Projectvoorstel Monitoring gezondheid bij de brandweer

Transcriptie

1 Projectvoorstel Monitoring gezondheid bij de brandweer Colofon Titel: Projectvoorstel Monitoring gezondheid bij de brandweer Opdrachtgever: Raad van Brandweercommandanten, Stuurgroep Arbeidsveiligheid Contactpersoon: Drs. Ellen Buskens MBA Datum: 11 juli 2017 Status: Concept Versie: 1.0 Auteurs: Drs. Ellen Buskens MBA, Ing. Clemens Kamp HvK, Drs. Ronald Heus, Drs. Ing J. Willems Review: L. Kerstjens Eindverantwoordelijk: IJ. Stelstra 1

2 Monitoring gezondheid bij de brandweer 1. Context Samen gezond oud worden, ook na het pensioen In november 2016 is er een landelijke bijeenkomst geweest met interne en externe betrokkenen bij de brandweer op het gebied van arbeidsveiligheid. Uit deze bijeenkomst zijn een aantal speerpunten naar voren gekomen ten aanzien van de arbeidsveiligheid die in 2017 en 2018 verder uitgewerkt dienen te worden. Eén van deze speerpunten is de blootstellingsregistratie aan gevaarlijke stoffen in relatie tot beroepsziekten. In het hier beschreven project zal bovengenoemd speerpunt een belangrijk onderdeel zijn. Samen gezond oud worden ; Om dit te bereiken ziet de brandweer het belang van: Zo vroeg mogelijk opsporing van (arbeidsgerelateerde) gezondheidsklachten; het vastleggen van de blootstelling aan (arbeidsgerelateerde) gevaren die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid gedurende het werkzame leven, de inzet van preventieve interventies om ziekte te voorkomen Om dit te bereiken ziet de brandweer de noodzaak om Wetenschappelijk onderzoek ligt (mogelijke) gezondheidsklachten vroegtijdig te signaleren. aan de basis van dit PPMO en is Het vastleggen van blootstelling aan gevaren die schadelijk grotendeels uitgevoerd door het kunnen zijn voor de veiligheid, gezondheid en welzijn Coronel instituut, die ook aan de gedurende de loopbaan en het acteren met de juiste basis staan van de PMO leidraad preventieve interventies kunnen (arbeidsgerelateerde) voor de bedrijfsartsen (2013). aandoeningen voorkomen. Het door de brandweer aangeboden PPMO is een instrument om te bepalen of men fysiek en mentaal geschikt is voor het vak en geeft invulling aan de wettelijke PAGO (periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek) verplichting (Arbowet artikel 14). De inhoud van het PPMO is in principe gebaseerd op de restrisico s binnen het werk. Onderdeel van het PPMO is een medisch vragenlijst onderzoek ter voor bereiding op een gesprek met een bedrijfsarts. De uiteindelijke uitslag van de PPMO kent mogelijk arbeidsrechtelijke consequenties. Beter inzicht in de resultaten nodig Er is momenteel echter geen uniform overzicht in de risico s van het brandweerwerk op de gezondheid van brandweerpersoneel. Er is bij de brandweer wel een behoefte om op een uniforme wijze de risico s aan (mogelijke arbeidsgerelateerde) gezondheidsklachten te kunnen koppelen om hiermee: - Haar verantwoordelijkheid van goed werkgeverschap te ondersteunen. - Vragen van zowel internen als externen over de relatie oorzaak en gevolg voor gezondheid beter te kunnen beantwoorden. - Mogelijkheden voor preventieve en effectieve interventies meetbaar te maken zodat: 2

3 De individuele medewerker, meer inzicht in zijn/haar eigen risico s op het vlak van inzetbaarheid ( arbeid en gezondheid ) heeft en zelf actie kan ondernemen om de eigen inzetbaarheid/gezondheid optimaal te houden. De organisatie op groepsniveau (veiligheidsregio/landelijk), inzicht in risico s met betrekking tot inzetbaarheid en gezondheid van medewerkers. 3

