JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Neisseria meningitidis. Neisseria meningitidis stammen afgezonderd in België in 2010

Transcriptie

1 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2010 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Neisseria meningitidis Neisseria meningitidis stammen afgezonderd in België in 2010

2 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR NEISSERIA MENINGITIDIS Jaarverslag 2010 OD Overdraagbare en besmettelijke ziekten Dienst Bacteriële ziekten Juliette Wytsmanstraat Brussel België

3 Bacteriële ziekten Juli 2011 Brussel, België Depotnummer: D/2011/2505/17 Auteurs Dr. Sophie Bertrand Ir. Françoise Carion Dr. Pieter Stragier WIV-ISP Dienst Bacteriële ziekten Nationaal referentiecentrum voor Neisseria meningitidis J. Wytsmanstraat Brussel T F sophie.bertrand@wiv-isp.be Algemene neisseria@wiv-isp.be Dit project werd gefinancierd door: Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. 2

4 Dankbetuigingen Graag danken wij de instanties die ons financieren en de Gezondheidsinspecties die regelmatig aangifte doen van de meningitisgevallen. Tevens danken wij de laboratoria die, door het versturen van hun stammen, meewerken aan het toezicht op besmettelijke ziekten en bijdragen tot een betere kennis van de meningokokkeninfecties in België. Wij danken Marie Thirionet en Gérald Dupont voor de uitvoering van de moleculaire diagnose en typering van de meningokokken. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel 2011 Dit rapport mag niet gereproduceerd, gepubliceerd of verdeeld worden zonder akkoord van het WIV-ISP. 3

5 Inhoudstafel Samenvatting... 5 Inleiding... 6 Meningitis en sepsis... 7 Verdeling volgens de aard van het staal en van de infectie... 7 Verdeling per maand... 7 Verdeling per leeftijdsgroep en geslacht... 7 Verdeling in serogroepen... 8 Verdeling per leeftijdsgroep en serogroep... 8 Geografische verspreiding... 9 Verdeling in serotypes en serosubtypes Moleculaire typering Moleculaire typering van serogroep B Moleculaire typering van serogroep C Gevoeligheid voor antibiotica Retrospectieve Bespreking en besluit Bijlage Lijst van de laboratoria die stammen verstuurd hebben

6 Samenvatting In 2010 onderzocht het nationaal referentiecentrum voor meningokokken 130 stalen waarvan er 96 stammen - geïsoleerd bij patiënten met een invasieve infectie - bevestigd werden. De resulterende incidentie van de ziekte in 2010 was 0,9 gevallen op inwoners. Meningokokkose trof vooral kinderen jonger dan 5 jaar (36,6% van de gevallen) en jongeren tussen 15 en 19 jaar (16,3%) met evenveel gevallen bij mannen als bij vrouwen (geslachtsverhouding M/V = 1). Deze infecties hadden 8 sterfgevallen tot gevolg (case fatality rate van 8,3%). In Vlaanderen werden 49% van de gevallen waargenomen (incidentie van 0,75 N/ ), in Wallonië 32,3% (incidentie van 0,89 N/ ) en in Brussel 17,7% van de gevallen (incidentie van 1,6 N/ ). Serogroep B werd in 79,2% van de stalen vastgesteld en de serogroepen C, Y, W-135, X respectievelijk in 10,4%, 4,2%, 4,2% en 1% van de stalen. In serogroep B werden serotype P3.4 (43,8%) en de serosubtypes P1.4 (43,8%) en P1.14 (17,8%) het frequentst waargenomen. De voornaamste fenotypes waren B:4:P1.4 (31,5%), B:NT:P1.14 (15%) en B:NT:P1.4 (3,7%). In serogroep C werd serotype P2.2a (87,5%) het vaakst aangetroffen. Tachtig percent van de stammen met serogroep C zijn afkomstig uit Wallonië, de overige 20% uit Brussel. De gevoeligheid van de stammen aan benzylpenicilline zakte naar 54,5 percent; 8 percent van de stammen was resistent en 37,5% intermediair 5

