Lessons learned: pilot Dapper App

Transcriptie

1 Naam Afzender De ontwikkeling van een app ter ondersteuning van zelfmanagement van het kind met overgewicht en obesitas en zijn gezin Auteur:

2 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Wat is Dapper? Waarom een app van het leef- en actieplan? Hoe werkt het? 5 3 Pilot Dapper Ontwikkelfase Dapper Uitvoeringsfase Dapper Evaluatie pilotfase Dapper 6 4 Leerpunten en aanbevelingen 7 5 Vervolg en conclusie 9

3 1 Inleiding In 2015 is de (AAGG) gestart met de digitalisering van het leef- en actieplan voor kinderen met overgewicht en obesitas. Het leef- en actieplan wordt gebruikt bij de begeleiding van kinderen met overgewicht en obesitas door de jeugdverpleegkundige of de centrale zorgverlener en draagt bij aan het maken en vaststellen van doelen en ondersteunt het zelfmanagement van kind en gezin. De digitalisering van het leef- en actieplan vond plaats door middel van een app, Dapper. Vanaf 2016 tot en met 2017 heeft een pilot plaatsgevonden, waarin Dapper is ontwikkeld en in gebruik genomen. Om verschillende redenen is de pilot niet volledig succesvol verlopen. Dit rapport gaat in op de leerervaringen die zijn opgedaan tijdens deze pilot. Met het delen van deze leerervaringen vanuit deze pilot hoopt de AAGG organisaties en gemeenten die zich bezig houden met de ontwikkeling van tools ter ondersteuning van zelfmanagement, eventueel binnen de ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas, enige aandachtspunten mee te geven. 3

4 2 Wat is Dapper? Dapper is een digitale applicatie ter ondersteuning van kind, gezin en jeugdverpleegkundigen van de Jeugdgezondheidzorg GGD Amsterdam bij het maken en vaststellen van doelen in een Leef- en Actieplan en het ondersteunen van zelfmanagement van kind en ouders. De app richt zich voornamelijk op gezinnen met kinderen van 4 tot en met 12 jaar. Figuur 1, Inlogscherm Dapper Wanneer overgewicht of obesitas wordt gesignaleerd bij een kind in Amsterdam, gebruiken jeugdverpleegkundigen, als sinds oudsher, een papieren formulier voor het maken en vaststellen van doelen in een Leef- en Actieplan in samenwerking met kind en gezin. Dit plan wordt ook wel behandelplan of zorgplan genoemd. Het plan wordt gebaseerd op de brede anamnese, zie Landelijk model Ketenaanpak kinderen met overgewicht en obesitas (Care for Obesity, 2018). De brede anamnese wordt bij de start van de behandeling wordt afgenomen. In het Leef- en Actieplan is duidelijk verwoord wat de afgesproken doelen zijn, wat van de aanpak verwacht mag worden en welke verantwoordelijkheden de verschillende partijen hebben zoals wordt omschreven in de Zorgstandaard Obesitas (2010) en het Pact Gezond Gewicht (2013). 2.1 Waarom een app van het leef- en actieplan? Het doel van Dapper is het ondersteunen van kind, ouders en jeugdverpleegkundigen bij het maken en behalen van doelen met betrekking tot een gezonde leefstijl door het aanbieden van een passend en digitaal Leef- en Actieplan. Het papieren Leef- en Actieplan werd door ouders en kinderen mee naar huis genomen. Thuis konden zij aan de slag met de door hen beschreven doelen. De wens vanuit de AAGG was om het Leef- en Actieplan gebruikersvriendelijker en aantrekkelijker te maken voor ouders, kind en jeugdverpleegkundigen. Met als doel het versterken van de werking van het Leef- en Actieplan. Een manier om het Leef- en Actieplan gebruiksvriendelijker en aantrekkelijker te maken is het digitaliseren van deze dienst in een app, Dapper. Een app maakt directe communicatie over het behalen van doelen tussen jeugdverpleegkundige en gezin gemakkelijker. Daarnaast was de gedachtegang dat door de ontwikkeling van een app, een spelelement 4

5 gemakkelijk kon worden toegevoegd. Wat bij het gezin mogelijk de motivatie tot gebruiken van de app zou verhogen. 2.2 Hoe werkt het? In Dapper stelt het gezin samen met de jeugdverpleegkundige doelen op en kijkt wat er nodig is om deze doelen te behalen. De gestelde doelen kunnen gaan over slapen, bewegen, eten en drinken, systeemdynamiek, psychosociale factoren of andere zaken die belangrijk zijn om een gezonde leefstijl te bereiken en te behouden. Het gezin stelt in samenspraak met de jeugdverpleegkundige vast wie wat doet bij elk doel. Daarnaast kan het gezin in de app bijhouden hoe het met de doelen gaat. Het gezin kan elkaar aanmoedigen en via de app kunnen ook vragen aan de verpleegkundige gesteld worden. Dapper maakt hierbij gebruik van herinnerings- en beloningselementen. Voor een voorbeeld, zie figuur 2. Figuur 2, het stellen van doelen in Dapper 5

