Bijlage 1 bij besluit DRZW/ , WINNING SUPPLETIEZAND KUST VAN DOMBURG INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN

Transcriptie

1 Bijlage 1 bij besluit DRZW/ , WINNING SUPPLETIEZAND KUST VAN DOMBURG INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN

2 DE AANVRAAG De aanvraag heeft betrekking op de zandwinning in 2010 tot en met 2012 in de Noordzee ten behoeve van een strandsuppletie voor de kust van Domburg (Noord West Walcheren). Het betreft winkavel S7U. Net als in voorgaande jaren zullen in 2010 tot en met 2012 op diverse plaatsen langs de Nederlandse kust zandsuppleties worden uitgevoerd ten bate van de kustveiligheid. Hiervoor zal op verschillende locaties op de Noordzee tussen de doorgetrokken 20- meterlijn en de 12-mijlsgrens zand worden gewonnen. Voor de zandwinning in 2008 en 2009 was de effectinschatting moeilijker dan voor de winning in 2007, omdat de beoogde zandwinningen mogelijk samenvallen met de zandwinningen ten behoeve van de Tweede Maasvlakte. De huidige aanvraag valt eveneens samen met zandwinningen ten behoeve van de Tweede Maasvlakte. Anders dan bij de beoordeling van de zandwinningen in 2007, is niet op voorhand uit te sluiten dat er significant verstorende effecten en/of verslechtering van habitattypen of habitats van soorten zouden kunnen optreden. Om deze reden en vanwege het MER Winning suppletiezand Noordzee 2008 tot en met 2012, dat samen met de Natuurtoets voor de suppletie als passende beoordeling fungeert, vraagt Rijkswaterstaat vergunning aan voor de zandwinningen ten bate van de kustveiligheid. De voorliggende aanvraag maakt deel uit van het programma voor 2011 en wordt in ruim twee jaar (september 2010 tot en met december 2012) uitgevoerd. De aanvraag heeft betrekking op de zandwinning, inclusief varend transport. In het Natura 2000-beheerplan Voordelta staat in paragraaf aangegeven, dat de strand- en vooroeversuppleties die in de beheerplanperiode in de Voordelta zijn gepland en zijn vermeld in de lijst van paragraaf (tabel 9.3), zijn vrijgesteld van vergunningplicht in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998, mits er voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden, zoals beschreven in hoofdstuk 6. Uit tabel 9.3. blijkt dat de suppletielocatie Noordwest-Walcheren daarin is opgenomen en daarmede (onder bepaalde voorwaarden) is vrijgesteld van de vergunningplicht op grond van de Nbwet Wijze van zandwinning De zandwinning zal worden uitgevoerd met een sleephopperzuiger. Dit is een zelfvarend baggerwerktuig dat al varend zand van de bodem opzuigt. De sleephopperzuiger is voorzien van één of meer pompinstallaties en een eigen laadruim. De sleephopperzuiger baggert met een snelheid van 4 à 7 km/u (2 à 4 knopen). Het baggermengsel wordt het laadruim ingeperst, waar het zand vervolgens de gelegenheid krijgt om te bezinken. Zandbehoefte RWS is voornemens om per wingebied één of meerdere sleephopperzuigers in te zetten en het hele jaar door (24 uur per dag) te winnen mits de weersomstandigheden dat toelaten. De meest voorkomende sleephopperzuigers die zullen worden ingezet hebben een beunvolume die varieert tussen en m³. De gemiddelde sleephopperzuiger heeft ongeveer 1 tot 1,5 uur nodig om het laadruim te vullen. Het type sleephopperzuiger dat zal worden toegepast is afhankelijk van de beschikbaarheid van materieel bij de aannemer die het werk zal uitvoeren, de periode dat de win- c.q. stortlocatie beschikbaar is, de waterdiepte, het type suppletie en de situatie ter plaatse. De totale winning ten westen van Walcheren is 12,8 mln m³ (netto); voor deze hoeveelheid is in 2009 een Nb-wet vergunning verleend; de in het kader van deze aanvraag benodigde extra hoeveelheid bedraagt m³ bruto. De bruto te winnen hoeveelheden zand zijn groter dan de netto te winnen hoeveelheden zand vanwege de overvloei. Naar schatting zal bij maximaal 20% van de gewonnen hoeveelheden sprake zijn van een overvloei van 20%, terwijl bij 80% van de gewonnen hoeveelheden een overvloei van maximaal 5% aan de orde is. Gemiddeld wordt dus rekening gehouden met een overvloei van circa 8%. 2

3 Locatie De wingebieden liggen voor de kustvakken waar in het kader van regulier onderhoud en aanpak Zwakke Schakels zandsuppletie nodig is. Het gaat in deze aanvraag om winkavel S7U. Coördinaten hoekpunten winkavel S7U (X) (Y) , , , , , , , ,707 De maximale zuigdiepte van een kleine sleephopperzuiger (zonder onderwaterpomp) bedraagt circa 24 meter. Dat betekent, dat uitgaande van een gemiddelde waterdiepte van circa 20 meter, de windiepte maximaal 4 meter kan bedragen. In geval van slecht weer en tij kan de windiepte afnemen met 2 meter. WETTELIJK KADER Beschermde natuurmonumenten Artikel 60, lid 1 en lid 2 van de Nb-wet 1998 bepaalt dat besluiten, welke genomen zijn op basis van de Nb-wet 1967 (waaronder onder andere het besluit tot aanwijzing van het natuurmonument Manteling van Walcheren ), gelden als besluiten welke genomen