Neisseria meningitidis

Transcriptie

1 DANKBETUIGINGEN Wij houden eraan de Gezondheidsinspecties te bedanken die regelmatig aangifte hebben gedaan van de meningitis-gevallen. Tevens danken we de laboratoria die, door het zenden van hun stammen, meewerken aan het toezicht op besmettelijke ziekten en bijdragen tot een betere kennis van de meningokokken-infecties in België. INHOUDSTAFEL Inleiding...2 Groep 1 : Meningitis en sepsis...2 Verdeling in functie van de aard van het staal en van de infectie... 2 Verdeling per maand... 2 Geografische spreiding... 3 Schatting van de incidentie per arrondissement... 3 Verdeling in functie van leeftijdsgroep en geslacht...4 Verdeling in serogroepen... 4 Verdeling in functie van leeftijdsgroep en serogroep... 4 Verdeling in serogroepen en gewesten... 4 Verdeling in serotypes en subtypes... 5 Gevoeligheid voor antibiotica... 5 Retrospectieve Commentaar en besluit... 6 Groep 2 : Gezonde dragers...8 Groep 3 : Broncho-pulmonaire infecties...8 Groep 4 : Diverse oorsprong...8 Lijst van de laboratoria die stammen verstuurd hebben...9 1

2 Inleiding In 2000 stuurden honderd-en-twee laboratoria voor klinische biologie verspreid over België 335 stammen naar het referentielaboratorium (W.I.V. - Dienst Bacteriologie). De stammen kunnen worden ingedeeld in 4 groepen, afhankelijk van hun klinische vorm en oorsprong : Groep 1 : 267 stammen van N. meningitidis geïsoleerd bij patiënten met meningitis en/of sepsis; Groep 2 : 32 stammen geïsoleerd bij gezonde dragers; Groep 3 : 16 stammen geïsoleerd bij patiënten met een broncho-pulmonaire infectie; Groep 4 : 20 stammen van diverse oorsprong. De volgende analyses werden uitgevoerd : identificatie van de stam; onderzoek van de serogroep voor alle meningokokken, per agglutinatie met de antisera A, B, C, X, Y, Z, W135 en 29E; onderzoek van de serotypes (1, 2a, 2b, 4, 14, 15, 21) en subtypes (P1.1, P1.2, P1.3, P1.4, P1.5, P1.6, P1.7, P1.9, P1.10, P1.12, P1.13, P1.14, P1.15, P1.16) voor meningokokken van de serogroepen B en C, op basis van een ELISA-techniek met monoclonale sera (NIBSC-UK); onderzoek van de gevoeligheid voor 4 antibiotica (M.I.C.) : penicilline G, rifampicine, ciprofloxacine, sulfadiazine (E-test). Groep 1 : Meningitis en sepsis Het laboratorium ontving 267 stammen van N. meningitidis geïsoleerd uit gevallen met meningitis of sepsis en dus 30 stammen (10%) minder dan in Verdeling in functie van de aard van het staal en van de infectie Tabel 1 : N. meningitidis : verdeling volgens de aard Tabel 2 : N. meningitidis : verdeling volgens de aard van het staal (N; 2000) van de infectie (N ; 2000) LV 136 Meningitis 167 Bloed 128 Sepsis 81 Keeluitstrijkje 2 Bacteriëmie 3 Sputum 1 Niet vermeld 16 Totaal 267 Totaal 267 In de meeste gevallen werd de stam uit LV Als gevolg van die infectie werden 13 doden geïsoleerd gemeld. Verdeling per maand In 2000 traden de meeste gevallen op tijdens de winter (piek in januari) (figuur 1). Figuur 1 : N. meningitidis : verdeling per maand (N; 2000) j f m a m j j a s o n d 2

