Op weg naar een krachtige vroegsignalering

Transcriptie

1 Op weg naar een krachtige vroegsignalering Iris Weerden-Claessen & Marloes Jonge Poerink GGD Gelderland-Zuid Eindopdracht NSPOH, sept 2015 dec 2016

2 Inhoudsopgave Inleiding 2 Methode 4 Theoretisch kader 5 - GIZ 5 - SPARK 8 - DMO-P 10 Resultaten van de interviews 12 - GIZ 13 - SPARK 16 - DMO-P 19 Conclusie 22 Aanbevelingen 25 Kanttekeningen 28 Literatuurlijst 29 Bijlagen - Bijlage 1: Probleemanalyse; 6W s 30 - Bijlage 2: Interviewvragen en onderbouwing 31 - Bijlage 3: Rangorde categorieën 34 - Bijlage 4: Logboeken evidence based practice GIZ SPARK DMO-P 39 - Bijlage 5: Getranscribeerd interview 41 1

3 Inleiding Volgens een onderzoek, beschreven in dejgz- richtlijn vroegsignalering van psychosociale problemen, heeft 11-28% van de kinderen tussen de 0-12 jaar in meer of mindere mate last van psychosociale problemen. Het is volgens de richtlijn zinvol psychosociale problemen zo vroeg mogelijk te signaleren om het ontstaan van ernstige problemen te voorkomen. Het advies luidt binnen de JGZ een signaleringsinstrument te gebruiken om deze kinderen tijdig in beeld te krijgen (Postma, 2008). Tot 2015 werd er binnen de GGD Gelderland-Zuid gewerkt met de KIPPPI-lijsten om psychosociale problemen te signaleren, echter bleek deze methode te weinig specifiek voor de onderkenning van psychosociale problematiek (Theunissen en de Wolff, 2011) waardoor we het als maatwerkproduct niet voldoende konden onderbouwen als GGD en het niet meer wilden gebruiken. In hetzelfde jaar is de GGD Gelderland-Zuid gaan flexibiliseren om mee te kunnen bewegen met de veranderingen binnen de maatschappij en de daarbij horende transitie van de jeugdzorg. Er is een meerjarenstrategieplan uitgewerkt, waarin één van de speerpunten binnen onze JGZ is geworden om meer tijd te creëren voor kwetsbare groepen, waaronder de kinderen met psychosociale problemen (Pieters, 2016). Dit wordt binnen onze organisatie gerealiseerd door minder standaard contactmomenten aan te bieden, zodat er meer ruimte over blijft voor contacten op indicatie voor de gezinnen en kinderen die meer aandacht nodig hebben. Hierbij stuiten we gelijk op het probleem binnen onze organisatie waar dit onderzoek op is gebaseerd. In bijlage 1 kun je terugvinden dat we het probleem middels de 6-W s geanalyseerd hebben (Verhoeven, 2014). Samenvattend luidt de vraag; hoe kunnen we zonder signaleringslijsten en met minder consulten toch de kinderen met psychosociale problemen vroegtijdig in beeld krijgen en houden? Er is binnen de GGD Gelderland-Zuid een werkgroep opgericht die zich over o.a. deze vraag heeft gebogen; de projectgroep Goed Begin. Vanuit de werkgroep was één van de deelproducten een advies rondom het invoeren van een risicoanalyseinstrument psychosociale problemen bij kinderen vroegtijdig in beeld te krijgen en preventief opvoedingsondersteuning te kunnen bieden. De werkgroep heeft ons gevraagd uit te zoeken welk risicoanalyseinstrument het meest aansluit bij onze organisatie. Aangezien veel signaleringsinstrumenten met vragenlijsten werken en uit onderzoek van Hermanns, Schrijvers, Staal & Stel (2012) & Pijpers (2012) blijkt dat dit minder effectief is binnen de JGZ richten wij ons op de drie risicoanalyseinstrumenten waarbij er geen standaard vragenlijsten worden gebruikt, maar een gespreksmethodiek; de SPARK-methode, GIZ-methodiek en het DMO-P, onderdeel van Samen Starten. Hiermee komen we op de volgende vraag- en doelstelling voor ons onderzoek: Vraagstelling Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen de SPARK methode, GIZ-methodiek en het DMO-P voor het vroegtijdig signaleren van psychosociale problemen bij kinderen en verhoogde preventieve opvoedingsondersteuning voor gezinnen binnen de jeugdgezondheidszorg? Doelstelling Verschillen en overeenkomsten van alle in Nederland gebruikte risico analyse instrumenten binnen de jeugdgezondheidszorg in beeld brengen zodat we voor november 2016 een onderbouwd advies kunnen geven aan de GGD Gelderland-Zuid voor één van de risico analyse instrumenten. Binnen de vraagstelling wordt met psychosociale problemen bedoeld: kinderen met sociale, emotionele en gedragsproblemen conform de richtlijn vroegsignalering bij psychosociale problemen (Postma, 2008). Met de verschillen en overeenkomsten in de vraagstelling wordt gedoeld op de volgende aspecten, opgesteld aan de hand van de in de inleiding genoemde 2

4 richtlijnen en beleidsstukken; doel, doelgroep, signalering, implementatie, actuele ontwikkelingen, samenwerking, evidence based en kosten. Deze aspecten zullen als rode draad door het onderzoek lopen. Er wordt in dit onderzoek per instrument onderzocht wat het doel is en bij welke doelgroep het instrument ingezet kan worden. Daarnaast zal er voor alle drie de instrumenten gekeken worden op welke manier er gesignaleerd wordt en waar de signalering zich op focust. Met het aspect implementatie wordt in dit onderzoek gedoeld op de manier van implementatie en de voor- en nadelen hiervan binnen een organisatie. Om erachter te komen of een instrument bij deze tijd past, onderzoeken we de actuele ontwikkelingen van de instrumenten. Met samenwerking wordt bedoeld of het instrument goed te gebruiken is in de samenwerking met andere netwerkpartners. Ten slotte wordt getoetst of de instrumenten evidence based zijn en wat de kosten hiervan zijn voor een organisatie. De vraag gaan we beantwoorden door literatuur te toetsen en interviews af te nemen. Allereerst zal de methode waarop we dit gaan uitvoeren beschreven worden, waarna in volgorde het theoretisch kader, de resultaten, conclusie en aanbevelingen beschreven zullen worden. Hiermee hopen we een passend en goed onderbouwd advies te kunnen bieden. Veel leesplezier gewenst. 3

