Vraag: Vanoggend gehoor van blouoorvarksiekte oor die radio. Kan jy ons meer inligting oor die siekte gee?

Transcriptie

1 Blou-oorsiekte by varke Deur dr. FAFFA MALAN en dr. ANDREW TUCKER Vraag: Vanoggend gehoor van blouoorvarksiekte oor die radio. Kan jy ons meer inligting oor die siekte gee? Antwoord: Huidiglik is daar ʼn uitbreek van blouoorvarksiekte in die Wes-Kaap. Berigte uit China lui dat ʼn ernstige uitbreek van die siekte daar voorkom en dat boere feitlik al hulle varke verloor waar die siekte voorkom. In China word vermoed dat vrektes so hoog is weens die feit dat klassieke varkpes ook daar voorkom. Dit is baie belangrik vir ons varkboere om kennis te neem van blouoorvarksiekte omdat die virussiekte met weinig siektetekens op sommige plase mag voorkom. Boere word dus aangeraai om hulle bio-sekuriteitsmaatreëls op te skerp om te voorkom dat die siekte versprei en groot ekonomiese verliese tot gevolg het. Die siekte staan ook bekend as PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome) Oorsaak Blouoorvarksiekte word veroorsaak deur ʼn arterievirus en is so onlangs as 1991 vir die eerste keer geïsoleer. Die virus het ʼn affiniteit vir ʼn sekere soort witbloedsel in die longe wat ons ʼn alveolêre makrofaag noem. Makrofage in ʼn gesonde vark verorber en vernietig bakterieë. In die geval van PRRS dring die virus die makrofage binne, vermeerder en dood hulle. As die virus eers eenmaal ʼn kudde besmet het, behou die virus sy teenwoordigheid en aktiwiteit vir ʼn onbepaalde tydperk. Siektetekens Tot 40% van die makrofages word vernietig deur die virus en gevolglik is ʼn groot gedeelte van die vark se verdedigingsmeganisme tot niet. Bakterieë en virusse kan nou vermeerder en sodoende hulle skade aanrig. ʼn Algemene voorbeeld van so ʼn toestand is ʼn verhoogde insidens van longontsteking in groei- en afrondingseenhede waar die PRRS virus teenwoordig is. Dit mag tot ʼn jaar vir alle varke in ʼn teeleenheid neem om besmet te raak met PRRS virus as die virus vir die eerste keer in ʼn kudde inkom. Alhoewel die virus vinnig versprei, mag dit 4 tot 5 maande neem voordat ten minste 90% van die varke op ʼn serumtoets toon dat hulle positief vir PRRS is. Party varke mag glad nie positief toets nie. Verder mag dit ook gebeur dat in sogeenhede, 1-2 jaar na besmetting, minder as 20% van die sôe serologies positief toets vir teenliggame. Dit beteken nie noodwendig dat hulle hul immuniteit verloor het of dat hulle nie immuniteit aan hulle aanteel oorgedra het nie. Volwasse varke skei die virus vir ʼn kort periode uit (14 dae) terwyl groeiende varke die virus vir 1-2 maande uitskei. Die kliniese beeld van die siekte varieer van kudde tot kudde. In party kuddes word geen tekens waargeneem as die siekte vir die eerste keer ʼn kudde besmet het nie.ʼn Tweede kudde mag milde siektetekens toon, terwyl ʼn derde milde tot erge siektetekens mag toon. Die redes hiervoor is nie duidelik nie. Die gesondheidstatus van die kudde speel ʼn groot rol: hoe beter die gesondheidstatus, hoe minder siektetekens word gesien. Dit mag ook wees dat die virus muteer

2 as dit vermeerder en dat hoogs virulente of minder virulente stamme ontstaan. PRRS kan in alle tipes varkboerdery voor kom. Akute siekte As die virus die eerste keer ʼn teelkudde besmet, word siektetekens gesien in droë sôe, lakterende sôe, sogende varkies en groeiers. Sôe Siektetekens gesien in droë sôe in die eerste maand na infeksie: Kort periodes waar varke nie wil eet nie oor ʼn tydperk van 7-14 dae % van sôe is aangetas. Liggaamstemperatuur mag verhoog wees (39-40 C) Aborsies, ongeveer 1 6%, dikwels in die laaste termyn. Hierdie is gewoonlik die eerste tekens wat gesien word. Verbygaande blou verkleuring van die ore, ongeveer 2% word gesien en vandaar die naam blouoorvarksiekte Sôe jong vroeër ( 10 15% ) gedurende die eerste 4 weke van infeksie. ʼn Groot aantal sôe kom weer op hitte dae na dekking. Verlengde periodes waar sôe nie op hitte kom nie (anoestrus) en vertraagde hitteperiodes na speen. Varke hoes en het asemhalingsprobleme. Siektetekens gesien in sôe wat gaan jong in die eerste maand na infeksie: Sôe wil nie eet gedurende jongingsperiode nie. Traag om te drink. Geen melk (agalaktie) en mastitis belangrike tekens. Sôe jong 2 3 dae vroeër. Verkleuring van die vel en druksere gepaardgaande met klein blasies kom voor. Lusteloos Asemhalingstekens. Gemummifiseerde varkies % mag vrek in die laaste 3 4 weke van dragtigheid. Doodgeboortesyfers styg tot 30%. Swak varkies word gebore. Die aanvanklike fase waar varke nie wil vreet nie en koors het, neem 3 6 weke voordat dit afneem. Sianose of blou word van die ore is ʼn variërende bevinding en minder as 5% van sôe wys dit. Die teken is van verbygaande aard en mag slegs ʼn paar ure voorkom.