3 Geografische spreiding De postcode van de patiënt was voor 266 van de 267 stammen bekend: 62% van de gevallen zijn in Vlaanderen waargenomen, 25% in Wallonië en 13% in Brussel (tabel 3). Tabel 3 : N. meningitidis : regionale spreiding van de stammen (2000) Gewest Aantal stammen % Provincie Antwerpen 50 18,8 Provincie Vlaams-Brabant 17 6,4 Provincie West-Vlaanderen 38 14,3 Provincie Oost-Vlaanderen 30 11,3 Provincie Limburg 29 10,9 Vlaanderen ,7 Brussel 34 12,8 Provincie Waals-Brabant 7 2,6 Provincie Henegouwen 33 12,4 Provincie Luik 15 5,6 Provincie Luxemburg 3 1,1 Provincie Namen 10 3,8 Wallonië 68 25,5 Schatting van de incidentie per arrondissement Op nationaal niveau telde de incidentie van ,6/ inwoners. Op arrondissementsniveau was de incidentie bijzonder hoog in Diksmuide (DK): 8,3/ , in Eeklo (EK): 6,3/ , in Tielt (TL): 5,7/ , en in Ath (AT): 5/ ) (figuur 2). Figuur 2 : N. meningitidis : incidentie per arrondissement (2000) AL: Aalst AR : Arlon AT : Ath AW : Antwerpen B : Brussel BG : Brugge BS : Bastogne CR : Charleroi DK : Diksmuide DM : Dendermonde DN : Dinant EK : Eeklo GT : Gent HS : Hasselt HV : Halle-Vilvoorde HY: Huy IP : Ieper KR : Kortrijk LG : Liège LV : Leuven MC : Mouscron MH : Mechelen MN : Mons MR : Marche-en-Fam. MS : Maaseik NC : Neufchâteau NM: Namur NV : Nivelles OD : Oudenaarde OS : Oostende PV : Philippeville RS : Roeselare SG : Soignies SN : St.-Niklaas TG : Tongeren TH : Turnhout TL: Tielt TN : Thuin TR : Tournai VR : Veurne VT : Virton VV : Verviers WR: Waremme 3

4 Verdeling in functie van leeftijdsgroep en geslacht Bij personen van het mannelijke geslacht werden 146 stammen geïsoleerd en bij personen van het vrouwelijke geslacht 120 stammen; de sex-ratio M/V bedraagt 1,22. In één geval was het geslacht niet vermeld. Kinderen jonger dan 5 jaar vertegenwoordigen 41% van de gevallen en jongeren tussen 15 en 19 jaar evenals kinderen tussen 5 en 9 jaar vertegenwoordigen 15% van de gevallen (tabel 4). Tabel 4 : N. meningitidis : verdeling in functie van leeftijdsgroep en geslacht (N; 2000) Leftijdsgroep Mannen Vrouwen Totaal % Overledenen < 1 maand maand , jaar , jaar jaar , jaar , jaar , jaar , jaar ,5 0 > 64 jaar ,5 2 Onbekend Totaal Verdeling in serogroepen Van slechts 257 meningokokken werd de serogroep bepaald. Serogroep B (64%) blijft de voornaamste groep (tabel 5). Tabel 5 : N. meningitidis : verdeling in serogroepen (2000) Serogroep N % A 0 0 B ,2 C Y 2 0,8 W ,6 29E 1 0,4 Verdeling in functie van leeftijdsgroep en serogroep Tabel 6 : N. meningitidis : verdeling in functie van leeftijdsgroep en serogroep (N; 2000) Leftijdsgroep B C Y W135 29E < 1 maand maand jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar > 64 jaar Onbekend Totaal Verdeling in serogroepen en gewesten In Brussel was de proportie stalen van serogroep C de hoogste : 14 van de 34 stalen dus 41% (tabel 7). Tabel 7 : N. meningitidis : verdeling in serogroepen en gewesten (N; 2000) Gewest B C Y W135 29E Vlaanderen Brussel Wallonië Totaal