zijn op basis van artikel 10 van de Nb-wet 1998 (besluiten ter aanwijzing van beschermde natuurmonumenten). Artikel 10, lid 1 van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van LNV bij besluit een natuurmonument kan aanwijzen als beschermd natuurmonument. Artikel 10a, lid 1 van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van LNV gebieden aanwijst ter uitvoering van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Lid 3 van dit artikel stelt dat de instandhoudingsdoelstelling van deze gebieden mede betrekking kan hebben op doelstellingen ten aanzien van het behoud, het herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, anders dan vereist ingevolge de Vogel- en Habitatrichtlijn. Artikel 15a, lid 2 van de Nb-wet 1998 stelt dat een besluit houdende aanwijzing van een natuurmonument als beschermd natuurmonument onder de Nb-wet 1998 vervalt met ingang van het tijdstip waarop doch slechts voor zover dat beschermd natuurmonument deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Indien met toepassing van het tweede lid van artikel 15a een besluit houdende de aanwijzing van een natuurmonument als beschermd natuurmonument geheel of gedeeltelijk is vervallen, heeft de instandhoudingsdoelstelling voor het op grond van artikel 10a, eerste lid, aangewezen gebied mede betrekking op de doelstellingen ten aanzien van het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied zoals bepaald in het vervallen besluit. Artikel 65 van de Nb-wet 1998 geeft aan dat zolang Natura 2000-gebieden die ook (delen van) beschermde natuurmonumenten omvatten, nog niet definitief zijn aangewezen, voor wat betreft de doelen van de beschermde natuurmonumenten nog getoetst wordt op externe effecten. Natura 2000-gebieden Artikel 19d, lid 1 van de Nb-wet 1998 bepaalt dat het verboden is zonder vergunning, of in strijd met aan een dergelijke vergunning verbonden voorschriften of beperkingen, projecten of andere handelingen te realiseren c.q. te verrichten die, gelet op de instandhoudingsdoelstelling, de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van 3

4 soorten in een Natura 2000-gebied kunnen verslechteren of een significant verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Zodanige projecten of andere handelingen zijn in ieder geval projecten of handelingen die de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied kunnen aantasten. De vergunningplicht, zoals deze is neergelegd in artikel 19d van de Nb-wet 1998, ziet niet alleen op handelingen die van invloed zijn en verricht worden binnen een Natura 2000-gebied, maar tevens op activiteiten die buiten een Natura 2000-gebied worden verricht, maar wel effecten hebben binnen het beschermde gebied, de zogenaamde externe werking. Artikel 19e, sub a en sub b van de Nb-wet 1998 bepaalt dat GS, c.q. de minister van LNV bij het verlenen van een vergunning op basis van artikel 19d, lid 1 van de Nb-wet 1998 rekening houden met: - de gevolgen die een project of andere handeling, waarop de vergunningaanvraag betrekking heeft, gelet op de instandhoudingsdoelstelling kan hebben voor een op grond van artikel 10a, lid 1 van de Nb-wet 1998 aangewezen gebied of het gebied waarvan de aanwijzing als zodanig in overweging is genomen als bedoeld in artikel 12, lid 3 van de Nb-wet 1998 en - met een op grond van artikel 19a of artikel 19b van de Nb-wet 1998, vastgesteld beheerplan. Conform artikel 19g, lid 1 van de Nb-wet 1998 kan een vergunning slechts worden verleend, indien het bevoegd gezag uit de passende beoordeling zonder enige twijfel kan concluderen dat de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied c.q. desbetreffende gebieden niet aangetast zullen worden. VERGUNNINGPLICHT De Voordelta is krachtens de Vogelrichtlijn aangewezen als Speciale Beschermingszone. De Voordelta en De Manteling van Walcheren zijn voorts bij de Europese Commissie aangemeld als Habitatrichtlijngebieden. Op 19 mei 2003 heeft Nederland de Europese Commissie een lijst van 141 Habitatrichtlijngebieden aangeboden. Op 08 december 2004 heeft de Europese Commissie bekend gemaakt dat zij deze lijst heeft vastgesteld. De Manteling van Walcheren is onder de Nb-wet 1967 in 1988 aangewezen als beschermd natuurmonument (artikel 16 Nb-wet) Op 19 februari 2008 is de Voordelta aangewezen als Natura 2000-gebied. Ik stel vast dat de voorgenomen winning in potentie de natuurlijke kenmerken van de Natura 2000-gebieden Voordelta en De Manteling van Walcheren zou kunnen aantasten. Derhalve ben ik van mening dat deze winning als vergunningplichtig onder de Nb-wet 1998 moet worden aangemerkt. Ik wil er voorts op wijzen dat, indien zulks uit de vereisten van de Flora- en faunawet en de bevindingen in de ecologische toetsing voortvloeit, u tevens dient te beschikken over een ontheffing ex artikel 75, derde lid van de Flora- en faunawet. Een dergelijke ontheffing dient u aan te vragen bij Dienst Regelingen, Team vergunningen en ontheffingen Flora- en faunawet, Postbus 19530, 2500 CM DEN HAAG. Voor meer inhoudelijke informatie verwijs ik u naar de website: BELEID(SAFWEGING) Nota Ruimte (2006) 4