5 Methode Dit onderzoek, over de verschillen en overeenkomsten tussen verschillende risicoanalyseinstrumenten die binnen de JGZ gebruikt worden, is gebaseerd op gesprekken met beleidsmedewerkers van de GGD Gelderland-Zuid. Hier leefde de vraag deze instrumenten te onderzoeken voor implementatie. Het betreft een kwalitatief en vergelijkend onderzoek, waarbij literatuur is bestudeerd en geanalyseerd en negen diepte-interviews zijn afgenomen. Voor de literatuur die in dit onderzoek is gebruikt, is gezocht in PubMed en Google Scolar naar artikelen die relevant zijn voor het onderzoek. Hierbij is gebruik gemaakt van de volgende MESH-termen: SPARK, Structured Problem Analysis of Raising Kids, Signaleren van Problemen en Analyse van Risico bij Kinderen, GIZ, Gezamenlijk Inschatten Zorgbehoeften, Samen Starten, DMO-Protocol en DMO-P. Aangezien niet van alle instrumenten resultaten naar boven zijn gekomen, is er tevens contact geweest met de ontwikkelaars van de instrumenten om artikelen op te vragen. Naar alle waarschijnlijkheid zijn hiermee alle artikelen die bestaan met betrekking tot deze instrumenten geïdentificeerd. De meest relevante en uitgebreide artikelen zijn getoetst op kwaliteit middels gestructureerde logboeken, te vinden in bijlage vier. De resultaten van de getoetste literatuur worden beschreven in een apart hoofdstuk; het theoretisch kader. Voor het onderzoek zijn per instrument de ontwikkelaars geïnterviewd en twee jeugdverpleegkundigen van verschillende organisaties die met het instrument in praktijk werken. Er is in dit onderzoek bewust gekozen om per instrument drie organisaties te kiezen uit verschillende provincies om een zo breed mogelijke populatie te ondervangen, deze provincies zijn random geselecteerd. De interviewvragen zijn opgesteld aan de hand van de JGZ-richtlijn vroegsignalering van psychosociale problemen, de richtlijn gebruik van vragenlijsten in de jeugdgezondheidszorg en het meerjarenstrategieplan van de GGD Gelderland-Zuid (zie bijlage twee). Vervolgens zijn deze vragen door de beleidsmedewerkers getoetst om de vragen aan te laten sluiten bij de behoeften van de organisatie. De interviewvragen zijn gecategoriseerd om het overzichtelijk te maken en er een rangorde naar prioriteit in te kunnen maken. De categorieën zijn tevens als leidraad in het verslag gebruikt. De rangorde is door de onderzoekers onafhankelijk van elkaar opgesteld op basis van eigen ervaring binnen de jeugdgezondheidszorg en is wederom getoetst door de beleidsmedewerkers (zie bijlage drie). De rangorde is opgesteld om een onderbouwd advies uit te kunnen brengen. De categorieën die een hogere prioriteit hebben zullen zwaarder meewegen in het advies naar aanleiding van het onderzoek. De diepte-interviews zijn opgenomen, verwerkt in een transcript en middels codering geanalyseerd. Op basis hiervan is een onderbouwd advies opgesteld welk instrument het beste past bij de richtlijn vroegsignalering van psychosociale problemen en het meerjarenstrategieplan. Hiermee kan de GGD Gelderland-Zuid het best passende product implementeren. 4

6 Theoretisch kader In dit hoofdstuk zal uitgelegd worden wat elk apart instrument inhoudt en hoe het wordt gebruikt. Daarnaast zullen de resultaten per instrument vanuit de literatuur beschreven worden. GIZ De GIZ wordt op de website van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheidszorg als volgt omschreven: GIZ staat voor Gezamenlijk Inschatten van Zorgbehoeften. Door het gebruik van de GIZ methodiek brengt de professional samen met ouders en jongeren de krachten en zorgbehoeften van de kinderen en het gezin in kaart. Daarna bespreken ze welke ondersteuning het beste past bij de situatie. Niet te licht, te laat of te zwaar. Twee schema s zorgen ervoor dat het gesprek op een transparante, motiverende, niet-beoordelende en gestructureerde manier verloopt. De GIZ methodiek kent drie uitvoeringsvarianten: een korte signaleringstaxatie, een uitgebreide taxatie en een multidisciplinaire taxatie. De GIZ-werkwijze wordt standaard uitgevoerd tijdens de bestaande JGZ contactmomenten, wanneer het belangrijk is de zorgbehoeften in te schatten. Dat wil zeggen, tijdens een preventief gezondheidsonderzoek, tijdens een extra zorg contact of tijdens een multidisciplinaire overleg bij afgestemde zorg. De gemiddelde tijd voor de uitvoering van de GIZ-methodiek is volgens een uitgevoerde pilot 12 minuten (Bontje, 2013). Vanaf 2013 wordt de GIZ-methodiek verspreid binnen de jeugdgezondheidszorg en de gemeentelijke jeugdteams. Inmiddels is de GIZ-methodiek geïmplementeerd bij Jeugdgezondheidszorg Zuid-Holland West, GGD Flevoland, Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek GGD Haaglanden. Verder zijn er zeven jeugdteams in Nederland die met de GIZ-methodiek werken en een team van maatschappelijk werkers (NCJ). Doel Het algemene doel van de GIZ methodiek is professionals van basis-, eerstelijns- en tweedelijns voorzieningen in staat te stellen in dialoog met een ouder, kind of jongere tot een integrale, goed onderbouwde, gezamenlijke taxatie van zorgbehoeften te komen. Hierdoor krijgt elk kind en gezin de zorg die bij hun behoeften past, zowel uit het eigen netwerk als van de professionals. Dit ter versterking van de eigen kracht van ouders, kinderen en jongeren (NCJ). Er is nog geen onderzoek gedaan of dit doel in praktijk daadwerkelijk behaald wordt. Doelgroep De GIZ methodiek richt zich op ouders van kinderen van 0 tot 23 jaar, op kinderen vanaf 8 jaar en op jongeren. De GIZ methodiek kan gebruikt worden door een brede groep professionals die communiceren met ouders en jeugdigen (NCJ). Signalering Voor de signalering wordt gebruik gemaakt van de CAF driehoek, hierop staan alle signaleringspunten beschreven. Deze is te vinden op de volgende pagina. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van de gezonde ontwikkelings matrix: professionals en ouders of jongeren brengen met behulp van dit schema op systematische en speelse wijze de krachten en ontwikkelbehoeften in kaart. Op basis van deze gezamenlijke analyse wordt de aard, de ernst en de urgentie van de zorgbehoefte bepaald. Deze worden onderverdeeld in: - Ontwikkeling: lichamelijke, sociale, verstandelijke en emotionele. - Opvoeding: basiszorg en veiligheid, opvoeding, beleving ouderschap en onderlinge steun van ouders - Omgeving: gezinsomstandigheden en netwerk 5

