SOLK Wat is werkbaar?

Transcriptie

1 SOLK Wat is werkbaar? Kring Bedrijfsgezondheidszorg Amsterdam e.o Stanneke Lunter, psychiater/inhoudelijk leidinggevende Altrecht Psychosomatiek Eikenboom

2 Inhoud voordracht Wat is SOLK hoezo onvoldoende verklaard? Communicatie of strijd met de SOLK-patiënt Behandeling bij SOLK 2

3 3 Stelling 1 SOLK is een psychiatrisch probleem

4 It was six men of Indostan To learning much inclined, Who went to see the Elephant (Though all of them were blind), That each by observation Might satisfy his mind.

5 Hasenbring 2001

6 Psychofysiologie - Psycho-neuro-immunologie - Centrale sensitisatie -> onverklaarde klachten zitten tussen de oren -> probleem zit niet waar, maar waarmee je het voelt -> geen defecte onderdelen, maar functionele ontregeling

7 De HPA-as Stress = inspanning >> Hypothalamus Corticotropin Releasing Hormone (CRH) Hypofyse Adrenocorticotroop hormoon (ACTH) Bijnier Stresshormoon = cortisol Negatieve feedbackloop cortisol >> hypofyse en hypothalamus

8 Inspanning

9 Cortisol Fight / flight Alert Hartslag Ademhaling Maag-/darmstelsel Immuunsysteem Emotionele verwerking

10 De HPA-as bij SOLK Wisselende bevindingen maar meest consistent: hypocortisolisme afgevlakte ACTH-respons op stress versterkte negatieve feedback Switch hypothese: uitputting van de stressrespons door langdurige lichamelijke en/of psychische overbelasting Van den Eede et al 2007, Tak et al 2010

11 Het immuunsysteem bij SOLK Intensieve communicatie tussen immuunsysteem en CZS Belangrijke rol voor cytokines: immunologische boodschapperstoffen Onverklaarde klachten gaan in veel onderzoek gepaard met verhoogde activiteit van het immuunsysteem, onder andere gemeten aan de concentratie van bepaalde cytokines Watkins et al 2005, Dantzer et al 2007

12 Cytokinen in CZS: sickness response Moeheid Algehele malaise Ontregelde slaap Teveel of te weinig Terugtrekgedrag Cognitieve klachten Verhoogde pijngevoeligheid Dantzer 2005

13 Psycho-neuro-immunologie Uitputting van de biologische stressrespons: Hypocortisolisme Immuunactivatie Verhoogde intracerebrale cytokinenactiviteit Effect afhankelijk van cerebrale gevoeligheid! Sternberg 2006, van Houdenhove 2008

14 Chronische pijn - sensitisatie Chronische pijn zonder perifeer somatisch substraat: verklaring gezocht in brein Centrale sensitisatie: door neurale processen geleidelijke toename pijngevoeligheid, uiteindelijk zelfs aanraking pijnlijk Meeus et al 2007, Williams et al 2009

15 Gate-control / pijnpoort Factoren die de pijnpoort openen: Emotioneel Angst Somberheid Boosheid Cognitief Catastroferen Selectieve aandacht Hersengebieden betrokken bij cognitieve en emotionele functies belangrijk in cerebraal pijnnetwerk Fields 2005, Apkarian et al 2005

16 f-mri van het brein bij chronische pijn Bij fibromyalgie significante hyperactivatie diverse pijncentra hersenen Catastroferen geeft verhoogde activiteit pijncentra Selectieve aandacht voor pijnprikkels idem Gracely et al 2002, Seminowicz et al 2006, Valet et al 2004

17 Biopsychosociaal model

18 Predisponerende = voorbeschikkende factoren Biologisch Aangeboren pijngevoeligheid Artrose Overgewicht Hypermobiliteit Chronische locale pijn Psychologisch Perfectionistische persoonlijkheid Zichzelf wegcijferen Onveilige hechting Sociaal Premorbide psychosociale problematiek Premorbide overactieve levensstijl NHG-standaard SOLK 2013

19 Initiërende/luxerende factoren Biologisch Virusinfectie Ongeval Fractuur Acute somatische ziekte Psychologisch Heftige emoties Innerlijk conflict Sociaal Life-events Versterking van langdurige psychosociale stress NHG-Standaard SOLK 2013

