Neisseria meningitidis

Transcriptie

1 In 21 stuurden 1 laboratoria voor klinische biologie verspreid over België 456 stammen naar het referentielaboratorium (W.I.V. - Afdeling Bacteriologie). De stammen kunnen worden ingedeeld in 4 groepen, afhankelijk van hun klinische vorm en oorsprong : Groep 1 : 38 stammen van N. meningitidis geïsoleerd bij patiënten met meningitis en/of sepsis; Groep 2 : 22 stammen geïsoleerd bij gezonde dragers; Groep 3 : 25 stammen geïsoleerd bij patiënten met een broncho-pulmonaire infectie; Groep 4 : 29 stammen van diverse oorsprong. De volgende analyses werden uitgevoerd : identificatie van de stam; bepaling van de serogroep van alle meningokokken, door agglutinatie met de antisera A, B, C, X, Y, Z, W135 en 29E; bepaling van de serotypes (1, 2a, 2b, 4, 14, 15, 21) en subtypes (P1.1, P1.2, P1.3, P1.4, P1.5, P1.6, P1.7, P1.9, P1.1, P1.12, P1.13, P1.14, P1.15, P1.16) van de meningokokken van serogroep B en C, door middel van een ELISA-techniek met monoclonale sera (NIBSC-UK); bepaling van de gevoeligheid voor 6 antibiotica (M.I.C.) met Etest (Oxoid): penicilline G, cefotaxime, chloramphenicol, rifampicine, ciprofloxacine, sulfadiazine. Groep 1 : Meningitis en sepsis Het laboratorium ontving 38 stammen van N. meningitidis geïsoleerd bij patiënten met meningitis of sepsis en dus 113 stammen (42%) meer dan in 2. Verdeling volgens de aard van het staal en de infectie Tabel 1 : N. meningitidis : verdeling volgens de aard van het staal (N; 21) Lumbaal vocht 188 Bloed 179 Keeluitstrijkje 9 Sputum 2 Huid 1 Hersenen (autopsie) 1 Totaal 38 In de meeste gevallen werd de stam uit lumbaal vocht geïsoleerd. Tabel 2 : N. meningitidis : verdeling volgens de aard van de infectie (N; 21) Meningitis 119 Meningitis + Sepsis 134 Sepsis 11 Bacteriëmie 3 Niet vermeld 23 Totaal 38 Ten gevolge van de infectie werden 27 doden gemeld (letaliteit = 7,1%). Verdeling per maand In 21 traden veel gevallen op in de winter en in de lente (piek in januari en in mei) (figuur 1). Figuur 1 : N. meningitidis : verdeling per maand (N; ) N / maand

2 Schatting van de incidentie per arrondissement De incidentie bedroeg op nationaal niveau 3,7/1. inwoners. Op arrondissementsniveau was de incidentie bijzonder hoog in Tongeren : 11,6/1., in Antwerpen : 8,2/1. en in Brugge : 7,4/1. (figuur 2). Figuur 2 : N. meningitidis : incidentie per arrondissement (21) AL : Aalst AR : Arlon AT: Ath AW : Antwerpen B: Brussel BG: Brugge BS: Bastogne CR: Charleroi DK: Diksmuide DM: Dendermonde DN: Dinant EK: Eeklo GT: Gent HS: Hasselt HV: Halle-Vilvoorde HY: Huy IP: Ieper KR : Kortrijk LG: Liège LV: Leuven MC : Mouscron MH : Mechelen MN : Mons MR : Marche-en-Fam. MS: Maaseik NC: Neufchâteau NM: Namur NV: Nivelles OD: Oudenaarde OS: Oostende PV: Philippeville RS: Roeselare SG: Soignies SN : St.-Niklaas TG: Tongeren TH: Turnhout TL: Tielt TN: Thuin TR: Tournai VR : Veurne VT: Virton VV: Verviers WR: Waremme AW OS BG EK SN VR DK TL GT DM MH RS IP KR OD AL B HV MC TR AT NV SG MN CR TN PV incidentie/1. inwoners > - 2 > 2-4 > 4 TH MS HS LV TG TG WR LG VV NM HY DN MR BS NC AR VT In vergelijking met voorgaande jaren stelt men in de meeste arrondissementen een stabilisatie van het aantal gevallen van serogroep B vast maar een toename van het aantal gevallen van serogroep C (cf. R; figuren 3 en 4). Figuur 3 : N. meningitidis serogroep B: verspreiding (21) en evolutie (1994-2) van de registratiefrequentie per arrondissement R M = 163 / N = 171 WIV-K28B Aw Mh Th HV Lv Bg Dk Ip Kr Os Rs Tl Vr Al Dm Ek Gt Od SN Hs Ms Tg B Nv At Cr Mn Mc Sg Tn Tr Hy Lg Vv Wr Ar Bs Mr Nc Vt Dn Nm Pv Voor het land N : aantal geregistreerde gevallen in 21 M : gemiddelde waarde van het aantal geregistreerde gevallen in Per arrondissement, R = (n/m) - 1 indien n > m met n : aantal geregistreerde gevallen in 21 m : gemiddelde waarde van het aantal geregistreerde gevallen in