7 CAF-driehoek: (NCJ) Implementatie Voor een kwalitatieve invoering van de GIZ methodiek moeten professionals een GIZ basistraining volgen. Een GIZ basistraining bestaat uit twee dagdelen van 3,5 uur met een tussenperiode van gemiddeld vier tot zes weken voor een optimaal leereffect en om professionals ruimte te geven voor oefening. Voor een goede borging van de GIZ methodiek is een ondersteuningstraject ontwikkeld; GIZ coaching. Een GIZ coach biedt professionals uit de eigen organisatie ondersteuning en extra motivatie in het gebruik van de GIZ methodiek. Intervisie, video-interactiebegeleiding, en verschillende GIZ competentiematrices zijn vast onderdeel van de GIZ coaching. Binnen elke organisatie die gaat werken met de GIZ methodiek wordt een GIZ coördinator aangesteld. Deze persoon is verantwoordelijk voor de implementatie en borging van de methodiek binnen de organisatie (NCJ). Actuele ontwikkelingen Er is een pictogrammen versie ontwikkeld voor laaggeletterden en anderstaligen (NCJ). Samenwerking De GIZ-methodiek wordt multidisciplinair gebruikt, in Zuid-Holland zijn bepaalde plekken waar zowel de jeugdgezondheidszorg als de gemeentelijke jeugdteams werken met de GIZmethodiek (NCJ). Evidence based Voor de GIZ methodiek is alleen een pilot/tevredenheidsonderzoek uitgevoerd (Bontje, 2013). De betrouwbaarheid van deze pilot is in dit onderzoek getoetst, het geeft beperkt bewijs, het is een niet-vergelijkend onderzoek met een zwakke bewijskracht (bijlage 4.1). 6

8 Vanuit het ZonMw loopt een uitgebreid onderzoek naar de effectiviteit van de GIZ-methodiek, dit onderzoek zal naar verwachting in 2018 afgerond zijn (ZonMw). Kosten Volgens het NCJ zijn de kosten van een basistraining afhankelijk van het aantal deelnemers en de gewenste GIZ schema s en komen gemiddeld op 250,- euro per persoon uit. Verder is er in de literatuur niets te vinden over de kosten van de GIZ-methodiek. 7

9 SPARK SPARK (afgeleid van de VOBO; Vragenlijst Onvervulde Behoefte en Opvoedondersteuning) staat voor: Signaleren van Problemen en Analyse van Risico bij opvoeden en ontwikkeling van Kinderen (Structured Problem Analysis of Raising Kids). De JGZ richtlijn opvoedondersteuning beschrijft de SPARK als volgt: Met behulp van het instrument voert de jeugdverpleegkundige tijdens een huisbezoek een gestructureerd vraaggesprek met de ouder(s) om (het risico op) opvoedings- en ontwikkelingsproblemen bij jonge kinderen vroegtijdig te signaleren. De SPARK combineert het perspectief van de ouders met de expertise van de jeugdverpleegkundige. De SPARK bestaat uit 16 domeinen en omvat alle fasen van het signaleringsproces: detecteren, zorgen delen en analyse/besluitvorming, in samenspraak met de ouders. Het afnemen van de SPARK kost 20 tot 40 minuten, gemiddeld 30 minuten (NCJ). De SPARK wordt vanaf 2006 gebruikt door alle jeugdverpleegkundigen bij GGD Zeeland. De methode wordt ingezet bij het consult van kinderen van 18 maanden oud. Inmiddels is de werkwijze ook geïmplementeerd bij jeugdgezondheidszorg organisaties Yunio, Rivas en GGD regio Utrecht. In 2015 is er in de provincie Zeeland bij verschillende gemeentes voor gekozen om ook de prespark in te voeren, hierbij kunnen verpleegkundigen met behulp van de SPARK-methode een huisbezoek voor de geboorte uitvoeren. Doel Het doel van de SPARK wordt als volgt omschreven: Vroegsignalering van manifeste problemen in psychosociale ontwikkeling en in de opvoeding bij jonge kinderen (NCJ). Doelgroep De doelgroep zijn ouders met jonge kinderen. Het instrument wordt afgenomen op de leeftijd van 18 maanden. Hiernaast is er een prespark versie, deze kan gebruikt worden voor de geboorte van een kind. Signalering Het instrument bevat de volgende zestien domeinen: gezondheid, motorische ontwikkeling, taal-spraak-denk ontwikkeling, taalgebruik ouders, emotionele ontwikkeling, omgang met anderen, gedrag ven het kind, aanpak van opvoeding, ontwikkelingsstimulering en vroeg/voorschoolse educatie, tijdsbesteding van het kind, woon- en leefsituatie, sociale contacten en informele steun, opvang van kind, zorgen aangegeven door anderen, gezinszaken, iets vergeten namelijk. De SPARK combineert het perspectief van de ouders met de expertise van de jeugdverpleegkundige. Er blijkt dat de SPARK in samenspraak met ouders direct bruikbare informatie oplevert om te bepalen welke zorg in een gezin nodig is (NCJ). Opvoedvragen worden gesignaleerd door het instrument en gebruikers (zowel ouders als professionals) zijn tevreden over de SPARK. De SPARK kan bijdragen aan het voortijdig herkennen van gezinnen met risico op grote opvoedproblemen. Of er daadwerkelijk meer kwetsbare groepen door middel van het instrument worden gesignaleerd is onduidelijk, dit zou verder onderzocht moeten worden. Met gebruik van de SPARK tijdens een huisbezoek werden significant meer kinderen met een hoog risico gevonden in vergelijking met een bezoek aan het consultatiebureau. Bovendien laten de psychometrische eigenschappen van de SPARK zien dat verschillen in vroegsignalering tussen JGZ-professionals verkleinen door het gebruik van een gestructureerd instrument. Wanneer de overall risico inschatting laag wordt bevonden, kan er gekozen worden voor een e-consult (online) bij een volgend consult (Staal, 2016). Implementatie Het implementatietraject van SPARK bestaat uit een aantal onderdelen: - Uitvoeren van een regiotoer om publiciteit te geven aan de SPARK waarbij gezocht wordt naar organisaties die geïnteresseerd zijn in implementatie van de SPARK 8

10 - Het uitvoeren van een kosten-batenanalyse ten behoeve van de regiotoer - Ontwikkeling van een train-de-trainer cursus voor opleiden van implementeurs in JGZ-organisaties - Ontwikkeling ondersteunende e-learning module voor training van jeugdverpleegkundigen - Ontwikkeling handleiding voor uitvoeren van de SPARK - Ontwikkeling digitale versie van SPARK (uit andere financieringsbron) - Uitwerken van een licentiemodel inclusief kwaliteitscontrole en accreditatie voor jeugdverpleegkundigen. (ZonMw, 2012) Actuele ontwikkelingen Actuele ontwikkelingen worden niet benoemd in de onderzoeken. Wel komt de SPARK overeen met het gebruik maken van eigen kracht van ouders en diens sociale netwerken. Samenwerking In de onderzoeken komt niet naar voren hoe de SPARK wordt gebruikt in contact met andere netwerkpartners. Momenteel is de SPARK alleen ingekocht door boven genoemde jeugdgezondheidszorgorganisaties in Nederland, er is ook internationale belangstelling voor de SPARK in België (UMC Utrecht, 2016). Evidence based De SPARK is een landelijk erkend instrument, het wordt ook genoemd in de richtlijn opvoedingsondersteuning. Er is recentelijk uitgebreid onderzoek naar de SPARK-methodiek gedaan. Het onderzoek laat zien dat de SPARK bijdraagt aan het beter kunnen inschatten van risico s bij de ontwikkeling van kinderen. Ook laat het zien dat een huisbezoek meer oplevert dan een consult op het consultatiebureau (Staal, 2016). Het onderzoek betreft een meta-analyse met een sterke bewijskracht, zie bijlage 4.2. Momenteel loopt er een onderzoek dat zich richt op hoe ouders van jonge kinderen hun eigen draagkracht en draaglast beoordelen en de invloed van de SPARK hierop, naar verwachting zal deze in 2019 worden afgerond. Hiernaast wordt in 2018 het onderzoek over de prespark afgerond, deze wordt onderzocht op de volgende onderdelen: - Effecten van het prenatale huisbezoek met prespark - Construct-validiteit, onderscheidend vermogen en interrater betrouwbaarheid van de prespark - Ervaringen en belemmeringen van aanstaande ouders, jeugdverpleegkundigen en verloskundig zorgverleners. (ZonMw) Kosten Uit de literatuur is geen informatie te vinden over de kosten en de kosten-baten verhouding van het instrument. 9