7 Inleiding In 2010 stuurden 66 laboratoria voor klinische biologie 139 stalen naar het referentielaboratorium (WIV-ISP - Dienst Bacteriële ziekten NRC Neisseria meningitidis). Deze stalen kunnen worden ingedeeld in 4 groepen afhankelijk van hun klinische vorm en oorsprong: 96 stalen genomen bij patiënten met meningitis of sepsis; 1 stam geïsoleerd bij een gezonde drager; 1 stam geïsoleerd bij een patiënt met een broncho-pulmonaire infectie; 41 stammen van diverse oorsprong (oog, urethraal/vaginaal secreet, ). De volgende analyses werden uitgevoerd: biochemische identificatie van de stam; bepaling van de serogroep door agglutinatie met de antisera A, B, C, X, Y, Z, W-135 en 29E; diagnose en bepaling van de serogroep met behulp van PCR op LV of bloedstalen indien de bacteriële cultuur negatief is; bepaling van de serotypes (1, 2a, 2b, 4, 15, 21) en serosubtypes (P1.1, P1.2, P1.3, P1.4, P1.5, P1.6, P1.7, P1.9, P1.10, P1.12, P1.13, P1.14, P1.15, P1.16, P1.19) van de meningokokken door middel van een ELISA-techniek met monoklonale antilichamen geleverd door het National Institute for Biological Standards and Control (Potters Bar, UK); moleculaire typering van een representatief deel van de invasieve stammen. Voor MLST werden ongeveer 1/3 van de serogroep B stammen geselecteerd alsook al de stammen behorend tot de andere serogroepen. Voor de sekwentiebepaling van de allelen feta, pora VR1 en VR2 werden alle stammen geanalyseerd o multi-locus sequence typing (MLST), o sekwentiebepaling van het feta gen, o sekwentiebepaling van het pora gen (VR1 en VR2); bepaling van de gevoeligheid voor 7 antibiotica (MIC) met de Etest : penicilline G, ampicilline, cefotaxime, chloramphenicol, rifampicine, ciprofloxacine, azithromycine. 6

8 Meningitis en sepsis Van de 98 stalen genomen bij patiënten met een invasieve infectie, identificeerde en bevestigde het NRC 96 Neisseria meningitidis. Bij 2 stalen van patiënten met een invasieve infectie identificeerde het referentiecentrum: 1 Neisseria species 1 Branhamella catarrhalis Verdeling volgens de aard van het staal en van de infectie Tabel 1. N. meningitidis: verdeling volgens de aard van Tabel 2. N. meningitidis: verdeling volgens de aard van het staal (aantal; 2010) de infectie (aantal; 2010) Lumbaal vocht (LV) 49 Meningitis 29 Bloed 47 Meningitis + Sepsis 28 Sepsis Niet vermeld 30 9 Totaal 96 Totaal 96 In 51% van de gevallen werd de stam uit LV Als gevolg van deze infecties werden 8 doden geïsoleerd en in 49% van de gevallen uit bloed. gemeld (case fataliy rate: CFR = 8,3%). Verdeling per maand In 2010 traden veel gevallen op in de herfst en in de winter (piek in oktober en maart, Figuur 1) j f m a m j j a s o n d Figuur 1. N. meningitidis: verdeling per maand (aantal; 2010) Verdeling per leeftijdsgroep en geslacht Bij mannen werden 47 stammen geïsoleerd en bij vrouwen 46. De geslachtsverhouding M/V bedroeg 1,02. Kinderen jonger dan 5 jaar vertegenwoordigden 36,5% van de gevallen en jongeren tussen 15 en 19 jaar 25% van de gevallen (Tabel 3 en Figuur 2). Tabel 3. N. meningitidis: verdeling per leeftijdsgroep en geslacht (aantal; procentueel; 2010) Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen Totaal % Sterfgevallen 0-11 maand jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar > 65 jaar Totaal * Van 3 patiënten was het geslacht onbekend. 7

9 25 Aantal gevallen maand 1-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar > 65 jaar Vrouwen Mannen Figuur 2. N. meningitidis: verdeling per leeftijdsgroep en geslacht (aantal; 2010) Verdeling in serogroepen Serogroep B, de voornaamste serogroep, werd in 79,2% van de stammen teruggevonden en serogroep C in 10,4% van de gevallen (Tabel 4). Tabel 4. N. meningitidis: verdeling in serogroepen (aantal; procentueel; 2010) Serogroep N % A 0 0,0 B 76 79,2 C 10 10,4 X 1 1,0 Y 4 4,2 W ,2 Non groupable 1 1,0 Total ,0 Verdeling per leeftijdsgroep en serogroep Het aantal infecties te wijten aan serogroep B was hoog bij jonge kinderen en verminderde met de leeftijd, behalve bij de leeftijdsgroep 15 tot 19 jaar (Tabel 5 en Figuren 3 en 4). Tabel 5. N. meningitidis: verdeling per leeftijdsgroep en serogroep (aantal; 2010) Leeftijdsgroep B C X Y W135 Niet Groepeerbaar < 1 maand maand jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Totaal