3 Figuur 4 : N. meningitidis serogroep C: verspreiding (21) en evolutie (1994-2) van de registratiefrequentie per arrondissement R M = 34 / N = 83 WIV-K28C Aw Mh Th HV Lv Bg Dk Ip Kr Os Rs Tl Vr Al Dm Ek Gt Od SN Hs Ms Tg B Nv At Cr Mn Mc Sg Tn Tr Hy Lg Vv Wr Ar Bs Mr Nc Vt Dn Nm Pv Voor het land N : aantal geregistreerde gevallen in 21 M : gemiddelde waarde van het aantal geregistreerde gevallen in Per arrondissement, R = (n/m) - 1 indien n > m met n : aantal geregistreerde gevallen in 21 m : gemiddelde waarde van het aantal geregistreerde gevallen in Geografische verspreiding 68% van de gevallen werden in Vlaanderen waargenomen, 26% in Wallonië en 6% in Brussel (tabel 3, figuur 5). Tabel 3 : N. meningitidis : regionale verspreiding van de stammen (21) Gewest Aantal stammen % Provincie Antwerpen ,3 Provincie Vlaams-Brabant 2 5,3 Provincie West-Vlaanderen 44 11,6 Provincie Oost-Vlaanderen 4 1,5 Provincie Limburg 36 9,5 Vlaanderen ,2 Brussel 22 5,8 Provincie Brabant wallon 9 2,4 Provincie Hainaut 5 13,2 Provincie Liège 18 4,7 Provincie Luxembourg 7 1,8 Provincie Namur 15 3,9 Wallonië Figuur 5 : N. meningitidis: verspreiding per provincie (%, ) N % 3

4 Verdeling per leeftijdsgroep en geslacht Bij personen van het mannelijke geslacht werden 211 stammen geïsoleerd en bij personen van het vrouwelijke geslacht 169 stammen; de geslachtsverhouding M/V bedraagt 1,24. Kinderen jonger dan 5 jaar vertegenwoordigen 4% van de gevallen en jongeren tussen 15 en 19 jaar vertegenwoordigen 18% van de gevallen (tabel 4). Tabel 4 : N. meningitidis : verdeling per leeftijdsgroep en geslacht (N; 21) Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen Totaal % Overledenen < 1 maand 4 4 1, maand , jaar jaar , jaar , jaar , jaar , jaar jaar , jaar ,7 5 onbekend Totaal , 27 Verdeling in serogroepen Van slechts 362 meningokokken werd de serogroep bepaald. Serogroep C werd in 49% van de stammen teruggevonden en bleek de belangrijkste serogroep (tabel 5). Tabel 5 : N. meningitidis : verdeling in serogroepen (21) Serogroep N % A, B ,5 C ,4 X 1,3 W ,8 Totaal 362 1, Verdeling per leeftijdsgroep en serogroep De hoogste incidenties van de serogroepen B en C werden in dezelfde leeftijdsgroepen teruggevonden maar serogroep C overheerste duidelijk bij jonge mensen en volwassenen : 51% van de C-infecties tegen 34% van de B-infecties werden bij personen ouder dan 15 jaar vastgesteld (tabel 6). Tabel 6 : N. meningitidis : verdeling in per leeftijdsgroep en serogroep (N; 21) Leeftijdsgroep B C X W135 < 1 maand maand jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar onbekend Totaal Verdeling per serogroep en per gewest 75% van de C infecties (135 van de 179 gevallen) werden in Vlaanderen geregistreerd (tabel 7). In dit gewest en vooral in de provincie Antwerpen was het percentage isolaties van serogroep C het hoogst : respectievelijk 55% en 65%. Serogroep C vertegenwoordigde 35% van de gevallen in Brussel en 39% van de gevallen in Wallonië maar was verantwoordelijk voor 52% van de gevallen in de provincie Henegouwen. 4

