De rol van de psycholoog. Prof. dr. Geert Crombez

Transcriptie

1 De rol van de psycholoog Prof. dr. Geert Crombez

2 Chronisch VermoeidheidsSyndroom Fukuda et al., 1994

3 Natuurlijk verloop 80% Costs 26% 17% 13% 8% 7 days 4 weeks 7 weeks 12 weeks 6 months Based on Spitzer et al. (1987)

4 Patiënt met chronische (onverklaarde) klachten Doctorshopping Medicatiegebruik Functionele beperkingen Relatieproblemen Angst Depressie Agressie Piekeren Catastroferen

5 Herhaald falen van de patiënt om een oplossing te vinden voor het (vermoeidheids)probleem Herhaald falen van de hulpverlener om een oplossing te vinden voor het (vermoeidheids)probleem

6 Organisch vs Psychogeen We weten niet alles over het lichaam We weten niet wat psychogeen is Diagnose is niet indicatief voor behandeling

7 Perceptie en interpretatie van lichamelijke sensaties Diagnose en niet-succesvolle behandeling Frustratie Doctor shopping Invasieve testen en therapie Suggestie van Psychogeen Meer symptomen, ziekte-gedrag en hulpvraag Verhoogde psychische distress

8 If you have to prove you re ill You can not improve

9 Sociale omgeving en onbegrip Gerda heeft sedert jaren last van ernstige vermoeidheid en pijn. Zij heeft tevens slaapproblemen, en wellicht verklaart dit haar prikkelbaarheid. Zij piekert voortdurend over wat er van haar zal worden in de toekomst. Enkel als ze met haar hobby bezig is, heeft zij minder last. Zij vertelt dit niet graag aan anderen omdat zij bang is dat ze zullen zeggen dat haar klachten ingebeeld zijn.

10 Van Biomedisch naar Biopsychosociaal model Genetics Disuse Socioeconomic status Personality Doctor Shopping Jobsatisfaction Disease Illness Disability Coping Depression Stress Catastrophizing Social Support Avoidance

11 Van Biomedisch naar Biopsychosociaal model Faciliterend Psychosociale kwetsbaarheid Overactieve leefstijl Perfectionisme. Initierend Somatische factoren Virus Stressvolle gebeurtenissen Fysieke en psychische belasting Onderhoudend Fysieke Inactiviteit Lage eigeneffectiviteit Angst voor vermoeidheid Passieve houding

12 Vrees vermijdingsmodel Disuse Hinder Depressie Kwetsuur? Herstel Vermijdingsgedrag Hypervigilantie Pijn Volharden Vrees voor beweging, letsel Inspanning, Catastroferen Geen vrees Vlaeyen et al., 1995

13 Model van onderhoudende factoren Self-efficacy Moeheid Somatische attributie Lichamelijke activiteit Beperkingen Focus op symptomen (Vercoulen et al., 1998)

14 Disease Illness Disability

15 Cognitieve-gedragstherapie Doelstellingen: Verbeteren van functioneren ondanks vermoeidheid (herstel?) Anamnese Componenten Psycho-educatie: vermoeidheid, slaap, medicatie Cognitieve technieken: Ziekte-opvattingen; coping en hervalpreventie Graded activity: systematisch opvoeren van activiteiten met persoonlijke doelen voor ogen. Waarden & concretiseren in specifieke doelstellingen Hoe bereiken? Belemmerend en helpend Problem solving; geleidelijk naar doel toewerken Relaxatie en aandachtsmanagement

16 Graded Activity ma di woe do... einddoel basislijn stapsgewijze opbouw

17

18 Waarom werkt CBT? Verminderde negatieve opvattingen over somatische klacht Niet noodzakelijk gehandicapt door vermoeidheid Verminderde passiviteit tav somatische klacht Verhoging van gevoel van controle over leven Vermeerdering van activiteitenniveau en functionele activiteiten Verhoogde betrokkenheid in zelfmanagement Doseren van activiteit Loslaten van onbereikbare doelen, vinden van haalbare en waardevolle doelen

19 Verdere bevindingen Werkt ook bij behandeling van andere klachten: fibromyalgie, aspecifieke rugpijn, kanker, Evidence-based: Werkt bij sommigen, maar niet allemaal Bij sommigen (ook/eerst) andere problemen aanpakken (comorbiditeit) Motivatie Juridische/legale verwikkelingen Depressie & Angst Maatwerk

20 Natuurlijk verloop van klachten 80% 26% 17% 13% 8% 7 days 4 weeks 7 weeks 12 weeks 6 months Based on Spitzer et al. (1987)

21 Dagen werkverzuim Secundaire preventie van dysfunctie: huisartspraktijk Tx as usual Early activitation (Fordyce)

22 Wat kan de arts zelf doen? (idem voor andere hulpverleners) Wat kan de arts zelf doen? Neem klachten van patiënt au serieux Geruststellen, informatie geven en advies geven Ziekte-opvatting: Wat denk je zelf dat aan de basis ligt van vermoeidheid? Zorgen: Het is niet ongewoon dat mensen zich zorgen maken. Werk: Denk je dat je problemen hebt om te werken Stimuleer actief blijven (ook werk), ondanks vermoeidheid Psychoeducatie: vermoeidheid, slaaphygiëne Biopsychosociaal model of gevolgen-model?

23 Rol van de psycholoog: Secundaire preventie van chronic disability Vroege interventie (3-6) na doorverwijzing huisarts (ernstige of gecompliceerde vermoeidheid) Anamnese Werken vanuit gevolgenmodel Vertrouwd met medische problematiek en psychotherapeutische expertise Setting Geestelijke gezondheidszorg? Huisartspraktijk, Goede afstemming tussen behandelaars

24 Minimale interventie op eerste lijn

25 Slotbemerkingen Van biomedisch naar biopsychosociaal model Psychologie en gevolgenmodel Verbeteren van functioneren ondanks klacht Aanpak van verergerende factoren Bemerkingen Verwijzing Communicatie tussen huisarts, kinesitherapie en psycholoog