10 40,0 35,0 Gevallen % Letaliteit 6,0 5,0 % 80,0 70,0 B C % 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 incidentie 4,0 3,0 2,0 N/ ,0 50,0 40,0 30,0 20,0 5,0 0, ,0 0,0 10,0 0, Leeftijd (jaar) Figuur 3. N. meningitidis: percentage gevallen, Figuur 4. N. meningitidis: verdeling volgens serogroep letaliteit (CFR) en incidentie volgens leeftijdsgroep en leeftijdsgroep (%; 2010) (%; N/ inwoners; 2010) Geografische verspreiding Op gewestelijk vlak werden 50,0% van de gevallen in Vlaanderen waargenomen, 32,3% in Wallonië en 17,7% in Brussel (Tabel 7). Serogroep B overheerste in de drie gewesten. Serogroep C was meer aanwezig in Wallonië (8 gevallen op een totaal van 10) dan in de andere gewesten. In West-Vlaanderen is het hoogste aantal gevallen (19 gevallen, 19,8%) vastgesteld en deze waren meestal te wijten aan serogroep B. Tabel 6. N. meningitidis: verdeling per provincie en per serogroep (N; 2010) Gewest / provincie NG B C X Y W135 Totaal % Vlaanderen Antwerpen ,2 Vlaams-Brabant ,3 West-Vlaanderen ,8 Oost-Vlaanderen ,3 Limburg , ,0 Brussel ,7 Wallonië Waals-Brabant ,0 Henegouwen ,7 Luik ,4 Luxemburg ,1 Namen , ,3 Schatting van de incidentie per arrondissement Op arrondissementsniveau was de incidentie het hoogst in Virton: 3,84/ inw., in Ath: 3,58/ inw., in Doornik: 2,77/ inw., en in Roeselare: 2,76/ inwoners (Tabel 7 en Figuur 5). Op het niveau van de provincies, werden de hoogste incidenties waargenomen in West-Vlaanderen (2,33/ inw.) en Henegouwen (1,60/ inw.). De laagste incidenties werden geregistreerd in Antwerpen (0,29/ inw.) en Luxemburg (0,74/ inw.). 9

11 10 DN AT RS MH HS HV MC TH B LV NV BG DK IP KR OS TL VR AL DM EK GT OD SN AW CR MN SG TN TR HY LG VV WR MS TG AR BS MR NC VT PV NM MC MH VT SN TG HS SG AT DN BS RS HV TH B LV NV BG DK IP KR OS TL VR AL DM EK GT OD AW CR MN TN TR HY LG VV WR MS AR MR NC PV NM Figuur 5. N. meningitidis: incidentie per arrondissement (laatste 3 jaar) HS AT SG MC HV DN RS MH TH B LV NV BG DK IP KR OS TL VR AL DM EK GT OD SN AW CR MN TN TR HY LG VV WR MS TG AR BS MR NC VT PV NM

12 Tabel 7. N. meningitidis: incidentie van de serogroepen per arrondissement (N/ inwoners; 2010) Arrondissement Notatie Bevolking Aantal gevallen Incidentie Incidentie B Incidentie C Antwerpen AW ,30 0,30 0,00 Mechelen MH ,31 0,31 0,00 Turnhout TH ,23 0,23 0,00 Bruxelles/Brussel B ,56 1,10 0,18 Halle-Vilvoorde HV ,67 0,67 0,00 Leuven LV ,41 0,41 0,00 Nivelles NV ,26 0,26 0,00 Brugge BG ,45 1,09 0,00 Diksmuide DK ,01 2,01 0,00 Ieper IP ,89 1,89 0,00 Kortrijk KR ,78 1,42 0,00 Oostende OS ,66 0,66 0,00 Roeselare RS ,76 2,76 0,00 Tielt TL ,22 2,22 0,00 Veurne VR ,00 0,00 0,00 Aalst AL ,10 1,10 0,00 Dendermonde DM ,52 0,00 0,00 Eeklo EK ,22 1,22 0,00 Gent GT ,38 0,38 0,00 Oudenaarde OD ,00 0,00 0,00 Sint-Niklaas SN ,00 0,00 0,00 Ath AT ,58 3,58 0,00 Charleroi CR ,71 0,47 0,24 Mons MN ,19 0,79 0,00 Mouscron MC ,00 0,00 0,00 Soignies SN ,09 0,55 0,55 Thuin TN ,67 0,00 0,67 Tournai TR ,77 2,08 0,69 Huy HY ,00 0,00 0,00 Liège LG ,32 0,66 0,66 Verviers VV ,36 0,36 0,00 Waremme WR ,00 0,00 0,00 Hasselt HS ,98 0,73 0,00 Maaseik MS ,86 0,43 0,00 Tongeren TG ,03 1,52 0,00 Arlon AR ,00 0,00 0,00 Bastogne BS ,00 0,00 0,00 Marche MR ,00 0,00 0,00 Neufchâteau NC ,00 0,00 0,00 Virton VT ,84 3,84 0,00 Dinant DN ,89 1,89 0,00 Namur NM ,33 0,33 0,00 Philippeville PV ,00 0,00 0,00 België ,89 0,70 0,09 Op gewestelijk vlak bereikte de incidentie 0,75/ inw. in Vlaanderen; 1,6/ inwoners in Brussel en 1/ inwoners in Wallonië. Op nationaal vlak bedroeg de incidentie van de invasieve infecties met meningokokken 0,89 geval/ inwoners in