5 Tabel 7 : N. meningitidis : verdeling per serogroep en per gewest (N; 21) Gewest B C X W135 Vlaanderen Brussel Wallonië Totaal Verdeling in sero- en subtypes Het serotype en het subtype werden voor 169 meningokokken B en 178 meningokokken C bepaald. In serogroep B werden serotype 4 en subtype P1.4 het frequentst waargenomen; zij vertegenwoordigden respectievelijk 58% en 47% van de B- isolaties. De combinatie van het serotype 4 met het subtype P1.4 (B:4:P1.4) werd teruggevonden bij 4% van de stammen van serogroep B (tabel 8). Tabel 8 : N. meningitidis : verdeling in sero- en subtypes - Serogroep B (N; 21) Subtype Serotype Totaal 1 2a 2b niet typeerbaar P1.1, P P1.2, P P1.4, P P P P P P P P P P P1.7, niet subtypeerbaar Totaal In serogroep C werden serotype 2a en subtype P1.2,5 het frequentst waargenomen; zij vertegenwoordigden respectievelijk 69% en 54% van de C-isolaties. De combinatie van het serotype 2a met het subtype P1.2,5 (C:2a:P1.2,5) werd teruggevonden bij 4% van de stammen van serogroep C. Het serotype 2b werd in 26% van de meningokokken C waargenomen en de combinatie van het serotype 2b en het subtype P1.2,5 (C:2b:P1.2,5) in 13% van de C-isolaties (tabel 9). Tabel 9 : N. meningitidis : verdeling in sero- en subtypes - Serogroep C (N; 21) Subtype Serotype Totaal 1 2a 2b niet typeerbaar P1.1, P P1.2, P P P P P niet subtypeerbaar Totaal Antibioticagevoeligheid Het referentielaboratorium testte de gevoeligheid van de meningokokkenstammen voor sulfadiazine (epidemiologische merker), penicilline G, cefotaxime en chloramphenicol (behandelingsantibiotica), rifampicine en ciprofloxacine (profylaxeantibiotica). Alle stammen waren gevoelig voor chloramphenicol, cefotaxime, ciprofloxacine en rifampicine (tabel 1). 5