4 Huidige situatie In de huidige situatie zijn vragen over oorzaak en gevolg moeilijk te beantwoorden door gebrek aan (eenduidig) gestructureerde data. Blootstellingsgegevens aan kankerverwekkende stoffen en mogelijk andere gevaren worden niet structureel vastgelegd per (groep) medewerkers. Klachten en gezondheidseffecten gemeld binnen een PPMO, arbeidsomstandigheden spreekuren en/of ziekteverzuimspreekuren worden (landelijk en regionaal) niet op een structurele wijze vastgelegd en/of teruggekoppeld. Uit de PPMO gegevens kunnen ook nog geen uitspraken op groepsniveau gedaan worden. Bovendien worden de PPMO gegevens niet altijd gekoppeld aan beroeps gerelateerde klachten. Hierdoor worden op organisatie niveau signalen gemist om adequaat preventief beleid op het gebied van gezondheid te voeren. Door de PPMO te koppelen aan de PAGO en het totaal aan gegevens te verzamelen kan de brandweer een veel beter beeld krijgen van de gezondheidstoestand van haar mensen en hier ook preventief het beleid op afstemmen. In onderstaand figuur wordt gevisualiseerd hoe gezondheidsmonitoring idealiter zou moeten verlopen. Signaleren ziekte (Spreekuur bedrijfsarts) Preventief beleid/ (RI&E) Groepsdata + analyse Monitoring PPMO (PAGO/ biologische monitoring) Restrisico s beschrijving + blootstellingsgegevens Het hier beschreven project beperkt zich tot de het in het rode kader aangegeven onderwerpen rondom gezondheidsmonitoring. Een randvoorwaarde om tot goede dataverzameling te komen is dat de monitoring de restrisico s in kaart brengt, waardoor bij vroegtijdige herkenning van signalen interventies mogelijk zijn. Met restrisico s worden die risico s bedoeld die ondanks alle genomen maatregelen inherent zijn aan het uit te voeren werk. Hierbij kan gedacht worden aan lichamelijke overbelasting, accidenteel inademen van rook of blootstelling aan hitte. De opzet van het PPMO stamt uit 2010 en de tot op heden 4

5 verzamelde data geven onvoldoende inzicht of het instrument voldoende meet wat het zou moeten meten. Verder is het van belang om inzicht te verkrijgen in de effectiviteit van de (individuele) interventies op de gezondheid van het brandweerpersoneel. Tot slot is het de vraag of de huidige aanpak van monitoring de medewerker zelf voldoende inzicht geeft in de eigen gezondheid en inzetbaarheid en of hij voldoende verantwoordelijk voelt om binnen zijn persoonlijke mogelijkheden hier invloed op uit te oefenen. Vraagstellingen Op basis van bovenstaande kunnen de volgende drie hoofdvragen worden geformuleerd: 1) Zijn er mogelijkheden om de individuele gezondheidsmonitoring te verbeteren, zowel qua inhoud als proces, voortbordurend op het (huidige) PPMO? 2) Op welke praktische wijze kan het meten en de registratie van blootstelling aan gevaar ten aanzien van de fysieke arbeidsveiligheid (inclusief gevaarlijke stoffen) per groep en individu plaatsvinden? 3) Hoe individuele data kunnen worden verzameld en worden geregistreerd zodat de brandweer: zelf data kan (laten) analyseren als onderbouwing voor eventuele interventies op groepsniveau de data beschikbaar kan stellen voor (wetenschappelijk) onderzoek, maar ook de inzet van HRM instrumenten. Uitkomsten kunnen gebruikt worden voor de inzet van HRM instrumenten. Bij elke hoofdvraag worden in het definitieve projectplan (sub)vragen geformuleerd. 2. Eindresultaat Aan het einde van project wordt een rapportage opgeleverd met hierin voorstellen: - voor het opzetten van een eenduidig gestructureerd gezondheidsmonitoring systeem - voor verbetering van het preventief arbeidsgezondheidskundig onderzoek qua inhoud en aanpak, rekening houdend met het reeds bestaande PPMO. - hoe individuele data kunnen worden verzameld en worden geregistreerd zodat de brandweer zelf data kan (laten) analyseren als onderbouwing voor eventuele interventies op groepsniveau en dat data bruikbaar is voor wetenschappelijk onderzoek. - hoe de registratie van blootstelling aan gevaarlijke stoffen en eventueel andere risicofactoren per (groep) individu(en) kan plaatsvinden? Op welke wijze deze data gekoppeld kan worden aan de data afkomstig uit monitoringsgegevens (PPMO/PAGO). 5