11 DMO-P Binnen het programma Samen Starten wordt het DMO-protocol gebruikt, een stapsgewijs volgsysteem gericht op signalering van opvoedingssituaties die risico s opleveren voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind (Hielkema, de Meer, Reijneveld & de Winter, 2011). Binnen het DMO-P is er tijdens het 8 weken consult een dubbel consult gepland, om op een gestructureerde manier uitgebreid stil te staan bij wat er in het gezin speelt.in alle andere consulten spitst de aandacht zich toe op de specifieke situatie van het gezin, waardoor er zorg op maat geleverd kan worden. In 2002 is SamenStarten in Amsterdam van start gegaan, Vanaf 2003 werd deze methode beproefd in de gemeenten Breda, Dieren/Velp, en Maastricht. Na afsluiting van deze proefperiode in 2005 besloten de 3 betrokken gemeenten SamenStarten/DMOP structureel in te voeren. Vanaf 2005 is het aantal gemeenten en organisaties die werken met SamenStarten/DMOP gestaag toegenomen. Inmiddels werkt ongeveer een derde van de Nederlandse consultatiebureaus met SamenStarten/DMOP (NCJ). Doel Volgens de JGZ-richtlijn vroegsignalering van psychosociale problemen staan de volgende doelen centraal binnen het DMO-P: - Het inventariseren van risico- en protectieve factoren; - Het opbouwen van een zodanige band met ouders dat hun gevoel van sociale ondersteuning versterkt wordt; - Het versterken van de ouderlijke competenties; - Het signaleren van gezinnen waar extra ondersteuning nodig is, waarna geschikte interventies worden ingezet (ketensamenwerking van belang). Doelgroep De originele versie van het DMO-P vanaf de geboorte is met name gericht op de eerste anderhalf jaar na de geboorte, een voor de ontwikkeling van het kind en de relatie tussen ouder en kind belangrijke en specifieke periode. De methodiek is relatief eenvoudig te vertalen naar andere levensfasen. Zo kan een kloppende en vloeiend doorgetrokken lijn in de ondersteuning rond gezinnen met kinderen vanaf de zwangerschap tot de volwassenheid ontstaan. Inmiddels is een aantal van deze vertalingen al gerealiseerd: - Prenataal - DMO2 - DMO4 (NCJ) Signalering Het DMO-P richt zich met name op opvoedingssituaties die risico s opleveren voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. Hiervoor komen tijdens ieder consult op het consultatiebureau de sociaal-emotionele ontwikkeling binnen de gezinscontext aan bod. Dit gebeurt door met de ouder(s)/verzorger(s) de volgende aspecten te bespreken: - Competentie van de ouder; - Welbevinden van het kind; - Rol van de partner; - Sociale steun; - Obstakels (gebeurtenissen en omstandigheden). (Postma, 2008). Implementatie Alle JGZ medewerkers volgen een scholingstraject. De scholing van de JGZ-medewerkers begint met de basisscholing. Deze omvat naast groepstraining een individueel traject. Na afronding van de basistraining ontwikkelt de JGZ professional zich (jaarlijks) door in 10

12 groepsverband. Het verdient aanbeveling dat professionals die meedoen aan de implementatietraining beschikt over vaardigheden in basiscommunicatie en motivational interviewing. Per organisatie worden daarnaast begeleiders opgeleid voor het begeleiden van individuele videotrajecten, zij krijgen een meer uitgebreide scholing. Er is een landelijk borgingsprogramma ontwikkeld, waardoor professionals hun niveau kunnen behouden of verbeteren (NCJ). Actuele ontwikkelingen - Er zijn verschillende actuele ontwikkelingen binnen het Samen Starten/DMO-P: - Pilot Stevig starten, een methode waarbij Samen Starten en Stevig Ouderschap zijn samengevoegd, met als doel om verschillende methoden in opvoedingsondersteuning efficiënter in te zetten. Eén van de conclusies is dat dit onder bepaalde voorwaarden mogelijk is en dat de integratie van beide methodes een specifiek surplus biedt (Beckers & Spoor, 2015). - Samen Starten app, met de App wordt gestimuleerd om ouder de regie over het gesprek te geven, aan te sluiten bij hun vragen en voorlichting en informatie op maat te kunnen geven, waardoor ouders zelf verder kunnen met hun vragen. De App wordt ingezet tijdens huisbezoeken die naar aanleiding van SamenStarten worden uitgevoerd door Jeugdverpleegkundigen. De app werkt met pictogrammen. In 2013 heeft een projectgroep vanuit het TNO en vanuit de GGD Amsterdam de app onderzocht. Uit het onderzoek blijkt dat de app bijdraagt aan verbeterde communicatie, het versterken van de eigen kracht van ouder en de huisbezoeken zeer goed gewaardeerd worden (NCJ). - De eerdere genoemde prenatale en 4 versie van het DMO-P. Samenwerking De kwaliteit van de uitvoering van Samen Starten staat of valt met de kwaliteit van de rest van de zorgketen, samenwerking wordt daardoor belangrijk geacht. Bij de implementatie van Samen Starten wordt al bewust aandacht geschonken aan de sociale kaart. In praktijk heeft de JGZ met Samen Starten een verbindende rol, door een dialooggerichte klantbenadering, vroegsignalering met effectieve en efficiënte samenwerking op lokaal niveau. De brede inventarisatie en het volgsysteem maken multiprobleem situaties sneller zichtbaar, beter inzichtelijk en bespreekbaar. Het legt een goede basis om samen met het gezin te bepalen wat het zelf kan, welke soorten ondersteuning al aan het gezin geboden worden en wat daarnaast nog nodig is. De Samen Starten app kan hierbij ondersteunend zijn (NCJ). Evidence based Het DMO-P wordt momenteel als enige van de drie instrumenten aangeraden in de JGZrichlijn signalering van psychosociale problemen als signaleringsinstrument. Daarnaast wordet deze ook aangeraden binnen de JGZ-richtlijn opvoedingsondersteuning. Verder is er onderzoek naar Samen Starten en het daarbij horende DMO-P gedaan over de effectiviteit van het instrument (Hielkema et al., 2011). De betrouwbaarheid van deze pilot is in dit onderzoek getoetst, het betreft een gerandomiseerde klinische trial met een matig bewijs (bijlage 4.3). De studie laat zien dat het DMO-P bijdraagt aan de kwaliteit en signalering van zorg binnen de jeugdgezondheidszorg. De effecten zijn echter vanuit dit onderzoek veelal klein te noemen. Verder is het onbekend of het DMO-P bijdraagt aan het psychosociaal welbevinden van kinderen, hier zal verder onderzoek naar moeten gedaan worden. Kosten De kosten staan niet beschreven in de literatuur, in tijd is bekend dat de standaard scholing 36 uur per medewerker kost en er 15 minuten extra tijd gevraagd wordt voor het acht weken consult (NCJ). 11