5 In zijn algemeenheid is het ruimtelijk beleid voor de VHR-, NB-wet- en EHS-gebieden gericht op het behoud, herstel en de ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken en waarden van een gebied. De bescherming van de wezenlijke kenmerken en waarden vindt plaats door toepassing van een specifiek afwegingskader, het zogenoemde «nee, tenzij»-regime. Aangezien het afwegingskader van de Nota Ruimte in het onderhavige geval het afwegingskader van de Habitatrichtlijn volgt, is met het doorlopen van het afwegingskader zoals opgenomen in artikel 19f, lid 1 van de Nb-wet 1998 materieel aan de vereisten van het afwegingskader van de Nota Ruimte voldaan. In de Nota Ruimte is voor de Noordzee de volgende doelstelling geformuleerd: waarborging van de veiligheid tegen overstromingen vanuit zee met behoud van (inter)nationale ruimtelijke waarden, waarbij de gebiedsspecifieke identiteit een belangrijke kernkwaliteit is. De volgende opgaven staan centraal: integraal kustbeheer, begrenzing en bescherming kustfundament, introductie strategie voor beheer zandige kust en het op sterkte hebben en houden van de zeewering. Voorop staat waarborging van het dynamische zandige kustsysteem als drager van alle functies. De prioriteit ligt daarbij op het behoud en de ontwikkeling van veerkracht en natuurlijke dynamiek, met respect voor de morfologische en ecologische processen. Deze aspecten zijn bepalend voor de toelaatbaarheid en inpasbaarheid van andere functies. Voor de toelaatbaarheid en inpasbaarheid van andere functies dient een stappenschema te worden doorlopen, waarbij nut en noodzaak van nieuwe activiteiten op zee met significante ruimtelijke en/of ecologische consequenties aangetoond dient te worden, tenzij activiteiten in deze nota expliciet worden toegestaan of door vigerend rijksbeleid worden gestimuleerd. Het stappenschema is nader uitgewerkt in het Integraal Beheerplan Noordzee (IBN) Winning van zand in de Noordzee is van nationaal belang en mag alleen plaatsvinden zeewaarts van de doorgaande NAP -20m dieptelijn. De bestaande zandvoorraden in de kustzone (landwaarts van de doorgaande NAP -20m dieptelijn) en het dynamische karakter daarvan moeten behouden blijven. Nadere voorwaarden voor de winning van bouwstoffen zijn opgenomen in het RON2. In de nota worden ook de Zwakke Schakels in de kust genoemd welke moeten worden aangepakt. De winkavel waar de aangevraagde activiteit zal gaan plaatsvinden ligt zeewaarts van de doorgaande NAP 20m dieptelijn. Het vormgeven van de uitvoering, handhaving en andere beheertaken in de Noordzeekustzone heeft verder gestalte gekregen middels het Integraal Beheerplan Noordzee Ontwerp Nationaal Waterplan (2009) Op 22 december 2009 heeft het kabinet het in ontwerp Nationaal Waterplan vastgesteld. Hierin wordt onder meer het beleid ten aanzien van zandwinning en kust geactualiseerd. Eén van de beleidskeuzes is om het kustfundament te laten meegroeien met de zeespiegelstijging door het toevoegen van zand. Dit betekent dat een verhoging van het totale suppletievolume voor de Nederlandse kust nodig is van 12 mln. m3 naar 20 mln. m3 per jaar. In het Nationaal Waterplan worden zandwinningen ten behoeve van kustsuppleties benoemd als activiteiten van nationaal belang. Ingeval van vergunningen is sprake van een dwingende reden van groot openbaar belang. Overigens heeft de Tweede Kamer het Nationaal Waterplan als controversieel verklaard. Integraal Beheerplan Noordzee 2015 (hierna: IBN 2015) Het IBN 2015 vervangt de in 1999 verschenen Beheersvisie Noordzee Binnen het plan wordt onder andere een afwegingskader ontwikkeld dat duidelijkheid schept over de (on)mogelijkheden van initiatieven voor toekomstig gebruik op de Noordzee. 5

6 In relatie tot de binnen het gebied aanwezige biodiversiteit en de regulering van het menselijk gebruik van het gebied wordt vanuit het beheersplan Noordzee het volgende gesteld: Bij de vergunningverlening voor het ontplooien van economische activiteiten op zee wordt gestreefd naar het zo veel mogelijk beperken van effecten op het ecosysteem. Afhankelijk van de omvang van een activiteit geldt een m.e.r.-plicht, waarbij onderzoek naar effecten op het ecosysteem een belangrijk onderdeel is. Op basis hiervan worden indien nodig beperkende maatregelen getroffen. Ook bij activiteiten die buiten de m.e.r.- plicht vallen, worden natuurvriendelijke technieken voorgeschreven. [ ]. Als een activiteit negatieve effecten heeft, moeten deze eerst met maatregelen beperkt (gemitigeerd) worden.