13 Verdeling in serotypes en serosubtypes Figuuur 6 toont de verdeling in serotypes en subtypes van de 96 getypeerde stammen (meningokokken van alle serogroepen) met uitzondering van subtype P1.6 = 1% = PorA-VR3. 46% Serotypes 4% 3% 6% 7% 34% P3.1 P2.2a P3.4 P3.15 P3.21 NT Sub-types PorA-VR1 13% 4% 1% 5% 77% P1.5 P1.7 P1.12 P1.19 NST 31% 3% 4% Sub-types PorA-VR2 5% 2% 34% 14% 1% 6% P1.2 P1.3 P1.4 P1.9 P1.10 P1.14 P1.15 P1.16 NST Figuur 6. N. meningitidis: verdeling in Serotypes en subtypes (%; 2010) In 2010 waren 73 van de 76 stammen behorend tot serogroep B cultiveerbaar voor een klassieke serologie. Het serotype en serosubtype konden derhalve met de klassieke serologische testen bepaald worden voor deze 73 stammen. Serotype P3.4 (43,8%) en de subtypes P1.4 (43,8%) en P1.14 (17,8%) werden het frequentst waargenomen. De niet-typeerbare stammen (NT) vertegenwoordigden 42,5% van de B- stammen (Tabel 8). De combinatie van serotype P3.4 met subtype P1.4 (fenotype B:4:P1.4) werd aangetroffen in 31,5% van de B-stammen; de fenotypes B:21:P1.14, B:NT:P1.4 en B:NT:P1.14 in respectievelijk 3, 7 en 15% van de B-stammen. Verdeling van serotypes per serogroep 100% 80% 60% 40% 20% 0% B C W135 Y NT a 1 Serogroep B: sero(sub)types Serogroep C: sero(sub)types 100% 80% 60% 40% 20% P1.9 P1.14 P1.4 Andere 100% 80% 60% 40% 20% P1.5 P1.2,5 P1.2 NST 0% 4 NT 0% 2a Figuur 7. N. meningitidis: verdeling serotypes per serogroep en serosubtypes per serotype in serogroep B en serogroep C (%; 2010). In 2010 waren 8 van de 10 stammen behorend tot serogroep C cultiveerbaar en konden met de klassieke serologie geserotypeerd worden. De stammen van serogroep C waren ofwel van het serotype P2.2a (87,5%) ofwel niet typeerbaar (12,5%) (Tabel 9, Figuur 7). 12

14 Tabel 8. N. meningitidis: verdeling in serotypes en subtypes - Serogroep B (N=73; 2010) Subtypes Serotypes Totaal P3.1 P2.2a P2.2b P3.4 P3.15 P3.21 Niet typeerbaar P P P P1.5, P P P P P1.19, P P Niet subtypeerbaar Totaal Tabel 9. N. meningitidis: verdeling in serotypes en subtypes - Serogroep C (N=8; 2010) Subtypes Serotypes Totaal P3.1 P2.2a P2.2b P3.4 P3.15 P3.21 Niet typeerbaar P1.1, P P1.2, P Niet subtypeerbaar Totaal De serotypes en subtypes van de stammen van serogroepen W-135 en Y zijn respectievelijk aangeduid in Tabel 10 en Tabel 11. Tabel 10. N. meningitidis Serogroep W-135 (N=4; 2010) Subtypes Serotypes Totaal P3.15 Niet typeerbaar P1.5,2-1 1 P1.3,6-2 2 P Totaal Bij serogroep W135 werden de serotypes P3.4, P3.15 en P2.2a teruggevonden (Tabel 10). Tabel 11. N. meningitidis Serogroep Y (N=4; 2010) Subtypes Serotypes Totaal P3.1 P3.4 Niet typeerbaar P P Totaal