13 Resultaten van de interviews Buiten het theoretisch kader is er in dit onderzoek gekeken hoe de ervaringen per instrument in praktijk ervaren worden. Hierin zullen ook verschillen met de theorie opvallen, deze worden binnen dit onderzoek in de aanbevelingen vergeleken. In dit hoofdstuk worden de resultaten van de ervaringen per instrument beschreven aan de hand van getranscribeerde diepte-interviews. Voor elk instrument is de ontwikkelaar geinterviewd en twee jeugdverpleegkundigen. Een voorbeeld van een getranscribeerd diepte-interview is te vinden in bijlage vijf. Deze interviews zijn gecodeerd aan de hand van de acht thema s die als rode draad worden gebruikt binnen dit onderzoek; doel, doelgroep, signalering, implementatie, actuele ontwikkelingen, samenwerking, evidence based en kosten. De bevindingen van de respondenten over de acht thema s worden letterlijk beschreven. Hiermee zullen de verschillen en overeenkomsten van de instrumenten in praktijk per thema realistisch beschreven staan. 12

14 GIZ Doel Het doel van de GIZ-methodiek wordt als volgt geciteerd door de respondenten: Het doel is om samen met die ouder te kijken waar de vragen liggen, echt op maat in te kunnen spelen waar de behoefte ligt. Het is een middel om het gesprek gestructureerd aan te gaan. Doelgroep Bij de vraag onder welke doelgroep het instrument gebruikt kan worden, werd het volgende geciteerd: Het kan bij elk consult, je hebt een versie voor 0 tot 23 jaar en van 0 tot 2 jaar. Uit de antwoorden van de respondenten blijkt dat in praktijk de GIZ bij enkele doelgroepen moeilijker toe te passen is. De volgende doelgroepen werden benoemd: Als je bijvoorbeeld vluchtelingen hebt die net hier zijn, dan begin je er eigenlijk niet aan, dat is te ingewikkeld. Eigenlijk merk ik hoe hoger opgeleid, hoe minder behoefte aan dit praatpapier. Hiernaast kwamen er ook doelgroepen naar voren waarbij het instrument juist goed aansluit: Je kan het wel gebruiken bij ouders die heel erg gesloten zijn. De pictogrammen kun je heel goed gebruiken voor buitenlandse gezinnen en laagopgeleiden. Signalering Uit de citaten blijkt dat de volgende onderwerpen worden gesignaleerd door de GIZ : Kind en ouder komen erin naar voren, maar veiligheid haal je er niet uit Je kijkt mee op het ontwikkelingsgebied van het kind, de opvoeding die ouders aanbieden en welke omgeving het kind opgroeit. Bij emotionele en gedragsproblemen denk ik als je een goed gesprek met de ouders hebt dat het er vanzelf wel bijkomt. Het geeft goed inzicht waar de ouders geholpen willen worden en waar de problemen liggen. Over de vraag of er meer opvoedingsvragen worden gesignaleerd, werd door de respondenten wisselend geantwoord: Ja er komen heel veel opvoedingsvragen uit. Opvoedingsproblematiek is een gat in het geheel. Het instrument signaleert niet altijd opvoedingsvragen. De vraag naar opvoedingsondersteuning is voor mijn gevoel niet toegenomen, ik denk gelijk gebleven. Implementatie Volgens de respondenten wordt de GIZ op korte termijn uitgebreid geïmplementeerd, op lange termijn wordt herhaling gemist: De basistraining is verplicht om mee te werken en deze duurt twee dagdelen van 3,5 uur. In groepjes van twintig mensen wordt je getraind door twee GIZ trainers en die laten je kennis maken, in het eerste dagdeel, met deze schema s en daarmee ga je oefenen. Dan zitten er een paar weken tussen dagdeel één en twee. Ja, nou ja het is alweer een paar jaar geleden. Ik heb wel de behoefte om het weer eens op te frissen. Het gaat een eigen leven leiden. Respondenten ervaren hun deskundigheid wisselend na de implementatie: Ja, dat verschilt wel heel erg per professional. Het moet ook wel matchen, de methodiek en de persoon. 13

15 Na implementatie en werken in praktijk zijn de volgende voordelen benoemd: Het voordeel is dat het heel overzichtelijk is, in één oogopslag. De pictogrammen vielen verrassend goed bij de professionals. Ik was een beetje sceptisch in het begin, ik voelde me helemaal niet deskundig in het begin, ik dacht weer iets kunstmatigs in het gesprek. Maar ik merk wel al vrij snel dat het voor ouders heel verhelderend is. Als nadelen zijn genoemd: We hebben geen extra tijd met de GIZ. Het is bedoeld als een gespreksinstrument, maar ik moet echt uitkijken dat ik dit niet aan ouders voorleg en zelf vaccinaties ga optrekken, in verband met de tijd. Je kunt het instrument inbouwen in digitale dossier, maar gaat niet altijd makkelijk of goed. De eigen kracht van mensen vind ik niet heel erg hangen aan dit instrument, het is maar net hoe je het zelf uitwerkt. Opvallend is de vrije invulling van het instrument in praktijk: Je mag zelf weten wanneer je het gebruikt, we hebben helemaal een vrije invulling. Ik laat die keuze ook nog weleens bij de ouders, je hebt dan echt wel mensen die zeggen nee dat heb ik niet nodig, ik kan zo ook wel een gesprek met je hebben. Ja, ik weet dat twee collega s het bijvoorbeeld helemaal niet gebruiken en ik weet dat één collega heel trouw is en het bij ieder consult gebruikt. Heel wisselend. Actuele ontwikkelingen Onderstaande citaten van respondenten geven weer welke actuele ontwikkelingen er momenteel zijn binnen de GIZ: Ze zijn nu aan het kijken of er een pilot gedaan kan worden met kraamzorg. We hebben net nu een Engels versie ontwikkeld, maar er is ook de vraag of het in Arabisch kan. Er worden geen moderne technologieën gebruikt. Er is een project van TNO om een digitale gids te gaan ontwikkelen. Op de vraag of het instrument binnen de transitie van de jeugdzorg paste werden verschillende antwoorden gegeven: Ik denk wel dat het instrument binnen het huidige tijdsbeeld past. Nee dat weet ik echt niet. Het sluit volledig op de transitie van jeugdzorg aan. Samenwerking De samenwerking van de GIZ met ketenpartners is per gemeente verschillend, bij enkele gemeentes wordt naast de JGZ ook door ketenpartners met de GIZ gewerkt: Maar daar ligt nog wel een hiaat, in de zin dat we meer met elkaar moeten samenwerken. Ik gebruik het niet in samenwerking, alleen de uitkomsten van het instrument. Ja in Sociaal Team en in JGZ organisaties, schoolmaatschappelijk werkers gaan er dit najaar mee aan de slag, dus de samenwerking tussen de school en de JGZ wordt daardoor heel erg geboost. En daarin zie je dat die eenheid van taal, ja, dat is goud waard. Evidence based Het blijkt dat de GIZ nog niet heel rijk is aan wetenschappelijk onderzoek: Hij is niet wetenschappelijk erkend. Dit wordt bevestigd in bijlage 4.1 waarin in dit onderzoek het meest uitgebreide en recente onderzoek van de GIZ is getoetst. 14