6 3. Randvoorwaarden - Rekening houden met zaken die reeds onderdeel uitmaken van PPMO. We gaan uit van de bestaande situatie rondom PPMO anno Pragmatische aanpak, van, voor en met medewerking van werkveld - Optimaal gebruik maken van reeds aanwezig kennis en kunde, zodat niet onnodig wielen opnieuw worden uitgevonden. - Uitgangspunt is duurzame inzetbaarheid, samen gezond oud worden. - Aansluiten op richtlijnen van de beroepsverenigingen van bedrijfsartsen (NVAB en KNMG) op het gebied van Preventief Medisch Onderzoek. - Zoveel mogelijk koppeling aan reeds bestaande (data registratie) systemen, maar wel landelijk uniforme output, zodat data op een éénduidige manier kunnen worden gebruikt. - Beschikbaarheid projectgroep leden die vanuit de veiligheidsregio s voor niets beschikbaar worden gesteld. 4. Aanpak Er zijn drie hoofdvragen die beantwoord dienen te worden in dit project. Deze zullen per vraag worden uitgewerkt. Het hele project zal worden gecoördineerd door een projectgroep in opdracht van de Stuurgroep Arbeidsveiligheid. Registratie blootstellingsgegevens Individuele monitoring (PPMO/PAGO) Data verzameling monitoring en analyse Projectgroep en begeleidingscommissie Om antwoord te geven op de verschillende vraagstellingen zullen voor de drie deelprojecten bijeenkomsten worden gehouden om input en kennis te verzamelen. Voor elke bijeenkomst zal vooraf worden bepaald wat doelstellingen, eindtermen en randvoorwaarden zijn. Aan de hand hiervan zal een programma opzet/aanpak worden gemaakt zodat input van alle aanwezigen wordt opgehaald. 6

7 Na de bijeenkomsten zal alle verzamelde input gestructureerd worden gerapporteerd. Indien nodig wordt dit aangevuld met een literatuuronderzoek of onderzoek naar nog andere goede praktijkvoorbeelden in het buitenland (EU; Exchange of Experts meeting). 5. Afbakening - Project beperkt zich tot monitoring van (arbeidsgerelateerde) gezondheidseffecten. - Tijdspad: start september 2017 tot en juni 2018 (eventueel uitloop in juli 2018). 6. Projectorganisatie Opdrachtgever voor het project is de Stuurgroep Arbeidsveiligheid, daartoe gemandateerd door de RBC. Opdrachtnemer is het IFV; het project wordt uitgevoerd onder de beheers verantwoordelijkheid van het IFV. De directeur IFV met portefeuille brandweer heeft zitting in de Stuurgroep Arbeidsveiligheid. Het project wordt uitgevoerd door een projectgroep onder verantwoordelijkheid van een gemandateerd lid van de Stuurgroep Arbeidsveiligheid. De projectgroep is verantwoordelijk voor de uitvoering van het project. De projectgroep bestaat o.a. uit: - Uitvoerend projectleider; - 2 vertegenwoordigers van Brandweer Nederland, vakgroep/stuurgroep arbeidsveiligheid; - 2 medewerkers Kenniscentrum Arbeidsveiligheid (KCAV), betreffende een onderzoeker en één persoon projectondersteuning De projectgroep legt over het verloop van het project verantwoording af aan de Stuurgroep en legt het eindresultaat ter goedkeuring aan de Stuurgroep. De projectgroep stuurt daartoe de uitvoering van het project rechtstreeks aan, voert de procescommunicatie uit en is aanspreekpunt voor de veiligheidsregio s. Mochten er inhoudelijke zaken ten aanzien van PPMO worden besproken/geadviseerd dan zal een geregistreerde bedrijfsarts met aantoonbare inhoudelijke ervaring binnen de branche worden toegevoegd aan het team. Een begeleidingscommissie wordt samengesteld, die voorafgaand aan het project advies zal geven over de gekozen aanpak. Daarnaast zal de begeleidingscommissie de conceptrapportage bespreken en eventuele verbetersuggesties geven. De volgende functionarissen worden benaderde voor de begeleidingscommissie: - Vakbonden; - Lector Brandweerkunde; - Afgevaardigde RBC; - Communicatie Brandweer Nederland; - Informatiemanager IFV; - Inspectie SZW. 7