15 Moleculaire typering Moleculaire typering van Neisseria meningitidis is gebaseerd op de sekwentiebepaling van een aantal genen of fragmenten van genen. De 3 hypervariabele regios van het por A gen (VR1, VR2 en VR3) werden voor alle stammen van 2010 gesequeneerd ( De sekwentiebepaling van pora resulteert in een profiel dat in grote mate overeenstemt met de serotypering van het PorA eiwit, maar biedt de mogelijkheid om een groot aantal varianten van PorA VR1 en PorA VR2 op te sporen, in tegenstelling tot de serologische methode voor het bepalen van de serosubtypes die wordt beperkt door het aantal monoklonale antilichamen ter beschikking op de markt. De sequenering van het feta gen ( werd eveneens op alle stammen van 2010 verricht. Deze moleculaire bepalingen kunnen gecombineerd worden met de multi-locus sequence typering (MLST) waarbij 7 housekeeping genes worden gesequeneerd. In 2010 werd MLST verricht op 1/3 van de serogroep B stammen en op alle stammen van de overige serogroepen. De combinatie MLST met de sekwentie van feta en pora VR1, VR2, VR3 maakt een diepgaande analyse mogelijk van de klonaliteit binnen de onderzochte stammen (dbase op (Figuur 8). Door de moleculaire typering kunnen de meningokokken stammen geklasseerd worden volgens de nieuwe nomenclatuur van Jolley opgesteld in 2007 (Jolley et al., FEMS Microbiol Rev ). Deze nomenclatuur houdt geen rekening meer met het serotype (bepaald door het PorB eiwit). De stammen worden als volgt voorgesteld: Serogroep:porA VR1,VR2,VR3:fetA VR:MLST sekwentietype (klonaal complex) Voorbeelden van stammen geïsoleerd in België: B:P1.7-2,4:F1-5:ST-41(cc-41/44/lineage3) B:P1.22,14:F5-1:ST-269 (cc-269) C:P1.5,2-1:F3-3:ST-11 (cc-11/et-37 complex) N B C W135 Y X cc-865 cc-750 cc-32 cc-213 cc-174 cc-167 cc-103 cc-461 cc-22 cc-onbekend cc-11 cc-269 cc-41/44 4 Figuur 8. N. meningitidis: verdeling per klonaal complex en Serogroep (N; 2010).

16 Moleculaire typering van serogroep B Op alle stammen van serogroep B werd de feta en pora analyse uitgevoerd. Bij 36 van de 76 stammen werd allel F1-5 (feta) vastgesteld, waarvan er 27 behoorden tot P1.7-2,4 (pora VR1 en VR2). De tweede grootste groep bestond uit F5-1 (n=17), waarvan er 11 behoorden tot P1.22,14. Van de 27 P1.7-2,4:F1-5 werden er 8 geanalyseerd met MLST met als enige uitkomst het ST-41/44 complex/lineage 3. Bij de tweede groep (P1.22,14:F5-1), werden er 6 getest met MLST met telkens als resultaat het cc-269 complex. Op 27 MLST analyses (op 76 B stammen) waren de frequentste complexen cc-41/44 (n=13) en cc-269 (n=10). Het klonaal complex cc-41/44 was bijna uitsluitend te vinden bij het FetA allel F1-5 (n=12) en cc- 269 bij F5-1 (n=7). De stammen van de fenotypes B:4:P1.4 en B:NT:P.14 die door middel van MLST zijn getypeerd, behoorden respectievelijk tot de complexen cc-41/44 en cc-269. Onder de 19 geïdentificeerde allelen, vertegenwoordigde allel F1-5 in totaal 51,6% van de stammen. Allel F1-5 werd uitsluitend in verband gebracht met serogroep B en zo goed als uitsluitend met het klonaal complex cc-41/44. Het allel F5-1 (19,1%) is verbonden met serogroep B en klonaal complex cc-269. Serologisch geïdentificeerde stammen B:NT:P1.14 of B:21:P1.14 zijn geïdentificeerd als B:P1.22,14 door middel van pora sekwenering. Zo zijn ook de serologisch geïdentificeerde stammen B:4:P1.4 en B:NT:P1.4 als B:P1.7-2,4 geïdentificeerd. Voornaamste profielen: B:P1.7-2,4:F1-5:ST-41(cc41/44Lineage 3) B:P1.22,14:F5-1:ST-269 (cc269) Tableau 12. Vaakst voorkomende pora:feta combinaties (12 van de 34 gevonden combinaties) (N=76; 2010) B F1-5 F5-1 F1-7 F5-5 F5-9 F , , , , , , Tableau 13. Vaakst voorkomende:feta:mlst combinaties (N=27; 2010) B F1-5 F5-1 F3-9 F5-5 F1-55 F5-98 cc-41/ cc cc cc cc Moleculaire typering van serogroep C Neuf souches sur les 10 du sérogroupe C appartiennent au complexe clonale cc-11 qui est caractéristique de ce sérogroupe. Six de ces 9 C souches présentent la formule suivante P1.5,2:F3-3 :ST-11 (cc-11 /ET-37 complex). Une souche sur les 10 du sérogroupe C appartient au complexe clonale cc-41/44 complex/lineage 3, caractéristique du sérogroupe B. Cette souche présente les caractéristiques suivantes : C: P1.7-1,1: F-ND: ST-206 (cc41/44)