6 Dertig stammen (8%) waarvan 2 tot de serogroep C behoorden, hadden een MIC groter dan,6 µg/ml voor penicilline. In 1997 en 1998 hadden slechts 2% van de isolaties een verminderde gevoeligheid voor penicilline (,6<MIC<2 µg/ml). De stijging van het percentage intermediaire stammen lijkt geassocieerd met de toename van de C-isolaties. Drieëndertig procent van de meningokkokken was resistent tegen sulfadiazine (MIC > 1 µg/ml) en 24% hadden een MIC groter dan 256 µg/ml. Tabel 1 : N. meningitidis : antibioticagevoeligheid van meningokokken (21) Antibiotica Remmingsconcentratie (MIC) in mg/l Min. en max. waarden 5% 9% Penicilline,6 -,25,23,64 Cefotaxime <,2-,12,3,6 Chlooramfenicol,125-2,5,75 Sulfadiazine,94 - > >256 Rifampicine,3 -,25,16,64 Ciprofloxacine,2 -,6,3,4 Retrospectief overzicht Tabel 11 : N. meningitidis : incidentie en verdeling van de stammen in serogroepen ( ) Jaar Incidentie Stammen Serogroepen A B C W135 andere N/1. N % % % % % 1987,7 67 3,2 66,6 27, 1,6, , 92 2,4 61,9 31,, 2,4 1989,9 83 3,7 75,6 15,9 2,4 1,2 199,8 77 2,9 75,7 21,4,, , 96, 84,6 13,2 1,1, ,2 119,9 8,1 14,7 4,3, ,4 144, 76,7 17,8 1,6 3, ,3 133,8 81, 13,2 2,5 2, , 2,6 86, 11,, 2, ,1 21, 91, 7, 1,5, ,4 246, 84,5 12,5 1,7 1, ,2 229, 75,5 2,8 2,3 1, ,9 297, 71,4 27,5,4,7 2 2,6 267, 64,2 33, 1,6 1,2 21 3,7 38, 47,5 49,4 2,8,3 Commentaar en besluit In België nam de incidentie van meningokokken-infecties toe van,7 geval per 1. inwoners in 1987 tot 3,7 gevallen per 1. inwoners in 21. De stijging van de incidentie werd geassocieerd met wijzigingen : in de leeftijdsverdeling : meer gevallen bij adolescenten en jonge volwassenen (figuur 6); in de geografische spreiding : sterke toename van het aantal gevallen in Vlaanderen; in de verdeling per serogroep en serotype : toename van de frequentie van de isolaties van serogroep B en serotype 4:P1.4 tot 1996 en sinds 1997 daling van serogroep B in het voordeel van serogroep C (tabel 11, figuur 8). Dit jaar zijn er enkele opmerkelijke wijzigingen in vergelijking met het voorgaande jaar : het aantal meningokokken dat is verstuurd naar het laboratorium nam toe met 42% (figuur 7); het percentage isolaties van serogroep C is gestegen (+ 16,4%) maar ook de proportie stalen van serotype 2a (47% in 2, 68% in 21): serogroep C (49%) overheerste in heel België maar was sterk aanwezig in de provincies Antwerpen, Limburg en Henegouwen; het percentage isolaties van serogroep B daalde (- 16,7%) maar de proportie stalen van serotype 4:P1.4 is standvastig gebleven in serogroep B (41% in 2, 4% in 21); van de stammen verantwoordelijk voor de 27 gemelde overleden gevallen (7,1% letaliteit in 21 tegenover 4,9% in 2) behoorden 3 tot de serogroep B, 22 tot de serogroep C en 2 tot de serogroep W135: de letaliteit afhankelijk van serogroep C bedroeg 12,3%. Tot besluit, het aantal meningokokken-infecties blijft stijgen. Serogroep C die in 1997 een opmars begon, steeg dit jaar tot 49% en werd dominant in België. Als gevolg van de hoge incidentie van de C-infecties, besloot de Vlaamse Gemeenschap in juli 21 tot een gratis vaccinatiecampagne tegen meningokok C met een nieuw geconjugeerd vaccin. Op 11 december 21 sloten de Gemeenschappen en de Federale Overheid een protocolakkoord dat een nationale vaccinatiecampagne beoogt voor kinderen van 1 tot 5 jaar. De Vlaamse Gemmeenschap startte de campagne in november 21 bij alle kinderen van 1 tot 6 jaar en de adolescenten in het derde secundair. Later worden de adolescenten van het 5 de en 6 de secundair aangepakt; 6

7 vervolgens de ontbrekende cohortes om tegen eind 23 tot een vaccinatie van alle jongeren tussen 1 en 18 jaar te komen. In de Duits- en Franstalige Gemeenschap is de vaccinatiecampagne in maart 22 gestart. Figuur 6 : N. meningitidis : evolutie van de verdeling van de gevallen per leeftijdsgroep (N; ) % j. 5-9 j j j. >19 j Figuur 7 : N. meningitidis : evolutie van de meningokokkeninfecties (%; ) N Figuur 8 : N. meningitidis : evolutie van de serogroepen (%; ) % 1 B C 2 A W

8 Groep 2 : Gezonde dragers Het laboratorium ontving 22 stammen geïsoleerd uit de nasofarynx van gezonde kiemdragers, doorgaans in de omgeving van een zieke : 19 (5B, 2Y, 2W135, 1 29E en 9 niet groepeerbare stammen); 1 Neisseria lactamica; 2 stammen die niet meer in cultuur kon worden gebracht. Groep 3 : Broncho-pulmonaire infecties Het laboratorium ontving 25 stammen geïsoleerd uit sputum : 24 (9B, 2C, 1X, 3Y, 2 W135 en 7 niet groepeerbare stammen); 1 stam die niet meer in cultuur kon worden gebracht. Groep 4 : Diverse oorsprong Het laboratorium ontving 29 stammen van verschillende oorsprong (vaginale secretie, oog, etter... ) : 18 (1A, 6B, 5C, 2Y, 2 W135, 2 niet groepeerbare stammen); 7 Neisseria gonorrhoeae; 4 stammen die niet meer in cultuur kon worden gebracht. 8