8 7. Planning Na goedkeuring van het projectvoorstel, zal in september gestart worden. Iedere vraagstelling zal beantwoord worden door middels van het organiseren van de bijeenkomsten met deskundigen en werkvloer. Per vraagstelling zullen er tussen de 4 en 7 werk bijeenkomsten georganiseerd worden. Voor meer details over deze bijeenkomsten verwijzen we naar de bijlagen. Wanneer Omschrijving Opmerkingen Aug 2017 Goedkeuring project Door Stuurgroep Arbeidsveiligheid Begin sept Benaderen begeleiding commissie en datum prikken Sept e bijeenkomst projectgroep Subvragen formuleren Projectplanning vaststellen. Definitief projectplan opstellen Rapportage eerste opzet Afstemming opdrachtgever, Begin okt 2017 Okt 2017 Afspraken maken met opdrachtgever Overleg stuurgroep arbeidsveiligheid 29 september Contact SZW zoeken voor branche/nationale bijeenkomst A1 Benaderen deskundige kerngroep PAGO (B2) 1 e bijeenkomst begeleidingscommissie Afstemming Benaderen van deskundigen voor bijeenkomsten zover al bekend. 2 e bijeenkomst projectgroep (eventueel in combinatie met overleg SZW) Planning bijeenkomsten 1 e Deskundigen bijeenkomst PAGO (B2) Nov 2017 Interne brandweer bijeenkomst (B1) Brandweerartsen bijeenkomst (B3) Kerngroep arbeidsveiligheid (B4) Stuurgroep arbeidsveiligheid 3 november Bijeenkomst branche arbouw 1 (C3a) Dec 2017 Tox deskundigen bijeenkomst ((B2A) Bijeenkomst branche bakkers 2 (C3b) o Deskundigen bijeenkomst blootstellingsgegevens (A3) Hitte deskundigen bijeenkomst ( B2B) 3 e bijeenkomst projectgroep Bijsturen Jan 2018 Overige onderwerpen (B2C) Branche ambulances (C3c) Wetenschappelijke instituten blootstellingsgegevens (C1) Wetenschappelijke instituten databestanden gezondheidseffecten (C2) PAGO eventueel verdiepend onderzoek laten uitvoeren (literatuur of experts) o Intern brandweer bijeenkomst data blootstellingsgegevens (A2) welke afspraken Oa. leesrondes rapportage, momenten van afstemming ed Voorbereiding bijeenkomsten op hoofdlijnen 8

9 Begin Feb e deskundige bijeenkomst PAGO (B2) Branche 4 dataverzameling (optioneel) Dataspecialisten (C4) Feb 2018 o Branche bijeenkomst/stakeholders (A1) o Optioneel Eu Exhange of expert meeting (A4) Projectgroep 4 e bijeenkomst Maart-april Mei 2018 Juni 2018 Rapportage 2 e Bijeenkomst begeleiding cie Afstemming opdrachtgever Projectgroep 5 e bijeenkomst Eind Rapportage Gezamenlijk vaststellen van belangrijkste bevindingen en aanbevelingen. Afspraken over rapportage 8. Begroting Voor het project is een begroting gemaakt. Deze is in een Excel overzicht bijgevoegd. De totale kosten voor het project bedragen maximaal Euro (excl. BTW), exclusief de uren van de brandweer zelf. Het voorstel is om het project op daadwerkelijk gemaakte uren te facturen (nacalculatie), waarbij het genoemde maximale bedrag niet zal worden overschreden. Overschrijding kan alleen na nadrukkelijke toestemming van de stuurgroep arbeidsveiligheid. In dit bedrag is de inhuur van externen voor de inbreng van specifieke kennis en ervaring inbegrepen. Door gebruik te maken van deze kennis kan kennis en literatuur sneller en effectiever worden verzameld en kan tijdswinst worden behaald binnen het project. Daarnaast zal zoveel mogelijk gebruik gemaakt worden van bestaande structuren, zoals de bijeenkomsten van brandweerbedrijfsartsen (waardoor er geen onnodige kosten ontstaan) en goodwill van externen om ervaringen te delen. Begroting (incl btw) Incl btw Inzet Kenniscentrum Arbeidsveiligheid IFV Projectleiding / inhoudelijk expert Inhuur deskundigheid Organisatie en communicatiekosten