[ ] Met het doorlopen van de Nbwetvergunningprocedure wordt aan het bovenstaande voldaan. Met betrekking tot de kustlijnzorg wordt in het IBN 2015 gesteld: Het hoofddoel van de kustlijnzorg is de veiligheid van primaire waterkeringen in het kustgebied te waarborgen. Dit doel wordt geacht te zijn bereikt als de kustlijn wordt gehandhaafd [ ] de basiskustlijn en de zandbalans in het kustsysteem dienen gehandhaafd te blijven: het kustsysteem als geheel mag structureel geen zand verliezen. Daarom mag binnen de doorgaande NAP 20 m lijn geen zand worden gewonnen. In de Nota Ruimte en het regionaal Ontgrondingenplan Noordzee (RON 2) is deze doorgaande NAP 20 m lijn verankerd als zeewaartse begrenzing van het kustfundament. De doorgaande NAP -20 m lijn + 2 km geldt als begrenzing voor diepe zandwinning. De winkavel waar de aangevraagde activiteit zal gaan plaatsvinden ligt zeewaarts van de doorgaande NAP 20m dieptelijn. De zandwinning wordt uitgevoerd ten behoeve van het kustbeheer. Integraal beleidsplan Voordelta Het Integraal beleidsplan Voordelta (hierna: IBV) wordt door het IBN 2015 gezien als een meer gedetailleerd plan voor een deelgebied van het IBN Het IBN 2015 is aanvullend op het IBV. De doelstelling van het IBV luidt: de formulering van hoofdlijnen van het voor de Voordelta te voeren beleid, teneinde: - de natuurlijke ontwikkeling van het gebied veilig te stellen, in relatie tot kustbescherming, - de veiligheid van de kust te waarborgen. - aan te geven op welke wijze de in het gebied aanwezige en mogelijke toekomstige belangen in de voorgestane ontwikkeling inpasbaar (kunnen) zijn, waarbij wordt aangegeven op welke wijze het benodigde bestuurlijk-juridische en financiële instrumentarium door de betrokken instanties zal worden ingezet. Voor de functie natuur is de hoofdlijn als volgt uitgewerkt: De natuurlijke ontwikkeling wordt veiliggesteld, natuurwaarden worden beschermd, en nieuwe potenties worden zoveel mogelijk benut. Specifiek met betrekking tot de zandwinning is het volgende beleidskernpunt vastgesteld: Zandwinning landwaarts van de doorgaande NAP 20 m. lijn is alleen toegestaan in verband met het onderhoud van vaargeulen en ten behoeve van strandsuppleties en/of andere waterstaatswerken langs de kust. De negatieve effecten op de natuurlijke ontwikkeling, natuurwaarden en kustverdediging dienen zoveel mogelijk beperkt te worden, onder meer door zand dat vrijkomt bij onderhoud te verwerken in het ecosysteem. 6

7 Beheerplan Voordelta; spelregels voor natuurbescherming In het Beheerplan Voordelta worden de maatregelen uitgewerkt voor het instandhouden van de beschermde natuur in de Voordelta. Tevens bevat het de compensatiemaatregelen in verband met de aanleg van de Tweede Maasvlakte. In het beheerplan zijn een vijftal rustgebieden aangewezen, waar een beperking van menselijke activiteiten geldt, inclusief recreatie en visserij. Het gaat om de Hinderplaat, Bollen van de Ooster, Bollen van het Nieuwe Zand, Slikken van Voorne en de Verklikkerplaat. In deze rustgebieden geldt een verbod op een groot aantal met name genoemde vormen van recreatie en visserij. Verder doet het beheerplan uitspraken over diverse vormen van beheer en onderhoud in de Voordelta, inclusief strand- en vooroeversuppleties. Deze zijn onder de voorwaarde van de uitvoering van monitoring toegestaan in het bodembeschermingsgebied en in de rest van de Voordelta. Vorenbedoelde activiteit is vrijgesteld van de vergunningplicht op grond van de Nb-wet Een dergelijke vrijstelling geldt niet voor strand- en vooroeversuppleties voor zover zij worden uitgevoerd ter versterking van Zwakke Schakels. Deze worden als aparte projecten beschouwd, waarvoor een aparte procedure in het kader van de Nb-wet 1998 moet worden gevolgd. Onderhavige zandsuppleties maken geen onderdeel uit van de Zwakke Schakels. Het beheerplan bevat geen specifieke opmerkingen over zandwinning. Wel wordt opgemerkt dat voor activiteiten die vallen onder het regime van de Nb-wet 1998, een procedure moet worden doorlopen om de mogelijke effecten op instandhoudingsdoelen in kaart te brengen en zo nodig een vergunning aan te vragen. Ten aanzien van deze zandwinning vloeien geen beletselen voort vanuit enig beheerplan. Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: de Handreiking) In de Handreiking wordt het volgende gesteld: Als (een deel van) een bestaand beschermd natuurmonument en een Natura gebied samenvallen, gaan de bestaande, voor het natuurmonument geldende doelstellingen over de bescherming van natuurschoon en natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied over naar het nieuwe Natura 2000-gebied. De status van beschermd natuurmonument komt te vervallen voor het gedeelte van het beschermd natuurmonument dat deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Wanneer dat gebeurt heeft de instandhoudingsdoelstelling voor dat gedeelte van het Natura 2000-gebied mede betrekking op de doelstellingen voor het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, zoals bepaald in het vervallen besluit van het beschermde natuurmonument (artikel 15a, lid 3 Nb-wet 1998). In dat verband kan worden opgemerkt dat het Natura 2000-gebied De Manteling van Walcheren het gehele voormalige natuurmonument