Dr. G.M. Ferreira (BVSc. M.Med Vet Bov) Veearts/Veterinarian. (Produksiedier Spesialis) Potchefstroom.

Transcriptie

1 BK/CC 2003/051339/23 Dr. G.M. Ferreira (BVSc. M.Med Vet Bov) Veearts/Veterinarian. (Produksiedier Spesialis) Potchefstroom. Tel: (018) Sel: Posbus 6020, Baillie Park Geleë te Hadeda Landgoed, Hoewe 230 Vyfhoek, Potchefstroom Geslagsoordraagbare siektes by beeste. Daar bestaan verskei geslagsoordraagbare siektes by beeste waarvan sommiges deur die bul ander deur die koei en sommiges deur die bul en die koei oorgdra word. Dit moet egter onderskei word van ander siektes wat lei tot lae en selfs onvrugbaarheid maar wat nie noodwendig geslagsoordraagbaar is nie. Ware geslagsoordraagbare siektes wat hoofsaaklik tydens dekking oorgedra word: Bul essensiëel Bv Trichomoniase, Vibriose. Infeksie wat die vroulikke geslagstelsel aanval: Bul opsioneel Bv Brucellose, BVD,IBR,Leptospirose. Inflamasie van die reproduksie organe met gevolglikke afname in geslags geskiktheid: Bul onskuldig Bv Baarmoederontsteking, Vaginitis. Siektes wat al die sisteme in die dier aantas en lei van tydelikke tot permanente onvrugbaarheid agv die siekte en geasosieerde koors reaksies: Bul op siekverlof Bv Rooiwater, Galsiekte, Stywesiekte, Knopvelsiekte ens. Vir die doel van die artikel gaan ons net konsentreer op die belangrikste praktiese punte van Trichomoniase besmetting wat vir die boer van praktiese waarde kan wees omdat die geslags oordraagbare siekte lei tot geweldige ekonomiese verliese vir die beesboer. Trichomoniase by bulle. Dit is seker een van die geslagsoorgraagbare siektes wat die vinnigste toeneem en versprei onder die bees boere. Verskeie redes kan daaraan toegeskryf word soos: - die koop van bulle wat nie behoorlik deur 'n veearts getoets is tydens die geslagsgeskiktheids ondersoek nie. Dit is van uiterste belang dat daar van 'n veearts gebruik gemaak word vir die toetsing van die bulle, sodoende sal hy ook van 'n laboratorium gebruik maak wat die vermoë besit om die monsters behoorlik te evalueer na kweking of die doen van die bekende PCR toets. Die neem van die monsters asook die toets tegniek varieer maar dit moet behoorlik gedoen word.wees versigtig vir elke persoon wat op die plaas opdaag en die bulle daar op die plaas wil toets evalueer en sertifiseer. - Daar bestaan verskei Trichomoniase spesies wat baie maklik met mekaar verwar kan word, veral as die laboratorium nie baie ervare is nie en sodoende kan die bul

2 verkeerdelik goedgekeur of afgekeur word en jy koop dan 'n besmette bul, of laat slag 'n gesonde bul. - Koop slegs bulle met 'n onlangse geslagsgeskiktheid sertifikaat wat spesifiseer watter toetse op die bul gedoen is en deur wie dit gedoen is. 'n Ou sertifikaat beteken net so veel as geen sertifikaat nie. - Ou bulle wat al gewerk het toon 'n baie grooter risiko as jong bulle. - Bulle met diep voue in die skede (meer by ou bulle) kan die parasiet so laat wegkruip dat dit moeilik is om die parasiet te versamel. - Vermei die koop van mooi bulle op die algemene weeklikse veiling waar slag diere aangebied word. - Moet nooit jou bul uitleen of 'n bul leen by jou buurman nie. - Wees versigtig as bulle draad spring en tussen vreemde koeie beland. - Buurmanskap, almal se bulle moet getoets wees wat aangrensend van jou plaas is. - Bulle steek die siekte by besmette koeie aan en bly dan draers van die siekte en versprei dit dan so na ander beeste. - Hoewel bulle die dreaers van die siekte is speel koeie ook 'n baie belangrikke rol as draers in die kudde om sodoende die besmetting in stand te hou. Trichomoniase by bulle is gewoonlik 'n asimptomatiese (wys geen kliniese tekens) draer toestand. Kliniese simptome word baie selde gesien en bulle ouer as 3 jaar is gewoonlik die probleem diere omdat die voue in die skede al dieper word soos ouderdom toeneem. Jong bulle wat nog nie gedek het nie is gewoonlik 'n laer risiko en kan selfs nie die besmetting onderhou, nadat hul blootgestel is nie. Dit blyk dat bulle jonger as 3 jaar 'n mate van natuurlikke weerstand het. Trichomoniase by koeie Min sigbare tekens word by die koei gesien, die organisme is gewoonlik in die vagina nadat dekking plaasgevind het ( 'n 90% oordraag tempo word gereken). Na die ontsteking in die vagina volg ontsteking in die servix en baarmoeder omdat die organisme swem tot in die baarmoeder van die koei.die ontsteking daar, veroorsaak dat die fetus afsterf en geaborbeer word (1 ste derde van dragtigheid) of aborteer (2 de en laaste derde van dragtigheid) Kalwers kan ook dood gebore word. Die geboorte van lewende kalwers is so laag soos 1% vanaf besmette koeie. Dit siekte geken deur 'n lae kalfpersentasie, lang tussenkalf periode, baie koeie wat kalf aan die einde van die kalfseisoen en dus 'n verlengde kalf seisoen. Dit bemoeilik die bestuur op die plaas baie en verlaag ook die winsgewindheid van die boerdery.

