchia indet. Ostrea edulis Ostrea spec. Petricola pholadiformis Platynereis dumerilii Polydora ciliata Polydora spec. Polycirrus spec. Porifera indet. Praunus flexuosus Pseudopolydora pulchra Scoloplos armiger Spio martinensis Styela clava Syllidia armata Syllis gracilis Venerupis pullastra > -2m -2 tot -6m < -6rn totaal Tabel 19 Gemiddelde biomassa & standaardfout (g adw/m2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Grevelingenmeer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. ~ieptestratm > -2m -2 tot -6m < -6m totaal ~~pervlakte (km2) ara nitida Amnicola marina Ascidiella adspersa Ucidiae indet. mcardiella ligerica ~~tryllus schlosseri cerastoderma edule Cerastoderma spec. chei-ratus sundevallii Corbula gibba Corophium bonnelli Corophium insidiosum Dodecaceria concharum Eulalia viridis Drogone naidina Barmothoe imbricata Beteromastus filiformis Lepidochitona cinerea mlacoceros spec. mlacoceros tetracerus Hicrodeutopus gryllotalpa Mysella bidentata Nassarius reticulatus Neoamphitrite figulus Nephtys spec. Nereis spec. Nereis virens Nudibranchia indet. Ostrea edulis Ostrea spec. Petricola pholadiformis Platynereis dumerilii Polydora ciliata Polydora spec. Polycirrus spec. Porifera indet. Praunus flexuosus Pseudopolydora pulchra Scoloplos armiger Spio martinensis Styela clava Syllidia armata Syllis gracilis venerupis pullastra +***r+**rrrr+** : gem. biomassa < gadw/m

17 Tabel 20 Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lrn2) per waargenomen soort in hat deelgebied Tabel21 Gemiddelde biornassa * standaardfout (g adwlm2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Grevelingenrneer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. plot 2 van het Grevelingenmeer in het najaar 1997, per dieptestratum en over gehele plot. Oppervlakte (km2) Ascidiella adspersa Boccardiella ligerica Cerastoderma edule Corbula gibba Comphium insidiasum Corophium spec. Dodecaceria concharum Ensis directus Eteone spec. Exogone naidina Earmothoe imbricata Hanuathoe impar Eeteromastus filiformis Lepidochitona cinerea Malacocems fuliginosus Malacoceros spec. Microdeutopus gryllotalpa Micmpmtopus maculatus Mya arenaria Mysella bidentata Nassarius reticulatus Neoamphitrite figulus Nereis virens Nudibranchia indet. Ostrea spec. Paraonidae indet. Phoronidea indet. Platynereis dumerilii Polydora ciliata Polydora spec. Pseudopolydora pulchra Spio martinensis Urothoe poseidonis Venerupis pullastra > -2m -2 tot -6m < -6m totaal ~ieptestratum > -2m -2 tot -6m < -6m totaal oppervlakte (kn2 gem 5.86 gem se gem 6.58 se se gem se Abra alba &bra nitida Abra spec. Actinia anguicom Ampharere acutifrons Anaitides mucosa Aricidea minuta gscidiae indet. Bathyporeia pilosa Bivalvia indet. Bodotria scorpioides Caprellidae indet. cerastoderma edule Cheimcratus sundevallii Corbula gibba Corophium acherusicum Comphium arenarium Corophium spec. Crangon crangon Crassostrea spec. Ensis directus Ensis spec. Eteone spec Eulalia viridis Eumida spec. mogone naidina Earmothoe imbricata Earmothoe impar Earmothoe lunulata Beteramastus filiformis Eydrobia ulvae Kefersteinia Cirrata Lanice conchilega Lepidochitona cinerea Lepidonotus squamatus Littorina littorea Macoma balthlca Magelona papillicornis Microdeutopus gryllotalpa Microprotopus maculatus Micmphthalmus spec. Mya Mysella arenaria bidentata Mytilus edulis Nephtys caeca Nephtys homhergii Nephtys spec. Nereis longissima Nereis spec. succinea Nereis virens Nudibranchia indet. Ophiuridae indet. Ophiura spec. Ostrea spec. Ovenia fusiformis Petricola pholadiformis Pholoe minuta Phomnidea indet. Platynereis dumerilii Polychaeta indet. Polydora ciliata Polydora quadrilobata PYgospio elegans SColoplos armiger spiophanes bamhyx Spio xartinensis SPisula subtruncata Streblospio shrubsolii Styela clava Tellinacea indet. umthoe poseidonis Venerupis pullastra o i. '*****+******** : gem. biomassa i ga~h/m2

18 Liist van fiauren Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3 Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6 Figuur 7 Figuur 8 Westerschelde. Lokatie en diepteverdeling van de drie deelgebieden. Oosterschelde. Lokatie en diepteverdeling van de drie deelgebieden. Veerse Meer. Lokatie en diepteverdeling van de twee deelgebieden. Grevelingenmeer. Lokatie en diepteverdeling van de twee deelgebieden. Westerschelde, najaar Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. Oosterschelde, najaar Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. Veerse Meer, najaar Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. Grevelingenmeer, najaar Sedimentsamenstelling volgens veldtypering.

19 plot m Figuur 3. Veerse Meer. Lokatie en diepteverdeling van de twee deelgebieden

20

21

22 Figuur 8. Grevelingenmeer, najaar Sedimentsamenstelling volgens veldtypering. 39 Blomon najaar 1997 Sediment vlg. veldtyperlng 0 Stenen, klei ed. 0 Slib A Zeer fijn en fijn zand

23