De Manteling van Walcheren omvat. Omwille van inzicht in de wezenlijke kenmerken en waarden waarvoor deze natuurmonumenten zijn aangewezen (deze waarden maken immers sinds de inwerkingtreden van de Nb-wet 1998 deel uit van het Natura 2000-gebied De Manteling van Walcheren) worden deze voor zover relevant inhoudelijk meegenomen in de passende beoordeling. De Handreiking stelt dienaangaande: Het bestuursorgaan geeft de vergunning af als uit de beschikbare informatie blijkt dat hierdoor de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten niet verslechtert en geen verstoring van de soorten plaatsvindt, of dat er beperkingen/voorwaarden aan de vergunning zijn verbonden waarmee deze aantasting in voldoende mate wordt weggenomen. PASSENDE BEOORDELING 7

8 Uit artikel 19f, lid 1 van de Nb-wet 1998 volgt dat voor projecten, die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van een Natura 2000-gebied, maar die afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen significante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied, de initiatiefnemer een passende beoordeling opstelt. Artikel 19g, lid 1 van de Nb-wet 1998 stelt dat een vergunning slechts verleend kan worden indien het bevoegd gezag zich ervan verzekerd heeft dat de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied niet zullen worden aangetast. Geen beheer, project De voorgenomen winning vormt een project welke geen direct verband heeft met of nodig is voor het beheer van de Natura 2000-gebieden Voordelta en De Manteling van Walcheren. De voorgenomen zandwinning is nog niet eerder in exact dezelfde vorm beoordeeld in het kader van de Nb-wet Mogelijk significante gevolgen Het Europese Hof van Justitie heeft in haar uitspraak van 07 september 2004 aangegeven dat een passende beoordeling slechts dan achterwege kan worden gelaten, indien op grond van objectieve gegevens kan worden uitgesloten dat uitvoering van de werkzaamheden afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten significante gevolgen kan hebben voor dat gebied. Naar mijn mening is het, naar de aard van de aangevraagde activiteit, niet op voorhand, op basis van objectieve gegevens, uit te sluiten dat de voorgenomen winning mogelijk significante gevolgen zou kunnen hebben voor de soorten en habitats waarvoor de Voordelta en De Manteling van Walcheren als Vogelrichtlijngebied en/of als Habitatrichtlijngebied zijn aangewezen respectievelijk zijn aangemeld. Derhalve concludeer ik dat een passende beoordeling conform artikel 19f van de Nb-wet 1998 vereist is. Een passende beoordeling houdt in dat op basis van de beste wetenschappelijke kennis ter zake, alle aspecten van een plan of project die op zichzelf of in combinatie met andere plannen of projecten de instandhoudingsdoelstellingen in gevaar kunnen brengen, geïnventariseerd moeten worden. Bij de aanvraag is een dergelijke passende beoordeling gevoegd, in de vorm van een MER genaamd MER Winning suppletiezand Noordzee 2008 tot en met 2012 van 01 november 2007 en een leeswijzer, welke tot doel heeft om snel en gericht alle relevante informatie uit de MER te verzamelen die nodig is om tot een passende beoordeling te komen. DE BESCHERMDE GEBIEDEN Kwalificerende waarden Voor een uitgebreid overzicht van de kwalificerende habitattypen en habitatsoorten van de Natura 2000-gebieden Voordelta en De Manteling van Walcheren, evenals de wezenlijke kenmerken en waarden van het voormalige staatsnatuurmonument De Manteling van Walcheren verwijs ik naar de hieromtrent weergegeven informatie op In het onderstaande volgt mijn beoordeling van de bij de aanvraag gevoegde effectenanalyse en conclusies. 8

9 Mogelijke effecten De zandwinning kan verschillende mogelijke effecten op de natuur hebben. Zandwinning vermindert het doorzicht van het water waardoor 1. de algenproductiviteit enigszins lager wordt. De effecten op de doelsoorten en habitats zijn volgens Grontmij echter gering omdat er een overschot aan voedsel is voor deze soorten. Er is een overschot aan algen en er is een overschot aan prooidieren zodat er geen voedseltekorten zijn op enig niveau in het voedselweb en ecosysteem. 2. zichtjagers iets moeilijker hun prooi kunnen vinden. De effecten zijn volgens Grontmij gering omdat het extra slib meebeweegt met de natuurlijke dynamiek van slib. De resulterende relatieve verandering van de natuurlijke concentraties door extra slib zijn daarom gering. De betekenis van de verandering is ook gering omdat de dieren gewend zijn om in de range van heel helder tot heel troebel water te jagen. Verder verstoort zandwinning de aanwezige beschermde soorten door de vaarbewegingen die gepaard gaan bij de zandwinning. Daarover zegt het MER dat de aangewezen soorten voldoende uitwijkmogelijkheden hebben, en dat er geen negatieve effecten op het niveau van de populatie mogelijk zijn (alleen hoogstens op het niveau van individuen). De gebruiksruimte van alle dieren is meer dan tientallen