3 Bron van infeksie vir die koei kan die volgende wees: - Jonger draer bulle wat die koeie dek en meganies die siekte van een koei na die ander oordra. - Ou bulle wat permanent besmet is. - Hergebruik van KI skedes en onvoldoende ontsmette toerusting. - Hergebruik van handskoene tydens vaginale ondersoeke. - Spekulum en ander toerusting wat nie behoorlik ontsmet is tussen gevalle nie. - Die toediener apparaat wat gebruik word met sinkronisasie middels soos met CIDR inplasing wat nie ontsmet word tussen koeie nie. - Die hergebruik van CIDR inplantering preperaat soos soms gedoen word om koste te bespaar. Algemene bestuurs inligting tov die siekte. 1. Meeste koeie ontwikkel immuniteit en reinig hulself na drie (3) geslagsiklusse, dus meeste koeie maak hulself skoon na ongeveer 95 dae. 2. Sommige koeie kan egter draers van Trichomoniase wees. 3. Immuniteit word redelik vinnig verloor en duur nie meer as 15 maande nie. 4. Koeie is met die volgende teelseisoen weer vatbaar vir besmetting. 5. Minder as 1% besmette koeie kalf 'n normale kalf. 6. Besmette koeie kan skoon bulle weer besmet tydens dekking. 7. Koeie met baarmoederinfeksie bly besmet en steek die bulle weer so aan. Trichomoniase beheer en voorkoming. 1. Koop jong bulle wat behoorlik getoets is vanaf gerespekteerde telers. 2. Dring aan op 'n nuwe geslagsgeskiktheid sertifikaat.'n Enkel skedewas, skedeskraping of PCR toetsing gee 'n 72% sensitiwitiet. Sodoende kan 'n enkel skedewas ondersoek lei tot vals negatiewe resultate terwyl die kudde positief is. 3. Drie opeenvolgende skedewasse, 7-10 dae uitmekaar, gee 'n sekerheid van 90 % dat die bul skoon is. Toets die bulle weer aan die einde van die teelseisoen as hul by die koeie uitkom, dit geen n indikasiee of daar koeie is wat as draers optree en so die bulle besmet het. Dit kan ook daarop dui dat die bul na die buurman se koeie oorgespring het. 4. Moet geen oop koeie of verse op veilings koop nie. 5. Moet geen bulle leen of uitleen nie. 6. Behoorlikke hiegiene met alle geslags aktiwiteits aksies. 7. Behoorlikke grensdrade en biosekuriteits toepassing. 8. Gebruik van entstof in die kudde bestuurs program.