16 Kosten De ontwikkelaar heeft de volgende globale kosten benoemd: Op korte termijn wil je mensen gaan trainen, dat is het eerste en de exacte kosten hangen af van hoeveel mensen je traint en welk materiaal wil je allemaal afnemen. Maar een grove schatting is dat het per deelnemer tussen de inclusief BTW ligt. Per jaar levert de organisatie een bijdrage voor de beheerstructuur. Of de GIZ op lange termijn kostenbesparing oplevert is niet aangetoond: Wetenschappelijk gezien levert het geen kostenbesparing op. 15

17 SPARK Doel Het doel van de SPARK wordt op de volgende manier omschreven: Dat je een gestructureerd vraaggesprek kan voeren, dat ik een leidraad heb en dat je een heel logisch gevolg hebt van begin tot eind. En wat ik heel erg belangrijk vind is dat niet alleen mijn inschatting belangrijk is, maar dat de ouder zelf kan vertellen wat zijn inschatting is en wat voor hulp hij of zij nodig heeft. Dus dat is niet dat ik bepaal wat er gebeurd, maar je bepaalt het eigenlijk samen en meer eigenlijk de ouder. Dat je vroegtijdig kunt inventariseren, een soort brede verkenning, een inventarisatie om te kijken hoe het gaat binnen het gezin, met de ontwikkeling van het kind. Doelgroep Bij de vraag bij welke doelgroep je het instrument kunt gebruiken, werd het volgende geantwoord: Bij ons wordt het gebruikt bij het 18 maanden consult, je hebt een uur de tijd met het 18 maanden consult op huisbezoek en 40 minuten op het bureau. We gebruiken het instrument alleen bij eerste kinderen in het gezin. Er is ook een prenatale versie en we gaan dit najaar starten met een versie voor vijf jarigen. Soms als er moeilijke situaties zijn op andere leeftijden gebruik ik de SPARK vragenlijst ook als leidraad op andere leeftijden. De volgende doelgroepen werden aangehaald als minder makkelijk in toepassing binnen de SPARK: Als je met handen en voeten moet werken, kan je eigenlijk niet fatsoenlijk een SPARK afnemen. Het is lastig bij mensen waar je een niet pluis gevoel hebt en die niet heel open zijn op de vragen. Signalering Onderstaande citaten geven weer wat er gesignaleerd wordt met de SPARK methode: Het kind, de ouder en de omgeving worden meegenomen in het instrument. Veiligheid staat niet expliciet in de vragenlijst benoemd. Sociale problemen, emotionele problemen en gedragsproblemen komen er allemaal in voor. Er zijn 16 domeinen variërend van fysieke gezondheid tot gezinszaken die je samen met de ouder doorloopt. Dat het opvoedingsvragen signaleert is echt een item. Dit zijn reacties die betrekking hebben op het signaleren met de SPARK methode: Wij hebben er bewust voor gekozen om bij mensen thuis te komen omdat je daar toch echt meer ziet. Ja prenataal is helemaal super natuurlijk, dan neemt de vraag naar opvoedingsondersteuning in een eerder stadium toe. De ontwikkelaar gaf op de vraag of er meer kwetsbare groepen werden gesignaleerd, het volgende antwoord gebaseerd op haar onderzoek Verschil hoog risico: 1,2% zonder instrument vs 2,6% met SPARK. Verschil verhoogd risico: 14,5% zonder instrument vs 20,7% met SPARK. Implementatie Volgens de respondenten is de implementatie op de volgende manier vorm gegeven: Het komt neer op een Training en ervaring in gebruik van de SPARK, en coaching in gestructureerd werken. Ter ondersteuning hebben we hiervoor ontwikkeld een trainingstraject, e-learning en handleiding. Het trainingstraject heeft de vorm van een 16

18 train-de-trainers cursus met 3 onderdelen: zelf werken met de SPARK; kennis en materialen voor opleiden en begeleiden van collega s; en coaching op uitvoering SPARK en opleiden/begeleiden. Ondertussen wordt met het management een raamwerk gemaakt voor het implementatieplan en worden er trainers aangesteld. Dit is een reactie van een respondent over de implementatieproces in de praktijk: Ja ik voelde mij wel deskundig na het inwerken en volgens mij mijn collega s ook wel. Het enige wat we in ons team wel vaak hoorden dat het inwerken veel tijd koste. Het had wat minder uitgebreid gemogen. Na implementatie en werken in praktijk zijn de volgende voordelen door de geïnterviewden benoemd: Mijn ervaring is wel dat ze het juist ook wel heel fijn vinden om alles eens even uitgesplitst te zien en het daar over te hebben, ook voor de bevestiging dat ze het wel goed doen. Ik vind de SPARK echt een meerwaarde om te gebruiken. Ik vind de huisbezoeken vaak ook erg leuk. Niet alle ouders zitten er denk ik van tevoren op te wachten, maar uiteindelijk ervaren ze het allemaal wel als een fijn gesprek. Het valt wel mee hoeveel extra werkdruk het geeft. Als nadelen zijn genoemd: En het zwakke punt is misschien dat als er echt niks aan de hand is, als het allemaal gewoon gezellig is enzo, dan vind ik het soms wel een beetje gezeur. Je moet oppassen dat het geen verhoor wordt. Vooral in het begin moest ik hier mijn weg in vinden. Actuele ontwikkelingen Onderstaande citaten van respondenten geven weer welke actuele ontwikkelingen er momenteel zijn binnen de GIZ: De prenatale versie van de SPARK is nieuw bij ons. Momenteel zijn we vooral bezig met de SPARK voor 5 jarigen op te zetten. Dat is iets heel nieuws. Hierna zouden we hem heel graag willen gebruiken voor de 3,9 jaar leeftijd. Op de vraag of het instrument binnen de transitie van de jeugdzorg paste werden verschillende antwoorden gegeven: Het instrument past bij de huidige ontwikkelingen zoals de transitie van de jeugdzorg. Er wordt heel erg rekening gehouden met de eigen kracht van mensen, ik vind dat echt een vooruitgang. Samenwerking De samenwerking met ketenpartners en het gebruik van SPARK hierbij wordt hieronder beschreven door twee respondenten: Zeker, je kunt het instrument gebruiken met andere netwerkpartners, dan heb je meer informatie en kun je overleggen. In de praktijk gebeurd het niet vaak dat we in overleg de SPARK methode erbij pakken en dan overleggen. Veel ketenpartners kennen de SPARK niet, dus dat zegt ze niks. Maar als je het uitlegt maakt dit wel indruk. Evidence Based Uit het interview met de ontwikkelaar blijkt dat er wetenschappelijk onderzoek naar de SPARK is gedaan: Het is een landelijk erkend instrument, het is ook effectief bewezen 17