km²s. De effecten beslaan < 1 km². Het MER stelt vast dat de effectcontouren klein zijn ten opzichte van de gebruikte foerageergebieden. Gekoppeld aan de flexibiliteit en dynamiek die de dieren hebben, betekent dit geen effect. Vogelsoorten Het MER geeft aan dat met betrekking tot de beschermde vogelsoorten effecten als gevolg van de winning op de kwaliteit en omvang van leefgebieden binnen de Natura 2000-gebieden zelf uit te sluiten zijn, aangezien binnen de gebieden geen beïnvloeding optreedt. Mogelijke effecten die wel op kunnen treden voor de niet-broedvogelsoorten roodkeelduiker, fuut, kuifduiker en aalscholver, alsmede de broedvogelsoorten grote stern, visdief en dwergstern, zijn de verstoringseffecten als gevolg van de vaarbewegingen van en naar de kust. De verstoring en het daarmee gemoeide oppervlak zijn echter gering ten opzichte van de dynamiek en het potentieel te gebruiken leefoppervlak. De verstoring is volgens de passende beoordeling niet zo groot dat het effect heeft op de fitness van het individu, en dus ook niet op populatie niveau. Met betrekking tot de zwarte zee-eend en de eidereend is vastgesteld dat er zich geen grote kokkel-, Spisula- of Ensisbanken in de buurt van de winning of vaarbewegingen bevinden waar deze vogelsoorten op foerageren. Over de wulp en de steenloper zeggen de MER en de Natuurtoets dat beide soorten vooral foerageren op droogvallende slibrijke slikken en platen in de Waddenzee en Delta. Deze gebieden zijn van nature al zeer slibrijk. Doordat er geen voedsellimitatie voor hun prooidieren plaatsvindt zal er als gevolg van de zandwinning geen effect optreden voor de steltlopers. Voor de overige aangewezen (niet-broedvogel-)soorten is op grond van SOVONgegevens vastgesteld dat deze niet in het gebied voorkomen tussen de zandwinlocatie en de suppletielocatie. Het gaat om toppereend, brilduiker, middelste zaagbek; op deze soorten is dan ook geen effect aanwezig. Op de dwergmeeuw is alleen een positief effect mogelijk aangezien deze soort wordt aangetrokken door varende schepen. Habitattypen Gezien de aard van de aangevraagde activiteit zullen de eventuele negatieve effecten zich beperken tot het habitattype permanent overstroomde zandbanken (H1110) en het habitattype slik- en zandplaten (H1140). De kwelderhabitattypen (H1310, H1320 en H1330), de duinhabitattypen (H2110, 2120, H2130, H2150, H2160, H2180 en H2190) alsmede het habitattype Estuaria (H1130) bevinden zich op grote afstand en buiten de invloedsfeer van de voorgenomen zandwinning. 9

10 Aangezien de zandwinning plaatsvindt buiten het verspreidingsgebied van deze habitattypen zijn effecten van de winning zelf op de habitattypen H1110 en H1140 uit te sluiten. De fijne fractie die tijdens de winning niet bezinkt in het laadruim (fijn zand en slib) vloeit samen met het water terug in de zee. Dit wordt overvloeiverlies genoemd. Naarmate het laadruim voller wordt zal het overvloeiverlies toenemen. Via overvloei stroomt sediment terug in zee en veroorzaakt vertroebeling in de waterkolom. De overvloei bestaat overwegend uit fijne delen (<63µm) welke niet direct bezinken en langer in het water blijven zweven. Zij kunnen zich over een groter gebied verspreiden, afhankelijk van de heersende golven en stroming. De extra sedimentatie als gevolg van de toename van het slibgehalte leidt niet tot een aantasting van de kwaliteit van de beide bovengenoemde habitattypen. Het gaat om een kleine verhoging in slib ten opzichte van het gemiddelde, welke volgens Grontmij geheel binnen de bandbreedte van sedimentatie van de betreffende habitattypen en de daarbij behorende soorten (met name bodemdieren) valt. In de Hollandse Kustboog wordt een verlaging in primaire productie verwacht van 2% in de Voordelta. Uit de analyse in de MER blijkt echter dat het systeem voldoende aanvoer van algen en voedsel heeft. De afname in algenbiomassa is dermate laag dat daar geen verandering in het systeem optreedt. Op basis van deze gegevens zijn er geen significante effecten op de kwaliteit van deze habitattypen binnen de betreffende beschermingsgebieden te verwachten. Habitatsoorten: vissen Effecten op de beschermde vissoorten zeeprik, rivierprik, elft en fint als gevolg van de voorgenomen zandwinning zijn uit te sluiten, omdat de zandwinning niet plaatsvindt binnen de betreffende Natura 2000-gebieden zelf. Bovendien beperken de effecten van de winning zich tot de bodemfauna; de betreffende vissoorten foerageren juist niet op deze bodemdieren. Verstoring door de zandwinning en de daarbij horende vaarbewegingen op de betreffende beschermde vissoorten zijn niet uit te sluiten. Bij een verstoringsafstand van 200 meter beperkt de maximale verstoring zich op enig moment tot slechts 0,1% van het potentiële foerageergebied in de Voordelta. Gezien de mobiliteit van de soorten, het niet plaatsgebonden foerageren en de geringe oppervlakte en duur van de verstoring worden er geen effecten verwacht op de fitness