5 Verdeling in serotypes en subtypes In de serogroep B zijn serotype 4 en subtype P1.4 het frequentst waargenomen; zij vertegenwoordigen respectievelijk 63% en 48% van de B-isolaties. De combinatie van het serotype 4 met het subtype P1.4 (B:4:P1.4) telt 41% van de stammen van de serogroep B (tabel 8). Tabel 8 : N. meningitidis : verdeling in sero- en subtypes - Serogroep B (N; 2000) Subtype Serotype Totaal 1 2a 2b NT* P1.1, P1.2, P1.3, P P1.4, P P P P P P P P P P P1.7, P1.7, NST** Totaal NT* = niet typeerbaar / NST** = niet subtypeerbaar In de serogroep C zijn serotype 2a en subtype P1.2,5 het frequentst waargenomen; alle twee vertegenwoordigen 47% van de C-isolaties. De combinatie van het serotype 2a met het subtype P1.2,5 (C:2a:P1.2,5) telt 27% van de stammen van de serogroep C. Het serotype 2b is in 36% van de meningokokken C waargenomen en de combinatie van het serotype 2b en het subtype P1.2,5 (C:2b:P1.2,5) telt 18% van de C-isolaties (tabel 9). Tabel 9 : N. meningitidis : verdeling in sero- en subtypes - Serogroep C (N; 2000) Subtype Serotypes Totaal 1 2a 2b NT* P1.1, P P1.2, P P P P P1.7, NST** Totaal NT* = niet typeerbaar / NST** = niet subtypeerbaar Gevoeligheid voor antibiotica Het referentielaboratorium testte de gevoeligheid van de meningokokkenstammen voor sulfadiazine (epidemiologische merker), penicilline G (behandelingsantibioticum), rifampicine en ciprofloxacine (profylaxeantibiotica). De stammen bleven gevoelig voor penicilline (94,4% van de stammen hadden een MIC < 0,064 µg /ml en alleen 3,6% een MIC 0,125 µg /ml ) en voor de andere antibiotica (tabel 10). Wat betreft sulfadiazine hadden 60% van de isolaties een MIC <12 µg /ml en 27% van de stammen zijn erg resistent met een MIC> 256µg /ml (tabel 10). 5

6 Tabel 10 : N. meningitidis : gevoeligheid van meningokokken voor antibiotica (2000) Antibiotica Remmingsconcentratie (MIC) in mg/l Min. en max. waarden 50% 90% Penicilline 0,003-0,25 0,032 0,064 Rifampicine 0,002-0,50 0,016 0,094 Sulfadiazine 0,064 - >256 4 >256 Ciprofloxacine <0,002-0,008 0,003 0,004 Retrospectieve Tabel 11 : N. meningitidis : incidentie en verdeling van de stammen in serogroepen ( ) Jaar Incidentie Stammen Serogroepen A B C W135 Anderen N/ N % % % % % ,8 77 2,9 75,7 21,4 0,0 0, ,0 96 0,0 84,6 13,2 1,1 0, , ,9 80,1 14,7 4,3 0, , ,0 76,7 17,8 1,6 3, , ,8 81,0 13,2 2,5 2, , ,6 86,0 11,0 0,0 2, , ,0 91,0 7,0 1,5 0, , ,0 84,5 12,5 1,7 1, , ,0 75,5 20,8 2,3 1, , ,0 71,4 27,5 0,4 0, , ,0 64,2 33,0 1,6 1,2 Commentaar en besluit In België is de incidentie van meningokokken-infecties geëvolueerd van 1 geval per inwoners in 1991 naar 3 gevallen per inwoners in De stijging van de incidentie werd geassocieerd met de volgende wijzigingen : de leeftijdsverdeling, met meer gevallen bij adolescenten en jonge volwassenen (figuur 4); de geografische spreiding, met een sterke toename van het aantal gevallen in Vlaanderen; de verdeling per serogroep en serotype met een toename van de frequentie van de isolaties van serogroep B en serotype 4:P1.4 tot 1996 en sinds 1997 een daling van serogroep B in het voordeel van serogroep C (tabel 11 en figuur 3). Dit jaar zijn er enkele opmerkelijke wijzigingen in vergelijking met het voorgaande jaar : het aantal meningokokken dat is verstuurd naar het laboratorium is gedaald met 10% (tabel 11); het percentage isolaties van de serogroep C is gestegen (+ 5,5%) maar ook de proportie stalen van het serotype 2a (39% in 1999, 47% in 2000) dat opnieuw dominant in de serogroep C is; het percentage isolaties van de serogroep B is gedaald (-7%) maar ook de proportie stalen van het serotype 4:P1.4 in de serogroep B (44% in 1999, 41% in 2000) ; van de stammen verantwoordelijk voor de 13 gemelde overlijdens (5% mortaliteit) behoorden 6 tot de serogroep B en 7 tot de serogroep C terwijl de vorige jaren de serogroep B verantwoordelijk was voor de meeste fatale gevallen (in 1999 behoorden 14 van de stammen verantwoordelijk voor de 16 overlijdens tot de serogroep B). Tot besluit: het aantal meningokokken-infecties van de serogroep C blijft stijgen. 6