19 Dit wordt ondersteund door de toetsing van het meest recente en uitgebreide onderzoek, zie bijlage 4.2. Kosten Over de kosten zijn de volgende twee uitspraken gedaan door ontwikkelaar: Er is nog geen duidelijke kostenberekening te maken. De kosten zijn voor trainingen en ook degenen die binnen de organisatie getraind worden. De opzet zoals ik net benoemde kost 7000 euro, er is plaats voor personen. Bij deelnemers vanuit verschillende organisaties wordt de kostprijs gedeeld door het aantal organisaties. Hiernaast moeten alle SPARK formulieren dan nog aangeschaft worden en ook de digitale versie kan in het digitale dossier gezet worden wat een prijskaartje heeft. 18

20 DMO-P Doel Het doel wordt als volgt omschreven in de interviews: Het doel is om vroegtijdig psychosociale zwaktes en kwetsbaarheden die in een gezin boven tafel te krijgen, zodat je tijdig een interventie kan plannen. Het doel is overkoepelend het bevorderen van een gunstige psychosociale ontwikkeling en daar hoort bij als overkoepelend doel het bieden van zorg op maat aan ieder gezin. En subdoelen zijn het inventariseren van de situatie waar het kind in opgroeit, het werken aan een vertrouwensrelatie en de competentie van de ouder verhogen. Doelgroep De methode wordt op verschillende momenten ingezet: Wij doen dat prenataal, bij 2 maanden hebben we een dubbel consult en bij alle andere consulten hebben wij iets meer minuten om vragen te kunnen stellen over de gezinssituatie. Er zijn inmiddels diverse versies, maar de basisversie begint direct bij de geboorte van een kind. En er is ook een prenatale versie wat later ontwikkeld en er is ook een 4 versie, verschillende leeftijden. De enige groep die in praktijk tweemaal wordt benoemd als lastige groep om de methode in te zetten wordt als volgt geciteerd: De lastigste groep is de gezinnen waar echt een taalbarrière is. Dus dat je echt niet kunt communiceren met elkaar verbaal. Signalering Uit de interviews zijn de volgende opmerkingen met betrekking tot de signalering vanuit het DMO-P geciteerd: Sociale, emotionele en gedragsproblemen komen voor binnen het instrument. Er worden kind, ouder en omgevingsfactoren meegenomen. Nee volgens mij wordt veiligheid niet meegenomen in de signaleringslijst. Ik denk wel dat je meer kwetsbare groepen signaleert, omdat je het echt open legt op alle onderdelen en dat zou je zonder instrument minder snel doen. Ik denk dat opvoedvragen in een veel eerder stadium gesignaleerd worden, dat is eigenlijk juist de bedoeling ook en dan opvoedingsondersteuning in de brede zin. Dus ook ondersteuning in het welbevinden van de ouders of op in maatschappelijke zin, door koppeling maatschappelijk werk of GGZ, al dat soort dingen. Zodat je in principe die psychosociale problematiek bij het kind zou kunnen voorkomen. Implementatie De implementatie ziet er volgens de respondenten als volgt uit: Voor de DMO-P start bij de JGZ wordt in het algemeen een Kick-off gegeven ook voor de ketenpartners, samen met de JGZ. De training is juist erop gericht dat mensen zich competent voelen in het gebruik. Voor de JGZ is een specifieke training ingezet, die bestaat uit een groepstraining en een bijzonder individueel traject, namelijk; met behulp van video-interactie begeleiding. Over de implementatie naar het digitale dossier worden verschillende opmerkingen gemaakt: Dus als de GGD dit gaat doen, dan zullen ze het hele programma moeten gaan kopen om in KD te zetten. Zoals nu is het niet werkbaar. Het digitale dossier is nog wel een aandachtspunt, want dat is tot nu toe aan de organisatie zelf gelaten. Nu is er wel vanuit het NCJ een landelijk registratie protocol 19

21 aangereikt en is het aan de organisatie zelf om te kijken op wat voor manier ze dat bij hun provider activeren. De voordelen die van de methode benoemd zijn staan hieronder geciteerd: Nou de sterke punten zijn de gesprekken met mensen en wat je eruit haalt. Wat ik zei, dat ik het zelf een enorme meerwaarde in mijn werk vind. Sterke punten is dat het heel volledig is. Het instrument sluit aan bij de behoefte van ouders, want vanuit dat gesprek vraag je steeds van hoe het voor hen is. Waar heb je behoefte aan, wat zou je willen. Waar heb je steun aan. Empowerment zit in de principes, maar een positieve benadering hoort er ook bij. O ja, wat ook een mooie bevinding was van dat Groningen onderzoek, dat ouders zich ook bewuster worden van het belang van de omgeving voor de ontwikkeling van hun kind. Wat ook nog wel een positief element aan is, is dat er ook een kwaliteitsborgingssysteem aan vastzit. Dat mensen jaarlijks in groepjes weer opnames gaan maken van hun consulten en dat dan in een groep terug gaan kijken en bespreken, zodat ze zich door blijven ontwikkelen. En dan zich dan dus ook steeds competenter gaan voelen Ook worden er nadelen benoemd: De zwakke punten is dat er soms zoveel is waar je niks mee kunt en dat kan jezelf dan ook frustreren. Zwakke punt is dat je wel echt een hele goede inleiding moet hebben om op een samenwerkende manier met ouders het gesprek te voeren. Ik hoor weleens van vrienden die ook ouders zijn dat sommige dat als heel raar hebben ervaren en echt niet zo fijn. Dat ze niet snappen waarom het gevraagd wordt. Actuele ontwikkelingen De ontwikkelingen van DMO-P bij de verschillende organisaties zijn als volgt benoemd: Binnen onze organisatie is de manier waarop geïmplementeerd en bijgeschoold wordt wat veranderd, er wordt meer aandacht besteed aan de inleiding. Samen Starten App, daarmee kunnen In eerste instantie ouders dan aan de hand van pictogrammen beslissen waar ze het over willen hebben, over welke onderwerpen en dan kijken hoe is dan de situatie op die onderwerpen. En dan vervolgens kijken wat wordt er dan bij elk onderwerp aan ondersteuning geboden in de buurt. Dat er meer regie of autoriteit bij ouders gelegd wordt, want die zijn doorslaggevend op het moment dat de conclusie wordt besproken van dit gezin verdient extra ondersteuning. Op de vraag hoe het DMO-P in verhouding staat tot de transitie werd het volgende geciteerd: Met de participatiemaatschappij heb je natuurlijk ook steeds meer dat mensen zelf oplossingen moeten gaan zoeken, daar helpt samen starten ook bij. Ik denk wel dat het een goed instrument is voor deze tijd, omdat het een compleet beeld geeft. Daarnaast geeft het ook hele duidelijke handvatten en richting aan bepaalde vervolgstappen. 20