6 3 Pilot Dapper 3.1 Ontwikkelfase Dapper Bij de ontwikkeling van Dapper is gebruik gemaakt van een werkgroep en klankbordgroep met o.a. betrokken jeugdverpleegkundigen. De app is in cocreatie met de jeugdverpleegkundigen tot stand gekomen. Tijdens de ontwikkelfase is de app getest binnen de werkgroep. 3.2 Uitvoeringsfase Dapper Het gebruik van Dapper in de praktijk is geëvalueerd tijdens een pilot fase. Tijdens de uitvoeringsfase van Dapper hebben 13 jeugdverpleegkundigen, die ook betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling van de app, gezinnen geïncludeerd en feedback geleverd aan bouwers van de app. De evaluatie heeft alleen plaatsgevonden onder verpleegkundigen. Indirect hebben kind en gezin via de verpleegkundigen aanvullende feedback kunnen leveren. 3.3 Evaluatie pilotfase Dapper De pilotfase van Dapper is niet succesvol gebleken. Jeugdverpleegkundigen gaven aan gestopt te zijn met het gebruik van de app. En het motiveren van ouders en kinderen tot gebruik van de app bleek moeilijk. Uit de procesevaluatie zijn een aantal achterliggende redenen hiervoor te halen: Het ontbrak aan voldoende feedback van de jeugdverpleegkundigen in een vroeg stadium van de ontwikkeling van de app. Het bleek lastig om voldoende gezinnen te includeren. Dit vroeg een (te) grote investering van de jeugdverpleegkundigen. Het bleek voor de jeugdverpleegkundigen lastig de extra benodigde tijdsinvestering in te plannen die het includeren van deze gezinnen kostte. Er miste draagvlak onder jeugdverpleegkundigen om aan de slag te gaan met de app. Er was onvoldoende opstarttijd om kennis te maken met de app en de introductie van Dapper bij hiermee startende gezinnen neemt veel tijd in beslag. De kosten en benodigde capaciteit die de ontwikkeling van deze app met zich meebrengen, bleken te laag ingeschat. Het implementatieproces verliep daardoor moeizaam. 6

7 4 Leerpunten en aanbevelingen Op basis van de evaluatie tijdens de pilotfase kunnen een aantal leerpunten worden benoemd: Algemeen Hulpmiddel ter ondersteuning zelfmanagement gezin Dapper kan een mooi hulpmiddel kan zijn dat waarde toevoegt aan de behandeling. Inhoud Betrek ouders en kinderen bij de ontwikkeling van tools die door hen gebruikt moeten worden De lay-out wordt onder andere omschreven als kinderachtig en niet aansprekend. De app is ontwikkeld vanuit de GGD in samenwerking met jeugdverpleegkundigen. Zorg dat je ouders en met name ook jeugdigen betrekt in de ontwikkeling van de app. Dit zorgt voor betere aansluiting van de app bij de doelgroep. Het is belangrijk de daadwerkelijke behoefte van jeugdige en gezin te achterhalen ten aanzien van ondersteuning bij het opstellen van doelen en zelfmanagement. Maak ook een inventarisatie van de behoefte van de jeugdverpleegkundigen en hun werkwijze, en hoe deze aansluit op de behoefte van het kind. Dit vergroot het draagvlak onder betrokkenen. Digitale ondersteuning van ouder en kind is nodig Het gebrek aan digitale vaardigheden en digitale middelen (waaronder een geschikte telefoon, internetabonnement en gesplitste adressen voor zowel kind en ouders) maken het gebruik van de app tijdens de begeleiding van het gezin moeilijk. Zorg dat je onderzoekt welke ondersteuning kind en gezin nodig hebben om met een app aan de slag te gaan. Onderzoek of aangesloten kan worden bij al bestaande tools Jeugdverpleegkundigen gaven in de evaluatie aan dat wellicht de Samen Starten App omgebouwd zou kunnen worden, zodat deze beschikbaar wordt voor kinderen met overgewicht en obesitas. Of dit mogelijk en haalbaar is, kan onderzocht worden. Sluit aan bij indicatoren in het zorgproces Met een app kunnen doelen goed gekwantificeerd worden. Het is behulpzaam als het zorgproces op die manier is opgezet dat hierbij aansluiting gevonden kan worden. Tijdens de ontwikkeling van de app, werd ook de rol van centrale zorgverlener (door jeugdverpleegkundige) lerende wijs verder ontwikkeld. Gezien nog gepionierd werd met deze rol en nog niet altijd helder was op welke indicatoren moest worden ingezet, bleek het lastig hierop aan te sluiten met de app. Organisatorisch Zorg voor voldoende tijd en scholing voor de jeugdverpleegkundige Het aanmelden van gezinnen en het uitleg geven over de app werd door jeugdverpleegkundigen als tijdsintensief ervaren. Daarbij ervaren jeugdverpleegkundigen onvoldoende opstarttijd om kennis te maken met de app. Om ervoor te zorgen dat jeugdverpleegkundigen met de app uit de voeten kunnen, is voor een deel van de jeugdverpleegkundigen (bij)scholing nodig. Zorg voor voldoende draagvlak binnen de uitvoeringsorganisatie 7