17 Gevoeligheid voor antibiotica Het referentiecentrum heeft de gevoeligheid van 88 meningokokkenstammen getest voor penicilline G, ampicilline, cefotaxime en chlooramfenicol (behandelingsantibiotica), rifampicine, ciprofloxacine en azitromycine (profylactisch antibiotica). Alle geteste stammen waren gevoelig voor chlooramfenicol, cefotaxime, ciprofloxacine, rifampincine en azitromycine (Tabel 14). Negenënzestig stammen (78,4%) waren gevoelig voor ampicilline en 19 (21,6%) intermediair (0,25 MIC 1 µg/ml). Achtenveertig stammen (54,5%) waren gevoelig voor penicilline. Onder de veertig stammen met een verminderde gevoeligheid voor penicilline (29 B, 6C, 4 W135, 1Y) waren 33 stammen (37,5%) intermediair (0,12 MIC 0,25 µg/ml) en 7 stammen (7,9%) resistent (MIC 0,5 µg/ml). Tabel 14. N. meningitidis: gevoeligheid voor antibiotica (2010) Antibiotica Remmingsconcentratie (MIC) in µg/ml % gevoeligheid Gevoeligheidsdrempel * Min. en max. waarden 50% 90% Penicilline G 0,06 0,008-0,5 0,064 0,25 54,5 Ampicilline 0,12 0,016-0,25 0,032 0,25 78,4 Cefotaxime 0,12 0,002-0,032 0,008 0, Chlooramfénicol 2 0, Rifampicine 0,5 0,004 0,5 0,016 0, Ciprofloxacine 0,03 0,002-0,008 0,004 0, Azitromycine 2 0, ,25 0,5 100 *CLSI M100-S17, 2007 Retrospectieve Tabel 15. N. meningitidis: incidentie en verdeling van de stammen in serogroepen ( ) Jaar Incidentie Stammen Serogroepen A B C W-135 Anderen N/ N % % % % % ,0 96 0,0 84,6 13,2 1,1 0, , ,9 80,1 14,7 4,3 0, , ,0 76,7 17,8 1,6 3, , ,8 81,0 13,2 2,5 2, , ,6 86,0 11,0 0,0 2, , ,0 91,0 7,0 1,5 0, , ,0 84,5 12,5 1,7 1, , ,0 75,5 20,8 2,3 1, , ,0 71,4 27,5 0,4 0, , ,0 64,2 33,0 1,6 1, , ,0 47,5 49,4 2,8 0, , ,0 63,6 35,2 0,4 0, , ,0 75,8 21,5 1,4 1, , ,0 80,5 13,6 3,2 2, , ,0 83,6 10,5 3,5 2, , ,0 82,6 8,00 5,8 3, , ,0 87,5 10,0 1,3 0, ,0 82,9 11,7 0,9 2, , ,7 6,7 4,8 3, , ,2 10,4 4,2 6,2 16