10 Interne bijlage uitwerking vraagstellingen in detail Registratie blootstellingsgegevens Op welke praktische wijze kan de registratie van blootstelling aan gevaar (inclusief gevaarlijke stoffen) en risicofactoren per (groep) individuen plaatsvinden? Randvoorwaarden hierbij zijn dat: - wordt voldaan aan de wettelijke eisen conform de arbeidsomstandigheden wet (carcinogenen); - gestreefd wordt naar zo weinig mogelijk extra administratieve lasten. - privacy medewerkers gewaarborgd Voor de registratie van blootstellingsgegevens worden de volgende bijeenkomsten georganiseerd: A1) Branche /nationale stakeholders bijeenkomst (onder voorbehoud) Aan SZW zal worden gevraagd om in het kader van het project Road map een bijeenkomst te organiseren voor branche organisaties en andere belanghebbende Doel: informatie/ideeën hoe registratie in de praktijk plaatsvindt. Inventarisatie van sterke punten en valkuilen A2) Interne brandweer bijeenkomst Diverse interne stakeholders worden benaderd voor eenmalige bijeenkomst. Doel: nagaan welke registratie systemen er al aanwezig zijn, welke ideeën er in de regio s zijn uitgewerkt en aan welke systemen dit eventueel kan worden gekoppeld. A3) Deskundigen bijeenkomst Wie: Nog nader te bepalen deskundigen oa. Remko Houba, Frans Greven + 2 a 3 extra. Doel: te bespreken welke stoffen/factoren voor brandweer geregistreerd kunnen/moeten worden en praktische ideeën om dit vorm te geven. PM: extra inhuur deskundigen die kunnen toevoegen op dit onderwerp. A4) Optioneel EU Exchange of Experts meeting Wie: nader te bepalen, georganiseerd door IFV. Doel: informatie/ideeën hoe registratie internationaal plaatsvindt en wat valkuilen hierbij zijn. Individuele monitoring (PPMO/PAGO) Zijn er mogelijkheden om de individuele monitoring (inclusief inzet van individuele interventies) te verbeteren, zowel qua inhoud als proces, rekening houdend met het huidige PPMO? Om hierop antwoord te geven dienen meerdere sub vragen beantwoord te worden. Qua inhoud wordt gekozen om éénmaal een werkgroep vorm te geven op hoofdlijnen. B1) Interne brandweer bijeenkomst Wie: vertegenwoordiging eigen PPMO expert groep en begeleidingsgroep 10