7 Figuur 3 : N. meningitidis : evolutie van de meningokokken-infecties (N; ) N 350 N tot. N B N C Figuur 4 : N. meningitidis : evolutie van de verdeling van de gevallen per leeftijdsgroep (%; ) Gevallen (%) jaar 5-9jaar 10-14jaar 15-19jaar >19jaar

8 Groep 2 : Gezonde dragers Het laboratorium ontving 32 stammen geïsoleerd uit de nasofarynx van gezonde kiemdragers, doorgaans in de omgeving van een zieke : 27 (8B, 2C, 3Y, 2Z, 3W135 en 9 niet groepeerbare stammen), 1 Neisseria polysaccharea 1 Neisseria lactamica, 1 Neisseria subflava biovar perflava, 1 stam die niet meer in cultuur kon worden gebracht. Groep 3 : Broncho-pulmonaire infecties Het laboratorium ontving 16 stammen geïsoleerd uit sputum : 13 (8B, 1Z, 1 W135 en 3 niet groepeerbare stammen), 3 stammmen die niet meer in cultuur konden worden gebracht. Groep 4 : Diverse oorsprong De 20 stammen van verschillende oorsprong (vaginale secretie, oog, etter... ) werden als volgt geïdentificeerd : 7 (4B, 1C en 2 W135), 1 Neisseria gonorrhoeae 5 Neisseria spp. 1 stam behoorde niet tot Neisseria en 6 konden niet meer in cultuur worden gebracht. 8