van het individu. Volgens Grontmij zijn er dan ook geen significante effecten op de omvang en kwaliteit van het leefgebied van deze soorten te verwachten door de eventuele verstoring. Door de toename van het slibgehalte treedt er verder een verandering van het doorzicht op. Deze verandering valt binnen de bandbreedte van de variatie van het natuurlijke voorkomen van de soorten. In de kustzone zijn visbestanden niet voedselgelimiteerd. Daarom worden er geen effecten verwacht van de verlaging van primaire productie op volwassen visbestanden als gevolg van de voorgenomen zandwinning. De effecten op doorzicht en algen worden ook beperkt indien de winningen later in het jaar (na 1 maart) starten. In de aanvraag wordt de feitelijke startdatum van de werkzaamheden echter niet genoemd. RWS geeft aan dat zij buiten het strandseizoen zal suppleren. De toename van slib leidt in dit kader desalniettemin niet tot verandering in de biomassa en ruimtelijke verdeling van de beschermde vissoorten. Er zijn geen significante effecten op de omvang en kwaliteit van het leefgebied van deze soorten te verwachten. Ik stem in met deze conclusie. Habitatsoorten: zeezoogdieren Effecten op de beschermde zeezoogdieren als gevolg van de winning zelf zijn uit te sluiten, omdat de zandwinning niet plaatsvindt binnen de betreffende Natura

11 gebieden. Bovendien beperken de effecten van de winning zich tot de bodemfauna en foerageren deze soorten niet op bodemdieren. Beïnvloeding van het leefgebied door verstoring als van de aanwezigheid van schepen tijdens de zandwinning en de vaarbewegingen van deze schepen zijn niet uit te sluiten. Zeehonden vertonen vermijdingsgedrag ten aanzien van een baggerend schip dat zich op een afstand van circa meter van hen vandaan bevindt. Uitgaande van totaal 10 zandwinlocaties waar tegelijkertijd wordt gewonnen binnen een jaar, ter hoogte van de Voordelta bedraagt het maximale verstoringsgebied op enig moment 50% van het betreffende beschermingsgebied. De verstoringsduur van de winschepen gedurende een baggercyclus, die in totaal 3 à 5 uur duurt, is voor het zandzuigen 30 tot 60 minuten en voor het heen- en terugvaren 120 tot 180 minuten. Er vinden 6 cycli per dag plaats. Hierbij heeft het baggeren een verstoringscirkel met een straal van m die gelokaliseerd is op ongeveer 2 km zeewaarts van de doorgetrokken 20m lijn. Varen heeft een verstoringscirkel met een straal van 200 meter voor onderwatergeluid en meter voor bovenwater. De rustplaatsen van zeehonden kunnen ook verstoord worden door vaarbewegingen binnen een afstand van circa meter vanuit de wingebieden, waaronder de onderhavige winning. Aangezien er weinig uitwijkmogelijkheden zijn, kan de verstoring leiden tot effecten op de fitness van de individu. De belangrijkste rustplaatsen bevinden zich op ruime afstand van de werkzaamheden (> 1,5 km). Ik acht het daarom niet nodig om ter bescherming van zeehonden specifieke voorschriften op te leggen. De verandering van het doorzicht van het water, als gevolg van een toename van het slibgehalte, valt binnen de bandbreedte van de variatie van het natuurlijk voorkomen van deze soorten. Afname van de primaire productie leidt niet tot effecten op de voedselvoorziening aangezien de vissen waarop de soorten foerageren niet gelimiteerd worden door de primaire productie. De toename aan slib leidt in dit kader niet tot verandering in de biomassa en ruimtelijke verdeling van vis en dus ook niet op de voedselbeschikbaarheid voor de bruinvis en de beide zeehondsoorten. Gezien de beperkte verstoringsoppervlakte, de goede uitwijkmogelijkheden, het niet plaatsgebonden foerageren, de beperkte verstoringsduur en de mitigerende maatregelen die in deze vergunning worden voorgeschreven, worden er geen effecten van verstoring van de winning en de vaarbewegingen op deze soorten verwacht. Deze conclusie deel ik. Conclusie effectenanalyse Op basis van de binnen mijn Directie aanwezige kennis en expert-judgement onderschrijf ik, ten aanzien van de effecten die optreden als gevolg van de voorgenomen zandwinning de bovenstaande conclusies die volgen uit de MER (voor de zandwinning) en de Natuurtoets, tezamen te zien als passende beoordeling. MITIGATIE Volgens RWS heeft de zandwinning en het zandtransport geen significante effecten op de hoeveelheden algen en ook niet op de timing van de voorjaarsbloei van de algen. Mitigatie is weinig zinvol. Ik deel deze conclusie. Verdere aanvullende voorschriften zijn naar mijn mening dan ook niet nodig. 11