22 Samenwerking Over de samenwerking met ketenpartners en het DMO-P wordt uit praktijkervaring het volgende gezegd: Je hebt een compleet verhaal, waarmee je beter ziet waar je terecht kunt. Je kunt zeggen dat je naar de psychosociale situatie hebt gekeken en dat je daarvoor een instrument hebt. Dat vinden ketenpartners heel prettig om te horen, dat je het heel gedegen doet. Evidence based Volgens de ontwikkelaar is de methode gedeeltelijk wetenschappelijk onderbouwd, zij deed er de volgende uitspraken over: Ja evidence based, zo kun je het noemen, de bevindingen vanuit Groningen waren bevestigend voor de bevindingen die al in het onderzoek daarvoor, was al wel in 2005 de resultaten daarvan, maar eigenlijk zijn die bevindingen op alle punten hetzelfde. En wat er tot nu toe wel ook altijd uit is gekomen, is van het effect op de psychosociale ontwikkeling van kinderen zelf, dat is nog nooit met het onderzoek dat gedaan is bewezen. Deze uitspraken worden bevestigd door de toetsing van het meest recente en uitgebreide artikel, te vinden in bijlage 4.3. Kosten De globale kosten voor de organisatie komen volgens de ontwikkelaar op het volgende neer: De externe kosten; Dat hangt er ook van af of jullie de camera al in huis hebben. Dus die kosten komen er ook bij. Maar de groepsintroductie voor 10 personen 1300 euro en de VIB, de bijeenkomsten met VIB DMO-p er, dat is dan 3 uur en dacht dat de DMO-p er 110 euro per uur kost. Dus dat is dan een beetje, dat zijn gemiddelde, het kan dan ook zijn dat er mensen zijn die extra begeleiding nodig hebben. De kosten van de Samen Starten app vallen hierbuiten: Ja nou tot nu toe zit de app nog niet standaard in het pakket, omdat er nu nog heel veel ontwikkelingskosten aan de app vastzitten, dus om de app te implementeren dat is nog wel best kostbaar. Of de methode kostenbesparing op lange termijn oplevert is niet bewezen: Kostenbesparing op lange termijn; Dat zou eigenlijk wel de bedoeling zijn ja, maar dat is tot toe niet onderzocht. Over de tijd die je extra krijgt na implementatie van het DMO-P wordt het volgende verteld: Je krijgt voor een consult 10 minuten extra. Als er dingen uitkomen waar je nog wat mee moet dan kost dat wel tijd. Maar ik zie dat niet als extra tijd die ik besteed aan samen starten, meer als extra tijd die ik besteed binnen mijn takenpakket. 21

23 Conclusie In dit hoofdstuk worden de conclusies van de resultaten van de interviews beschreven. Opvallend is dat de resultaten van de interviews niet altijd overeenkomen met het theoretisch kader. Dit verschil zal in de aanbevelingen helder naar voren komen. In onderstaande conclusie zullen de verschillen en overeenkomsten van de drie instrumenten in praktijk duidelijk worden. Doel Alle drie de instrumenten streven als doel na om zorg op maat te bieden, wat wil zeggen dat de zorg afgestemd wordt met ouder en/of het kind. Bij de GIZ en de SPARK wordt de structuur in het gesprek als belangrijk element van het doel genoemd. Tenslotte wordt bij het DMO-P en de SPARK de vroegsignalering van psychosociale problemen en/of de ontwikkeling van het kind als doel beschouwd. Doelgroep De instrumenten zijn op verschillende momenten inzetbaar; De GIZ is heel breed inzetbaar, dit instrument kan van 0-23 jaar op een willekeurig moment ingezet worden. Voor de SPARK drie signaleringslijsten ontwikkeld; prenataal, 18 maanden en de 5-jarigen versie. Er kan bij dit instrument gekozen worden om dit alleen bij 1 e kinderen uit te voeren. Ook voor het DMO- P is er een prenatale versie, daarnaast wordt de methode ingezet bij het 8 weken consult, hier wordt het uitgevoerd door een dubbel consult in te plannen. Daarbuiten kan het op overige consulten, ook in de 4, als methode gebruikt worden. Tenslotte wordt bij alle drie de instrumenten benoemd dat het bij mensen waarbij sprake is van een flinke taalbarrière lastig te gebruiken is. Bij de GIZ wordt benoemd dat de pictogrammen versie hierbij helpend kan zijn. Verder worden er bij alle drie de instrumenten geen doelgroepen genoemd waar het instrument moeilijk inzetbaar is. Signalering Alle drie de instrumenten zijn op de volgende items gericht: - Kind, ouder en omgevingsfactoren. - Sociale, emotionele en gedragsproblemen bij kinderen. - Veiligheid word niet standaard meegenomen in de signalering. Bij de SPARK en het DMO-P zijn de respondenten eensgezind over de vraag of er opvoedingsondersteuning gesignaleerd wordt en of deze in eerder stadium gesignaleerd worden, daar is in beide gevallen sprake van. Echter bij de GIZ is dit niet evident, omdat de respondenten hier wisselende ervaringen mee hebben. Tenslotte wordt bij de SPARK, de GIZ en het DMO-P beaamd dat er meer kwetsbare groepen in beeld komen door het gebruik van het instrument. Bij de SPARK is dit daadwerkelijk wetenschappelijk bewezen. De huisbezoeken zijn hierin ook als meerwaarde onderzocht voor de signalering in vergelijking met een consult op het consultatiebureau. Implementatie Omdat de implementatie uit veel verschillende aspecten bestaat, hebben we in deze conclusie de bevindingen uitgesplitst per onderwerp. Training Elk instrument biedt een vast trainingstraject. Echter is dit bij de drie instrumenten verschillend ingericht. - GIZ: basistraining van 2x 3,5 uur waarin je uitleg over het schema krijgt en gaat oefenen. - SPARK: vaste training en ervaring in het gebruik van de SPARK, daarnaast coaching in gestructureerd werken. Ter ondersteuning is er een trainingstraject, e-learning en een uitgebreide handleiding. De vorm die gebruikt wordt: train-de-trainers. 22