9 Lijst van de laboratoria die stammen verstuurd hebben Provincie Antwerpen: -Algemeen Ziekenhuis Middelheim, Antwerpen -A.Z. Stuivenberg, Antwerpen -St-Vincentiusziekenhuis, Antwerpen -Imeldaziekenhuis, Bonheiden -KLINA A.Z., Brasschaat -O.L.V. Middelares, Deurne -U.Z.-Antwerpen, Edegem -H. Hartziekenhuis, Geel -St-Elisabethziekenhuis, Herentals -H. Hartziekenhuis, Lier -Algemeen Ziekenhuis St.-Jozef, Malle -Sted. O.L.Vrouwziekenhuis, Mechelen -A.Z. St.-Maarten, Mechelen -Heilig Hartziekenhuis, Mol -Jan Palfijnziekenhuis, Merksem -A.Z.-St.-Jozef, Turnhout -St.-Elisabethziekenhuis, Turnhout -St.-Augustinusziekenhuis, Wilrijk Provincie Oost-Vlaanderen: -O.L.-Vrouwziekenhuis, Aalst -A.S.Z., Aalst -A.Z. St Blasius, Dendermonde -H. Hartkliniek, Eeklo -A.Z. St-Lucas, Gent -A.Z. Jan Palfijn, Gent -U.Z., Gent -A.Z.-Maria Middelares, St.-Niklaas -A.Z. Zusters van Barmhartigheid, Ronse - A.Z.-Maria Middelares, Temse -Algemeen Ziekenhuis St.-Elisabeth, Zottegem Provincie West-Vlaanderen: -A.Z.-St Lucas, Assebroek-Brugge -A.Z.-St Jan, Brugge -O.L.Vrouwziekenhuis, Ieper -St.-Jozefskliniek, Izegem -C.A.Z.K Campus Maria Voorzienigheid, Kortrijk -A.Z.M., Menen -A.Z. Damiaan, Oostende -Mariaziekenhuis, Poperinge -H. Hartziekenhuis, Roeselare -Stedelijk Ziekenhuis, Roeselare -Elisabeth Ziekenhuis, Sijsele-Damme -St.-Andriesziekenhuis, Tielt -St.-Rembertziekenhuis, Torhout Provincie Limburg: -Medisch Centrum N.O. Limburg, Bree -Z.O.L. Campus St Jan, Genk -Virga Jesse Ziekenhuis, Hasselt -Salvatorziekenhuis, Hasselt -St-Franciscuskliniek, Heusden -Maria Middelares Ziekenhuis, Lommel -A.Z. Vesalius, Tongeren -Regionaal Ziekenhuis St.-Trudo, St.-Truiden Provincie Vlaams-Brabant: -A.Z. Diest -U.Z, Leuven -H. Hartziekenhuis, Leuven -Labo. M.C.H., Leuven Brussel -A.Z.-V.U.B -A.Z. St-Luc -Algemene Kliniek St-Jan -Erasmusziekenhuis -H.E.I. -Kliniek César De Paepe -M.I.E. Cavell -New Paul Brien Verpleegingcentrum -St-Elisabeth Ziekenhuis -St-Etiennekliniek -Universitair Ziekenhuis St -Pieter -Universitair Ziekenhuis Brugmann -Ziekenhuiscentrum Etterbeek-Elsene Provincie Waals-Brabant: -Hôpital de Braine-l Alleud-Waterloo -Clinique St Pierre, Ottignies Provincie Henegouwen: -R.H.M.S. La Madeleine, Ath -R.H.M.S., Baudour -Hôpital de Warquignies, Boussu -C.H.N.D.R.F., Charleroi -C.H.U., Charleroi -Centre de Santé des Fagnes, Chimay -Hôpital St Joseph, Gilly -Clinique Notre Dame de Grâce, Gosselies -Hôpital de Jolimont, Haine-St-Paul -C.H.U., Jumet -Centre Hospitalier de Tivoli, La Louvière -Hôpital Ambroise Paré, Mons -Laboratoire L.B.M., Mont sur Marchienne -Refuge de la Ste Famille, Mouscron -C.H.R. site Dorcas, Tournai -I.M.C.H.O., Tournai -Clinique Notre Dame, Tournai Provincie Luik: -Clinique Notre Dame des Bruyères, Chenée -Laboratoire Ralet, Fleron -Centre Hospitalier Hutois, Huy -C.H.U., Liège -Clinique St Joseph, Liège -Laboratoire Marchand, Liège -C.H.R. La Tourelle, Verviers -Laboratoire C.D.V., Verviers Provincie Luxemburg: -Cliniques du Sud Luxembourg, Arlon -Hôpital Ste Thérèse, Bastogne -Clinique de Libramont Provincie Namen: -C.H.R. Val de Sambre, Auvelais -C.H.D., Dinant -Clinique Ste Elisabeth, Namur -Laboratoire Médical du Sud, Namur -Clinique Universitaire de Mont-Godinne,Yvoir 9

10 10