18 Bespreking en besluit Van 1991 tot 2001 steeg de jaarlijkse incidentie van meningococceninfectie in België (berekend op basis van de gevallen bevestigd door het referentiecentrum) van 1 tot 3,7 gevallen per inwoners (Tabel 16 en Figuur 9). De toename van de incidentie werd met de volgende wijzigingen geassocieerd: in de verdeling per serogroep en serotype, met een toename van de frequentie van de isolaties van serogroep B en serotype P3.4 (B:4:P1.4) tot 1996 (Figuur 10) en sinds 1997 met een toename van de frequentie van de isolaties van serogroep C, serotype P2.2a (vooral C:2a:P1.2,5 en C:2a:P1.5); in de verdeling per leeftijd, met meer gevallen onder 15 tot 19-jarigen (Figuur 13); in de geografische spreiding, met een sterke toename van het aantal gevallen in Vlaanderen (Figuren 11 en 12). N Totaal Groep B Groep C Jaar % 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 B B:4:P1.4 C C:2a Jaar Figuur 9. N. meningitidis: evolutie van meningococceninfecties Figuur 10. N. meningitidis: evolutie van de voornaamste in België (N; ) serogroepen en serotypes (%; ) In 2001 overheerste serogroep C (49%). Ten gevolge van de hoge incidentie van infecties met meningokokken C (1,7/ in 2001) werd beslist om een nationale vaccinatiecampagne te organiseren waarbij kinderen van 1 tot 5 jaar gratis met het geconjugeerde vaccin tegen meningokok C zouden worden ingeënt. In de Vlaamse Gemeenschap startte de campagne, die alle jongeren van 1 tot 18 jaar wil beschermen, in november 2001 en eindigde zij in december In de Duitse en Franse Gemeenschap startte de vaccinatiecampagne in maart 2002, ze eindigde in september 2002 en beoogde alleen kinderen van 1 tot 5 jaar. Sinds 2002 krijgen baby s van maanden het vaccin automatisch toegediend in het kader van het basisvaccinatieschema. Van 2001 tot 2004, ten gevolge van de vaccinatiecampagne, daalde het aantal infecties veroorzaakt door serogroep C met 88% in België, 93% in Vlaanderen en 78% in Wallonië. Het aantal meningokokken C- infecties is in alle leeftijdsgroepen gedaald (Figuur 10). In de leeftijdsgroep 1-5 jaar, de doelgroep van de nationale inentingscampagne, werd een daling van 90% van de C-gevallen waargenomen. Bij de jongeren van 1 tot 18 jaar was de vermindering gelijk aan 94% en aan 78% bij de volwassenen ouder dan 18 jaar. Sinds 2004 schijnt de jaarlijkse incidentie van menigococcose rond 1,5/ te fluctueren en serogroep C, verantwoordelijk voor ongeveer 10% van de gevallen, treft meer volwassenen dan jongeren. 17

19 N 140 Vlaanderen Brussel Wallonië N Vlaanderen Brussel Wallonië Jaar Jaar Figuur 11. N. meningitidis: verdeling van de gevallen in de Figuur 12. N. meningitidis: verdeling van de C-gevallen gewesten (N; ) in de gewesten (N; ) 0-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar >19 jaar % Jaar Figuur 13. N. meningitidis: evolutie van de verdeling van de gevallen per leeftijdsgroep (%; ) Dit zijn de veranderingen in 2010, in vergelijking met het voorgaande jaar: Het aantal gevallen van meningokokkose bevestigd door het referentiecentrum is met 7,3% verminderd (van 104 in 2009 tot 96 in 2010); de proportie gevallen ten gevolge van serogroep C is gestegen van 6,7% in 2009 naar 10,4% in 2010, terwijl serogroep B stabiel is gebleven (81,7% in 2009 en 79,2% in 2010); In serogroep B is een stijging van serotype P3.4 (van 30% in 2009 naar 43,8% in 2010) en een afname van het percentage niet-typeerbare stammen (van 51% in 2009 tot 42,5% in 2010) vastgesteld; subtype P1.4 is gestegen ( 34,5% in 2009 naar 43,8% in 2010) en het subtype P1.14 is sterk afgenomen (van 33,3% in 2009 naar 17,8% in 2010); het fenotype B:4:P1.4 vertegenwoordigde 31,5% van de B-gevallen (tegenover 20% in 2009) terwijl het fenotype B:NT:P1.14 nog 15% vertegenwoordigde (19% in 2009). De serogroep C (10,4% van de gevallen) werd enkel vastgesteld in Wallonië en Brussel (geen gevallen in Vlaanderen). In serogroep C werd het serotype P2.2a in 87,5% van de gevallen aangetroffen (7 op de 8 klassiek serotypeerbare stammen), (51% in 2009 en 38% in 2008); het serotype P2.2b werd dit jaar niet waargenomen. De case fatality rate (CFR), berekend op basis van de sterfgevallen gemeld aan het referentiecentrum (8 overleden gevallen: 6B, 2C) is geliik aan 8,33% in 2010 tegenover 4,8% in 2009 en 3,6% in Het percentage stammen met een verminderde gevoeligheid voor penicilline G nam toe ( 37,5% in 2010 versus 33% in 2009). 18