8 Het implementeren van de app in de werkwijze van de jeugdverpleegkundige kost tijd en energie. Vanuit het management van de uitvoeringsorganisatie is hier draagvlak voor nodig. Er moet prioriteit gegeven worden aan de ontwikkeling en implementatie van een dergelijk tool. Enkel ondersteuning is niet voldoende. Om de app voldoende te implementeren in de werkwijze is participatie op uitvoeringsniveau, maar ook op directie niveau nodig. Gebruik de deskundigheid van professionals bij de ontwikkeling van nieuwe tools Er mistte draagvlak onder de jeugdverpleegkundigen om met de app aan de slag te gaan. Het is aan te raden vanaf de start de professionals die met de app aan de slag moeten, te betrekken bij het ontwikkel- en implementatieproces als inhoudsdeskundigen. Dit vergroot aansluiting bij het werkveld en uiteindelijk draagvlak voor de ontwikkelde tool. Overweeg het inzetten van deskundigheid op gebied van ontwikkeling van digitale tools Het ontwikkelen van een app is over het algemeen niet de corebusiness van een professional die de app zelf moet gaan gebruiken. Het inhuren van een professioneel bedrijf die app s ontwerpen is te overwegen. Samenvattend: Algemeen Een app ter ondersteuning van het zelfmanagement van het gezin kan waarde toevoegen aan de behandeling Inhoud Betrek ouders en kinderen bij de ontwikkeling van tools die door hen gebruikt moeten worden Digitale ondersteuning van ouder en kind is nodig Onderzoek of aangesloten kan worden bij al bestaande tools Sluit aan bij indicatoren in het zorgproces Organisatorisch Zorg voor voldoende tijd en scholing voor de jeugdverpleegkundige Zorg voor voldoende draagvlak binnen de uitvoeringsorganisatie Gebruik de deskundigheid van professionals bij de ontwikkeling van nieuwe tools Overweeg het inzetten van deskundigheid op gebied van ontwikkeling van digitale tools 8

9 5 Vervolg en conclusie De evaluatie wijst uit dat Dapper zowel inhoudelijk als organisatorisch onvoldoende aansluit bij ouder, kind en de werkwijze van de jeugdverpleegkundigen van Amsterdam. Potentieel kan een app als Dapper een meerwaarde hebben bij de ondersteuning van kinderen met overgewicht of obesitas en hun ouders in het vergroten van hun zelfmanagement. Uit het doorlopen traject van de Dapper-app kan geconcludeerd worden dat het betrekken van enkel de jeugdverpleegkundigen bij de ontwikkeling van deze tool ter ondersteuning van zelfmanagement van ouder en kind, te minimaal is. Daarnaast is van belang aandacht te hebben voor de digitale ondersteuning (in materiaal en vaardigheden) van ouder en kind. Ook is draagvlak zowel bij de uitvoerend professionals als bij hun leidinggevenden op managementniveau nodig voor het implementeren van een nieuwe tool. Er moet voldoende capaciteit (in mankracht, tijd en geld) vrij gemaakt worden voor de ontwikkeling en implementatie van een nieuwe tool. Door de ervaren barrières zijn jeugdverpleegkundigen en gezinnen in Amsterdam gestopt met het gebruik van de Dapper app. Als alternatieven worden Kidos of een papieren Leef- en Actieplan gebruikt. Er zijn op dit moment geen alternatieve tools voor het vergroten van zelfmanagement in gebruik bij de JGZ van GGD Amsterdam. De implementatie van Dapper binnen de Amsterdamse ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas is na de pilot gestaakt. De pilotfase leverde nog dermate veel ontwikkelpunten op, dat is besloten de benodigde investering (in geld en tijd) voor deze ontwikkelingen niet verder te maken. Dapper is daardoor ook niet opgenomen in de leerlijn (scholing voor jeugdverpleegkundigen). De app Dapper is wel gedeeld met GGD Flevoland. GGD Flevoland gebruikt de app in de interventie (Medische Advisering Ziekgemelde Leerling). is een verzuimaanpak op middelbare scholen en mbo s. GGD Flevoland gebruikt dezelfde content, maar heeft het design aangepast aan de nieuwe doelgroep. 9