4 Diagnose van Trichomoniase. 1. Kliniese geskiedenis van aborsies, fetale resorpsies, verlengde kalfseisoen, koeie met vuil baarmoeders. 2. Geskiedenis van aangekoopte diere, geleende diere, diere wat deur drade breek. 3. Laboratorium kweking en mikroskopiese ondersoek deur die veearts van skedewasse van die bulle voor die begin van die teelseisoen, van alle vaginale uitloopsels, deppers en geaborteerde kalwers. 4. 'n PCR toets op die skedeskraping / skedewasse kan deur die veearts gereel word. 5. Tipering (identifisering) van die gekweekte Trichomnas organisme om te verseker dat dit wel Trichomonas foetus is wat betrokke is en nie een van die ander Trichomonas organismes wat nie die vrugbaarheid van die kudde gaan benadeel nie. Fals positiewe reaksies kan gemaak word indien die laboratorium nie goeie ondervinding het met die mikroskopiese ondersoek van die skedewasse nie. Hoe bestuur ek 'n bees kudde met bevestigde Trichomoniase in die kudde? 1. Skei koeie en bulle van mekaar. 2. Slag of behandel alle geinfekteerde bulle. Ek verkies om die bulle eerder uit te slag aangesien die behandeling van die bulle nie altyd geslaagd is nie en die behandelde bulle moet ook gereeld getoets word om te verseker dat die besmetting nie weer opvlam nie. 3. Doen dragtigheids ondersoeke op al die vroulikke diere en skei tussen dragtig en nie dragtige diere. 4. Slag alle koeie met tekens van baarmoeder infeksie. 5. Ent alle nie dragtige koeie twee keer met Trichguard V5L met 'n 3 weke tussenpose. 6. Hou die skoon, nie dragtige koeie weg van enige bulle vir 3 siklusse. 7. Gebruik dan met die volgende teelseisoen minder waardevolle jong, getoetste bulle en slag hulle uit na die teelseisoen, of gebruik KI met behoorlikke skoon tegnieke. 8. Hou die diere in 'n aparte trop en weg van die koeie wat aanvanklik dragtig was, omdat daar 'n baie klein kans (1/2000) bestaan dat daar wel nog 'n draer koei kan wees wat weer die res van die diere so kan aansteek. 9. Die dragtige trop koeie word ge-obserweer vir kalwings, aborsies, dood gebore kalwers en koeie wat weer hitte wys en dus die fetus geabsorbeer het. Sodanige diere word dadelik uit die kudde verwyder en indien die laboratorium uitslag positief is beveel ek slagting van die diere aan. 10. Die koeie wat in die dragtige groep was moet ook ge-ent word voor die begin van die volgende teelseisoen al is hulle in 'n ander groep en in 'n ander kamp. 11. All bulle wat in die skoon kudde gebruik word moet minstens drie (3) negatiewe Trichomoniase skede toetsings gehad het. Ent alle bulle met Trichguard V5L twee keer met 3 weke interval.die koeie kan ook ge-ki word as daar nie bulle beskikbaar is nie. 12. Onthou dit is uiters noodsaaklik dat alle die diere op die plaas gereeld (1 maand voor die begin van die teelseisoen en ook na kalwing) met die noodsaaklikke spoorminerale Se, Zn, Cu, Mn, Cr (Multimin) en Vit A /E gespuit word. Dit sal die vlakke van teenligame wat opgebou word van the Trichguard entstof verhoog, asook die diere se eie immuniteit verhoog. Die spoorminerale soos Se, Cr, Cu, Zn tesame met vir A /E verhoog ook die reproduksie sukses van die diere. 13. Die gebruik van die entstof Trichguard V5L verskaf beskerming teen Trichomoniase, Vibriose asook teen 5 stamme van Leptospirose wat ook organismes is wat vrugbaarheid negatief kan beinvloed in kuddes. Die gebruik van die entsof in 'n kudde sal die tempo van verspreiding van die infeksie met tot 90% verlaag, dit is egter nie genesend vir die bulle wat reeds die besmetting het nie. Indien die diere wel behoorlik geent is en daar wel 'n besmetting in die kudde kom lei die entstof ook tot 'n verlaging van die aantal aborsies wat mag ontstaan. 14. Dit is belangrik om te onthou dat die gebruik van die entstof nie alleen die probleem sal oplos nie en dit moet in samewerking met al die bg bestuurs en biosekuriteits maatreels

5 gedoen word. Na gereelde toetsing en enting (vir ongeveer 3 jaar) behoort die boer dan 'n skoon kudde te hê teen Trichomoniase. 15. Onthou net dat daar baie ander siekte toestande is wat ook 'n rol kan speel in lae vrugbaarheid in 'n kudde soos BVD, Besmetlikke misgeboorte, voedings tekorte ens. Gebruik van n entstof soos Hipra bovis 4 gee nie net beskerming teen BVD tiepe 1&2 nie, maar ook fetale beskerming teen die ontstaan van permanente BVD draer kalwers. Entings protokol wat gevolg kan word afhangende van die toestand op die plaas. 1. Die aanbevole program vir diere wat eerste keer ge-ent word op die plaas: Spuit alle diere Multimin en Vit A/E tesame met Trichguard V5L, herhaal die enting minstens 2 weke later en begin met die dekseisoen minstens 4 weke na die 2 de enting. 2. Die aanbevole program vir diere wat al voorheen ge-ent was en nou ge-ent word vir die volgende dekseisoen (maw 365 dae na die eerste entings protokol) Spuit Multimin en VitA/E en Trichguard V5L. Die dekseisoen moet begin nie korter as 2 weke en ook nie langer as 4 weke na die enting nie 3. Met bestuurs afwykings op die plaas kan die volgende programme gevolg word vir die eerste entings protokol op die plaas. 1. Spuit Multimin en Vit A/E tesame met Trichguard V5L, wag 4 weke en herhaal die enting, begin met die dekseisoen 4 weke na die 2 de enting. 2. Spuit Multimin en Vit A/E en Trichguard, wag 2 weke en herhaal die enting en begin die dekseisoen minstens 2 weke na die 2 de enting. Vir enige navrae kontak Dr GM Ferreira by Morvet ( of )