11 Doel: Draagvlak creëren B2) Deskundigen bijeenkomst PAGO algemeen (2 bijeenkomsten) Wie: Rik Menting, Judith Sluiter (mogelijk alleen bij tweede bijeenkomst), Chris Jiskoot Doel: beantwoording van de vraag. Welke restrisico s zijn er nog aanwezig die nog niet in het PPMO worden uitgevraagd en/of onvoldoende. (eerste idee toxische blootstelling, hitte). Vervolgens deze uit zetten bij eenmalige kennisgroepen. Doel: informatie ophalen B2A) Toxische deskundigen bijeenkomst Wie: Jos Rooijakker (longarts) Frans Greven (onderzoeker), Rik Menting (project NVAB tox) Doel: Wat moet/kan er worden toegevoegd aan PAGO om vroegtijdige effecten op te sporen van blootstelling aan toxische stoffen (rook en dieseluitlaatgassen) en interventies in te zetten. Doel: informatie ophalen. B2B) Hitte deskundigen bijeenkomst Wie: Chris Jiskoot, Hein Daanen (VU) Doel: Wat moet/kan er worden toegevoegd aan PAGO om vroegtijdige effecten op te sporen van blootstelling aan hitte (of gevoelige groepen hiervoor op te sporen) en interventies in te zetten. B2C) Overige onderwerpen voorkomend uit B2 Wie: nader te bepalen. B3) Brandweer artsenbijeenkomst Wie: bestaande bijeenkomst voor artsen die voor brandweer werken en enkele medewerkers die betrokken zijn bij administratie van gegevens/procesondersteuning. Doel: informatie ophalen hoe PPMO (met name rondom vragenlijst en interview) wordt gewerkt, hoe geregistreerde BA is betrokken, op welke wijze medewerker worden geïnterviewd, hoe interventies worden ingezet en hoe (administratief) proces verloopt. Overige ideeën en input ophalen. B4) Kerngroep arbeidsveiligheid Wie: kerngroep arbeidsveiligheid Doel: draagvlak, input PM: extra inhuur deskundigen die kunnen toevoegen op dit onderwerp. Extra literatuur onderzoek Data verzameling Hoe individuele data kan worden verzameld en worden geregistreerd zodat de brandweer zelf data (laten) analyseren als onderbouwing voor eventuele interventies op groepsniveau en dat data bruikbaar is voor wetenschappelijk onderzoek. Hierbij wordt nadrukkelijk aangesloten bij het reeds lopende project rondom big data van het IFV. C1) Bijeenkomst wetenschappelijke instituten blootstellingskant Wie: Frits van Rooij, Dick Heederik (beide IRAS), eventueel een derde? 11

12 Doel: inventariseren wat zijn minimale eisen aan data bestanden voor doen van onderzoek C2) bijeenkomst wetenschappelijk instituten analyse databestanden gezondheidseffecten Wie: Coronel, universiteit Nijmegen of Rotterdam (Lex Burdorf) of Leiden, EMGO Instituut, Han Kemper Doel: inventariseren wat zijn minimale eisen aan data bestanden voor doen van onderzoek C3a Bijeenkomst branche 1 Bouw (Volandis) Wie: nader te bepalen Doel: informatie ophalen ervaringen C3b Bijeenkomst branche 2 Bakkers Wie: Jos Rooijakker, Remko Houba, Tineke Rens Doel: informatie ophalen/ervaringen C3c Bijeenkomst branche 3 ambulance dienst Wie: nader te bepalen Doel: informatie ophalen/ervaringen C3d Optioneel bijeenkomst branche 4 evt. branche in buitenland (België) C4) Dataspecialisten Wie: nader te bepalen (intern brandweer) Doel: wat zijn eisen aan data verzameling om analyse bestanden te kunnen maken. 12

13 Interne bijlage PROJECTRISICO S Projectrisico Tijdsplanning uitloop Beschikbaarheid van experts (drukke agenda s, uitval door bijv. ziekte waardoor planning uitloopt) Onvoldoende draagvlak, waardoor resultaten niet worden gedragen binnen de brandweer zelf Doorslaan naar wetenschappelijke benadering, waardoor er onvoldoende slagkracht wordt bereikt Geen 1 persoon/organisatie aansprakelijk voor project resultaat omdat het om een co-creatie gaat tussen externe partij, IFV en de Brandweer. Geen goede afspraken over aanpassingen conceptrapportage waardoor meerdere leesrondes en aanpassingen nodig zijn Maatregelen Strikte planning van de projectgroep, elkaar aanspreken indien nodig. Betrekken werkveld vanaf het eerste moment, met name vanuit de vakgroep arbeidsveiligheid en de begeleidingscommissie Voldoende mensen van de werkvloer betrekken in het project Open eerlijke communicatie van de 3 partijen, letten op dubbele agenda s Vooraf afspraken helder maken 13