20 In stand houdende factoren Geen erkenning door (huis-)arts/uwv Gericht zijn op lichamelijke sensaties Lichamelijke attributies Activiteitenpatroon Angst voor vermoeidheid of pijn Negatieve zelfwaardering Gebrek aan sociale steun NHG-Standaard SOLK 2013

21 21 Stelling 2 SOLK-patiënten blazen hun klachten op omdat ze vooral arbeidsongeschikt verklaard willen worden

22 Motief intern.extern Conversie, nabootsing, simulatie Productie Motief Somatoform Onbewust Intern Nagebootste stoornis Bewust Intern Simulatie Bewust Extern Simulatie Conversiestoornis Nagebootste stoornis Mate van intentionele symptoomproductie

23 Behandeling van SOLK 23

24 Diagnose SOLK NHG-standaard 2013 Werkhypothese! Blijft open voor gesprek, nadere diagnostiek Categorieën mild matig ernstig aantal klachten duur impact op dagelijks leven Prognose Niet helpende cognities, emoties, gedrag Meerdere SOLK

25 25 Stelling 3 SOLK gaat nooit vanzelf over

26 Behandeling SOLK Klachtgericht Gericht op onderliggende problematiek Gericht op in stand houdende factoren Gericht op visie

27 Milde en matig-ernstige SOLK 27 Psycho-educatie Basisbegrip, leefstijl/leefregels, door huisarts/poh-ggz CGT re-attributie, gevolgenmodel Fysio-/oefentherapie Psychosomatische - Graded activity/graded exercise Herkennen lichaamssignalen Realiseren basisniveau Interactie soma-psyche Salamitechniek Ademhaling/ontspanning Pacing & Switching E-health programma Grip op Klachten

28 In stand houdende factoren milde SOLK (geen) erkenning door huisarts/uwv Negatieve zelfwaardering Catastroferen Lichamelijke attributies Activiteitenpatroon over-/onder-act. Angst voor vermoeidheid of pijn Gebrek aan sociale steun Selectieve aandacht lichamelijke sensaties P.E. CGT CGT CGT/PSFT CGT/PSFT CGT systeem CGT

29 In stand houdend ernstige SOLK Depressie Angststoornis PTSS Ontwikkelingsstoornis Middelenmisbruik Persoonlijkheidsstoornis Coping Emotieregulatie Leefstijl (spier-)spanning Slaap Therapietrouw 29

30 Ernstige/complexe SOLK 30 Multidisciplinaire behandeling Integratie cognitieve en lichaamsgerichte methodieken Richten op hanteerbaarheid, coping, kwaliteit van leven, niet primair op herstel van functioneren Methodieken Hypnotherapie Interpersoonlijke psychotherapie i.c.m. PSFT Traumabehandeling/EMDR i.c.m. PSFT Acceptance and Commitment Therapy

31 31 Stelling 4 Richten op acceptatie betekent het opgeven, dus geen toekomstige verbetering van functioneren

32 Basisidee ACT shit happens Lijden hoort bij het leven Vermijden (van pijn, emoties, gedachten) of permanente strijd ertegen veroorzaakt/versterkt het lijden 26 oktober 2015

33 Vermijden pijn, emoties of gedachten Lukt vaak niet, kost wel tijd en energie Leidt ertoe dat juist datgene wat men wil vermijden centraal komt te staan >> je krijgt wat je niet wilt Leidt tot het verlies van zicht op wat het leven waardevol maakt 26 oktober 2015

34 ACT draait om Acceptatie, Hier-en-nu en Waardegerichte actie De strijd loslaten - met pijn / vermoeidheid / ongewenste gedachten, gevoelens en fysieke gewaarwordingen Bewust aanwezig zijn in het huidige moment Actie ondernemen in de richting van de dingen die je belangrijk vindt 26 oktober 2015

35 Take home message SOLK 30-40% 1 e lijn, 50% 2 e lijn Klachten zijn echt, verklaring onzeker Overbelasting en uitputting regelmechanismen CZS Overreactie pijnsysteem 50% spontaan over binnen een jaar Bij milde/matig-ernstige SOLK behandeling gericht op functioneren Bij ernstige SOLK multidisciplinaire behandeling gericht op hanteren/kwaliteit van leven

36 Vragen?