20 Besluit Sinds 2002 is de incidentie van meningokokkose in België onafgebroken gedaald. Deze vermindering kan worden toegeschreven aan een daling van het aantal infecties van serogroep C na de vaccinatiecampagne ( ) alsook een daling van het aantal infecties van serogroep B. In 2010 bedraagt de incidentie 0,89 gevallen/ inwoners. Veranderingen in 2011 Voortaan zal de nieuwe nomenclatuur gebruikt worden op basis van de genetische analyse. De verouderde benaming met de serotyperingsresultaten zal eventueel apart vermeld worden. 19

21 Bijlage Lijst van de laboratoria die stammen verstuurd hebben Provincie Antwerpen: Brussel: St.-Jozefkliniek, Bornem U.Z. Brussel St.-Vincentiusziekenhuis, Antwerpen Kliniek St-Elisabeth Imeldaziekenhuis, Bonheiden CHIREC AZ St.-Maarten Camp, Mechelen CEBIODI U.Z. Antwerpen, Edegem I.Z.Z. site J. Bracops Jan Palfijnziekenhuis, Merksem Erasmusziekenhuis A.Z. St.-Jozef, Turnhout U.Z.. Brugmann M.I.E. Cavell Provincie Oost-Vlaanderen: St.-Pieter Ziekenhuis O.L.-Vrouwziekenhuis, Aalst A.S.Z., Aalst Provincie Waals-Brabant: H. Hartkliniek, Eeklo Hôpital de Braine l Alleud/Waterloo A.Z. St.-Blasius, Dendermonde Clinique St-Pierre, Ottignies A.Z. Jan Palfijn, Gent Alg. Ziekenhuis St.-Elisabeth, Zottegem Provincie Henegouwen: A.Z. Maria Middelares, Gent R.H.M.S. Ath U.Z. Gent C.H.R. St-Joseph - Warquignies, Boussu Centre Hospitalier Hornu-Frameries Provincie West-Vlaanderen: C.H.U. Charleroi A.Z. St.-Lucas, Assebroek Clinique la Dorcas, Tournai A.Z. St.-Jan, Brugge ISPPC A. Vésale, Montigny-le-Tilleul R.Z. J. Yperman, Ieper Hôpital de Jolimont, Haine-St-Paul St.-Jozefkliniek, Izegem Laboratoire M.A.B., Mons O.L.V. Ter Linden, Knokke-Heist Centre Hospitalier de Tivoli, La Louvière A.Z. Groeninge, Kortrijk Clinique Notre-Dame, Tournai H. Hartziekenhuis, Roeselare Hôpital St Joseph, Mons St.-Andriesziekenhuis, Tielt Centre Hospitalier du Pays D Ath, Ath Stedelijk Ziekenhuis, Roeselare Provincie Luik: Provincie Limburg: Laboratoire L. Olivier, Villers-le-Bouillet Z.O.L. Campus St.-Jan, Genk C.H.R. Hutois, Huy Mariaziekenhuis Noord-Limburg, Neerpelt C.H.U. Liège Salvatorziekenhuis, Hasselt C.H.R. La Tourelle, Verviers St.-Franciscuskliniek, Heusden Clinique St-Joseph, Liège Virga Jesse Ziekenhuis, Hasselt C.H.C. asbl A.Z. Vesalius, Tongeren Provincie Namen: Provincie Vlaams-Brabant: C.H.D. Dinant Labo M.C.H., Leuven U.Z. Gasthuisberg, Leuven Provincie Luxemburg A.Z. H. Hart, Tienen Labo. des Cliniques du Sud Luxembourg, Arlon 20

22 Verantwoordelijke van het NRC F. Carion T F Neisseria@wiv-isp.be Hoofdzetel Juliette Wytsmanstraat Brussel België T F SITE UKKEL Engelandstraat Brussel België T F info@wiv-isp.be Overdraagbare en Besmettelijke Ziekten Dienst: Bacteriële Ziekten Verantwoordelijke Uitgever Dr. Johan Peeters, Algemeen Directeur Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Depotnummer: D/2011/2505/17