3 Sommige sôe hoes en in ʼn paar gevalle kom longontsteking voor. Hierdie akute fase van die siekte duur in die kudde vir ongeveer 6 weke en word gekenmerk deur vroeë geboortes, verhoogde aantal doodgebore varkies, swak varkies en ʼn toename in die aantal groot gemummifiseerde varkies wat in die laaste drie weke van dragtigheid gevrek het. In sommige eenhede kan hierdie tot 30% uitmaak van die totale aantal varkies wat gebore is. Varkie mortaliteit bereik ʼn hoogtepunt van 70% in weke 3 of 4 na eerste tekens opgemerk word en keer slegs na normaal terug na 8 12 weke. Die reproduksie probleme mag voortduur vir 4 8 maande voordat dit na normaal terugkeer en in sommige kuddes mag dit selfs beter wees as voor die infeksie plaasgevind het. Die langtermyn effek van PRRS op vrugbaarheid is moeilik om te evalueer, veral in kuddes met ʼn swak gesondheidstatus. In sommige kuddes is daar ʼn toename in herhaalde dekkings, vulva afskeidings en aborsies. Al hierdie toestande kan aan PRRS toegeskryf word. Die effek van PRRS op vrugbaarheid is tot 12 maande waargeneem nadat die siekte bedaar het in kuddes waar PRRS ensoöties (siekte kom nou permanent voor) is.. Hierdie is: ʼn 10-15% verlaging in jonging persentasie (90% van kuddes keer na normaal terug) Verminderde aantal varkies wat lewendig gebore word Verhoogde aantal varkies wat doodgebore word Swak vrugbaarheid in jong sôe Vroeë geboortes Verhoogde aborsiesyfers (2 3 %) Sôe wil nie vreet tydens jonging Varkies Verhoogde voorkoms van diarree Verlaging in aantal lewende varkies Toename in longinfeksies bv. Glässers se siekte Bere Afname in aptyt Verhoogde liggaamstemperatuur Lusteloos Verlies aan deklus Verlaagde vrugbaarheid Kleiner werpsels Verlaagde sperm volume Speen- en groeivarke

4 Wanneer PRRS-virus vir die eerste keer in n Progressiewe Atrofiese Rinitis (PAR) en Ensoötiese Pneumonie (EP) vry kudde voorkom, mag die volgende siektetekens gesien word: ʼn Periode van effense verminderde aptyt Varke hoes Harige maer varke In party kuddes is daar geen tekens nie As Ensoötiese Pneumonie (EP) en/of Progressiewe Atrofiese Rinitis (PAR) ook in ʼn kudde voorkom, kan die volgende siektetekens gesien word: Akute longontstekings Voorkoms van veelvoudige absesse Siekte word waargeneem 1 3 weke na speen Varke verloor gewig Diarree kom voor Bleek vel Hoes Nies Ooguitloopsels Vinnige asemhaling Vrektes mag 12 15% bereik As die akute stadium van die siekte in ʼn kudde uitgewoed het, sal die PRRS virus slegs van belang wees in die vroeë groeiperiode: Erge longontsteking Tye van swak aptyt Varke verloor gewig Diagnose As die kudde nog nie voorheen aan die PRRS virus blootgestel is nie, moet bloedmonsters van ʼn minimum van 12 volwasse varke (verkieslik van varke wat vir die laaste drie weke van hulle kos af was) geneem word, om tot ʼn betroubare diagnose te kom. Beheer Daar is geen middel beskikbaar teen die PRRS virus nie. In die onlangse verlede is varke uitgeslag op plase waar die siekte uitgebreek het en boere deur die staat gekompenseer. In die jongste uitbreek in die Wes-Kaap is afgesien van uitslagting. Plase waar die siekte gediagnoseer is, word onder kwarantyn geplaas en varke wat geslag word, mag slegs na n spesifieke slagplaas gestuur word.

5 Oorsee is entstowwe beskikbaar, maar word nie in Suid Afrika toegelaat nie weens die feit dat varke positief op die bloedtoets sal toets na inenting. Daar sal dus nie onderskei kan word of varke die PRRS virus opgedoen het of net ingeënt is nie. Om foto s van blouoorvarksiekte te sien gaan na: Hierdie artikel is geskryf deur dr. Faffa Malan, Intervet uit inligting verkry vanaf The PigSite Quick Disease Guide en dr. Andrew Tucker, Charlesstreet Vet, csvg@pixie.co.za 7 November 2007