12 CUMULATIE Cumulatieve effecten kunnen optreden als gevolg van de volgende activiteiten: overige zandwinningen, aanleg van de Tweede Maasvlakte, visserij, scheepvaart en lokale baggerstortingen en werkzaamheden, alsmede de vaargeulverdieping van de Westerschelde. De overige zandwinningen, de aanleg van de Tweede Maasvlakte en de visserij hebben invloed op het slibgehalte in de Voordelta. In de berekeningen voor de toename van slib en afname van de primaire productie zijn de genoemde zandwinningen en de aanleg van de Tweede Maasvlakte reeds meeberekend. De effecten van de visserij zijn meegenomen als achtergrondwaarde in de huidige situatie. Een relevante verhoging van het slibgehalte treedt met name op in 2008 en 2009 als gevolg van de aanleg van de Tweede Maasvlakte. De berekeningen laten zien dat de bijdrage van de voorgenomen zandwinningen aan de toename van het slib en hiermee samenhangende afname van de primaire productie beperkt is. Er vanuit gaande dat het ecosysteem niet voedselgelimiteerd is ten aanzien van fytoplankton, zal er geen sprake zijn van significante effecten op de relevante beschermde soorten, die behoren tot de hogere trofische niveaus. De absolute waarde van het slibgehalte blijft ver beneden de voor benthos letale slibconcentraties. Ook in dit kader worden daarom geen significante effecten verwacht. Veranderingen in het doorzicht leiden eveneens niet tot significante effecten aangezien de slibconcentratie binnen de bandbreedte van de natuurlijke variatie van de kustzone blijft. Diverse lokale baggerstortingen en baggerwerkzaamheden hebben effecten op het bodemleven. Deze omvang van effecten zijn echter maar beperkt tot een klein deel van het oppervlakte van de Natura 2000-gebieden. De beperkte cumulatie van de eveneens beperkte effecten van de zandwinning zal niet leiden tot cumulatief significante effecten. De zandwinning zelf vindt plaats buiten de Natura 2000-gebieden. De effecten hiervan op de Natura 2000-gebieden beperken zich dus tot de externe werking. Dit is vooral relevant voor soorten die op korte afstand van de winningen in de Natura 2000-gebieden voorkomen en bovendien verstoringsgevoelig zijn. De soort waarbij dit het geval is, is de zeehond. De reguliere scheepvaartbewegingen inclusief de visserij dragen in sterke mate bij aan de verstoring in het Natura 2000-gebied Voordelta. De kustzone, het gebied rond de 20 meter dieptelijn alsmede de Westerschelde, vormen een druk bevaren gebied. Het aantal scheepvaartbewegingen als gevolg van de zandwinning door RWS in totaal bedraagt per betrokken Natura 2000-gebied per jaar maximaal Het grootste deel van deze schepen vaart via de bestaande vaarroutes. Gezien het grote aantal schepen dat hier vaart, mag aangenomen worden dat de verstoringsgevoelige soorten zich niet meer binnen de verstoringsgevoelige afstand begeven, dan wel dat ze gewend zijn aan de scheepvaartbewegingen. In beide gevallen is niet te verwachten dat met de toename van schepen als gevolg van de zandwinning een significante bijdrage zal leveren aan de bestaande vaarbewegingen. Alleen daar waar schepen in noodgevallen afwijken van de reguliere vaarroutes kunnen de winningsschepen tot relevante extra verstoring leiden. De cumulatie omvat dan de verdere afname van het verstoringsvrije gebied. Gezien de beperkte oppervlakte van verstoord gebied door varende schepen en het tijdelijke karakter van de verstoring (enkele minuten per uur) zijn deze effecten zodanig klein dat dit volgens Grontmij niet zal leiden tot effecten op de fitness van de aanwezige individuen en er feitelijk geen sprake is van toename van verstoord gebied. Samengevat concludeer ik dat er als gevolg van de zandwinning geen cumulatie van effecten ten opzichte van de eventuele effecten vanuit andere activiteiten zoals overige zandwinningen, de aanleg van de Tweede Maasvlakte, visserij, scheepvaart of lokale baggerstortingen en werkzaamheden waaronder de vaarverruiming van de Westerschelde- zal optreden. 12

13 BESPREKING VAN INSPRAAK Naar aanleiding van de aanvraag van is, op grond van artikel 44, lid 3 van de Nb-wet 1998 de provincie Zeeland in de gelegenheid gesteld over deze aanvraag haar zienswijze kenbaar te maken. Ingevolge artikel 4:8 van de Algemene wet bestuursrecht zijn het Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directie Noordzee, Bestuurlijk Overleg Voordelta, de Zeeuwse Milieufederatie, de Faunabescherming, Stichting Noordzee, Vogelbescherming Nederland, het Productschap Vis in de gelegenheid gesteld tot het indienen van een zienswijze betreffende de onderhavige aanvraag. Binnengekomen reactie De provincie Zeeland heeft gereageerd binnen de daarvoor gestelde termijn. Zij geeft in haar zienswijze aan de conclusies van het MER en de Natuurtoets te delen, en heeft daarom geen bezwaren tegen de afgifte van een vergunning. De overige belanghebbenden hebben niet (binnen de gestelde termijn) gereageerd. CONCLUSIE Ik ben van mening dat uit de overwegingen zoals opgenomen in de, als integraal onderdeel van dit besluit te beschouwen, passende beoordeling geconcludeerd kan worden dat er geen sprake zal zijn van een aantasting van de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied. Deze conclusie geldt nadrukkelijk onder de door mij specifiek hiertoe geformuleerde vergunningvoorschriften. Derhalve ben ik van mening dat de gevraagde vergunning kan worden verleend. 13